Stomatologia społeczna - ebook
Wydawnictwo:
Data wydania:
1 stycznia 2020
Format ebooka:
EPUB
Format
EPUB
czytaj
na czytniku
czytaj
na tablecie
czytaj
na smartfonie
Jeden z najpopularniejszych formatów e-booków na świecie.
Niezwykle wygodny i przyjazny czytelnikom - w przeciwieństwie do formatu
PDF umożliwia skalowanie czcionki, dzięki czemu możliwe jest dopasowanie
jej wielkości do kroju i rozmiarów ekranu. Więcej informacji znajdziesz
w dziale Pomoc.
Multiformat
E-booki w Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu.
Oznacza to, że po dokonaniu zakupu, e-book pojawi się na Twoim koncie we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu.
Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu.
Format
MOBI
czytaj
na czytniku
czytaj
na tablecie
czytaj
na smartfonie
Jeden z najczęściej wybieranych formatów wśród czytelników
e-booków. Możesz go odczytać na czytniku Kindle oraz na smartfonach i
tabletach po zainstalowaniu specjalnej aplikacji. Więcej informacji
znajdziesz w dziale Pomoc.
Multiformat
E-booki w Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu.
Oznacza to, że po dokonaniu zakupu, e-book pojawi się na Twoim koncie we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu.
Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu.
Multiformat
E-booki sprzedawane w księgarni Virtualo.pl dostępne są w opcji
multiformatu - kupujesz treść, nie format. Po dodaniu e-booka do koszyka
i dokonaniu płatności, e-book pojawi się na Twoim koncie w Mojej
Bibliotece we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego
tytułu. Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na
karcie produktu przy okładce. Uwaga: audiobooki nie są objęte opcją
multiformatu.
czytaj
na tablecie
Aby odczytywać e-booki na swoim tablecie musisz zainstalować specjalną
aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego,
który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. Bluefire
dla EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
czytaj
na czytniku
Czytanie na e-czytniku z ekranem e-ink jest bardzo wygodne i nie męczy
wzroku. Pliki przystosowane do odczytywania na czytnikach to przede
wszystkim EPUB (ten format możesz odczytać m.in. na czytnikach
PocketBook) i MOBI (ten fromat możesz odczytać m.in. na czytnikach Kindle).
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
czytaj
na smartfonie
Aby odczytywać e-booki na swoim smartfonie musisz zainstalować specjalną
aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego,
który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. iBooks dla
EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
Czytaj fragment
Pobierz fragment
Pobierz fragment w jednym z dostępnych formatów
Stomatologia społeczna - ebook
Publikacja Stomatologia społeczna została przygotowana pod redakcją prof. dr hab. Krystyny Pawlas oraz prof. dr hab. Tomasza Konopki. To jedyna książka na polskim rynku wydawniczym, która przedstawia w sposób szczegółowy tytułową problematykę. Celem stomatologii społecznej jest zapobieganie chorobom jamy ustnej, promocja zdrowia oraz zachowań wspomagających zdrowie jamy ustnej, a dzięki temu poprawa jakości życia.
Kwestie poruszone w publikacji zostały dostosowane do standardów kształcenia dla studentów kierunku lekarsko-stomatologicznego. Zagadnienia podzielono na pięć głównych tematów:
- medycynę środowiskową (m.in. epidemiologia, biostatystyka, determinanty zdrowia i czynniki ryzyka, czynniki środowiska pracy i życia),
- środowisko pracy stomatologa (np. specyfika środowiska pracy, choroby zawodowe lekarza dentysty, gabinet stomatologiczny jako ogniwo łańcucha epidemiologicznego),
- epidemiologia chorób jamy ustnej (m.in. najważniejsze patologie i wady rozszczepowe jamy ustnej, czynniki ryzyka i profilaktyka nowotworów, styl życia a stan jamy ustnej),
- profilaktyka, promocja zdrowia w stomatologii oraz organizacja opieki stomatologicznej (aseptyka i antyseptyka w gabinecie, działania na rzecz ochrony zdrowia w wymiarze regionalnym, krajowym i międzynarodowym, miejsce stomatologii w ochronie zdrowia),
- czy badania naukowe mogą zmienić oblicze stomatologii społecznej?
| Kategoria: | Medycyna |
| Zabezpieczenie: |
Watermark
|
| ISBN: | 978-83-200-6220-5 |
| Rozmiar pliku: | 3,7 MB |
FRAGMENT KSIĄŻKI
WYKAZ AUTORÓW
dr n. med. Aleksandra Adamek
Zakład Ortopedii Szczękowej i Ortodoncji,
Wydział Lekarsko-Stomatologiczny, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
prof. dr hab. n. med. Joanna Antoszewska-Smith
Samodzielna Pracownia Ortodoncji Dorosłych, Wydział Lekarsko-Stomatologiczny, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
prof. dr hab. n. med. Julia K. Bar
Zakład Immunopatologii i Biologii Molekularnej, Wydział Lekarsko-Stomatologiczny, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
dr hab. n. med. Barbara Bruziewicz-Mikłaszewska
Emerytowany pracownik Wydziału Stomatologiczno-Lekarskiego, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
lek. Karolina Czerwińska
Katedra i Zakład Higieny, Wydział Lekarski, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
dr hab. n. med. Maciej Dobrzyński, prof. UMW
Katedra i Zakład Stomatologii Dziecięcej i Stomatologii Przedklinicznej, Wydział Lekarsko-Stomatologiczny, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
dr n. med. Magdalena Dubowik
Zakład Ortopedii Szczękowej i Ortodoncji, Wydział Lekarsko-Stomatologiczny, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
dr n. med. Katarzyna Herman
Katedra i Zakład Stomatologii Dziecięcej i Stomatologii Przedklinicznej, Wydział Lekarsko-Stomatologiczny, Uniwersytet Medyczny im. Piastow Śląskich we Wrocławiu
dr hab. n. med. Paweł Gać, prof. UMW
Katedra i Zakład Higieny, Wydział Lekarski, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
mgr Lidia Januszewska
Katedra i Zakład Higieny, Wydział Lekarski, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
prof. dr hab. n. med. Michał Jeleń
Zakład Immunopatologii i Biologii Molekularnej, Wydział Lekarsko-Stomatologiczny, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
prof. dr hab. n. med. Beata Kawala
Katedra Ortopedii Szczękowej i Ortodoncji, Wydział Lekarsko-Stomatologiczny, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
dr n. med. Agata Kawalec
Katedra i Zakład Higieny, Wydział Lekarski, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
lek. Anna Kawalec
Katedra i Zakład Higieny, Wydział Lekarski, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
prof. dr hab. n. med. Tomasz Konopka
Katedra i Zakład Periodontologii, Wydział Lekarsko-Stomatologiczny, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
lek. dent. Amadeusz Kuźniarski
Katedra i Zakład Protetyki Stomatologicznej, Wydział Lekarsko-Stomatologiczny, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
dr n. med. Iwona Markiewicz-Górka
Katedra i Zakład Higieny, Wydział Lekarski, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
dr hab. n. med. Helena Martynowicz
Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych, Zawodowych, Nadciśnienia Tętniczego i Onkologii Klinicznej, Wydział Lekarski, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
lek. Tomasz Matys
Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych, Zawodowych, Nadciśnienia Tętniczego i Onkologii Klinicznej, Wydział Lekarski, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
dr n. med. Kamil Nelke
Zakład Anatomii Stomatologicznej, Wydział Lekarsko-Stomatologiczny, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
dr n. med. Joanna Nowicka
Katedra i Zakład Mikrobiologii, Wydział Lekarski, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
mgr inż. Magdalena Pajączkowska
Katedra i Zakład Mikrobiologii, Wydział Lekarski, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
prof. dr hab. n. med. Krystyna Pawlas
Katedra i Zakład Higieny, Wydział Lekarski, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
dr hab. n. med. NATALIA PAWLAS, prof. SUM
Katedra i Zakład Farmakologii, Wydział Nauk Medycznych w Zabrzu, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach
dr hab. n. med. Małgorzata Poręba
Katedra i Zakład Patofizjologii, Wydział Lekarski, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
prof. dr hab. n. med. Rafał Poręba
Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych, Zawodowych, Nadciśnienia Tętniczego i Onkologii Klinicznej, Wydział Lekarski, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
lek. dent. Sadri Rayad
Stomatologiczne Centrum Transferu Technologii sp. z o.o., NZOZ Akademicka Poliklinika Stomatologiczna we Wrocławiu
dr hab. n. med. Michał Sarul
Zakład Ortopedii Szczękowej i Ortodoncji, Wydział Lekarsko-Stomatologiczny, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we WrocławiuPRZEDMOWA
Po raz pierwszy w naszym kraju ukazuje się podręcznik stomatologii społecznej. Dobór zagadnień przedstawionych w książce został oparty na standardach kształcenia tego przedmiotu dla studentów kierunku lekarsko-stomatologicznego opublikowanego przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w Dzienniku Ustaw w 2019 roku (Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 26 lipca 2019 roku w sprawie standardów kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu lekarza, lekarza dentysty, farmaceuty, pielęgniarki, położnej, diagnosty laboratoryjnego, fizjoterapeuty i ratownika medycznego ).
Ze względu na ciągłe zmiany przepisów i regulacji prawnych staraliśmy się unikać w treści cytowania przepisów, zdając sobie sprawę z czasu trwania cyklu wydawniczego i z tego, że mogą one być nieaktualne już w chwili ukazania się książki. Dostęp do wszystkich aktualnie obowiązujących przepisów można uzyskać dzięki Internetowemu Systemowi Aktów Prawnych pod adresem https://isap.sejm.gov.pl/.
Ograniczenia dotyczące objętości książki nie pozwoliły na wyczerpujące omówienie wszystkich przedstawionych w podręczniku zagadnień, dlatego po każdym rozdziale zamieszczono wykaz piśmiennictwa, które pozwoli osobom zainteresowanym na uzyskanie szerszej wiedzy z danego zakresu.
Oddając książkę do rąk Czytelników, oczekujemy wszelkich krytycznych uwag, które pozwolą w przyszłości udoskonalić jej treść.
W imieniu autorów
Krystyna PawlasWSTĘP
Barbara Bruziewicz-Mikłaszewska
Krystyna Pawlas
Zęby są bardzo ważnym elementem zdrowia oraz dobrego samopoczucia i właściwego funkcjonowania każdego człowieka. Choroby, ból i utrata zębów, a także potrzeba utrzymania ich w zdrowiu stanowiły i stanowią nieodłączną część historii ludzkości. Choroby jamy ustnej obniżają jakość życia i wydajność pracy, mogą być przyczyną sepsy i innych schorzeń, a terapie stomatologiczne są niezwykle kosztowne.
Według dostępnych źródeł historycznych leczenie zębów, tzn. zwalczanie bólu i uzupełnianie ubytków, podejmowano już w starożytności: w Egipcie, Grecji, Chinach, Rzymie oraz Indiach. Próbowano uzupełniać utracone zęby, wstawiając „implanty” z zębów zwierząt, kości słoniowej lub kości wołu. Przez tysiąclecia wykorzystywano złoto do wzmacniania zębów. Najstarszy znaleziony przyrząd – rodzaj wiertła – był używany przez człowieka już około 7000 lat przed naszą erą na terenie Pakistanu. Przez stulecia nastąpił ogromny postęp i rozwój stomatologii w zakresie sprzętu i materiałów stosowanych w lecznictwie i protetyce, a także materiałów służących codziennej higienie (od popiołów wykorzystywanych do czyszczenia zębów w starożytnym Egipcie do obecnie stosowanych past).
Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) choroby jamy ustnej są najpowszechniej występującymi chorobami niezakaźnymi, które stanowią problem zdrowotny przez cale życie człowieka, powodując ból, dyskomfort i uszkodzenia, a nawet śmierć. Według WHO choroby jamy ustnej, głównie próchnica zębów stałych, dotyczą ponad połowy populacji świata. Terapie dentystyczne, zwłaszcza te najnowsze, są drogie i nawet systemy zdrowotne najbogatszych krajów nie są w stanie pokryć ich kosztów. Nierówności w dostępie do nowoczesnego lecznictwa stomatologicznego zarówno między różnymi krajami, jak i między różnymi grupami społecznymi w poszczególnych krajach są ogromne. Zmniejszanie tych nierówności jest zadaniem stomatologii społecznej, będącej gałęzią zdrowia publicznego.
Do dziś nie sformułowano definicji pojęcia stomatologii społecznej, ale można stwierdzić, że jest to dziedzina medycyny, która zajmuje się jamą ustną człowieka i całego układu stomatognatycznego w szerokim zakresie: od zdrowia jednostki do zdrowia społecznego.
Stomatologia społeczna jest integralną częścią somatologii. Celem stomatologii społecznej jest przede wszystkim zapobieganie chorobom jamy ustnej, promocja zdrowia jamy ustnej i zachowań wspomagających zdrowie jamy ustnej, a dzięki temu poprawa jakości życia. Cele te są realizowane przez edukację społeczeństwa na temat uwarunkowań zdrowia układu narządu żucia oraz organizację usług stomatologicznych.
Stomatologia społeczna określa wskaźniki zdrowia jamy ustnej oraz definiuje zagrożenia społeczne, środowiskowe i żywieniowe.
Zdrowie jednostki warunkuje m.in. zdrowa jama ustna, dlatego należy zwalczać nie tylko próchnicę zębów i jej powikłania, lecz także choroby przyzębia, błony śluzowej jamy ustnej i języka oraz dysfunkcje stawów skroniowo-żuchwowych.
Zdrowiu jamy ustnej zagraża niezrównoważona dieta próchnicotwórcza, słodycze w nadmiarze, soki owocowe z rozmaitymi dodatkami smakowymi, barwnikami i konserwantami.
Do zagrożeń społecznych należy zaliczyć również zachowania antyzdrowotne, w tym palenie tytoniu, nadużywanie alkoholu, używanie narkotyków oraz picie napojów energetycznych o niskim pH, co powoduje demineralizację szkliwa zębów i patologiczne ich starcie.
Stomatologia społeczna, badając zagrożenia środowiskowe (mikrointoksykacja Cu++, Pb++), współdziała z szeroko pojętą profilaktyką i promocją zdrowia.
Stany zapalne jamy ustnej i zaburzenia mikrobiomu powodują osłabienie układu odpornościowego, sprzyjając powstawaniu chorób układowych i innych poważnych patologii, takich jak choroby układu sercowo-naczyniowego, reumatoidalne zapalenie stawów, zespół metaboliczny, poronienie i przedwczesny poród, zapalenie jelit oraz osteoporoza.
Domeną stomatologii społecznej jest organizowanie i zarządzanie stomatologicznymi zakładami opieki zdrowotnej, dentobusami i gabinetami stomatologicznymi w szkołach, a także zapewnienie dostępu do leczenia stomatologicznego w czasie klęsk żywiołowych – powodzi i epidemii.
Ważnym zadaniem stomatologii społecznej jest dbanie o zdrowie lekarzy stomatologów, techników dentystycznych, asystentek i higienistek stomatologicznych. Ich problemy z kręgosłupem, kośćmi śródręcza czy nadgarstkami powinny być uznane za choroby zawodowe, którym można zapobiec przez stosowanie skutecznej profilaktyki i przestrzeganie zasad ergonomii, opracowanych naukowo przez specjalistów z zakresu stomatologii społecznej.
Na stomatologię społeczną składają się takie dziedziny, jak: epidemiologia, promocja zdrowia, biostatystyka, nauki społeczne, ekonomia i organizacja zdrowia.
Stomatologia społeczna jest wykładana w Polsce i innych krajach na studiach z zakresu stomatologii.
Piśmiennictwo
1. Abraham C.A.A.: Brief historical perspective on dental implants, their surface coatings and treatments. Open Dentistry Journal. 2014; 8(Suppl. 1): 50–55.
2. Green A.: Dental tools throughout history; https://www.stubbsdental.com/blog/2018/10/22/dental-tools-throughout-history-194445.
3. https://www.ada.org/en/member-center/ada-library/dental-history. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/oral-health.
4. https://www.speareducation.com/spear-review/2012/11/a-brief-history-of-toothpaste.
5. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/oral-health.
6. Kumar A.: Dentistry in historical perspective. IJOCR. 2013; 1(2): 51–54.
7. Majumdar S.K.: History of dentistry: an overview. Bulletin of the Indian Institute of History of Medicine (Hyderabad). 2002; 32(1): 31–42.
dr n. med. Aleksandra Adamek
Zakład Ortopedii Szczękowej i Ortodoncji,
Wydział Lekarsko-Stomatologiczny, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
prof. dr hab. n. med. Joanna Antoszewska-Smith
Samodzielna Pracownia Ortodoncji Dorosłych, Wydział Lekarsko-Stomatologiczny, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
prof. dr hab. n. med. Julia K. Bar
Zakład Immunopatologii i Biologii Molekularnej, Wydział Lekarsko-Stomatologiczny, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
dr hab. n. med. Barbara Bruziewicz-Mikłaszewska
Emerytowany pracownik Wydziału Stomatologiczno-Lekarskiego, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
lek. Karolina Czerwińska
Katedra i Zakład Higieny, Wydział Lekarski, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
dr hab. n. med. Maciej Dobrzyński, prof. UMW
Katedra i Zakład Stomatologii Dziecięcej i Stomatologii Przedklinicznej, Wydział Lekarsko-Stomatologiczny, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
dr n. med. Magdalena Dubowik
Zakład Ortopedii Szczękowej i Ortodoncji, Wydział Lekarsko-Stomatologiczny, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
dr n. med. Katarzyna Herman
Katedra i Zakład Stomatologii Dziecięcej i Stomatologii Przedklinicznej, Wydział Lekarsko-Stomatologiczny, Uniwersytet Medyczny im. Piastow Śląskich we Wrocławiu
dr hab. n. med. Paweł Gać, prof. UMW
Katedra i Zakład Higieny, Wydział Lekarski, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
mgr Lidia Januszewska
Katedra i Zakład Higieny, Wydział Lekarski, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
prof. dr hab. n. med. Michał Jeleń
Zakład Immunopatologii i Biologii Molekularnej, Wydział Lekarsko-Stomatologiczny, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
prof. dr hab. n. med. Beata Kawala
Katedra Ortopedii Szczękowej i Ortodoncji, Wydział Lekarsko-Stomatologiczny, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
dr n. med. Agata Kawalec
Katedra i Zakład Higieny, Wydział Lekarski, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
lek. Anna Kawalec
Katedra i Zakład Higieny, Wydział Lekarski, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
prof. dr hab. n. med. Tomasz Konopka
Katedra i Zakład Periodontologii, Wydział Lekarsko-Stomatologiczny, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
lek. dent. Amadeusz Kuźniarski
Katedra i Zakład Protetyki Stomatologicznej, Wydział Lekarsko-Stomatologiczny, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
dr n. med. Iwona Markiewicz-Górka
Katedra i Zakład Higieny, Wydział Lekarski, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
dr hab. n. med. Helena Martynowicz
Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych, Zawodowych, Nadciśnienia Tętniczego i Onkologii Klinicznej, Wydział Lekarski, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
lek. Tomasz Matys
Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych, Zawodowych, Nadciśnienia Tętniczego i Onkologii Klinicznej, Wydział Lekarski, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
dr n. med. Kamil Nelke
Zakład Anatomii Stomatologicznej, Wydział Lekarsko-Stomatologiczny, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
dr n. med. Joanna Nowicka
Katedra i Zakład Mikrobiologii, Wydział Lekarski, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
mgr inż. Magdalena Pajączkowska
Katedra i Zakład Mikrobiologii, Wydział Lekarski, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
prof. dr hab. n. med. Krystyna Pawlas
Katedra i Zakład Higieny, Wydział Lekarski, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
dr hab. n. med. NATALIA PAWLAS, prof. SUM
Katedra i Zakład Farmakologii, Wydział Nauk Medycznych w Zabrzu, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach
dr hab. n. med. Małgorzata Poręba
Katedra i Zakład Patofizjologii, Wydział Lekarski, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
prof. dr hab. n. med. Rafał Poręba
Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych, Zawodowych, Nadciśnienia Tętniczego i Onkologii Klinicznej, Wydział Lekarski, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
lek. dent. Sadri Rayad
Stomatologiczne Centrum Transferu Technologii sp. z o.o., NZOZ Akademicka Poliklinika Stomatologiczna we Wrocławiu
dr hab. n. med. Michał Sarul
Zakład Ortopedii Szczękowej i Ortodoncji, Wydział Lekarsko-Stomatologiczny, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we WrocławiuPRZEDMOWA
Po raz pierwszy w naszym kraju ukazuje się podręcznik stomatologii społecznej. Dobór zagadnień przedstawionych w książce został oparty na standardach kształcenia tego przedmiotu dla studentów kierunku lekarsko-stomatologicznego opublikowanego przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w Dzienniku Ustaw w 2019 roku (Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 26 lipca 2019 roku w sprawie standardów kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu lekarza, lekarza dentysty, farmaceuty, pielęgniarki, położnej, diagnosty laboratoryjnego, fizjoterapeuty i ratownika medycznego ).
Ze względu na ciągłe zmiany przepisów i regulacji prawnych staraliśmy się unikać w treści cytowania przepisów, zdając sobie sprawę z czasu trwania cyklu wydawniczego i z tego, że mogą one być nieaktualne już w chwili ukazania się książki. Dostęp do wszystkich aktualnie obowiązujących przepisów można uzyskać dzięki Internetowemu Systemowi Aktów Prawnych pod adresem https://isap.sejm.gov.pl/.
Ograniczenia dotyczące objętości książki nie pozwoliły na wyczerpujące omówienie wszystkich przedstawionych w podręczniku zagadnień, dlatego po każdym rozdziale zamieszczono wykaz piśmiennictwa, które pozwoli osobom zainteresowanym na uzyskanie szerszej wiedzy z danego zakresu.
Oddając książkę do rąk Czytelników, oczekujemy wszelkich krytycznych uwag, które pozwolą w przyszłości udoskonalić jej treść.
W imieniu autorów
Krystyna PawlasWSTĘP
Barbara Bruziewicz-Mikłaszewska
Krystyna Pawlas
Zęby są bardzo ważnym elementem zdrowia oraz dobrego samopoczucia i właściwego funkcjonowania każdego człowieka. Choroby, ból i utrata zębów, a także potrzeba utrzymania ich w zdrowiu stanowiły i stanowią nieodłączną część historii ludzkości. Choroby jamy ustnej obniżają jakość życia i wydajność pracy, mogą być przyczyną sepsy i innych schorzeń, a terapie stomatologiczne są niezwykle kosztowne.
Według dostępnych źródeł historycznych leczenie zębów, tzn. zwalczanie bólu i uzupełnianie ubytków, podejmowano już w starożytności: w Egipcie, Grecji, Chinach, Rzymie oraz Indiach. Próbowano uzupełniać utracone zęby, wstawiając „implanty” z zębów zwierząt, kości słoniowej lub kości wołu. Przez tysiąclecia wykorzystywano złoto do wzmacniania zębów. Najstarszy znaleziony przyrząd – rodzaj wiertła – był używany przez człowieka już około 7000 lat przed naszą erą na terenie Pakistanu. Przez stulecia nastąpił ogromny postęp i rozwój stomatologii w zakresie sprzętu i materiałów stosowanych w lecznictwie i protetyce, a także materiałów służących codziennej higienie (od popiołów wykorzystywanych do czyszczenia zębów w starożytnym Egipcie do obecnie stosowanych past).
Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) choroby jamy ustnej są najpowszechniej występującymi chorobami niezakaźnymi, które stanowią problem zdrowotny przez cale życie człowieka, powodując ból, dyskomfort i uszkodzenia, a nawet śmierć. Według WHO choroby jamy ustnej, głównie próchnica zębów stałych, dotyczą ponad połowy populacji świata. Terapie dentystyczne, zwłaszcza te najnowsze, są drogie i nawet systemy zdrowotne najbogatszych krajów nie są w stanie pokryć ich kosztów. Nierówności w dostępie do nowoczesnego lecznictwa stomatologicznego zarówno między różnymi krajami, jak i między różnymi grupami społecznymi w poszczególnych krajach są ogromne. Zmniejszanie tych nierówności jest zadaniem stomatologii społecznej, będącej gałęzią zdrowia publicznego.
Do dziś nie sformułowano definicji pojęcia stomatologii społecznej, ale można stwierdzić, że jest to dziedzina medycyny, która zajmuje się jamą ustną człowieka i całego układu stomatognatycznego w szerokim zakresie: od zdrowia jednostki do zdrowia społecznego.
Stomatologia społeczna jest integralną częścią somatologii. Celem stomatologii społecznej jest przede wszystkim zapobieganie chorobom jamy ustnej, promocja zdrowia jamy ustnej i zachowań wspomagających zdrowie jamy ustnej, a dzięki temu poprawa jakości życia. Cele te są realizowane przez edukację społeczeństwa na temat uwarunkowań zdrowia układu narządu żucia oraz organizację usług stomatologicznych.
Stomatologia społeczna określa wskaźniki zdrowia jamy ustnej oraz definiuje zagrożenia społeczne, środowiskowe i żywieniowe.
Zdrowie jednostki warunkuje m.in. zdrowa jama ustna, dlatego należy zwalczać nie tylko próchnicę zębów i jej powikłania, lecz także choroby przyzębia, błony śluzowej jamy ustnej i języka oraz dysfunkcje stawów skroniowo-żuchwowych.
Zdrowiu jamy ustnej zagraża niezrównoważona dieta próchnicotwórcza, słodycze w nadmiarze, soki owocowe z rozmaitymi dodatkami smakowymi, barwnikami i konserwantami.
Do zagrożeń społecznych należy zaliczyć również zachowania antyzdrowotne, w tym palenie tytoniu, nadużywanie alkoholu, używanie narkotyków oraz picie napojów energetycznych o niskim pH, co powoduje demineralizację szkliwa zębów i patologiczne ich starcie.
Stomatologia społeczna, badając zagrożenia środowiskowe (mikrointoksykacja Cu++, Pb++), współdziała z szeroko pojętą profilaktyką i promocją zdrowia.
Stany zapalne jamy ustnej i zaburzenia mikrobiomu powodują osłabienie układu odpornościowego, sprzyjając powstawaniu chorób układowych i innych poważnych patologii, takich jak choroby układu sercowo-naczyniowego, reumatoidalne zapalenie stawów, zespół metaboliczny, poronienie i przedwczesny poród, zapalenie jelit oraz osteoporoza.
Domeną stomatologii społecznej jest organizowanie i zarządzanie stomatologicznymi zakładami opieki zdrowotnej, dentobusami i gabinetami stomatologicznymi w szkołach, a także zapewnienie dostępu do leczenia stomatologicznego w czasie klęsk żywiołowych – powodzi i epidemii.
Ważnym zadaniem stomatologii społecznej jest dbanie o zdrowie lekarzy stomatologów, techników dentystycznych, asystentek i higienistek stomatologicznych. Ich problemy z kręgosłupem, kośćmi śródręcza czy nadgarstkami powinny być uznane za choroby zawodowe, którym można zapobiec przez stosowanie skutecznej profilaktyki i przestrzeganie zasad ergonomii, opracowanych naukowo przez specjalistów z zakresu stomatologii społecznej.
Na stomatologię społeczną składają się takie dziedziny, jak: epidemiologia, promocja zdrowia, biostatystyka, nauki społeczne, ekonomia i organizacja zdrowia.
Stomatologia społeczna jest wykładana w Polsce i innych krajach na studiach z zakresu stomatologii.
Piśmiennictwo
1. Abraham C.A.A.: Brief historical perspective on dental implants, their surface coatings and treatments. Open Dentistry Journal. 2014; 8(Suppl. 1): 50–55.
2. Green A.: Dental tools throughout history; https://www.stubbsdental.com/blog/2018/10/22/dental-tools-throughout-history-194445.
3. https://www.ada.org/en/member-center/ada-library/dental-history. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/oral-health.
4. https://www.speareducation.com/spear-review/2012/11/a-brief-history-of-toothpaste.
5. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/oral-health.
6. Kumar A.: Dentistry in historical perspective. IJOCR. 2013; 1(2): 51–54.
7. Majumdar S.K.: History of dentistry: an overview. Bulletin of the Indian Institute of History of Medicine (Hyderabad). 2002; 32(1): 31–42.
więcej..
