Suplement do niepowtarzalnych - ebook

Książkę dedykuję wszystkim ludziom dobrej woli

i dobrej myśli.

Włodzimierz A. Gibasiewicz

Duszniki, 2017

Choć stawiamy pomniki naszym Wielkim Duchom, te duchy nie żyją, bo żyć nie mogą, w kamieniu, w brązie, w metalu pomników. Żyją wśród nas, obcując z nami, rozmawiając z nami, śmiejąc się i płacząc z nami. Śmiejąc się z siebie i z nas, płacząc nad sobą i nad nami. Życie ich, nieśmiertelność ich na tym i tylko na tym się zasadza: że żyją wśród nas, że rozmawiają z nami. Ta rozmowa między żywymi a zmarłymi jest warunkiem istnienia, warunkiem życia naszych Wielkich Duchem. I jest warunkiem naszego istnienia. Żyjemy o tyle, o ile zdołamy się skomunikować z naszymi zmarłymi: bo żyjemy tak, jak oni tego pragną, jak oni sobie życzą, jak oni nam każą. I oni, nasi zmarli, żyją o tyle, o ile zdołają skomunikować się z nami: bo żyją tak, jak my sobie życzymy, jak my pragniemy, jak my im każemy. Mówiąc inaczej: rozmowa między nami a naszymi Wielkimi Duchami jest niezbędnym i wystarczającym warunkiem istnienia naszej kultury.

Jarosław Rymkiewicz

Do swoich skromnych prac jako motta staram się wybierać zwięzłe wypowiedzi związane z tematyką moich dociekań obejmujące szersze rozumienie opisywanego zjawiska. Staram się by były one ponadczasowe. Tym razem cytuję doskonały fragment z otrzymanego od prof. Teresy Zaniewskiej fragmentu tomiku Jarosława Rymkiewicza Juliusz Słowacki pyta o godzinę.

W poprzedniej książce Po wielu z nich płaczę jako motto zacytowałem krótki wiersz Güntera Kunerta. Przeglądając dzisiaj tomik poezji tego poety z tamtego okresu Nie tylko dla mnie natrafiłem na kolejny niezwykle interesujący wiersz doskonale oddający moje obecne poszukiwania historyczne.

Wiersz Wędrówka 1945 w tłumaczeniu Janiny Brzostowskiej:

Wędrówka 1945

Idę przez szare domy,

Oświetlone zawsze zbyt słabo:

Przytułki tych, którzy dawno odeszli.

Iskrzy się wilgoć na ścianach

Jak łzy zwietrzałe, nieobeschłe.

Wędruję przez wszystkie wyblakłe kuchnie,

Mroczne sypialnie, gdzie na ścianach

Żółkną zdjęcia zaginionych mężów,

Rozstrzelanych synów.

Przez podwórza, korytarze, piwnice,

Pod wielu sennymi lampami.

Przez wiele, wiele pokoi.

Żadnych tajemnic nie ukryto

Za ich drzwiami.

Poza wszystkimi odnajduję

Lęk i nadzieję,

Odwagę i słabość.

I nie spotykam za nimi nikogo

Oprócz samego siebie.Wstęp

I

„Suplement do Niepowtarzalnych” to nic innego tylko uzupełnienie, a właściwie ciąg dalszy wszystkich wcześniejszych moich publikacji z cyklu historycznego. „Niepowtarzalni” to w subiektywnym pojęciu autora wszyscy zaprezentowani lekarze weterynarii z tamtych lat.

Pierwsza moja książka z tego cyklu wydana została w 2009 r. przez Krajową Izbę Lekarsko-Weterynaryjną w Warszawie. Równolegle z nią powstawała kolejna pozycja, wydana rok później już w profesjonalnym wydawnictwie, w Oficynie Wydawniczej FINNA z Gdańska. I tak się składa, że po różnych poszukiwaniach wydawnictw i wydaniu następnych publikacji — a było ich po drodze jeszcze sześć — w Bellonie (1), Warszawskiej Firmie Wydawniczej (4), Ludowej Spółdzielni Wydawniczej (1) — właśnie z ostatnią swoją pozycją, zamykającą ten cykl, trafiłem do inteligentnego systemu Ridero. Efekt pracy tego systemu przed Państwem.

Niniejsza publikacja nawiązuje do treści przedstawionych w pierwszych moich publikacjach książkowych prezentujących biografie lekarzy weterynarii z okresu II wojny światowej i nie tylko wojny ale i powojnia a także sporadycznie czasów np. Powstania Wielkopolskiego czy walk roku dwudziestego — NIEPOWTARZALNI. Lekarze weterynarii ofiary II wojny światowej czy NN — Nieznani Niepowtarzalni. Zadziwiające losy lekarzy weterynarii. Pozwolę sobie w tym miejscu wymienić tytułu książek z tego cyklu:

• Niepowtarzalni. Lekarze weterynarii ofiary II wojny światowej (KIL-Wet., Warszawa 2009, s. 200);

• NN — Nieznani niepowtarzalni. Zadziwiające losy lekarzy zwierząt (FINNA, Gdańsk 2010, s. 200);

• Lekarze weterynarii ofiary II wojny światowej (Bellona, Warszawa 2011, s. 352);

• Życie godne pomnika (Warszawska Firma Wydawnicza, Warszawa 2011, s. 288);

• Odnalezione głosy. Zadziwiające losy lekarzy zwierząt (Warszawska Firma Wydawnicza, Warszawa 2013, s. 280);

• Utrwalone skrawki życia (Warszawska Firma Wydawnicza, Warszawa 2014, s. 358);

• Okruchy godnego życia (Warszawska Firma Wydawnicza, Warszawa 2015, s. 478);

• Po wielu z nich płaczę (Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 2016, s. 290).

Pozostawiłem społeczności weterynaryjnej około 2700 stron materiałów historycznych zebranych w znacznym trudzie oraz 1100 fotografii koleżanek i kolegów z tamtych lat. I kiedy pada pytanie: dlaczego poświęcam swój prywatny czas na wieloletnie badania losów lekarzy weterynarii i ich opisy, najczęściej odpowiadałem, że nie wiem. To oni mnie wybrali — dodawałem po chwili. Pod koniec swoich poszukiwań uzmysłowiłem sobie jednak, że zawdzięczam to podświadomości i wielogodzinnym rozmowom ze znanym podróżnikiem i reżyserem Stanisławem Szwarc-Bronikowskim, kiedy to kilka dni i nocy spędziłem w jego domu na Bemowie, serdecznie przyjęty przez Zosię (Joasię) — żonę Stanisława (Piotra) oraz ich córkę Weronikę i syna Łukasza i ich psa Kronosa. Było to w czasie przygotowywania książki „Psy znanych i lubianych” (wyd. SAWW, Poznań 1992). Na poparcie powyższego wywodu przytoczę kilka zdań z wypowiedzi Stanisława Szwarc-Bronikowskiego: „Proszę sobie wyobrazić — lato 1940 roku. Czasy AK. Z lasu, wieczorem i konspiracyjnie, przyjechałem do rodzinnego domu po lekarstwa. Nocowałem jednak w oddali, w trzcinowym szałasie stróża, obok parku. O świcie obudziło mnie ujadanie ogrodowych psów i dziwne inne skomlenie. Wyjrzałem zaspany — wokół rodzinnego domu kręciły się obce wilczury wśród jakiegoś rezedowo zielonego pola… Oprzytomniałem od razu. To oddziały żandarmerii i SS, leżąc na ziemi, z bronią skierowaną ku oknom, otoczyły cały budynek. Mówiąc prawdę i ze wstydem, moim wybawicielom — ogrodowym psom, nawet w myślach nie przesłałem wówczas podziękowania. Skok przez płot do parku i wzięcie wierzchowca z zarośli nie stanowiły większego problemu”.

Swoją cegiełkę do podświadomości autora dołożył również reżyser filmowy Tadeusz Chmielewski, gdy w 1990 roku u niego w domu dyskutowaliśmy o epizodach w jego filmach z okresu II wojny. Tadeusz Chmielewski wyreżyserował m.in. takie filmy: „Ewa chce spać”, „Gdzie jest generał”, „Jak rozpętałem II wojnę światową, cz. I — III, „Nie lubię poniedziałku”. Motyw ucieczki do „wewnątrz” obozu porucznika lekarza weterynarii Alojzego Neterowicza (Oflag VII A Murnau) wykorzystał Tadeusz Chmielewski w doskonałym filmie „Jak rozpętałem II wojnę światową” — do dzisiaj pamiętam aktora Mariana Kociniaka jak ziemię schowaną w woreczkach w nogawkach rozsypuje na placu apelowym, jak gramoli się do skrytki za pomocą rur wodociągowych.

II

Podczas pracy twórczej zdarzają się takie dni, że już mamy wszystkiego serdecznie dosyć, gdy samo spojrzenie na komputer i jego otoczenie nieubłagalnie zbliża nas do torsji. I właśnie będąc w pobliżu setnej strony niniejszej książki dopadła mnie ta przypadłość. Nie potrafiłem sobie z tym poradzić. I stąd II część Wstępu, którego wcześniej nie planowałem. Aż tu raptem, zmaltretowany psychicznie, czytam zdanie:

„Ta „lista skazanych przez sądy wojskowe na karę śmierci ...jest oskarżeniem systemu, który bezprawie, a jakże często i zbrodnię, przyoblekał w majestat prawa. Jest ona oskarżeniem samego prawa, które ten system chroniło, oraz oskarżeniem sądownictwa wojskowego jako całości, któremu powierzono rolę egzekutora owego prawa. Pod każdą z w/w pozycji kryje się konkretny człowiek — ofiara systemu. W sąsiednich rubrykach widnieją nazwiska sędziów i tych, którzy mieli władzę wyrok zatwierdzić lub skazanego ułaskawić. Na każdy wyrok pracowali oficerowie śledczy, prokuratorzy. Ktoś tych ludzi aresztował, ktoś może zadenuncjował, ktoś przesłuchiwał i zmuszał do przyznania się do rzeczy niepopełnionych, ktoś fałszywie bronił, ktoś wreszcie rozstrzelał, jeśli wyrok został zatwierdzony. Ktoś tworzył to „prawo” które skazywało na śmierć człowieka za najmniejszy odruch sprzeciwu” — pisał na stronach 227 i 228 już w roku 1992 w zakończeniu wstępu do swego artykułu płk dr Stefan Zwoliński”.

Te wstrząsające słowa podaję za Edwardem Romanowskim „Stalinizm w Polsce” i już wracam do rzeczywistości. Okazuje się, że po lekturze tego artykułu mogę jednak pracować. O takim postępowaniu „wymiaru sprawiedliwości” w latach powojennych będzie jeden z przygotowywanych rozdziałów dotyczący skazanego na śmierć lekarza weterynarii. Zastanawiające: ile tysięcy ludzi ma na sumieniu „wymiar sprawiedliwości” i ludzie z tym wymiarem powiązani?!

Doskonałą dodatkową ilustracją narzuconego siłą państwom Europy środkowej zbrodniczego systemu totalitarnego są również wydarzenia dotyczące Rumunii i lat 1948—1958 i także związane z przedstawicielem zawodu lekarzy od zwierząt. Grupa Capoty-Dejeu. W Rumunii chłopi sprzeciwiając się kolektywizacji w 1948 roku musieli uciekać w Góry Zachodniorumuńskie. Przyłączyli się do nich walczący z komunizmem byli żołnierze, leśnicy, duchowni i inni. „Powstał z nich oddział zbrojny, na czele którego stanął lekarz weterynarii Iosif Gheorghe Capotă, który był lokalnym sekretarzem Narodowej Partii Chłopskiej oraz dr Alexandru Dejeu z Huedin, także działacz tej partii. Brakowało im uzbrojenia. Partyzanci podzielili się faktycznie na dwie grupy, działające oddzielnie w rejonie wsi Brăişor i Hadiş oraz w rejonie wsi Dragu. Kolportowały one materiały z propagandą antykomunistyczną i zajmowały budynki lokalnych władz, gdzie niszczyły dokumenty związane z kolektywizacją. Nie prowadziły natomiast akcji zaczepnych przeciwko oddziałom bezpieczeństwa i milicji. W grudniu 1957 roku oddział został rozbity przez organy bezpieczeństwa po donosie jednego z mieszkańców okolicznych wsi. Po brutalnym śledztwie I. G. Capotę i A. Dejeu trybunał wojskowy w Cluju skazał na przełomie maja i czerwca 1958 roku na karę śmierci, wykonana we wrześniu w więzieniu w Gherla. Reszta aresztowanych dostała wyroki wieloletniego więzienia”.

Tak niestety wyglądają czasy utrwalania władzy. W okresie powojennym utrwalano władzę ludową i znacznie później — autorytarną. Za czasów umacniania władzy ludowej ludzi skazywano na śmierć, zasądzano wobec wielu niegodne wyroki podczas sfingowanych procesów. Natomiast podczas umacniania władzy autorytarnej przystąpiono do wyrzucania ludzi z pracy, zastępowano fachowców swoimi miernymi ale wiernymi, przygotowywano naciągane komisje śledcze i procesy itd. Autor w takiej sytuacji musi postawić podstawowe pytanie — czym wymienione umacniania władzy się różnią?

Człowiek wcale nie brzmi dumnie… i niech ten „dumny” człowiek wreszcie zastanowi się nad sobą, swoim sumieniem i swoimi poczynaniami.

III

Wykorzystuję okazję by zamieścić sprostowanie daty śmierci prof. dr hab. Edmunda K. Prosta, jaką podałem w „Po wielu z nich płaczę” s. 148. Podałem 2007 r., a Profesor odszedł w 2008 r. Na ten błąd autorowi zwróciła uwagę prof. dr hab. Elżbieta Pełczyńska. Nie wykorzystała tego jednak w swojej pięknej recenzji tej książki zamieszczonej w Medycynie Weterynaryjnej. Skromną formą przeproszenia i podziękowania niech będzie przytoczenie tej recenzji:

Zło niewątpliwie jest tylko jedno: krzywda bliźniego.

Stefan Żeromski

II wojna światowa — ofiara, cierpienie, wierność przysiędze, bohaterstwo — stały się także udziałem polskich lekarzy weterynarii. Ich wojenne i powojenne losy opisuje w kolejnej, najnowszej książce dr Włodzimierz Gibasiewicz.

Na treść opracowania składa się 30 rozdziałów zawierających biogramy lekarzy weterynarii zamordowanych w kaźniach na Wschodzie, internowanych w Rumunii, Szwajcarii, na Węgrzech i Litwie, uczestników kampanii wrześniowej, żołnierzy Armii „Poznań” i Armii Krajowej, a także tych represjonowanych po wojnie. Szereg biogramów, które znalazły się we wcześniejszych opracowaniach Autora, zostało tu przewołanych ponownie ze względu na nowe informacje, jakie przyniósł czas. Niektóre biogramy nie są kompletne, bo życie nie daje odpowiedzi na wszystkie pytania, inne powstały przez szczęśliwy przypadek, wiele uzupełniono dzięki wspomnieniom rodziny i znajomych opisywanych postaci. Wszystkie szczegóły tak skrzętnie zebrane przez Autora, czynią te biografie żywymi portretami ludzi, którzy podejmując próbę godnego życia, w większości je tracili.

Benedyktyński trud, dociekliwość badacza, podziwu godna umiejętność poruszania się wśród dokumentów historycznych i widoczne na kartach książki emocjonalne zaangażowanie Autora udzielające się czytelnikowi sprawiły, że powstała książka niezwykła. Głębokie emocje i refleksje, które budzi, powodują, że lektura jej nie należy do łatwych, ale pytania o człowieczeństwo i godność daje asumpt do głębokich przemyśleń.

„Po wielu z nich płaczę” — to tytuł nadany książce przez Autora, lecz dzięki temu, że powstała, każdy jej bohater otrzymał cząstkę horacjańskiego non omnis moria.

Elżbieta PełczyńskaStanisław Szwarc-Bronikowski — publicysta, podróżnik, filmowiec. Ur. 1 marca 1917 w Górkach koło Klimontowa jako syn Stanisława Szwarca i Stefanii z domu Gabrysiewicz. W czasie okupacji brał czynny udział w ruchu oporu ZWZ-AK pod pseudonimem „Roman”. Był założycielem i redaktorem konspiracyjnych pism na Kielecczyźnie w latach 1939—1945 m.in. „Komunikat”, „Na posterunku”, „Strażnica”, „Zryw”. Dowodził również oddziałem dywersyjnym Podobwodu Klimontów AK. W czasie akcji „Burza” pełnił różne funkcje, m.in. oficera oświatowego 2 Pułku Piechoty Legionów AK, referenta Biura Informacji i Propagandy (BIP) 2 Dywizji Piechoty Legionów AK. Dnia 10 września 1944 r. rozkazem Komendanta Głównego AK mianowany na stopień podporucznika czasu wojny. Po zakończeniu wojny pod przybranym nazwiskiem Piotr Bronikowski działał w organizacji „Wolność i Niezawisłość” w woj. olsztyńskim. Był współzałożycielem „Wiadomości Mazurskich” (pierwszy dziennik dla Warmii i Mazur). W 1946 r. został aresztowany i więziony przez rok w areszcie Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego w Warszawie przy ulicy Rakowieckiej. Podczas następnego aresztowania w 1948 roku przez Informację Wojskową zdołał zbiec i do 1955 r. ukrywał się pod różnymi nazwiskami (m.in. pod nazwiskiem poległego przyjaciela — Bronikowski, które potem dodał do nazwiska rodowego), pracując kolejno jako malarz-ilustrator, fotograf, cieśla. W 1955 roku ponownie został aresztowany. Po rocznym pobycie w więzieniu powrócił na wolność. Za działalność w okresie II wojny światowej odznaczony Krzyżem Walecznych (Londyn 1944 r.), Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari (1945 r.), Krzyżem AK „Burza”. Pracował jako redaktor działu popularyzacji nauki tygodnika „Dookoła świata” (1956—1960) oraz był redaktorem TVP od 1960 do 1995 r. Zmarł 8 stycznia 2010 w Warszawie (www.pl.wikipedia.org/stanislaw szwarc-bronikowski (dostęp 16. 07. 2016).

Tadeusz Chmielewski — ur. 7 czerwca 1927 w Tomaszowie Mazowieckim — polski reżyser filmowy, scenarzysta i producent filmów — twórca popularnych polskich komedii. W czasie II wojny światowej żołnierz NSZ i AK (do 1948 r.).

www.stalinizmwpolsce.com/miejsca_pamieci_narodowej

pl.wikipedia.org/Wiki/Grupa_Capoty-Dejeu

Pełczyńska E. Recenzje i bibliografia — Włodzimierz Andrzej Gibasiewicz: Po wielu z nich płaczę. Medycyna Weterynaryjna 2016, 72 (10), s. 610.Rozdział 1: Oni także walczyli w Powstaniu Warszawskim

W „Życiu Weterynaryjnym”, w czasopiśmie samorządu weterynaryjnego (miesięcznik o niebywałym nakładzie 15 tysięcy egzemplarzy) ukazały się w poprzednich latach artykuły prezentujące sylwetki lekarzy weterynarii walczących w Powstaniu Warszawskim. Prof. Jan Tropiło omówił 61 postaci. Ponieważ w trakcie własnych poszukiwań w tym roku natrafiłem na kilka kolejnych osób (7), postanowiłem ich biografie przybliżyć i dzisiaj możemy mówić o 68 lekarzach weterynarii walczących w szeregach powstańców Warszawy.

Lekarze weterynarii i osoby, które po wojnie zostały lekarzami wet., uczestniczyli w Powstaniu Warszawskim (1 sierpień 1944 — 3 październik 1944) jako żołnierze w pierwszym szeregu walk, jako sanitariusze i saperzy, lekarze punktów sanitarnych, zajmujący się zaopatrzeniem w żywność, leki, broń itp., uczestniczyli w produkcji broni (granatów), w trakcie uboju zwierząt bądź odzyskiwaniu mięsa ze zwierząt zabitych, w służbie ochrony Powstania czy w żandarmerii. Podsumowując udział lekarzy weterynarii w Powstaniu — śmiało można powiedzieć, że jak zwykle, ta skromna grupa ludzi o tak specjalistycznym wykształceniu, uczestniczyła w szerokim wachlarzu działań związanych z Powstaniem Warszawskim oddając swoje zdrowie i życie dla dobra ukochanego miasta i Ojczyzny.

W Powstaniu Warszawskim walczyli: Konstanty Bartoszuk, Piotr Bylina, Antoni M. Cholewa-Huczyński Stanisław Cymerman, Bogdan W. Czapliński, Bohdan Didkowski, Jan Duda, Stanisław Filipowicz, Edward K. Fischer, Zbigniew Gliński, Jan Gordziałkowski, Rajmund Gościcki, Jarosław W. Grabiński, Bohdan Gronczewski, Jerzy Harland, Jerzy Hołociński, Rudolf Johann, Antoni Kafarski, Stanisław Karaszewicz-Szczypiorski, Jan Kiszkiel, Stefan L. Koeppe, Anastazy T. Koskowski, Henryka Kowalewska (Ponge), Zbigniew Kowalski, Jan Kozielski, Jan Kukuła, Januariusz M. Lech, Eugeniusz Lejbrandt, Stefan Lesiński, Mieczysław Matuszewski, Władysław Mazurek, Jan Mendyk, Antoni Nachowski, Zygmunt Noceń, Tadeusz Nowosielski, Waldemar M. Olbrysz, Tadeusz Olędzki, Janina Poplewska-Oyrzanowska, Wiesław Opieliński, Mirosław Pastwa, Aleksander Perenc, Marek Pęski, Waldemar Pilarski, Edward Pluszyński, Stefan Pruski, Władysław J. Rogowski, Tadeusz Roskosz, Tadeusz Rostkowski, Ryszard Rowiński, Henryk Skorecki, Jerzy L. Strzelec, Ernest T. Sym, Jerzy Szabłowski, Halina Szparowska-Gąsiorowska, Edward Szyfelbejn, Władysława Trzaska-Piotrowska, Jerzy Tyrawski, Zbigniew Ussorowski, Eugeniusz Wajgiel, Wiktor Walczak, Tadeusz Wojewoda, Stanisław Jakub Zakrzewski, Jerzy Zasadziński, Jan Zenkner.

W 2013 r. zaprezentowałem szeroki biogram niezwykle interesujący Mikołaja Dunin-Marcinkiewicza. Temu wspaniałemu lekarzowi weterynarii poświęcę w tym miejscu chociaż kilka dłuższych zdań. Oprócz niego omówię życiorysy: Kazimierza Dmowskiego, Zbigniewa Kowalskiego, Kazimierza A. Skoczka i Egona K. Saperskiego. Biografię Jerzego Tyrawskiego ps. „Tomaszewski” omówiłem w rozdziale „Dziwne okoliczności śmierci”, s. 108 w książce Po wielu z nich płaczę, a biografię Stanisława Jakuba Zakrzewskiego w Odnalezionych głosach., s. 173—176.

MIKOŁAJ DUNIN-MARCINKIEWICZ

Mikołaj Dunin-Marcinkiewicz urodził się 30 listopada 1916 roku w Płotnicy (Rosja). Syn Aleksandra i Olgi. Aleksander natomiast urodził się 23 listopada 1896 r. w Saratowie w rodzinie pułkownika Dominika Dunin-Marcinkiewicza. Ponieważ życiorysy przodków Mikołaja są niezwykle interesujące, chociaż kilka zdań o każdym pozwolę sobie tutaj zamieścić.

Dominik był pierwszym dowódcą formowanego w Nowomikołajewsku 14 listopada 1918 r. 2. Pułku Strzelców Polskich na Syberii. Pułk walczył w wojnie polsko-bolszewickiej. Dominik przez dwa lata był więziony i po zwycięstwie Polaków w 1920 r. w wyniku wymiany więźniów został uwolniony.

Synem Dominika był Aleksander, który wraz z ojcem przebywał w młodych latach na Syberii i był pod wpływami żołnierskimi. W efekcie został saperem. Walczył w Powstaniu Warszawskim ps. „Marek”. Poległ 1 sierpnia 1944 r. podczas patrolu w ruinach Zamku Królewskiego.

Mikołaj natomiast w 1936 roku ukończył gimnazjum w Gdyni i wstąpił do Szkoły Podchorążych Artylerii w Grudziądzu. W kampanii wrześniowej 1939 roku uczestniczył w stopniu podporucznika w 1. Pułku Artylerii Przeciwlotniczej im. Marszałka Rydza-Śmigłego. Pułk stacjonował w Warszawie w nowych koszarach na Boernerowie. W 1939 r. zgodnie z planem mobilizacyjnym „W” utworzono 26 samodzielnych pododdziałów przeciwlotniczych. Dowódcą 107 Plutonu Półstałego Artylerii Przeciwlotniczej był właśnie ogniomistrz podchorąży Mikołaj Dunin-Marcinkiewicz. Zadaniem plutonu była obrona mostów przed bombardującymi je samolotami niemieckimi. Apoloniusz Zawilski w książce „Bitwy polskiego września” napisał: „Nieliczna polska artyleria przeciwlotnicza próbowała stawić czoło nalotom, ale gęste dymy pożarów przesłaniały cele. Do walki stanęły również kompanie cekaemów przeciwlotniczych, zwłaszcza gdy powietrzni piraci, zachęceni bezkarnością swej niszczycielskiej akcji, obniżali się ponad dachy kamienic i razili ludność z broni pokładowej. W walce tej strącono 13 samolotów”.

Jeden z tych strąconych samolotów był sukcesem Mikołaja Dunin-Marcinkiewicza, za co został odznaczony (inf. od rodziny). Czy tym samolotem był zestrzelony 23 sierpnia 1944 r. Ju-87 D-5 należący do roju bojowego por. H. J. Klussmanna? Raczej nie, gdyż w literaturze przedmiotu wymienia się dwóch potencjalnych bohaterów: Jerzego Ciszewskiego „Motz” i Jana Korzubskiego „Irma”.

Przedstawiona sytuacja dotyczyła 23 — 24 września, natomiast o 27 września A. Zawilski zauważył: „W tym czasie na stanowiskach większości polskich baterii znajdowało się już tylko po kilkanaście pocisków na działo, artyleria przeciwlotnicza zupełnie nie miała amunicji”.

Mikołaj Dunin-Marcinkiewicz w trakcie walk w obronie Warszawy w okresie od 1 do 29 września 1939 roku zostaje „trzykrotnie ranny i kontuzjowany. W dniu 27 września 1939 roku zostaje odznaczony przez Dowódcę Obrony Warszawy generała Juliusza Rómmla Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari — legitymacja nr 59”.

Natomiast Zbigniew Moszumański opisując lata 1920 — 1939 1. Pułku Artylerii Przeciwlotniczej na s. 93 podał: „24 września dowódca Armii „Warszawa” gen. dyw. Juliusz Rómmel odznaczył Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari dowódcę 103. Baterii Półstałej Artylerii Przeciwlotniczej ppor. Wiesława Kędzierskiego, dowódcę 107. Plutonu Półstałego Artylerii Przeciwlotniczej ppor. Mikołaja Dunin-Marcinkiewicza i dowódcę 18. Kompanii Przeciwlotniczych Karabinów Maszynowych por. Antoniego Jaźwieckiego”.

Ze strony internetowej dws.org.pl dowiedziałem się, że Mikołaj Dunin-Marcinkiewicz otrzymał 1 września 1939 roku przyspieszony awans na podporucznika i przydział do 1 PAPL.

W okresie okupacji brał udział w konspiracji. Był zastępcą dowódcy plutonu III kompanii „Anna”, która wchodziła w skład batalionu AK „Antoni”. Batalion „Antoni” pod dowództwem por. Stanisława Mrozińskiego zorganizowany został w 1942 r. w ramach Narodowej Organizacji Wojskowej. 19 listopada 1942 roku nastąpiło połączeniu NOW z Armią Krajową. A kompania „Anna” powstała w wyniku scalenia kompanii „Doroty” i „Danuty” w maju 1944 roku. Od lipca 1944 r. por. Mikołaj Dunin-Marcinkiewicz był dowódcą Grupy Szturmowej „Lis” wchodzącej w skład batalionu „Chrobry I”, zgrupowania „Sosna”. W Powstaniu Warszawskim Oddział walczył na odcinku Wola — Stare Miasto — Śródmieście. Kilka zdań o swoim dowódcy we Wspomnieniach napisał „Krok” Jan Kurdwanowski: „dowódca mój, śniady brunet o krzywym nosie, por. „Lis”, jest kawalerem Krzyża Virtuti Militari. Otrzymał go w 1939 r.”.

Dr Jerzy Jastrzębski z Łomży opisując ten okres podkreślił: „Walczył na terenie Woli, Starego Miasta, Śródmieścia do 3. 10. 1944 roku, będąc kilkakrotnie lekko i ciężko ranny”.

W materiał pochodzących z Muzeum Powstania Warszawskiego dowiadujemy się, że po przebraniu w cywilne ubranie opuścił Warszawę z ludnością cywilną.

Podczas Powstania poznaje przyszłą żonę — Wandę. Nie mają dzieci — to już informacja od p. Hanny Dunin-Marcinkiewicz z Warszawy.

Kolejne informacje o jego losach to zapis J. Jastrzębskiego: „Następnie wstępuje do Wojska Polskiego, w którego szeregach kończy wojnę jako dowódca baterii dział 76 mm 38 Pułku Piechoty. W 1948 roku zostaje zwolniony z wojska w stopniu kapitana artylerii, nadanym mu 19 sierpnia 1946 r.”.

38 Pułk Piechoty sformowany został w Łodzi 15 marca 1945 roku z zadaniem obrony zachodniej granicy. Pułk stacjonował w Gubinie. Na wyposażeniu posiadał 4 armaty 76 mm. Dowódca pułku powołał komendantów wojskowych miejscowości nadgranicznych. Por. Mikołaj Dunin został komendantem gminy Wężyska i dowódcą baterii 76 mm.

Zwolniony z Wojska Polskiego w 1948 roku. Podjął studia na Wydziale Weterynaryjnym SGGW w Warszawie, które ukończył w 1955 r.

„Po uzyskaniu dyplomu lekarza weterynarii podejmuje pracę kolejno w województwie gdańskim i warszawskim, a w 1972 roku zostaje kierownikiem PZLZ w Kadzidle — woj. ostrołęckie — pisze we Wspomnieniu dr Jerzy Jastrzębski. I dalej — „Po przejściu na emeryturę w 1976 roku pełnił do 15 października 1980 roku obowiązki zakładowego weterynaryjnego inspektora sanitarnego w Zakładach Mięsnych w Ostrołęce”. Pani Hanna Dunin-Marcinkiewicz podaje w rozmowie telefonicznej z autorem, że pracował także w Sobieszowie i Różanie. Opowiadając o Mikołaju wspomina, że był to „człowiek pełen humoru, potrafił się śmiać z samego siebie, wesoły, szczęśliwy i optymistycznie patrzący w przyszłość”.

— Pamiętam — wspomina Pani Hanna — gdy obok mnie przechodził z kolegami ślicznie ubranymi w gimnazjalne mundurki, koloru granatowego z czerwonym lampasem i pozdrawiał kłaniając się wylewnie i mówiąc — witam Ciocię, a ja miałam wówczas 4 latka. I jeszcze jedno zdarzenie. Śmiał się z orzeczenia lekarskiego, w którym zaznaczono, że był ranny wielokrotnie tu i tam oraz w głowę i itd. Ciekawe co to jest za miejsce — powtarzał — to tu i tam itd?

I już poważnie dodała — Mikołaj miał stryja Włodzimierza, który był artystą malarzem. Zginął on w obronie Oksywia.

Mikołaj Dunin-Marcinkiewicz lekarz weterynarii zmarł 23 kwietnia 1982 r. w Ostrołęce.

Kazimierz Dmowski

Urodził się 16 listopada 1905 r. w Skupiach woj. lubelskie, s. Antoniego i Anny z d. Księżopolska. 31 maja 1926 r. uzyskał świadectwo dojrzałości w Gimnazjum Państwowym im. B. Prusa w Siedlcach (nr 73/23/26). Na Wydziale Weterynaryjnym UW immatrykulowany 8 października 1926 r. Dyplom lekarza weterynaryjnego (nr 130) uzyskał 19 stycznia 1931 r. na Uniwersytecie Warszawskim.

W 1939 r. pracował jako samorządowy lekarz weterynarii w powiecie warszawskim w miejscowości Skorosze. Członek Polskiej Armii Ludowej (utworzona 7 kwietnia 1943 r. w Warszawie). 27 lipca 1944 r. PAL podpisało porozumienie o podporządkowaniu się podczas powstania AK. Kazimierz Dmowski w 1944 r. uczestniczył w Powstaniu Warszawskim ps. „Wilczur” w Batalionie AK „Kilińskiego” w 6 kompanii „Wawer”, którego dowódcą był kpr. pchor. Zbigniew Jarkiewicz „Krzeczkowski”. 6 kompania uczestniczyła w zdobyciu Prudentialu, gmachu Poczty Głównej, najwyższego gmachu w Warszawie — PAST-y. Obsadzali rejon ul. Bagno, Królewskiej, Marszałkowskiej, Granicznej, Grzybowskiej i Dzielnej. We wrześniu walczyli w rejonie ul. Nowy Świat.

Lekarz weterynarii Kazimierz Dmowski „Wilczur” od 22 września 1944 r. w niewoli niemieckiej. Nr jeńca 1791. Osadzony w obozie jenieckim w Stalagu VI K Senne. Ostatecznie przeniesiony do Oflagu VII A Murnau.

Po wojnie wrócił do kraju i pracował w pow. Nowy Dwór Mazowiecki jako kierownik Lecznicy dla Zwierząt w Łomiankach.

Zmarł 16 stycznia 1985 r..

Zbigniew Kowalski

Urodził się 14 maja 1925 r. w Wilnie. Zasadnicza część życiorysu to obszerny cytat z nekrologu zamieszczonego w „Życiu Weterynaryjnym”: „Mając 16 lat wstąpił do Armii Krajowej, przyjmując pseudonim Kato. Przeszedł przeszkolenie minerskie oraz ukończył kurs niższych dowódców. W czasie Powstania Warszawskiego dołączył do swojego oddziału trzeciego dnia walki. Włączony w stopniu kaprala z cenzusem do plutonu 215 Zgrupowania „Żbik”. Walczył początkowo w obronie klasztoru Sióstr Zmartwychwstanek (ul. Krasińskiego), a później na dolnym Żoliborzu w obronie tzw. Szklanego domu przy ul. Mickiewicza. 15 września 1944 r. został ranny w czasie najcięższych walk o barykadę przy tym domu. Do końca walk leczył rany w prowizorycznym szpitaliku w bloku na rogu Krasińskiego i Suzina”.

W aktach Muzeum Powstania Warszawskiego znajduje się informacja, że początkowo był członkiem zgrupowania „Żyrafa” (dowódca ppor. Ryszard Wołczyński „Tatar”) plutonu 215 wchodzącego w skład 1. kompanii, której dowódcą był ppor. Marian Mehrenhole „Wiktor”. Najcięższe walki w rejonie „Szklanego domu” oraz ul. Bohomolca. Od 11 sierpnia 1944 r. w zgrupowaniu „Żbik” (dowódca M. Masłowski „Gawron”, po jego śmierci 15 września 1944 r. ppor. A. Ważyński „Habdank”) także pluton 215. Przez cały czas walczył na Żoliborzu. Właśnie 15 września 1944 r. wraz z odniesionymi ranami zakończył się dla niego udział w Powstaniu. Zaczęła się walka o przeżycie.

Po kapitulacji osadzony w obozie przejściowym w Pruszkowie, a następnie wywieziony do obozu jenieckiego Stalagu XI-A Altengrabow, gdzie był uwięziony do końca wojny. Numer obozowy — 46429, w Komando — I baon z kapo na czele, grupa podchorążych. Do Polski powrócił w lipcu 1946 r., a w 1952 r. ukończył studia weterynaryjne na Uniwersytecie Warszawskim.

Ciąg dalszy życiorysu to kolejny fragment z cytowanego powyżej nekrologu: „W ramach nakazu pracy skierowany do województwa białostockiego, gdzie otrzymał zadanie zorganizowania lecznicy w Śniadowie. W 1953 r. awansował na stanowisko kierownika lecznicy dla zwierząt w Łomży, gdzie został też nauczycielem zawodu w Państwowym Technikum Weterynaryjnym. Pracował tam do 1965 r. do czasu przeniesienia do Kolna, gdzie do 1967 r. zajmował stanowisko powiatowego lekarza weterynarii. Następnie do 1974 r. pracował na różnych stanowiskach w Wojewódzkim Zakładzie Weterynarii w Olsztynie. (…) Od 1974 r. do czasu rozwiązania Kętrzyńskiego Zjednoczenia Rolniczo-Przemysłowego pracował tam w charakterze głównego specjalisty ds. weterynarii, organizując i nadzorując pracę tej służby. W 1982 r. przeszedł na emeryturę”.

Zmarł 22 października 2015 r.

KAZIMIERZ ALOJZY SKOCZEK

Urodził się 27 sierpnia 1904 r. w Sokalu, syn Bronisława i Reginy Kąkolewskiej. Dyplom lekarza weterynaryjnego uzyskał w 1936 r. we Lwowie na Akademii Medycyny Weterynaryjnej. Pracował jako samorządowy lekarz weterynarii. W 1939 r. mieszkał w Stołpcach. Uczestniczył w wojnie obronnej 1939 r. w stopniu podporucznika WP. Uniknął niewoli. Rodzice mieszkali w Warszawie przy ul. Filtrowej 39/10.

W 1944 r. wziął udział w Powstaniu Warszawskim w batalionie „Zaremba-Piorun”, w plutonie gospodarczym, którego dowódcą był mjr Tadeusz Stefanowicz „Konwalia”. Ppor. Kazimierz A. Skoczek używał pseudonimu „Kazimierski”. I pod tym „nazwiskiem” można odnaleźć go także w kartotekach Muzeum Powstania Warszawskiego.

W niewoli niemieckiej od 5 października 1944 r. Początkowo osadzony w Stalagu 344 (VIII- B Lamsdorf — Łambinowice), następnie przeniesiony do Stalagu 318 (VIII-F) i 19 października 1944 r. trafił do Oflagu VII A Murnau. Nr jeniecki 102326.

Egon Karol Saphier v. Saperski

Urodził się 15 lutego 1917 r. w Brzeżanach. Weterynarię studiował przed II wojna światową we Lwowie na Akademii Medycyny Weterynaryjnej, jednakże dyplom lekarz weterynarii uzyskał kończąc studia we Wrocławiu w 1958 r. Podczas wojny mieszkał w Warszawie przy ul. Słowackiego 5/13 m. 72.

W okresie okupacji niemieckiej był członkiem AK i uczestniczył w Powstaniu Warszawskim, jako podchorąży używając pseudonimu „Karol”. W kartotece Muzeum Powstania Warszawskiego znajduje się informacja, że należał do pułku „Baszta”, batalionu „Bałtyk” — kompania B-2, którego dowódcą był por. Jan Kułagowski „Krzem”. 1 sierpnia 1944 r. baon „Bałtyk” przy współudziale kompanii B-2, 0—3 i B-1 uderzył na budynek Szkoły Rękodzielniczej (ul. Narbutta) broniony przez silny oddział SS (ok. 400 żołnierzy). Natarcie powstańców załamało się, gdyż Niemcy nie dali się zaskoczyć. Zadanie bojowe nie zostało zrealizowane — zostało wielu rannych, poległo 38 żołnierzy AK…

Kilka dłuższych zdań pozwalam sobie zacytować ze „Wspomnienia byłych żołnierzy AK zamieszkałych w Australii”wyd. 1986, jakie przedstawił Egon Saperski w tej publikacji w kilku miejscach:

„SIERPIEŃ 1944 — FRAGMENT DRAMATU WARSZAWY. Pod koniec lipca 1944 roku ukończyłem ostatni kurs konspiracyjnej podchorążówki pułku „Baszta”. Ze względu na stan wyjątkowy poprzedzający powstanie formalny egzamin został odwołany i mieliśmy go zdawać w akcji.

Zawiadomiony tuż przed godziną „W” o miejscu zbiórki przy ulicy Narbutta na Mokotowie zdążyłem o godzinie 17-tej z trudem dojść do placu Unii Lubelskiej, a stamtąd skokami, pod obstrzałem do wlotu ulicy Puławskiej. Schroniłem się pod numerem 11-tym przy rogu ulicy Skolimowskiej. Znalazłem się więc na wprost „Flakkaserne” jednego z najważniejszych obiektów strategicznych dzielnicy, który pozostawiony w rękach nieprzyjaciela uniemożliwiał połączenie rejonów powstańczych Mokotowa ze Śródmieściem. W momencie rozpoczęcia walki naliczyłem na dostępnym dla mego oka terenie około 12 żołnierzy Wehrmachtu zgrupowanych wokół c.k.m.- u z obstrzałem w głąb ulicy. Zaabsorbowani całkowicie niebezpieczeństwem zagrażającym od południa nie zwracali uwagi na przeciwną stronę ulicy, gdzie stałem ukryty za ażurową bramą niewielkiego podwórza. Mały lecz dobrze uzbrojony oddział powstańczy mógł z mojej pozycji zlikwidować obsługę c.k.m.- u, zdobyć opustoszałe w tym momencie koszary i przy odpowiednio przygotowanym wsparciu zadecydować ewentualnie o losie dalszych walk na Mokotowie. Zgnębiony przymusową bezczynnością spowodowaną brakiem broni śledziłem ruchy nieprzyjaciela z tej pozycji przez pół godziny, a potem z okna pierwszego piętra w pokoju oddanym do mej dyspozycji przez rodzinę folksdojczów.

Znajomość z tą rodziną miała raczej dość niezwykły początek. Znajdowałem się na klatce schodowej, gdy nagle z hukiem otworzyły się drzwi od podwórza i na parter wpadło paru SS-manów z dzikim wrzaskiem. Pochyliłem się do skoku w kierunku górnych pięter, ale powstrzymała mnie młoda kobieta.

— Proszę nie uciekać — szepnęła — Oni pana zabiją… ja im powiem, że pan jest moim kuzynem. Widząc moje wahanie dodała:

— Bo widzi pan my jesteśmy folksdojczami… mąż nazywa się Rosenzweig… z takim nazwiskiem było niebezpiecznie, więc podpisaliśmy folkslistę. Z domu jestem Sianowska Halina… pochodzimy z Łodzi i czujemy się Polakami… Proszę wejść do mieszkania.

Wnętrze było skromne, lecz ludne i poza niemowlęciem leżącym cichutko w kołysce nie było widać nikogo. SS-mani ulotnili się bardzo szybko, ale gospodyni zaoferowała mi największy pokój z oknem wprost na bramę koszar. Potem wprowadziła do mniejszego pomieszczenia i przedstawiła dwóm młodym, rosłym blondynom o nazwisku Szatan, którzy byli jej kuzynami. Bracia Szatan domyślili się natychmiast mej przynależności do A. K., gdyż nosiłem oficerskie buty. Obdarzyli mnie zaufaniem ujawniając swą przynależność do S. A. Dla rozwiązania ewentualnej wątpliwości pokazali mi w szafie błyszczące złotymi guzikami mundury. Zapoznali mnie także z pisemnym rozkazem otrzymanym w przeddzień powstania, polecającym natychmiastowe opuszczenie Warszawy i zameldowanie się w jednostce S. A. w Krakowie. Powiedzieli, że nie wykonali tego rozkazu, bo czują się Polakami. Nie było to przekonywujące, niemniej zapewniłem ich, że w razie nadejścia powstańców mogą liczyć na moją pomoc.

Ukryty za futryną okna, obserwowałem uzbrojone w broń maszynową oddziały SS zajęte metodycznym podpalaniem budynków i ostrzeliwaniem okien tych, które jeszcze były zamieszkane. Przy takiej okazji butla soku w moim oknie rozprysła się czerwoną jak krew plamą nad tapczanem.

Noc była bezsenna. Nazajutrz od wczesnego ranka widziałem ponurą defiladę mężczyzn z rękami na karku, w niekompletnej garderobie, eskortowanych pośpiesznie przez SS-manów w kilkudziesięcioosobowych grupach w kierunku placu Unii Lubelskiej.

Od czasu do czasu wychodziłem na schody by podnieść na duchu kilkunastoosobową grupę ludzi, którzy tak jak i ja znaleźli w tym domu schronienie. W ten sposób poznałem szereg osób nawiązując z paroma nic wzajemnej sympatii. Pierwszym, który przylgnął do mnie był korpulentny konduktor kolejki grójeckiej Józef Lipski z ulicy Leszno. Dobroduszny ojciec sześciorga drobnych dzieci, w wieku około 35 lat, z nieodłączną torbą konduktorską na wypukłym brzuchu podążał za mną krok w krok powtarzając w kółko:

— Panie Karolu d… z nas. My już stąd nie wyjdziemy.

Czwartego dnia dowódca „Flakkaserne” w randze kapitana zapowiedział ewakuację naszego budynku i jego spalenie. Właściciel kamienicy był sparaliżowanym starcem i leżał w łóżku pod portretem Führera ozdobionym swastykami. Oficer należał również do starszej generacji, powitany hitlerowskim pozdrowieniem, dowiedział się ze zdumieniem, że nie tylko właściciel jest Reichsdeutschʼem ale i lokatorzy są volksdeutschʼami. Wzruszony spotkaniem rodaka wstrzymał ewakuację i zarządził sprawdzenie dokumentów. Wyznaczeni żołnierze również nie byli już młodzi, więc nie zdradzali zapału do wspinania się po niepewnych piętrach. Tym bardziej, że na parterze odkryli pokaźny zapas alkoholu. Czego więc nie mogli skonsumować na miejscu włożyli do plecaków i zameldowali dowódcy, że wszyscy lokatorzy posiadają niemieckie dokumenty. Wobec tego kapitan wykaligrafował wielkimi literami na arkuszu tektury: „Reichdeutsches Haus — nicht brennen” (Dom czysto niemiecki — nie podpalać) i umieścił ją na frontowej ścianie. Wtedy uchyliły się po raz pierwszy drzwi jednego z polskich mieszkań i jego gospodarz poczęstował mnie lampką wina przechowywanego na dzień wyzwolenia.

Późnym popołudniem piątego sierpnia dom otoczyło Gestapo. Któryś z Gestapowców krzyknął:

— Wszyscy Niemcy wyjść! Polacy pozostać!. Zamknąłem na 13-tej stronie powieść F. A. Ossendowskiego „Przez kraj ludzi, zwierząt i bogów”. Zrozumiałem natychmiast, że mam zginąć w płomieniach, a na takie zakończenie krótkiej kariery wojskowej nie byłem przygotowany.

Ewakuacje Niemców ograniczono do 15 minut i każdy miał prawo zabrać ile mógł unieść. Moi gospodarze przygotowani na taką ewentualność spuścili z okna na sznurach wielki kufer i maszynę do szycia. Ja zaś od paru minut stałem na podwórzu rozważając szanse ucieczki. Nie było żadnej. Gestapowiec sprawdzający w bramie dokumenty obserwował mnie spod hełmu trzymając w pogotowiu szmajsera.

— Jestem folksdojczem — oświadczyłem po niemiecku, zbliżywszy się do niego.

— Dowód osobisty — zażądał ostro, wyciągając rękę. Podałem „kartę rozpoznawczą”.

— Wynoś się, ty przeklęta polska świnio — ryknął wściekle i pchnął mnie lufą automatu.

— Jestem Niemcem, tu mieszka moja rodzina — łgałem, nie mając nic do stracenia — legitymuję się polskimi papierami, bo złożyłem podanie o niemieckie obywatelstwo zaledwie przed dwoma tygodniami i nie otrzymałem jeszcze dokumentów, są na pewno w drodze. Chyba jasne, że jeśli moja rodzina je posiada to i ja jestem Niemcem.

— Za późno i wynoś się! — wrzasnął — To pewnie ty jesteś tą polska świnią co strzelała z tego domu do niemieckich żołnierzy.

Pani Halina Sianowska wybiegła wreszcie z budynku, więc szepnąłem:

— Proszę powiedzieć kuzynostwo.

— Panowie, puście go, to mój kuzyn — powiedziała wybuchając płaczem. Gestapowiec zareagował wściekle odpychając mnie jeszcze bardziej brutalnie, a inny obrzucił dodatkowymi przekleństwami. Pani Halina potwierdzała moje kuzynostwo rzewnymi łzami. Wtedy podszedł komendant oddziału o filigranowej sylwetce piętnastoletniego chłopca i wyciągając mnie na ulicę, powiedział:

— Skoro ona twierdzi, że kuzyn, to go puście, my to potem sprawdzimy.

Stałem więc na tramwajowej wysepce w zapadającym zmroku w grupie kilkudziesięciu folksdojczów, oczekując dalszego rozwoju wypadków. Oprawcy tymczasem wrzucili na parter wióry drzewne nasycone naftą i pokój stanął w płomieniach.

— Ty, młody — zawołał gestapowiec — Pójdziesz z tym policjantem — rozkazał wskazując starszego przodownika granatowej policji — Wyniesiesz z nim kufer z piwnicy.

Policjanta poznałem w pierwszym dniu powstania. Pokazał mi rozkaz ewakuacyjny z Białegostoku. W przejeździe zatrzymał się w tym domu u krewnych. Po wykonaniu zadania otrzymałem polecenie zniesienia z piętra sparaliżowanego Reichsdeutschʼa. Staruszek opierał się ewakuacji, więc ubrałem go wbrew jego woli i z przydzielonym mi do pomocy folksdojczem znosiliśmy go ze schodów. Podbiegł wtedy do mnie stary Kowalczyk z drugiego piętra i narzuciwszy na mnie jesionkę oraz kapelusz pilśniowy, powiedział:

— Niech pan to doręczy synowi… na pewno go pan spotka w mieście. Nazywa się Marian Kowalczyk. Wyszedł z domu w letnim ubraniu, a noce są teraz chłodne.

Gdy już wychodziliśmy na podwórze, konduktor Józef Lipski zawołał: — Mówiłem panu, że w d… z nas i my już stąd nie wyjdziemy.

W mieszkaniu właściciela pozostały jego dwie siostry, staruszki nierozumiejące otaczającej je grozy. Gdy dym z dolnej kondygnacji zaczął przenikać zeszły na podwórze. Prawdopodobnie nie posiadały żadnych dokumentów. Jeden z gestapowców zastrzelił je przykładając lufę na wysokości nerek. Chude sylwetki osunęły się wolno na bruk jak snopki słomy. Wtedy do komendanta Gestapo podszedł kapitan i protestował przeciwko zniszczeniu niemieckiej własności, której nienaruszalność on zagwarantował honorem niemieckiego oficera.

Darmowy fragment