Stuartowie. Anglia, 1603–1714 - ebook
Format ebooka:
EPUB
Format
EPUB
czytaj
na czytniku
czytaj
na tablecie
czytaj
na smartfonie
Jeden z najpopularniejszych formatów e-booków na świecie.
Niezwykle wygodny i przyjazny czytelnikom - w przeciwieństwie do formatu
PDF umożliwia skalowanie czcionki, dzięki czemu możliwe jest dopasowanie
jej wielkości do kroju i rozmiarów ekranu. Więcej informacji znajdziesz
w dziale Pomoc.
Multiformat
E-booki w Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu.
Oznacza to, że po dokonaniu zakupu, e-book pojawi się na Twoim koncie we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu.
Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu.
Format
MOBI
czytaj
na czytniku
czytaj
na tablecie
czytaj
na smartfonie
Jeden z najczęściej wybieranych formatów wśród czytelników
e-booków. Możesz go odczytać na czytniku Kindle oraz na smartfonach i
tabletach po zainstalowaniu specjalnej aplikacji. Więcej informacji
znajdziesz w dziale Pomoc.
Multiformat
E-booki w Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu.
Oznacza to, że po dokonaniu zakupu, e-book pojawi się na Twoim koncie we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu.
Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu.
Multiformat
E-booki sprzedawane w księgarni Virtualo.pl dostępne są w opcji
multiformatu - kupujesz treść, nie format. Po dodaniu e-booka do koszyka
i dokonaniu płatności, e-book pojawi się na Twoim koncie w Mojej
Bibliotece we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego
tytułu. Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na
karcie produktu przy okładce. Uwaga: audiobooki nie są objęte opcją
multiformatu.
czytaj
na tablecie
Aby odczytywać e-booki na swoim tablecie musisz zainstalować specjalną
aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego,
który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. Bluefire
dla EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
czytaj
na czytniku
Czytanie na e-czytniku z ekranem e-ink jest bardzo wygodne i nie męczy
wzroku. Pliki przystosowane do odczytywania na czytnikach to przede
wszystkim EPUB (ten format możesz odczytać m.in. na czytnikach
PocketBook) i MOBI (ten fromat możesz odczytać m.in. na czytnikach Kindle).
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
czytaj
na smartfonie
Aby odczytywać e-booki na swoim smartfonie musisz zainstalować specjalną
aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego,
który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. iBooks dla
EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
Czytaj fragment
Pobierz fragment
Pobierz fragment w jednym z dostępnych formatów
Stuartowie. Anglia, 1603–1714 - ebook
Niniejsza książka uznawana jest za najlepsze jednotomowe opracowanie dotyczące XVII-wiecznej Anglii i doczekała się już pięciu wznowień w Wielkiej Brytanii. Autor udowadnia, że Stuartowie niesłusznie znaleźli się w cieniu swoich wielkich poprzedników, a ich losy są równie burzliwe i intrygujące jak dzieje dynastii Tudorów. Okres panowania Stuartów to nie tylko czas wojen domowych – wielkiego Cromwella, rewolucji i tragicznych losów Karola I. Za rządów szkockiej dynastii Anglia rozpoczęła ekspansję kolonialną, stała się europejskim mocarstwem i doprowadziła do unii realnej ze Szkocją,tworząc Królestwo Wielkiej Brytanii.
Wydanie to zostało starannie przejrzane i uaktualnione przez Petera Gaunta. Uwzględnia nowe osiągnięcia naukowe i zmieniające się trendy w badaniach nad epoką Stuartów. Zostało poszerzone o kluczową tematykę, jak między innymi: ekonomiczne, religijne i społeczne tło epoki pierwszych Stuartów, istotne wydarzenia zbrojne oraz spory dotyczące angielskiej wojny domowej, podboje kolonialne, polityka zagraniczna i wojny prowadzone poza granicami kraju oraz znaczące wydarzenia, jakie nastąpiły w Szkocji i Irlandii.
Barry Coward był wykładowcą historii w Birkbeck College na Uniwersytecie Londyńskim i autorem licznych publikacji,między innymi monografii Oliver Cromwell (2000) czy dzieła The Cromwellian Protectorate (2002).
Peter Gaunt jest profesorem specjalizującym się wczesną nowożytnością na Uniwersytecie w Chester. Obecny prezes i były przewodniczący Towarzystwa Cromwellowskiego The Cromwell Association). Jego dotychczasowe publikacje to między innymi The English Civil War: A Military History (2014) i napisana wspólnie z Barrym Cowardem praca English Historical Documents, 1603–1660 (2010).
Spis treści
Przedmowa
Wprowadzenie ogólne
I. Anglia pod panowaniem pierwszych Stuartów 1603–1640
Wprowadzenie
1. Gospodarka Anglii w czasach pierwszych Stuartów
2. Społeczeństwo angielskie w epoce pierwszych Stuartów
3. Elżbietański ład konstytucyjny
II. Rządy pierwszych Stuartów 1603–1640
Wprowadzenie
4. Utrzymanie elżbietańskiego ładu ustrojowego 1603–1621
5. Upadek elżbietańskiego ładu konstytucyjnego 1621–1640
III. Angielska rewolucja 1640–1660
Wprowadzenie
6. Narodziny angielskiej rewolucji 1640–1649
7. W poszukiwaniu nowego kompromisu 1649–1660
IV. Panowanie Karola II i Jakuba II 1660–1688
Wprowadzenie
8. Upadek „porozumienia w sprawie Restauracji” 1660–1667
9. Polityka „katolicka” czy „kawalerska” 1668–1674
10. Antykatolicyzm i „kryzys ekskluzyjny” 1674–1681
11. W stronę absolutyzmu 1681–1688
V. Rządy Wilhelma III i królowej Anny 1689–1714
Wprowadzenie
12. Panowanie Wilhelma III 1689–1702
13. Panowanie królowej Anny 1702–1714
VI. Anglia w epoce późnych Stuartów. Zmiana i kontynuacja
14. Zmiana
15. Kontynuacja: 1714 – zmierzch epoki średniowiecza?
Bibliografia
Dodatek: kalendarium wydarzeń
| Kategoria: | Popularnonaukowe |
| Zabezpieczenie: |
Watermark
|
| ISBN: | 978-83-66625-74-7 |
| Rozmiar pliku: | 8,3 MB |
FRAGMENT KSIĄŻKI
PRZEDMOWA
To książka Barry’ego, nawet jeśli nie ma go już wśród nas. Profesor Barry Coward zmarł w marcu 2011 roku, kilka tygodni po swoich siedemdziesiątych urodzinach. Chociaż wcześniej ukończył pracę nad znacznie zmienionym czwartym wydaniem _Stuartów_, nie dożył niestety chwili jej wydania. Książka, która ukazała się jesienią 2011 roku, zawierała wspomnienie ku czci Barry’ego. Dedykację tę pragniemy zachować w niniejszym wydaniu.
Chociaż z Barrym spotykałem się na gruncie zawodowym we wczesnych latach dziewięćdziesiątych XX wieku, lepiej poznałem go dopiero w drugiej połowie tamtego dziesięciolecia, a stało się to za sprawą dwóch wydarzeń. Po pierwsze, gdy profesor John Morrill wyraził życzenie ustąpienia z funkcji prezesa Towarzystwa Cromwellowskiego, jako ówczesny przewodniczący, rozpocząłem poszukiwania jego następcy i niezwłocznie zwróciłem się do Barry’ego w nadziei, że zgodzi się zostać naszym nowym prezesem. Wspólnie – on jako prezes, ja jako przewodniczący, przy pomocy innych – kierowaliśmy stowarzyszeniem i jego szeroko pojętą działalnością przez kolejnych dziesięć lat, aż do chwili, gdy i Barry zrezygnował ze swojej funkcji w 2009 roku. Po drugie, gdy wydawnictwo Routledge zwróciło się do mnie z propozycją redakcji planowanego wydania _English Historical Documents, 1603–1660_, natychmiast doszedłem do wniosku, że podjęcie się tego ogromnego i żmudnego zadania w pojedynkę jest czystym szaleństwem i poprosiłem Barry’ego o pomoc w charakterze współredaktora, na co on chętnie przystał. Zgodnie z przewidywaniami zadanie okazało się niezwykle czasochłonne i skomplikowane. Tak oto spędziliśmy dziesięć lat nad ogromnym dziełem, które ukazało się drukiem w 2010 roku. Praca ta czasem wiązała się z wyczerpującymi i frustrującymi momentami, a kiedy indziej sprawiała nam wiele radości i ekscytacji. Po latach tak bliskiej współpracy i badań zawiłej historii siedemnastowiecznej Anglii propozycja przygotowania nowego wydania _Stuartów_ jest dla mnie wielkim zaszczytem, tym bardziej że rodzina Barry’ego i wykonawcy jego ostatniej woli zaakceptowali wybór mojej osoby do tego zadania.
Przygotowując niniejsze wznowienie książki, brałem pod uwagę kilka istotnych czynników. Przede wszystkim to, że od czasu pierwszego wydania w 1980 roku i następnych poszerzonych edycji (z lat 1994, 2003 i 2011) _Stuartowie_ niezmiennie cieszą się opinią wybitnej, wręcz wyjątkowej jednotomowej historii tamtych czasów. Krytycy nieustannie chwalą jasność wywodu, wyważony sposób, w jaki autor prowadzi czytelnika przez niektóre niezwykle zawiłe i często kontrowersyjne spory historyczne, oraz podkreślają umiejętność takiego przedstawienia ukazywanych zagadnień, by studenci sami mogli wyrobić sobie zdanie na ich temat.
Po drugie, dzięki nowym wydaniom, autor i wydawcy sprawili, że tekst wciąż pozostaje aktualny. Szczególnie wiele znaczących zmian Barry wprowadził przy okazji czwartego wydania w latach 2009–2010. Nad wyraz istotne okazały się wreszcie recenzje i komentarze dotyczące tamtej edycji, a także opinie innych badaczy, których przy okazji prac nad niniejszym wydaniem poproszono o sprecyzowanie, które aspekty pracy wymagają jeszcze pewnego namysłu. Biorąc pod uwagę wszystkie powyższe kwestie, chociaż tekst czwartego wydania został znów gruntownie przestudiowany, liczba zmian w niniejszym tomie pozostaje dość skromna.
Rzecz jasna, proces ten wiązał się z zachowaniem koniecznej równowagi. Chociaż zasadniczo obaj zgadzaliśmy się co do rozumienia oraz oceny kluczowych postaci i problemów epoki Stuartów, to jako historycy w dużej mierze skupialiśmy się na własnych celach badawczych i niekiedy dochodziliśmy do odmiennych wniosków, a podczas analizy z pewnością na co innego zwracaliśmy uwagę i inaczej rozkładaliśmy akcenty. Gdyby zlecono mi zadanie napisania „od początku” całościowej historii i syntezy epoki Stuartów, z pewnością stworzyłbym dzieło całkowicie odmienne, choć – i nie mam co do tego wątpliwości – niedorównujące w niczym wybitnej rozprawie Barry’ego. Stąd też w czasie pracy nad książką trzymałem się nadrzędnej zasady, by do minimum ograniczyć własne wtręty i oprzeć się pokusie zaprezentowania swojego – często odmiennego – zdania; by nie zakłócać elegancji stylu i osądu mojego kolegi. To, że Barry zdobył się na wprowadzenie tak poważnych zmian przy okazji czwartego wydania i że przygotowując się do tej pracy, tak wiele czytał, upewniło mnie co do słuszności wybranej strategii. Fakt, że biorąc pod uwagę wszystkie najważniejsze książki i artykuły opublikowane do 2010 roku, zdecydował się pozostać przy swoich wcześniejszych ocenach czy argumentach, uznałem za jego świadomą decyzję i postanowiłem ją uszanować. Dlatego też, jeśli konieczne było uaktualnienie stanu badań w tekście zasadniczym, skupiłem się jedynie na zaprezentowaniu znaczących odkryć i nowych interpretacji, jakie pojawiły się w publikacjach po roku 2010.
Gdzie zatem do tekstu wprowadzono zmiany? Jedną z podstawowych nowości w wydaniu czwartym były uzupełniające tekst zasadniczy, lecz od niego oddzielone ramki tekstowe, w których podano dodatkowe „informacje”, „historiografię”, „biogramy” osób czy „podsumowanie” określonej kwestii. Niektóre ramki zostały wycięte z wcześniej powstałego tekstu, inne zaś specjalnie dopisano. Nowy układ tekstu spotkał się z różnym odzewem – niektórzy przyjęli go entuzjastycznie, inni wyrazili dezaprobatę – i właśnie z uwagi na mieszane odczucia czytelników przy okazji nowego wydania postanowiliśmy je usunąć i powrócić do dawnego układu, w którym tekst ciągły dzieli się na wiele podrozdziałów i sekcji. Nie oznacza to jednak, że usunęliśmy teksty napisane czy zgromadzone w ramkach przez Barry’ego – który właśnie w ten sposób w czwartym wydaniu książki odnosił się do wyników najnowszych badań nad Stuartami – lecz wciągnęliśmy je w tekst główny.
Druga istotna zmiana pojawia się na początku książki. Barry rozpoczynał czwarte wydanie krótką przedmową, gdzie w kilku akapitach dokonywał pobieżnego przeglądu nowych tendencji w badaniach nad epoką Stuartów. Chociaż w opinii czytelników i recenzentów wprowadzenie było przydatne, często sugerowano, że szersze opracowanie nowych publikacji i trendów w badaniach historiograficznych, jakie Barry przedstawił przy okazji wydania trzeciego, było znacznie bardziej pomocne. Dlatego też niniejsza edycja zawiera ogólne, choć uaktualnione wprowadzenie historiograficzne, w którym nawiązujemy do metodologii zaprezentowanej przez Barry’ego w trzecim wydaniu.
Oprócz generalnego odświeżenia i uaktualnienia całego tekstu wnikliwy czytelnik zauważy kilka innych elementów, które odróżniają tę książkę od wydania czwartego. Barry dokonał w nim znaczących skrótów oraz zmian w tekście dotyczącym gospodarki i społeczeństwa we wczesnym okresie Stuartów (rozdział pierwszy i drugi). Takie podejście zostało zasadniczo utrzymane, niemniej pozwoliłem sobie rozwinąć nieco informacje na temat podstawowych aspektów gospodarki, porządku społecznego oraz mobilności społecznej. W rozdziale drugim czytelnik znajdzie również opracowanie na temat urbanizacji oraz problematyki związanej z czarownictwem, ponieważ kwestie te stały się od 2010 roku przedmiotem licznych badań, które zaowocowały wieloma nowymi publikacjami. W ramach chronologicznie uporządkowanych rozdziałów stanowiących trzon niniejszego tomu dodano wiele nowych łączących akapitów w miejscach, w których – w moim przekonaniu – będzie to korzystne dla toku narracji z uwagi na nieco pełniejsze ujęcie przedmiotu dyskusji czy też w celu nieco mocniejszego ukierunkowania uwagi czytelnika. Dalszy odwrót od poglądów rewizjonistycznych, odnotowany już wcześniej przez Barry’ego, oraz nowe badania nad religią we wczesnym okresie Stuartów znajdują odzwierciedlenie w nielicznych zmianach wprowadzonych w rozdziale czwartym i piątym. Ja sam jako historyk w większym stopniu niż Barry koncentruję się na aspektach militarnych i chociaż nie zamierzam prezentować tu historii wojen, w odpowiednich fragmentach rozdziału szóstego nieco szerzej opisuję najważniejsze wydarzenia militarne, odnosząc się nie tylko do kampanii z lat 1642–1646 i 1648 w Anglii i Walii, lecz również do sporu na temat przyczyn zwycięstwa parlamentarzystów i klęski rojalistów w owej wojnie domowej. W rozdziale siódmym poświęcam nieco więcej miejsca kampaniom w Irlandii i Szkocji z lat 1649–1651, podobnie jak nowym pracom o znaczeniu armii Cromwella w okresie protektoratu oraz pod koniec lat pięćdziesiątych XVII wieku. Chociaż kwestie podboju kolonialnego, polityki zagranicznej i wojen zagranicznych w czasach panowania Stuartów zostały przyćmione przez bardziej doniosłe wydarzenia z wieków późniejszych, nie oznacza to, że Barry nie dostrzegał ich znaczenia dla rozwoju siedemnastowiecznego państwa. Niemniej we wszystkich rozdziałach, a zwłaszcza w dotyczących epoki po Restauracji Stuartów, zostały one rozbudowane tylko w niewielkim stopniu. Z powodów, które uznał za stosowne wyłożyć i z którymi się zgadzam, a wyrastających z coraz rzadziej spotykanego sposobu interpretacji wydarzeń w siedemnastowiecznej Anglii w duchu tak zwanej „kwestii brytyjskości”, Barry zawsze wyraźnie podkreślał, że książka dotyczy Anglii (i Walii) epoki Stuartów i nie przedstawia pełnej historii trzech królestw, nawet jeśli odnosi się do kluczowych wypadków w Szkocji i Irlandii, szczególnie tam, gdzie bezpośrednio wiążą się one z wydarzeniami w Anglii. W takim przypadku we wszystkich rozdziałach, zwłaszcza w tych obejmujących okres po Restauracji Stuartów, uzupełniłem nieco opis wydarzeń, przedstawiając również przebieg wypadków w Szkocji i Irlandii. W rozdziale jedenastym nieco więcej uwagi poświęciłem także roli i znaczeniu królowej Marii II.
Jako że struktura i zakres tekstu nie uległy zmianie, przypisy wprowadzone przez Barry’ego w wydaniu czwartym pozostały niezmienione mimo moich poprawek w wywodzie zasadniczym. Jednocześnie oparłem się pokusie uaktualnienia tekstu za sprawą odniesień do niedawno opublikowanych prac, przemyconych w istniejących i dodanych przypisach. Z drugiej strony Bibliografia sprawiała wrażenie nieco przestarzałej, mimo że przy okazji czwartego wydania dodano do niej dość aktualne prace. Dlatego też skorzystaliśmy teraz z wyjątkowej okazji, by gruntownie przejrzeć i uaktualnić tę część książki. Chociaż zasadniczy trzon i zawartość Bibliografii sporządzonej przez Barry’ego zostały zachowane, znacząco ją odświeżono, dodając wiele pozycji i podkreślając wagę starannie dobranych nowych prac i artykułów prasowych. Tablice, mapy, plany, ilustracje oraz podpisy przygotowane przez Barry’ego na potrzeby czwartego wydania zachowano, podobnie jak jego niezwykle pomocne kalendarium, zamieszczone w formie dodatku. _Stuartowie_ to książka Barry’ego i jako taka niech będzie wyrazem hołdu dla wspaniałego kolegi i wybitnego historyka.
_Peter Gaunt, maj 2016 roku_
To książka Barry’ego, nawet jeśli nie ma go już wśród nas. Profesor Barry Coward zmarł w marcu 2011 roku, kilka tygodni po swoich siedemdziesiątych urodzinach. Chociaż wcześniej ukończył pracę nad znacznie zmienionym czwartym wydaniem _Stuartów_, nie dożył niestety chwili jej wydania. Książka, która ukazała się jesienią 2011 roku, zawierała wspomnienie ku czci Barry’ego. Dedykację tę pragniemy zachować w niniejszym wydaniu.
Chociaż z Barrym spotykałem się na gruncie zawodowym we wczesnych latach dziewięćdziesiątych XX wieku, lepiej poznałem go dopiero w drugiej połowie tamtego dziesięciolecia, a stało się to za sprawą dwóch wydarzeń. Po pierwsze, gdy profesor John Morrill wyraził życzenie ustąpienia z funkcji prezesa Towarzystwa Cromwellowskiego, jako ówczesny przewodniczący, rozpocząłem poszukiwania jego następcy i niezwłocznie zwróciłem się do Barry’ego w nadziei, że zgodzi się zostać naszym nowym prezesem. Wspólnie – on jako prezes, ja jako przewodniczący, przy pomocy innych – kierowaliśmy stowarzyszeniem i jego szeroko pojętą działalnością przez kolejnych dziesięć lat, aż do chwili, gdy i Barry zrezygnował ze swojej funkcji w 2009 roku. Po drugie, gdy wydawnictwo Routledge zwróciło się do mnie z propozycją redakcji planowanego wydania _English Historical Documents, 1603–1660_, natychmiast doszedłem do wniosku, że podjęcie się tego ogromnego i żmudnego zadania w pojedynkę jest czystym szaleństwem i poprosiłem Barry’ego o pomoc w charakterze współredaktora, na co on chętnie przystał. Zgodnie z przewidywaniami zadanie okazało się niezwykle czasochłonne i skomplikowane. Tak oto spędziliśmy dziesięć lat nad ogromnym dziełem, które ukazało się drukiem w 2010 roku. Praca ta czasem wiązała się z wyczerpującymi i frustrującymi momentami, a kiedy indziej sprawiała nam wiele radości i ekscytacji. Po latach tak bliskiej współpracy i badań zawiłej historii siedemnastowiecznej Anglii propozycja przygotowania nowego wydania _Stuartów_ jest dla mnie wielkim zaszczytem, tym bardziej że rodzina Barry’ego i wykonawcy jego ostatniej woli zaakceptowali wybór mojej osoby do tego zadania.
Przygotowując niniejsze wznowienie książki, brałem pod uwagę kilka istotnych czynników. Przede wszystkim to, że od czasu pierwszego wydania w 1980 roku i następnych poszerzonych edycji (z lat 1994, 2003 i 2011) _Stuartowie_ niezmiennie cieszą się opinią wybitnej, wręcz wyjątkowej jednotomowej historii tamtych czasów. Krytycy nieustannie chwalą jasność wywodu, wyważony sposób, w jaki autor prowadzi czytelnika przez niektóre niezwykle zawiłe i często kontrowersyjne spory historyczne, oraz podkreślają umiejętność takiego przedstawienia ukazywanych zagadnień, by studenci sami mogli wyrobić sobie zdanie na ich temat.
Po drugie, dzięki nowym wydaniom, autor i wydawcy sprawili, że tekst wciąż pozostaje aktualny. Szczególnie wiele znaczących zmian Barry wprowadził przy okazji czwartego wydania w latach 2009–2010. Nad wyraz istotne okazały się wreszcie recenzje i komentarze dotyczące tamtej edycji, a także opinie innych badaczy, których przy okazji prac nad niniejszym wydaniem poproszono o sprecyzowanie, które aspekty pracy wymagają jeszcze pewnego namysłu. Biorąc pod uwagę wszystkie powyższe kwestie, chociaż tekst czwartego wydania został znów gruntownie przestudiowany, liczba zmian w niniejszym tomie pozostaje dość skromna.
Rzecz jasna, proces ten wiązał się z zachowaniem koniecznej równowagi. Chociaż zasadniczo obaj zgadzaliśmy się co do rozumienia oraz oceny kluczowych postaci i problemów epoki Stuartów, to jako historycy w dużej mierze skupialiśmy się na własnych celach badawczych i niekiedy dochodziliśmy do odmiennych wniosków, a podczas analizy z pewnością na co innego zwracaliśmy uwagę i inaczej rozkładaliśmy akcenty. Gdyby zlecono mi zadanie napisania „od początku” całościowej historii i syntezy epoki Stuartów, z pewnością stworzyłbym dzieło całkowicie odmienne, choć – i nie mam co do tego wątpliwości – niedorównujące w niczym wybitnej rozprawie Barry’ego. Stąd też w czasie pracy nad książką trzymałem się nadrzędnej zasady, by do minimum ograniczyć własne wtręty i oprzeć się pokusie zaprezentowania swojego – często odmiennego – zdania; by nie zakłócać elegancji stylu i osądu mojego kolegi. To, że Barry zdobył się na wprowadzenie tak poważnych zmian przy okazji czwartego wydania i że przygotowując się do tej pracy, tak wiele czytał, upewniło mnie co do słuszności wybranej strategii. Fakt, że biorąc pod uwagę wszystkie najważniejsze książki i artykuły opublikowane do 2010 roku, zdecydował się pozostać przy swoich wcześniejszych ocenach czy argumentach, uznałem za jego świadomą decyzję i postanowiłem ją uszanować. Dlatego też, jeśli konieczne było uaktualnienie stanu badań w tekście zasadniczym, skupiłem się jedynie na zaprezentowaniu znaczących odkryć i nowych interpretacji, jakie pojawiły się w publikacjach po roku 2010.
Gdzie zatem do tekstu wprowadzono zmiany? Jedną z podstawowych nowości w wydaniu czwartym były uzupełniające tekst zasadniczy, lecz od niego oddzielone ramki tekstowe, w których podano dodatkowe „informacje”, „historiografię”, „biogramy” osób czy „podsumowanie” określonej kwestii. Niektóre ramki zostały wycięte z wcześniej powstałego tekstu, inne zaś specjalnie dopisano. Nowy układ tekstu spotkał się z różnym odzewem – niektórzy przyjęli go entuzjastycznie, inni wyrazili dezaprobatę – i właśnie z uwagi na mieszane odczucia czytelników przy okazji nowego wydania postanowiliśmy je usunąć i powrócić do dawnego układu, w którym tekst ciągły dzieli się na wiele podrozdziałów i sekcji. Nie oznacza to jednak, że usunęliśmy teksty napisane czy zgromadzone w ramkach przez Barry’ego – który właśnie w ten sposób w czwartym wydaniu książki odnosił się do wyników najnowszych badań nad Stuartami – lecz wciągnęliśmy je w tekst główny.
Druga istotna zmiana pojawia się na początku książki. Barry rozpoczynał czwarte wydanie krótką przedmową, gdzie w kilku akapitach dokonywał pobieżnego przeglądu nowych tendencji w badaniach nad epoką Stuartów. Chociaż w opinii czytelników i recenzentów wprowadzenie było przydatne, często sugerowano, że szersze opracowanie nowych publikacji i trendów w badaniach historiograficznych, jakie Barry przedstawił przy okazji wydania trzeciego, było znacznie bardziej pomocne. Dlatego też niniejsza edycja zawiera ogólne, choć uaktualnione wprowadzenie historiograficzne, w którym nawiązujemy do metodologii zaprezentowanej przez Barry’ego w trzecim wydaniu.
Oprócz generalnego odświeżenia i uaktualnienia całego tekstu wnikliwy czytelnik zauważy kilka innych elementów, które odróżniają tę książkę od wydania czwartego. Barry dokonał w nim znaczących skrótów oraz zmian w tekście dotyczącym gospodarki i społeczeństwa we wczesnym okresie Stuartów (rozdział pierwszy i drugi). Takie podejście zostało zasadniczo utrzymane, niemniej pozwoliłem sobie rozwinąć nieco informacje na temat podstawowych aspektów gospodarki, porządku społecznego oraz mobilności społecznej. W rozdziale drugim czytelnik znajdzie również opracowanie na temat urbanizacji oraz problematyki związanej z czarownictwem, ponieważ kwestie te stały się od 2010 roku przedmiotem licznych badań, które zaowocowały wieloma nowymi publikacjami. W ramach chronologicznie uporządkowanych rozdziałów stanowiących trzon niniejszego tomu dodano wiele nowych łączących akapitów w miejscach, w których – w moim przekonaniu – będzie to korzystne dla toku narracji z uwagi na nieco pełniejsze ujęcie przedmiotu dyskusji czy też w celu nieco mocniejszego ukierunkowania uwagi czytelnika. Dalszy odwrót od poglądów rewizjonistycznych, odnotowany już wcześniej przez Barry’ego, oraz nowe badania nad religią we wczesnym okresie Stuartów znajdują odzwierciedlenie w nielicznych zmianach wprowadzonych w rozdziale czwartym i piątym. Ja sam jako historyk w większym stopniu niż Barry koncentruję się na aspektach militarnych i chociaż nie zamierzam prezentować tu historii wojen, w odpowiednich fragmentach rozdziału szóstego nieco szerzej opisuję najważniejsze wydarzenia militarne, odnosząc się nie tylko do kampanii z lat 1642–1646 i 1648 w Anglii i Walii, lecz również do sporu na temat przyczyn zwycięstwa parlamentarzystów i klęski rojalistów w owej wojnie domowej. W rozdziale siódmym poświęcam nieco więcej miejsca kampaniom w Irlandii i Szkocji z lat 1649–1651, podobnie jak nowym pracom o znaczeniu armii Cromwella w okresie protektoratu oraz pod koniec lat pięćdziesiątych XVII wieku. Chociaż kwestie podboju kolonialnego, polityki zagranicznej i wojen zagranicznych w czasach panowania Stuartów zostały przyćmione przez bardziej doniosłe wydarzenia z wieków późniejszych, nie oznacza to, że Barry nie dostrzegał ich znaczenia dla rozwoju siedemnastowiecznego państwa. Niemniej we wszystkich rozdziałach, a zwłaszcza w dotyczących epoki po Restauracji Stuartów, zostały one rozbudowane tylko w niewielkim stopniu. Z powodów, które uznał za stosowne wyłożyć i z którymi się zgadzam, a wyrastających z coraz rzadziej spotykanego sposobu interpretacji wydarzeń w siedemnastowiecznej Anglii w duchu tak zwanej „kwestii brytyjskości”, Barry zawsze wyraźnie podkreślał, że książka dotyczy Anglii (i Walii) epoki Stuartów i nie przedstawia pełnej historii trzech królestw, nawet jeśli odnosi się do kluczowych wypadków w Szkocji i Irlandii, szczególnie tam, gdzie bezpośrednio wiążą się one z wydarzeniami w Anglii. W takim przypadku we wszystkich rozdziałach, zwłaszcza w tych obejmujących okres po Restauracji Stuartów, uzupełniłem nieco opis wydarzeń, przedstawiając również przebieg wypadków w Szkocji i Irlandii. W rozdziale jedenastym nieco więcej uwagi poświęciłem także roli i znaczeniu królowej Marii II.
Jako że struktura i zakres tekstu nie uległy zmianie, przypisy wprowadzone przez Barry’ego w wydaniu czwartym pozostały niezmienione mimo moich poprawek w wywodzie zasadniczym. Jednocześnie oparłem się pokusie uaktualnienia tekstu za sprawą odniesień do niedawno opublikowanych prac, przemyconych w istniejących i dodanych przypisach. Z drugiej strony Bibliografia sprawiała wrażenie nieco przestarzałej, mimo że przy okazji czwartego wydania dodano do niej dość aktualne prace. Dlatego też skorzystaliśmy teraz z wyjątkowej okazji, by gruntownie przejrzeć i uaktualnić tę część książki. Chociaż zasadniczy trzon i zawartość Bibliografii sporządzonej przez Barry’ego zostały zachowane, znacząco ją odświeżono, dodając wiele pozycji i podkreślając wagę starannie dobranych nowych prac i artykułów prasowych. Tablice, mapy, plany, ilustracje oraz podpisy przygotowane przez Barry’ego na potrzeby czwartego wydania zachowano, podobnie jak jego niezwykle pomocne kalendarium, zamieszczone w formie dodatku. _Stuartowie_ to książka Barry’ego i jako taka niech będzie wyrazem hołdu dla wspaniałego kolegi i wybitnego historyka.
_Peter Gaunt, maj 2016 roku_
więcej..
