Spin dyktatorzy. Nowe oblicze tyranii w XXI wieku - ebook
Spin dyktatorzy. Nowe oblicze tyranii w XXI wieku - ebook
Dyktatorzy XX wieku, tacy jak Hitler, Stalin i Mao, rządzili, wykorzystując przemoc, strach, brutalne represje, ideologie, a niekiedy także izolację swoich państw od świata zewnętrznego.
Współcześni dyktatorzy – dyktatorzy ery globalizacji – by pozostać skutecznymi, muszą być zdecydowanie bardziej wyrafinowani. Zamiast stosować jawne i ciągłe represje, kontrolują obywateli poprzez dezinformację oraz manipulowanie środkami masowego przekazu. Zamiast wprowadzać oficjalną cenzurę, tworzą złudzenie niezależnych mediów – wystarcza im kontrola nad główną stacją telewizyjną i zepchnięcie innych mediów na margines. Zamiast odwoływać wybory – fałszują je. Zamiast zamykać przeciwników w więzieniach, nakładają ograniczenia na Google.
Tyrani zmienili strategię, ale ich cel pozostał ten sam: chcą kontrolować obywateli przez kształtowanie w nich pożądanego sposobu postrzegania świata. Spin dyktatorzy XXI wieku stali się mistrzami symulowania demokratycznych procedur. Dyktatura strachu ustąpiła miejsca dyktaturze manipulacji – wydajniejszej w represjonowaniu i bardziej efektywnej w zastraszaniu.
Kluczem do utrzymania autorytarnej władzy stała się popularność.
Sergei Guriev i Daniel Treisman po latach badań i analizowania raportów przedstawiają wnikliwe portrety współczesnych autorytarnych przywódców, takich jak Viktor Orbán, Recep Tayyip Erdoğan, Lee Kuan Yew czy Alberto Fujimori. W pasjonującej książce wyjaśniają, dlaczego w epoce rosnącej nowoczesności i świadomości demokratycznej spin dyktatorzy mogą wciąż być u władzy, a my nie możemy z tym nic zrobić.
„Tę książkę powinien przeczytać każdy, kto martwi się o przyszłość demokracji.”
Anne Applebaum
„Guriev i Treisman śledzą ewolucję współczesnych autorytarnych rządów oraz to, jak dyktatorzy przejęli wiele technik demokracji i jak wykorzystują jej słabości. Ta książka to niezwykle aktualne ostrzeżenie przed wyzwaniami, z jakimi muszą się zmierzyć państwa demokratyczne.”
Francis Fukuyama
„Autorzy „Spin dyktatorów” dokładnie dokumentują dziesiątki strategii stosowanych przez autorytarne reżimy na całym świecie po to, by ich przywódcy uchodzili za populistycznych zwolenników demokracji, podczas gdy tak naprawdę są tyranami i dążą do zdobycia władzy absolutnej. Przygnębiający scenariusz, jednak Guriev i Treisman wyświadczają wszystkim zainteresowanym polityką ogromną przysługę: umożliwiają nam rozpoznanie tych taktyk i – dzięki tej wiedzy – przeciwstawienie się nowemu typowi dyktatorów.”
„Booklist”
| Kategoria: | Literatura faktu |
| Zabezpieczenie: |
Watermark
|
| ISBN: | 978-83-8135-758-6 |
| Rozmiar pliku: | 2,0 MB |
FRAGMENT KSIĄŻKI
Na początku XXI wieku nastąpił ważny przełom w światowej polityce. Po raz pierwszy liczba krajów demokratycznych na świecie przewyższyła liczbę państw autorytarnych. Gdy „trzecia fala” osiągnęła apogeum, eksperci wskazywali dziewięćdziesiąt osiem krajów z wolnym rządem, zaś krajów kontrolowanych przez dyktatorów było osiemdziesiąt¹. Świat zaraził się optymizmem. Nowe technologie informacyjne, globalizacja i rozwój gospodarczy zdawały się mówić rządom autokratycznych przywódców: „Wasz czas się skończył”. Dzięki modernizacji kolejnych krajów tyrania odchodziła do lamusa.
Fetowanie nie trwało długo. Ledwie się zaczęło, a w ciągu kilku lat postępująca naprzód wolność zatrzymała się w pół kroku i doszło do czegoś, co niektórzy pośpiesznie określili mianem „demokracji w recesji”. Gwałtowny kryzys finansowy w USA doprowadził światową gospodarkę do załamania, osłabiając wiarę w zachodni sposób rządzenia. Do 2019 roku liczba krajów demokratycznych spadła do osiemdziesięciu siedmiu, a dyktatur było znów więcej – aż dziewięćdziesiąt dwie. Okazało się też, że na Zachodzie liberalizm nie nadąża za populizmem, a na Wschodzie uwagę wszystkich przykuwał astronomiczny wzrost gospodarczy Chin. Milenijny entuzjazm ustąpił miejsca przygnębieniu.
Obecny polityczny pesymizm jest nieco przesadzony. Według większości analiz rozpowszechnienie demokracji na świecie utrzymuje się niewiele poniżej szczytowego w całych dziejach wyniku. Należy się jednak zastanowić nad przyczynami tego ponurego nastroju. Nawet jeśli dyktatury nie przejmują władzy nad światem, dlaczego w ogóle udaje im się przetrwać – a nawet rozkwitać – w ultranowoczesnym świecie? Dlaczego po tym, jak wszystkie brutalne manie XX wieku – od faszyzmu po komunizm – zostały zdyskredytowane, wciąż odradzają się nowe rządy autokratyczne? I co mamy myśleć o autokratach, którzy wykorzystują nowoczesne narzędzia, zachodnie technologie, by podważyć zachodni sposób życia?
Jako argument przeciwko liberalnej demokracji stawia się Chiny – najludniejsze na świecie i rozwijające się w zawrotnym tempie państwo. Sukces gospodarczy tego kraju – prawie nienaruszony przez kryzys w latach 2008–2009, a nawet w 2020 roku, związany z covidem – zdaje się przeczyć twierdzeniu, że rozwój musi iść w parze z władzą ludu. A jednak poza metropoliami Pekinem i Szanghajem oraz bogatymi i pełnymi blichtru portami pośrednimi Hongkongiem i Makau większość kraju jest dość uboga, a jego mieszkańcami wciąż można sterować z wykorzystaniem metod epoki industrialnej, a nawet sprzed tego okresu. Bardziej zastanawiające jest to, że autokratyczne rządy przetrwały w bogatych społeczeństwach takich jak Singapur i Rosja, gdzie ludzi z wyższym wykształceniem spotyka się częściej niż w większości demokracji zachodnich. Czy takie przypadki to zwiastuny przyszłości rządów autorytarnych?
W tej książce postaramy się wyjaśnić, czym jest współczesna dyktatura. Pisząc ją, opieraliśmy się po części na zebranych informacjach, a częściowo czerpaliśmy z własnego doświadczenia. Obaj spędziliśmy wiele lat, śledząc ewolucję putinowskiego systemu w Rosji: prowadząc analizy akademickie oraz bezpośrednio go obserwując. Z czasem uznaliśmy ów reżim nie za wyjątek, ale raczej przykład kierunku, w jakim zmierzają państwa autorytarne na całym świecie – od Wenezueli Hugo Cháveza po Malezję Mahathira bin Mohamada i Kazachstan Nursułtana Nazarbajewa. Analitycy nie do końca wiedzą, jak nazwać tych przywódców. Niektórzy dają się nabrać na ich atrapę demokracji, inni podsuwają niezręczne analogie do historycznych tyranów, Putina nazywając carem, a Erdoğana – sułtanem. U wszystkich widzimy cechę wspólną: nowatorskie – choć niebędące czymś zupełnie nowym – podejście, które może na jakiś czas zapewnić przetrwanie rządom autokratycznym nawet w nowoczesnym, zglobalizowanym świecie. Element kluczowy to mistyfikacja: większość dzisiejszych dyktatorów ukrywa swoją prawdziwą naturę. W pierwszej kolejności musimy zatem zrozumieć sposoby działania takich przywódców. W kolejnych rozdziałach wyjaśnimy, dlaczego te reżimy powstały, jak funkcjonują, jakie zagrożenia z sobą niosą i jak Zachód może im się najlepiej przeciwstawiać.
W książce opieramy się na danych teoretycznych i empirycznych, które publikowaliśmy w czasopismach z dziedziny ekonomii i politologii. Tu chcemy w bardziej przystępny sposób przedstawić najważniejsze myśli z tamtych prac. Gdy to możliwe, podajemy na poparcie naszych twierdzeń źródła – opublikowane badania (również własne) oraz dane. W załączniku on-line można znaleźć wiele tabel i wykresów. Są one dostępne na stronie https://spindictators.com/docs/SpinDictators-Online-Supplement-Jan-2022.pdf. Do tych materiałów odnosimy się w końcowych częściach poszczególnych rozdziałów zatytułowanych Sprawdzamy dowody.
Przez lata wielu naszych kolegów po fachu i przyjaciół dzieliło się spostrzeżeniami dotyczącymi przemyśleń, które tu prezentujemy. Osoby, którym jesteśmy wdzięczni, to Alberto Alesina, Maxim Ananyev, Marina Azzimonti, Timothy Besley, Bruce Bueno de Mesquita, Brett Carter, Chao-yo Cheng, George Derpanopoulos, Tiberiu Dragu, Georgy Egorov, Cherian George, Lisa George, Francesco Giavazzi, Gilat Levy, Andrew Little, Elias Papaioannou, Torsten Persson, Richard Portes, Andrea Prat, Eugenio Proto, Gerard Roland, Arturas Rozenas, Miklos Sarvary, Paul Seabright, Daniel Seidmann, David Skarbek, Konstantin Sonin, Francesco Squintani, Eoghan Stafford, David Stromberg, Guido Tabellini, Gergely Ujhelyi, Qian Wang, Feng Yang oraz Fabrizio Zilibotti. Cevat Aksoy, Anders Aslund, Jonathan Aves, Danny Bahar, Carles Boix, Maxim Boycko, Javier Corrales, Tim Frye, Barbara Geddes, Scott Gehlbach, Susan Landesmann, Lee Morgenbesser, Peter Pomerantsev, Molly Roberts, Dani Rodrik, Michael Ross, Andrei Shleifer, Andrei Soldatov, Art Stein, Milan Svolik, Adam Szeidl, Ferenc Szucs, Michel Treisman, Josh Tucker, David Yang oraz Ekaterina Zhuravskaya, a także dwoje anonimowych czytelników, którzy zapoznali się z manuskryptem, a ich komentarze okazały się nieocenione. Dziękujemy zwłaszcza Andreiowi Shleiferowi za to, że zachęcał nas do przedstawienia naszego toku rozumowania w książce. Oczywiście za wszelkie błędy, których nie udało się usunąć, odpowiadamy wyłącznie my sami. Kevin Gatter, Nikita Melnikov oraz Ekaterina Nemova bardzo nam pomogli w gromadzeniu informacji. W wydawnictwie Princeton University Press po ekspercku nas pokierowali i zachęcali Bridget Flannery-McCoy, Sarah Caro (teraz pracująca w Basic Books), Eric Crahan oraz Alena Chekanov.
1 Takie dane podaje projekt Varieties of Democracy, wersja 10. Liczymy zarówno demokracje „parlamentarne”, jak i „liberalne”, korzystając ze zmiennej „reżimy na świecie”. Liczba krajów o takich ustrojach w 2010 roku wyniosła 98.
