-
W empik go
Społeczne i sytuacyjne uwarunkowania agresji młodzieży - ebook
Wydawnictwo:
Rok wydania:
2009
Format ebooka:
EPUB
Format
EPUB
czytaj
na czytniku
czytaj
na tablecie
czytaj
na smartfonie
Jeden z najpopularniejszych formatów e-booków na świecie.
Niezwykle wygodny i przyjazny czytelnikom - w przeciwieństwie do formatu
PDF umożliwia skalowanie czcionki, dzięki czemu możliwe jest dopasowanie
jej wielkości do kroju i rozmiarów ekranu. Więcej informacji znajdziesz
w dziale Pomoc.
czytaj
na tablecie
Aby odczytywać e-booki na swoim tablecie musisz zainstalować specjalną
aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego,
który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. Bluefire
dla EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
czytaj
na czytniku
Czytanie na e-czytniku z ekranem e-ink jest bardzo wygodne i nie męczy
wzroku. Pliki przystosowane do odczytywania na czytnikach to przede
wszystkim EPUB (ten format możesz odczytać m.in. na czytnikach
PocketBook) i MOBI (ten fromat możesz odczytać m.in. na czytnikach Kindle).
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
czytaj
na smartfonie
Aby odczytywać e-booki na swoim smartfonie musisz zainstalować specjalną
aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego,
który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. iBooks dla
EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
Czytaj fragment
Pobierz fragment
Pobierz fragment w jednym z dostępnych formatów
LUB
24,99 zł za tytuł
Tytuł dostępny w abonamencie Empik Go już od 24,99 zł / 30 dni
Sprawdź
Słuchaj i czytaj w abonamencie Go Standard już za 24,99 zł / 30 dni. Subskrypcja Go Standard daje możliwość dodania do biblioteki 3 dowolne tytuły w danym okresie rozliczeniowym (30 dni). Wybierasz z ponad 200 tys. audiobooków, ebooków i podcastów.
Społeczne i sytuacyjne uwarunkowania agresji młodzieży - ebook
Agresja stanowi poważny problem społeczny. Przejawia się ona w różnych formach w każdej niemal sferze życia. Szczególnie niepokojące dla rodziców, wychowawców i pedagogów są zachowania agresywne przejawiane przez najmłodszych.
Zagadnienie przyczyn zachowań agresywnych u dzieci jest szeroko omawiane nie tylko w pracach badawczych wielu naukowców, ale także w środkach masowego przekazu. Powstało dotąd wiele teorii wyjaśniających źródła i przyczyny agresji przejawiającej się w zachowaniach dzieci i młodzieży.
Agresja jest zjawiskiem powszechnym. Nie zmienia to faktu, że nie powinniśmy być wobec niej obojętni i przyzwalać na jej coraz częstsze przejawianie się w życiu społecznym. Warto zatem przyjrzeć się przyczynom oraz uwarunkowaniom społecznym i sytuacyjnym agresji w zachowaniach dzieci i młodzieży.
Niniejsza praca stanowi próbę przedstawienia problemu agresywności wśród dzieci i młodzieży na przykładzie młodzieży gimnazjalnej. Pierwszy rozdział dokonuje przeglądu pojęć związanych ze zjawiskiem agresji i agresywności u dzieci i młodzieży. Charakteryzuje on agresora i ofiarę, prezentuje formy przejawiania się agresji oraz skutki doznawania przemocy w dzieciństwie i życiu dorosłym. W drugim rozdziale zaprezentowano metodologię badań, sformułowano cele, problemy i pytania badawcze. Dokonano także wyboru najbardziej adekwatnych dla celu badań metod, narzędzi i technik badawczych. Trzeci rozdział prezentuje wyniki przeprowadzonych badań. Dotyczy on przede wszystkim przyczyn występowania agresji dzieci. W rozdziale tym opisano wpływ grup rówieśniczych na zachowania agresywne, rolę gier komputerowych, telewizji oraz poszczególnych środowisk wychowawczych w powstawaniu zachowań agresywnych dzieci. Opisano także przemoc w rodzinie jako jedną z przyczyn agresji występującej wśród młodzieży
| Kategoria: | Psychologia |
| Zabezpieczenie: |
Watermark
|
| ISBN: | 978-83-61184-51-5 |
| Rozmiar pliku: | 1,2 MB |
FRAGMENT KSIĄŻKI
Wstęp
Agresja stanowi poważny problem społeczny. Przejawia się ona w różnych formach w każdej niemal sferze życia. Szczególnie niepokojące dla rodziców, wychowawców i pedagogów są zachowania agresywne przejawiane przez najmłodszych.
Zagadnienie przyczyn zachowań agresywnych u dzieci jest szeroko omawiane nie tylko w pracach badawczych wielu naukowców, ale także w środkach masowego przekazu. Powstało dotąd wiele teorii wyjaśniających źródła i przyczyny agresji przejawiającej się w zachowaniach dzieci i młodzieży.
Agresja jest zjawiskiem powszechnym. Nie zmienia to faktu, że nie powinniśmy być wobec niej obojętni i przyzwalać na jej coraz częstsze przejawiani e się w życiu społecznym. Warto zatem przyjrzeć się przyczynom oraz uwarunkowaniom społecznym i sytuacyjnym agresji w zachowaniach dzieci i młodzieży.
Niniejsza praca stanowi próbę przedstawienia problemu agresywności wśród dzieci i młodzieży na przykładzie młodzieży gimnazjalnej.
Pierwszy rozdział dokonuje przeglądu pojęć związanych ze zjawiskiem agresji i agresywności u dzieci i młodzieży. Charakteryzuje on agresora i ofiarę, prezentuje formy przejawiania się agresji oraz skutki doznawania przemocy w dzieciństwie i życiu dorosłym.
W drugim rozdziale zaprezentowano metodologię badań, sformułowano cele, problemy i pytania badawcze. Dokonano także wyboru najbardziej adekwatnych dla celu badań metod, narzędzi i technik badawczych.
Trzeci rozdział prezentuje wyniki przeprowadzonych badań. Dotyczy on przede wszystkim przyczyn występowania agresji dzieci. W r ozdziale tym opisano wpływ grup rówieśniczych na zachowania agresywne, rolę gier komputerowych, telewizji oraz poszczególnych środowisk wychowawczych w powstawaniuzachowań agresywnych dzieci. Opisano także przemoc w rodzinie jako jedną z przyczyn agresji występującej wśród młodzieży
Rozdział I Zachowania agresywne młodzieży w świetle literatury przedmiotu
1. Przegląd pojęć
Agresja nie jest problemem wyłącznie ostatnich lat. Przypadki dokuczania i wzajemnego atakowania się dzieci są znane każdemu ze szkolnych czasów. W ostatnim czasie jednak, prawdopodobnie pod wpływem mediów i nagłaśniania różnych przypadków w telewizji, agresja wśród dzieci i młodzieży zdaje się narastać.
Badacze zwracają uwagę, że zachowania agresywne wśród dzieci i młodzieży rozprzestrzeniają się szczególnie tam, gdzie dzieci się wspólnie uczą i wychowują, a więc w szkołach, internatach, sierocińcach.¹ Agresja to nie tylko bójki, ale także rozpowszechnianie złośliwych plotek, wykluczanie z grupy, przezywanie i drażnienie. Większość dzieci spotyka się z tego typu formami przejawiania się agresji.
Zgodnie z założeniami psychologicznymi, agresja czy przemoc interpersonalna to czynności intencjonalne podejmowane przez ludzi, stanowiące zagrożenie bądź powodujące szkody o charakterze fizycznym, psychicznym lub społecznym. W literaturze psychologicznej problematyka agresji i przemocy doświadczanej w różnej formie przez dzieci i młodzież jest podejmowana od ponad pół wieku, a szczególnie od lat 80. i 90. ubiegłego wieku, kiedy to nasiliły się wskaźniki przestępczości wśród dzieci i młodzieży oraz obniżył wiek popełniania przestępstw o coraz okrutniejszym charakterze. Z drugiej strony pojawiło się w mediach więcej informacji na temat przemocy doznawanej przez dzieci w domu rodzinnym. Problem agresji był wielokrotnie omawiany i definiowany przez różnych badaczy. Definicje agresji bywają skrajnie odmienne, a nawet sprzeczne. Przez agresję można rozumieć takie bezpośrednie lub pośrednie zachowanie dziecka, które wykracza poza normy społeczne, u którego podłoża leżą negatywne nastawienia bądź emocje sprawcy. Z agresją u dzieci mamy zatem do czynienia wtedy, gdy wyrażając swój gniew, bunt, wrogość, chęć zniszczenia czy frustrację wyrządzają krzywdę (stratę, ból) osobom lub przedmiotom, a zachow anie to nie mieści się w ramach zasad i norm społecznych².
W pierwotnym znaczeniu tego słowa, agresja nie miała nic wspólnego z przemocą. Agresja wywodzi się z łacińskiego „agredi”, co znaczy zbliżać się do czegoś, zaczynać coś. Oznaczała więc początkowo pewien rosnący przejaw energii życiowej. Impulsy agresywne były potrzebne i konieczne do walki o przetrwanie. Konstruktywna agresja, widoczna w umiejętności pokonywania przeciwności jest wyraźnie ceniona w życiu codziennym i zawodowym. Agresja defensywna, stosowana w sytuacjach obrony koniecznej jest aprobowana jako sprawiedliwa. Agresja ekspresywna, widoczna podczas zawodów sportowych jest całkowicie pożądana. Jedynie agresja destruktywna, czyli wszystkie działania podejmowane z zamiarem zranienia kogoś lub zniszczenia czegoś nie jest absolutnie akceptowana³.
Termin agresja jest mocno osadzony zarówno w języku potocznym, jak i naukowym słowniku psychologów społecznych i pedagogów. Agresja jest definiowana jako zachowanie negatywne lub antyspołeczne, mające niewiele wspólnego ze zdrowiem psychicznym i dobrym samopoczuciem⁴. Jeśli zachowanie danej osoby ma być zakwalifikować jako agresja musi być ono wykonane z intencją wywołania negatywnych konsekwencji u obiektu, co z kolei zakłada oczekiwanie, że działanie doprowadzi do pewnego szczególnego rezultatu.
Wyklucza to zatem zachowania, które powodują niezamierzone szkody lub obrażenia, na przykład na skutek wypadku, zaniedbania lub niekompetencji. Chodzi także o chęć uniknięcia szkodliwego potraktowania przejawianą przez osobę będącą obiektem działania. Agresja jest zachowaniem ukierunkowanym na zewnątrz, jej celem jest spowodowanie komuś szkody fizycznej lub psychicznej. Agresja musi zatem być skierowana na inne osoby, którym agresor chce wyrządzić jakąś krzywdę w sposób celowy i zamierzony.
Definiowanie pojęcia agresji nie jest łatwe, jak zauważa wielu autorów, głównie z tego powodu, że zarówno w życiu potocznym, jak i nauce, w tympsychologii, używa się terminów bliskoznacznych, takich jak: agresja, wrogość, przemoc i atak. Dla większości psychologów agresja jest to „każde zamierzone działanie – w formie otwartej czy symbolicznej – mające na celu wyrządzenie komuś lub czemuś szkody, straty, bólu fizycznego lub cierpienia moralnego”⁵. Agresja interpersonalna odnosi się do zachowań międzyludzkich i prowadzi do krzywdzenia osób, przeciwko którym jest kierowana. Agresja przejawiać się może w formie czynności fizycznych, werbalnych, symbolicznych, kierowanych złością, chęcią szkodzenia innym, dążeniem do sprawienia przykrości i cierpienia. Ekstremalna postać agresji przybiera postać okrucieństwa i polega na psychicznym lub fizycznym niszczeniu kogoś w sposób szczególnie gwałtowny i wymyślny⁶.
Zwięzłą definicję omawianego terminu podali R. Baron i D. Richardson, którzy zaproponowali, by używać terminu „agresja” do opisania każdej formy zachowania, której celem jest wyrządzenie szkody lub spowodowanie obrażeń innej żywej istocie, motywowanej do uniknięcia takiego potraktowania.⁷Literatura przedmiotu prezentuje wiele innych definicji tego pojęcia. Nie zmienia to faktu, że agresja jest powszechnie zrozumiałym terminem, nie wymagającym wyjaśniania, gdyż funkcjonuje w mowie potocznej.
Terminem „agresja” – jak pisze Z. Bartkowicz⁸ – posługujemy się najczęściej w celu określenia zachowań, których wspólną cechą jest zadawanie bólu, krzywdy i cierpienia drugiemu człowiekowi. A. H. Buss wprowadził rozumienie agresji jako dostarczanie przez jednostkę innym szkodliwych bodźców, czyli traktowanie tego zachowania jako odpowiednika karania. Rozumienie to należy do najchętniej przyjmowanych przez badaczy agresji. W definicji tej uwzględnione jest jedno z najważniejszych kryteriów odróżniania agresji od zachowań należących do innych klas, czyli szkodliwość dla obiektu działania.
Agresja musi być zatem celowa i wymierzona przeciwko innym. W literaturze psychologicznej odróżnia się agresję jako pewien obserwowalny fakt behawioralny oraz agresywność jako cechę osobowości⁹. Warto jednak zwrócić także uwagę na jakże częste zjawisko autoagresji, a więc działań skierowanych przeciwko samemu sobie przez agresora.
J. M. Wolińska¹⁰ przywołuje w swojej pracy cały szereg definicji pojęcia „agresja”. Agresja jest zatem definiowana jako działanie fizyczne lub słowne, którego celem jest wyrządzenie krzywdy fizycznej lub psychicznej. Jest to intencjonalne działania na czyjąś szkodę o charakterze antynormatywnym. Najważniejszą cechą agresji jest jej charakter intencyjny.
Różne definicje przedstawiają agresję czy agresywność jako zjawiska niejednolite, będące efektem działania różnorodnych agresogennych bodźców, a przejawiające się w wielu zróżnicowanych formach i rodzajach. Autorka zaleca, by nie mylić agresji z agresywnością: agresja to proces, czynność jednostki, natomiast agresywność jest cechą osobowości. Agresywność jest nabyta i utrwalona w procesie rozwoju jednostki na podstawie uczenia społecznego. Polega ona na częstych i nieadekwatnych do bodźca reakcjach agresywnych o znacznym nasileniu. Współwystępuje często z brakiem umiejętności kontrolowania r eakcji i wyraźną wrogością wobec otoczenia¹¹.
Badacze w klasyfikowaniu zachowań agresywnych biorą pod uwagę wiele różnych kryteriów. Klasyczna propozycja A.H. Bussa zakłada podział aktów agresji według następujących wymiarów:
– agresja fizyczna – werbalna
– agresja bezpośrednia – pośrednia
– agresj a aktywna – bierna.
Biorąc pod uwagę kierunek agresji można mówić o agresji skierowanej na otoczenie i autoagresji. Z kolei biorąc pod uwagę tło emocjonalne towarzyszące agresji, można wyróżnić agresję:
– gniewną (emocjonalną) – mającą charakter reakcji pofrustracyjnej, po jej pojawieniu się spada napięcie emocjonalne mające charakter gniewny
– instrumentalną (wyuczoną) – ukierunkowaną na cel, jakim jest zaspokojenie potrzeby¹².
Agresja instrumentalna ma na celu uzyskanie czegoś, gdy na przykład dziecko spycha z rowerka kolegę, by samemu pojeździć. Agresja wroga (gniewna) ma na celu przede wszystkim zranienie bądź skrzywdzenie drugiej osoby.
2. Przyczyny agresji
Szukając przyczyn zachowań agresywnych badacze również podają różne powody, objaśniając agresję na trzy sposoby: traktując ją jako instynkt, jako następstwo frustracji, bądź jako nawyk, czyli jako rezultat uczenia się. Sposoby te związane są z trzema orient acjami teoretycznymi, znanymi jako teoria instynktów, teoria frustracji-agresji oraz teoria społecznego uczenia się agresji. Są to elementy tak zwanej psychologii agresji¹³.
Teoria instynktów wskazuje na instynkt jako źródło agresji. Zakłada ona, że zachowania agresywne są czymś wrodzonym. Agresywność zachowań ludzkich była potrzebna w toku ewolucji. Dziś jednak nie jest wskazana. Dlatego też neutralizuje się negatywne zachowania w procesie wychowawczym. Teoria ta nie jest już aktualna. Często jednak powraca w tłumaczeniach agresji jako cechy ludzkiej natury¹⁴.
Teoria frustracji-agresji utrzymywała, że jedynym źródłem agresji jest frustracja, prowadząca za każdym razem do powstawania agresywnych impulsów. Jednakże teoria ta była ostro krytykowana. Nie każda frustracja musi przecież prowadzić do zachowań agresywnych. Gniew, który pojawia się w wyniku frustracji wyraża gotowość do agresywnego zachowania, jednakże jednostka możego opanować i nie przejść do agresji.
W opozycji do teorii frustracji-agresji powstała teoria społecznego uczenia się agresji. Teoria społecznego uczenia się dowodzi, że przyczyną agresywności jest jej wyuczenie się przez jednostkę. Wynika z tego, że skoro, agresji można się nauczyć, to można się jej także oduczyć. Uczenie się agresji przez jednostkę odbywa się głównie poprzez uczenie się obserwacyjne.¹⁵ Dziecko uczy się od rodziców, rówieśników, otrzymuje gotowe wzorce z mediów.
Agresja stanowi poważny problem społeczny. Przejawia się ona w różnych formach w każdej niemal sferze życia. Szczególnie niepokojące dla rodziców, wychowawców i pedagogów są zachowania agresywne przejawiane przez najmłodszych.
Zagadnienie przyczyn zachowań agresywnych u dzieci jest szeroko omawiane nie tylko w pracach badawczych wielu naukowców, ale także w środkach masowego przekazu. Powstało dotąd wiele teorii wyjaśniających źródła i przyczyny agresji przejawiającej się w zachowaniach dzieci i młodzieży.
Agresja jest zjawiskiem powszechnym. Nie zmienia to faktu, że nie powinniśmy być wobec niej obojętni i przyzwalać na jej coraz częstsze przejawiani e się w życiu społecznym. Warto zatem przyjrzeć się przyczynom oraz uwarunkowaniom społecznym i sytuacyjnym agresji w zachowaniach dzieci i młodzieży.
Niniejsza praca stanowi próbę przedstawienia problemu agresywności wśród dzieci i młodzieży na przykładzie młodzieży gimnazjalnej.
Pierwszy rozdział dokonuje przeglądu pojęć związanych ze zjawiskiem agresji i agresywności u dzieci i młodzieży. Charakteryzuje on agresora i ofiarę, prezentuje formy przejawiania się agresji oraz skutki doznawania przemocy w dzieciństwie i życiu dorosłym.
W drugim rozdziale zaprezentowano metodologię badań, sformułowano cele, problemy i pytania badawcze. Dokonano także wyboru najbardziej adekwatnych dla celu badań metod, narzędzi i technik badawczych.
Trzeci rozdział prezentuje wyniki przeprowadzonych badań. Dotyczy on przede wszystkim przyczyn występowania agresji dzieci. W r ozdziale tym opisano wpływ grup rówieśniczych na zachowania agresywne, rolę gier komputerowych, telewizji oraz poszczególnych środowisk wychowawczych w powstawaniuzachowań agresywnych dzieci. Opisano także przemoc w rodzinie jako jedną z przyczyn agresji występującej wśród młodzieży
Rozdział I Zachowania agresywne młodzieży w świetle literatury przedmiotu
1. Przegląd pojęć
Agresja nie jest problemem wyłącznie ostatnich lat. Przypadki dokuczania i wzajemnego atakowania się dzieci są znane każdemu ze szkolnych czasów. W ostatnim czasie jednak, prawdopodobnie pod wpływem mediów i nagłaśniania różnych przypadków w telewizji, agresja wśród dzieci i młodzieży zdaje się narastać.
Badacze zwracają uwagę, że zachowania agresywne wśród dzieci i młodzieży rozprzestrzeniają się szczególnie tam, gdzie dzieci się wspólnie uczą i wychowują, a więc w szkołach, internatach, sierocińcach.¹ Agresja to nie tylko bójki, ale także rozpowszechnianie złośliwych plotek, wykluczanie z grupy, przezywanie i drażnienie. Większość dzieci spotyka się z tego typu formami przejawiania się agresji.
Zgodnie z założeniami psychologicznymi, agresja czy przemoc interpersonalna to czynności intencjonalne podejmowane przez ludzi, stanowiące zagrożenie bądź powodujące szkody o charakterze fizycznym, psychicznym lub społecznym. W literaturze psychologicznej problematyka agresji i przemocy doświadczanej w różnej formie przez dzieci i młodzież jest podejmowana od ponad pół wieku, a szczególnie od lat 80. i 90. ubiegłego wieku, kiedy to nasiliły się wskaźniki przestępczości wśród dzieci i młodzieży oraz obniżył wiek popełniania przestępstw o coraz okrutniejszym charakterze. Z drugiej strony pojawiło się w mediach więcej informacji na temat przemocy doznawanej przez dzieci w domu rodzinnym. Problem agresji był wielokrotnie omawiany i definiowany przez różnych badaczy. Definicje agresji bywają skrajnie odmienne, a nawet sprzeczne. Przez agresję można rozumieć takie bezpośrednie lub pośrednie zachowanie dziecka, które wykracza poza normy społeczne, u którego podłoża leżą negatywne nastawienia bądź emocje sprawcy. Z agresją u dzieci mamy zatem do czynienia wtedy, gdy wyrażając swój gniew, bunt, wrogość, chęć zniszczenia czy frustrację wyrządzają krzywdę (stratę, ból) osobom lub przedmiotom, a zachow anie to nie mieści się w ramach zasad i norm społecznych².
W pierwotnym znaczeniu tego słowa, agresja nie miała nic wspólnego z przemocą. Agresja wywodzi się z łacińskiego „agredi”, co znaczy zbliżać się do czegoś, zaczynać coś. Oznaczała więc początkowo pewien rosnący przejaw energii życiowej. Impulsy agresywne były potrzebne i konieczne do walki o przetrwanie. Konstruktywna agresja, widoczna w umiejętności pokonywania przeciwności jest wyraźnie ceniona w życiu codziennym i zawodowym. Agresja defensywna, stosowana w sytuacjach obrony koniecznej jest aprobowana jako sprawiedliwa. Agresja ekspresywna, widoczna podczas zawodów sportowych jest całkowicie pożądana. Jedynie agresja destruktywna, czyli wszystkie działania podejmowane z zamiarem zranienia kogoś lub zniszczenia czegoś nie jest absolutnie akceptowana³.
Termin agresja jest mocno osadzony zarówno w języku potocznym, jak i naukowym słowniku psychologów społecznych i pedagogów. Agresja jest definiowana jako zachowanie negatywne lub antyspołeczne, mające niewiele wspólnego ze zdrowiem psychicznym i dobrym samopoczuciem⁴. Jeśli zachowanie danej osoby ma być zakwalifikować jako agresja musi być ono wykonane z intencją wywołania negatywnych konsekwencji u obiektu, co z kolei zakłada oczekiwanie, że działanie doprowadzi do pewnego szczególnego rezultatu.
Wyklucza to zatem zachowania, które powodują niezamierzone szkody lub obrażenia, na przykład na skutek wypadku, zaniedbania lub niekompetencji. Chodzi także o chęć uniknięcia szkodliwego potraktowania przejawianą przez osobę będącą obiektem działania. Agresja jest zachowaniem ukierunkowanym na zewnątrz, jej celem jest spowodowanie komuś szkody fizycznej lub psychicznej. Agresja musi zatem być skierowana na inne osoby, którym agresor chce wyrządzić jakąś krzywdę w sposób celowy i zamierzony.
Definiowanie pojęcia agresji nie jest łatwe, jak zauważa wielu autorów, głównie z tego powodu, że zarówno w życiu potocznym, jak i nauce, w tympsychologii, używa się terminów bliskoznacznych, takich jak: agresja, wrogość, przemoc i atak. Dla większości psychologów agresja jest to „każde zamierzone działanie – w formie otwartej czy symbolicznej – mające na celu wyrządzenie komuś lub czemuś szkody, straty, bólu fizycznego lub cierpienia moralnego”⁵. Agresja interpersonalna odnosi się do zachowań międzyludzkich i prowadzi do krzywdzenia osób, przeciwko którym jest kierowana. Agresja przejawiać się może w formie czynności fizycznych, werbalnych, symbolicznych, kierowanych złością, chęcią szkodzenia innym, dążeniem do sprawienia przykrości i cierpienia. Ekstremalna postać agresji przybiera postać okrucieństwa i polega na psychicznym lub fizycznym niszczeniu kogoś w sposób szczególnie gwałtowny i wymyślny⁶.
Zwięzłą definicję omawianego terminu podali R. Baron i D. Richardson, którzy zaproponowali, by używać terminu „agresja” do opisania każdej formy zachowania, której celem jest wyrządzenie szkody lub spowodowanie obrażeń innej żywej istocie, motywowanej do uniknięcia takiego potraktowania.⁷Literatura przedmiotu prezentuje wiele innych definicji tego pojęcia. Nie zmienia to faktu, że agresja jest powszechnie zrozumiałym terminem, nie wymagającym wyjaśniania, gdyż funkcjonuje w mowie potocznej.
Terminem „agresja” – jak pisze Z. Bartkowicz⁸ – posługujemy się najczęściej w celu określenia zachowań, których wspólną cechą jest zadawanie bólu, krzywdy i cierpienia drugiemu człowiekowi. A. H. Buss wprowadził rozumienie agresji jako dostarczanie przez jednostkę innym szkodliwych bodźców, czyli traktowanie tego zachowania jako odpowiednika karania. Rozumienie to należy do najchętniej przyjmowanych przez badaczy agresji. W definicji tej uwzględnione jest jedno z najważniejszych kryteriów odróżniania agresji od zachowań należących do innych klas, czyli szkodliwość dla obiektu działania.
Agresja musi być zatem celowa i wymierzona przeciwko innym. W literaturze psychologicznej odróżnia się agresję jako pewien obserwowalny fakt behawioralny oraz agresywność jako cechę osobowości⁹. Warto jednak zwrócić także uwagę na jakże częste zjawisko autoagresji, a więc działań skierowanych przeciwko samemu sobie przez agresora.
J. M. Wolińska¹⁰ przywołuje w swojej pracy cały szereg definicji pojęcia „agresja”. Agresja jest zatem definiowana jako działanie fizyczne lub słowne, którego celem jest wyrządzenie krzywdy fizycznej lub psychicznej. Jest to intencjonalne działania na czyjąś szkodę o charakterze antynormatywnym. Najważniejszą cechą agresji jest jej charakter intencyjny.
Różne definicje przedstawiają agresję czy agresywność jako zjawiska niejednolite, będące efektem działania różnorodnych agresogennych bodźców, a przejawiające się w wielu zróżnicowanych formach i rodzajach. Autorka zaleca, by nie mylić agresji z agresywnością: agresja to proces, czynność jednostki, natomiast agresywność jest cechą osobowości. Agresywność jest nabyta i utrwalona w procesie rozwoju jednostki na podstawie uczenia społecznego. Polega ona na częstych i nieadekwatnych do bodźca reakcjach agresywnych o znacznym nasileniu. Współwystępuje często z brakiem umiejętności kontrolowania r eakcji i wyraźną wrogością wobec otoczenia¹¹.
Badacze w klasyfikowaniu zachowań agresywnych biorą pod uwagę wiele różnych kryteriów. Klasyczna propozycja A.H. Bussa zakłada podział aktów agresji według następujących wymiarów:
– agresja fizyczna – werbalna
– agresja bezpośrednia – pośrednia
– agresj a aktywna – bierna.
Biorąc pod uwagę kierunek agresji można mówić o agresji skierowanej na otoczenie i autoagresji. Z kolei biorąc pod uwagę tło emocjonalne towarzyszące agresji, można wyróżnić agresję:
– gniewną (emocjonalną) – mającą charakter reakcji pofrustracyjnej, po jej pojawieniu się spada napięcie emocjonalne mające charakter gniewny
– instrumentalną (wyuczoną) – ukierunkowaną na cel, jakim jest zaspokojenie potrzeby¹².
Agresja instrumentalna ma na celu uzyskanie czegoś, gdy na przykład dziecko spycha z rowerka kolegę, by samemu pojeździć. Agresja wroga (gniewna) ma na celu przede wszystkim zranienie bądź skrzywdzenie drugiej osoby.
2. Przyczyny agresji
Szukając przyczyn zachowań agresywnych badacze również podają różne powody, objaśniając agresję na trzy sposoby: traktując ją jako instynkt, jako następstwo frustracji, bądź jako nawyk, czyli jako rezultat uczenia się. Sposoby te związane są z trzema orient acjami teoretycznymi, znanymi jako teoria instynktów, teoria frustracji-agresji oraz teoria społecznego uczenia się agresji. Są to elementy tak zwanej psychologii agresji¹³.
Teoria instynktów wskazuje na instynkt jako źródło agresji. Zakłada ona, że zachowania agresywne są czymś wrodzonym. Agresywność zachowań ludzkich była potrzebna w toku ewolucji. Dziś jednak nie jest wskazana. Dlatego też neutralizuje się negatywne zachowania w procesie wychowawczym. Teoria ta nie jest już aktualna. Często jednak powraca w tłumaczeniach agresji jako cechy ludzkiej natury¹⁴.
Teoria frustracji-agresji utrzymywała, że jedynym źródłem agresji jest frustracja, prowadząca za każdym razem do powstawania agresywnych impulsów. Jednakże teoria ta była ostro krytykowana. Nie każda frustracja musi przecież prowadzić do zachowań agresywnych. Gniew, który pojawia się w wyniku frustracji wyraża gotowość do agresywnego zachowania, jednakże jednostka możego opanować i nie przejść do agresji.
W opozycji do teorii frustracji-agresji powstała teoria społecznego uczenia się agresji. Teoria społecznego uczenia się dowodzi, że przyczyną agresywności jest jej wyuczenie się przez jednostkę. Wynika z tego, że skoro, agresji można się nauczyć, to można się jej także oduczyć. Uczenie się agresji przez jednostkę odbywa się głównie poprzez uczenie się obserwacyjne.¹⁵ Dziecko uczy się od rodziców, rówieśników, otrzymuje gotowe wzorce z mediów.
więcej..
