-
W empik go
Systemy polityczne wybranych państw Bliskiego Wschodu - ebook
Wydawnictwo:
Data wydania:
1 stycznia 2014
Format ebooka:
EPUB
Format
EPUB
czytaj
na czytniku
czytaj
na tablecie
czytaj
na smartfonie
Jeden z najpopularniejszych formatów e-booków na świecie.
Niezwykle wygodny i przyjazny czytelnikom - w przeciwieństwie do formatu
PDF umożliwia skalowanie czcionki, dzięki czemu możliwe jest dopasowanie
jej wielkości do kroju i rozmiarów ekranu. Więcej informacji znajdziesz
w dziale Pomoc.
Multiformat
E-booki w Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu.
Oznacza to, że po dokonaniu zakupu, e-book pojawi się na Twoim koncie we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu.
Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu.
Format
MOBI
czytaj
na czytniku
czytaj
na tablecie
czytaj
na smartfonie
Jeden z najczęściej wybieranych formatów wśród czytelników
e-booków. Możesz go odczytać na czytniku Kindle oraz na smartfonach i
tabletach po zainstalowaniu specjalnej aplikacji. Więcej informacji
znajdziesz w dziale Pomoc.
Multiformat
E-booki w Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu.
Oznacza to, że po dokonaniu zakupu, e-book pojawi się na Twoim koncie we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu.
Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu.
Multiformat
E-booki sprzedawane w księgarni Virtualo.pl dostępne są w opcji
multiformatu - kupujesz treść, nie format. Po dodaniu e-booka do koszyka
i dokonaniu płatności, e-book pojawi się na Twoim koncie w Mojej
Bibliotece we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego
tytułu. Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na
karcie produktu przy okładce. Uwaga: audiobooki nie są objęte opcją
multiformatu.
czytaj
na tablecie
Aby odczytywać e-booki na swoim tablecie musisz zainstalować specjalną
aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego,
który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. Bluefire
dla EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
czytaj
na czytniku
Czytanie na e-czytniku z ekranem e-ink jest bardzo wygodne i nie męczy
wzroku. Pliki przystosowane do odczytywania na czytnikach to przede
wszystkim EPUB (ten format możesz odczytać m.in. na czytnikach
PocketBook) i MOBI (ten fromat możesz odczytać m.in. na czytnikach Kindle).
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
czytaj
na smartfonie
Aby odczytywać e-booki na swoim smartfonie musisz zainstalować specjalną
aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego,
który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. iBooks dla
EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
Czytaj fragment
Pobierz fragment
Pobierz fragment w jednym z dostępnych formatów
LUB
24,99 zł za tytuł
Tytuł dostępny w abonamencie Empik Go już od 24,99 zł / 30 dni
Sprawdź
Słuchaj i czytaj w abonamencie Go Standard już za 24,99 zł / 30 dni. Subskrypcja Go Standard daje możliwość dodania do biblioteki 3 dowolne tytuły w danym okresie rozliczeniowym (30 dni). Wybierasz z ponad 200 tys. audiobooków, ebooków i podcastów.
Systemy polityczne wybranych państw Bliskiego Wschodu - ebook
Ambicją autorek niniejszej publikacji było stworzyć podręcznik, który w kompleksowy i przystępny sposób przybliża tematykę ustrojów politycznych państw regionu Bliskiego Wschodu. Chociaż Bliski Wschód coraz częściej staje się tematem debaty naukowej i publicystycznej, jego problemy są na tyle złożone, że pozostaje jeszcze wiele miejsca na pogłębioną analizę. Ostatnimi czasy szczególne zainteresowanie budzą przemiany ustrojowe w państwach bliskowschodnich. Padają pytania o przyszłość reżimów autorytarnych, wyrażane są obawy związane z islamizacją życia politycznego.
W książce omówiono systemy polityczne wybranych państw regionu, z uwzględnieniem nurtujących je problemów gospodarczych i społecznych. Zastosowano szeroką definicję Bliskiego Wschodu, jako obszaru rozciągającego się wzdłuż południowych i południowo-wschodnich wybrzeży Morza Śródziemnego, od Maroka przez Półwysep Arabski, po Iran. Książka może być nie tylko wartościową pozycją dydaktyczną służącą wykładowcom i studentom, lecz także informatorem wykorzystywanym przez polityków, dziennikarzy i pasjonatów. Została pomyślana jako naukowe uzupełnienie debaty medialnej na temat współczesnych państw Bliskiego Wschodu, przyczynek do lepszego zrozumienia ich podstawowych zasad i instytucji.
Spis treści
Wstęp
1. Historia instytucji państwa na Bliskim Wschodzie
Charakterystyka regionu Bliskiego Wschodu
Pojęcie regionu
Problemy w badaniach nad regionem
Problemy ze zdefiniowaniem państwa
Początki państwowości na Bliskim Wschodzie
Okres imperialny
Przyczyny rozłamu
Rola islamu
Różne oblicza państwa na Bliskim Wschodzie
Państwo klasyczne
Imperium Osmańskie
System kolonialny
Narodziny współczesnych państw bliskowschodnich
Powstawanie niezależnych państw
Współczesne ideologie państwowe
Systemy autorytarne i demokracje
2. Republiki bliskowschodnie
Charakterystyka republik bliskowschodnich
Egipt
Podstawowe informacje
Rys historyczny
Charakterystyka systemu politycznego
Struktura organów władzy państwowej
Społeczeństwo – prawa i wolności obywatelskie
Gospodarka
Egipt 2011
Liban
Podstawowe informacje
Rys historyczny
Charakterystyka systemu konfesyjnego
Struktura organów władzy państwowej
Społeczeństwo – prawa i wolności obywatelskie
Gospodarka
Liban 2011
Libia
Podstawowe informacje
Rys historyczny
Charakterystyka systemu politycznego
Struktura organów władzy państwowej
Gospodarka
Libia 2011
Syria
Podstawowe informacje
Rys historyczny
Charakterystyka systemu politycznego
Struktura organów władzy państwowej
Społeczeństwo – prawa i wolności obywatelskie
Gospodarka
Syria 2011
Kilka słów o pozostałych republikach
Algieria
Tunezja
Jemen
3. Monarchie bliskowschodnie
Charakterystyka monarchii bliskowschodnich
Arabia Saudyjska
Podstawowe informacje
Rys historyczny
Charakterystyka systemu politycznego
Struktura organów władzy państwowej
Społeczeństwo – prawa i wolności obywatelskie
Gospodarka
Arabia Saudyjska 2011
Jordania
Podstawowe informacje
Rys historyczny
Charakterystyka systemu politycznego
Struktura organów władzy państwowej
Społeczeństwo – prawa i wolności obywatelskie
Gospodarka
Jordania 2011
Maroko
Podstawowe informacje
Rys historyczny
Charakterystyka systemu politycznego
Struktura organów władzy państwowej
Społeczeństwo – prawa i wolności obywatelskie
Gospodarka
Maroko 2011
Kilka słów o pozostałych monarchiach
Bahrajn
Katar
Kuwejt
4. Specyficzne systemy polityczne na Bliskim Wschodzie
Zjednoczone Emiraty Arabskie
Podstawowe informacje
Rys historyczny
Charakterystyka systemu politycznego
Struktura organów władzy państwowej
Społeczeństwo – prawa i wolności obywatelskie
Gospodarka
Zjednoczone Emiraty Arabskie 2011
Oman
Podstawowe informacje
Rys historyczny
Charakterystyka systemu politycznego
Struktura organów władzy państwowej
Społeczeństwo – prawa i wolności obywatelskie
Gospodarka
Oman 2011
Iran
Podstawowe informacje
Iran przed rewolucją Chomejniego
Charakterystyka systemu politycznego
Struktura organów władzy państwowej
Dialog władzy ze społeczeństwem
Gospodarka
Iran wobec wydarzeń 2011
Bibliografia
Indeks osób
| Kategoria: | Politologia |
| Zabezpieczenie: |
Watermark
|
| ISBN: | 978-83-63778-41-5 |
| Rozmiar pliku: | 1 000 KB |
FRAGMENT KSIĄŻKI
Rozdział 1. Wstęp
Niniejsza publikacja porusza tematykę niezwykle ważną z punktu widzenia współczesnej polityki światowej w wymiarze państwowym i międzynarodowym, a jednocześnie na tyle złożoną i wielowątkową, że pozostawiającą jeszcze wiele miejsca na naukową analizę. Dzięki doniesieniom medialnym i publikacjom popularnonaukowym wydarzenia na Bliskim Wschodzie coraz częściej stają się przedmiotem debaty publicznej. Obraz regionu, jaki się z niej wyłania, jest jednak często mocno zniekształcony. Porusza się jedynie wybrane wątki, a do przeciętnego odbiorcy docierają informacje niepełne, oparte na uprzedzeniach i jednostkowych doświadczeniach autorów. Sytuację komplikują emocje związane z atakami terrorystycznymi i napięciami między Europejczykami a mniejszościami pochodzącymi z regionu bliskowschodniego. Jednym z tematów debaty publicznej, szczególnie w ostatnim czasie, są przemiany ustrojowe w państwach Bliskiego Wschodu. Padają pytania o przyszłość reżimów autorytarnych, wyrażane są obawy związane z islamizacją życia politycznego. Autorki postanowiły omówić systemy polityczne wybranych państw Bliskiego Wschodu. Wśród opracowań zarówno polskich, jak i zagranicznych, wciąż jest niewiele takich, w których dokonano kompleksowej analizy polityki państw tego regionu. Nie ma również wielu publikacji omawiających w sposób całościowy formy systemów politycznych, które te państwa reprezentują.
W publikacji została omówiona struktura i kompetencje organów władzy państwowej, charakter i sposoby partycypacji w życiu publicznym partii politycznych, organizacji i grup społecznych, podział administracyjny i charakter władz lokalnych wybranych państw. Systemy polityczne państw bliskowschodnich zostały zaprezentowane w szerszym kontekście społecznym i kulturowym, z uwzględnieniem roli tradycji i religii w ich kształtowaniu. Liban, Syria, Egipt, Libia, Arabia Saudyjska, Jordania, Maroko, Oman, Zjednoczone Emiraty Arabskie oraz Iran zostały wyszczególnione w niniejszej pracy nie tylko ze względu na wartą omówienia historię oraz współczesne znaczenie międzynarodowe, ale przede wszystkim dlatego, że każdy z tych krajów reprezentuje lub reprezentował odmienny, tylko sobie właściwy system polityczny. Celem autorek jest przedstawienie najbardziej charakterystycznych cech politycznych współczesnych państw bliskowschodnich nie tylko w ujęciu instytucjonalnym, ale również funkcjonalnym. Starały się one przybliżyć te kraje czytelnikowi nie jako wyłonione w drodze kolonialnych dysput, ubezwłasnowolnione byty administracyjne, ale jako samodzielne i rządzące się własnymi prawami wspólnoty polityczne, z uwzględnieniem problemów politycznych, gospodarczych i społecznych, z jakimi się borykają.
Wiele przesłanek świadczy o tym, że rola państw i społeczeństw bliskowschodnich na arenie międzynarodowej będzie wzrastać, dlatego znajomość zagadnień dotyczących historii i polityki regionu wydaje się niezbędna do zrozumienia zarówno kultury, jak i stosunków społecznych i racji politycznych jego mieszkańców. Region Bliskiego Wschodu zajmuje ważne miejsce w stosunkach międzynarodowych. Krzyżują się tam interesy polityczne, gospodarcze, militarne i religijne wielu państw świata. Omawiany region od starożytności łączy najważniejsze szlaki komunikacyjne i handlowe. Basen Morza Śródziemnego oddzielający Europę od Bliskiego Wschodu otwiera dostęp do najważniejszych szlaków wodnych współczesnego świata. Bliski Wschód od VII wieku stanowił teren rywalizacji największych mocarstw, tutaj też zrodziły się największe religie świata. Tutaj też toczy się od ponad pół wieku spór izraelsko-arabski dzielący współczesnych aktorów międzynarodowych na dwa odrębne obozy. Odkrycie złóż ropy naftowej i gazu ziemnego na terenie Afryki Północnej i Półwyspu Arabskiego spowodowało ogromną współzależność gospodarczą państw Bliskiego Wschodu oraz państw Zachodu i ciągłe zaangażowanie w bliskowschodnią politykę tych ostatnich.
Wyznaczenie granic oraz poszczególnych części składowych regionu Bliskiego Wschodu jest trudnym zadaniem, ponieważ nie ma jasno sprecyzowanych definicji oraz kryteriów wyodrębniania. Od początku stosowania tego terminu nie ma jasności co do jego terytorialnych granic. Nie budzi wątpliwości eksplanacyjnych obszar określany jako Żyzny Półksiężyc, do którego zalicza się Egipt, Izrael, Jordanię, Syrię i Irak oraz kraje Półwyspu Arabskiego. Wymienione państwa pojawiają się również we wszystkich definicjach regionu bliskowschodniego. Rozbieżności co do przynależności pozostałych państw do tego obszaru występują zarówno w źródłach encyklopedycznych, analizach ośrodków badawczych, publikacjach naukowych, jak i artykułach prasowych oraz informacjach znajdujących się w witrynach internetowych. Encyklopedia PWN określa Bliski Wschód jako obszar położony na styku Europy, Azji i Afryki. W słowniku encyklopedycznym Arabowie Bliski Wschód jest definiowany jako obszar rozciągający się od Afganistanu po Zjednoczone Emiraty Arabskie, a do jego składowych należałoby zaliczyć Afganistan, Arabię Saudyjską, Bahrajn, Cypr, Egipt, Irak, Iran, Izrael, Jemen, Jordanię, Katar, Kuwejt, Liban, Oman, Syrię, Turcję i Zjednoczone Emiraty Arabskie. Ta definicja nie uwzględnia jednak arabskich państw Afryki Północnej. Encyklopedia Britannica podaje natomiast dość szeroką definicję: „Bliski Wschód to obszar dookoła południowych i południowo-wschodnich wybrzeży Morza Śródziemnego, rozciągający się od Maroka przez Półwysep Arabski po Iran”^().
Problem z określeniem geograficznym Bilskiego Wschodu pojawił się z nową siłą w połowie XX wieku, po rozpadzie systemu kolonialnego, kiedy na mapie świata zaczęły powstawać nowe państwa, oraz po rozpadzie ZSRR, kiedy zdezaktualizowały się dotychczasowe strefy wpływów. Najwięcej nieścisłości dotyczy przynależności Turcji, Grecji, Cypru, państw Afryki Północnej, Afganistanu, Pakistanu, państw Kaukazu i postradzieckich republik Azji Środkowej, Somalii, Dżibuti i Komorów. Współcześnie termin „Bliski Wchód” jest stosowany w bardzo szerokim kontekście geograficznym i obejmuje obszary od Maroka po Afganistan. Na potrzeby niniejszej publikacji autorki przyjmują definicję Bliskiego Wschodu, jaką proponuje B. Milton-Edwards. Obejmuje ona 18 państw – Algierię, Arabię Saudyjską, Bahrajn, Egipt, Irak, Iran, Izrael, Jemen, Jordanię, Katar, Kuwejt, Liban, Libię, Maroko, Oman, Syrię, Tunezję oraz ZEA^(). Autorki używają zamiennie, w zależności od prezentowanych krajów, terminów „Bliski Wschód”, „Półwysep Arabski i Afryka Północna”, „kraje arabskie”. Należy zaznaczyć, iż definicja Bliskiego Wschodu w ujęciu politycznym ma charakter dynamiczny „ w zależności od procesów i zmian zachodzących na gruncie stosunków międzynarodowych, jak powstawanie organizacji międzynarodowych i nowych państw narodowych oraz procesów globalizacyjnych, które szczególnie w stosunku do Bliskiego Wschodu ułatwiają jednolitą percepcję tego obszaru, gdzie dominuje określony czynnik kulturowo-cywilizacyjny i czynnik surowców energetycznych”^(). Czynnikiem wpływającym na wyodrębnienie regionu jest więc także sposób, w jaki patrzymy na niego z zewnątrz. Szczególnie po wydarzeniach z 11 września 2001 roku, zamachach w Madrycie i Londynie oraz wydarzeniach „arabskiej wiosny” 2011 roku, kraje Bliskiego Wschodu są postrzegane w stosunkach międzynarodowych jako całość, a jednym z czynników wpływających na ich integrację jest konieczność ustosunkowania się do tego wspólnego wobec nich podejścia.
W pracy szczegółowo prezentowane są systemy polityczne 10 arabskich państw Bliskiego Wschodu – Libanu, Syrii, Egiptu, Libii, Arabii Saudyjskiej, Jordanii, Maroka, Omanu, Zjednoczonych Emiratów Arabskich i Iranu. Ich dobór podyktowany był chęcią omówienia typów ustrojów, jakie te państwa reprezentują, wybrane więc zostały różne typy republik, ustrojów monarchistycznych oraz systemów charakterystycznych dla Bliskiego Wschodu, jak sułtanat czy emirat. Pozostałe kraje regionu, w zależności od sytemu politycznego, jaki reprezentują, są pokrótce omawiane pod koniec danego rozdziału, z wyłączeniem Izraela, gdyż nie jest to państwo arabskie, oraz Iraku ze względu na obecną specyficzną i złożoną sytuację tego kraju. Dziesięć analizowanych w pracy państw Półwyspu Arabskiego i Afryki Północnej łączy to, że niemal każde z nich doświadczyło obcej dominacji lub władzy. Dopiero w XX wieku stały się samodzielnymi bytami politycznymi. System kolonialny przyniósł ze sobą wartości obce rodzimej tradycji. Jak twierdzi J. Danecki: „Europa narzuciła w tych krajach swój wzór państwa narodowego, industrialnego, o mobilnym społeczeństwie i jednolitej kulturze”^(). Specyficzne są warunki, w jakich kształtowały się ich systemy polityczne i gospodarcze, a których nie doświadczyły kraje zachodnie w okresie swojego rozwoju. Z gospodarczego punku widzenia kraje te postrzegane są do dziś jako rozwijające się kraje Trzeciego Świata. We wszystkich dominującą religią jest islam, którego pozycję w większości krajów gwarantują zapisy konstytucji.
Oprócz położenia geograficznego, kraje bliskowschodnie cechuje podobieństwo kulturowe, polityczne i gospodarcze, co nie oznacza, że wybrany region autorki traktują jako monolit, a wybrane państwa jako składowe pewnego systemu. Oprócz podobieństw jest bowiem wiele zasadniczych różnic, chociażby w poziomie rozwoju gospodarczego, swobód politycznych, obieranych kierunkach polityki wewnętrznej i zagranicznej. Jak zauważają D.E. Long i B. Reich: „To, co wyróżnia i zarazem łączy Bliski Wschód to fakt, że dalej znajduje się on w okresie przemian i nie da się jednoznacznie stwierdzić, że kształtowanie relacji wewnętrznych, jak również pomiędzy poszczególnymi krajami osiągnęło fazę dojrzałą”^(). Należy podkreślić, iż autorki w rozważaniach na temat bliskowschodnich systemów politycznych mierzą się problemem przedstawiania i analizowania zjawisk zachodzących na gruncie obcych dla nich kultury i religii. Przyjęcie europejskiej perspektywy i sposobu wyjaśniania zjawisk politycznych może prowadzić do nieporozumień i wielu błędów. Autorki zdają sobie sprawę z niebezpieczeństwa, jakie wiąże się z przypisywaniem wyznawcom islamu obcych dla nich kategorii myślenia, dlatego podkreślają, iż opisując bliskowschodnie systemy dokładają wszelkich starań, aby przedstawić określone zjawisko lub wydarzenie z uwzględnieniem zasad i norm charakterystycznych dla danego państwa a także religii i kultury, na których gruncie ono powstało.
Praca niniejsza składa się ze wstępu, czterech rozdziałów wraz z wnioskami końcowymi oraz zakończenia. W rozdziale pierwszym zostały omówione kwestie ogólne i metodologiczne, a także fakty historyczne, które miały wpływ na kształtowanie się współczesnych rozwiązań systemowych w państwach Bliskiego Wschodu. Autorki rozpoczynają go od przedstawienia dylematów naukowych związanych z definiowaniem regionu Bliskiego Wschodu oraz państwa w tym regionie. Następnie omawiają zagadnienia gospodarcze, społeczne i kulturowe, które mają zasadnicze znaczenie dla dalszego wywodu. Prezentują najważniejsze wydarzenia historyczne, wpływające na współczesną sytuację w regionie, żywiąc przekonanie, że nie ograniczają się one tylko do ostatniego stulecia. Z uwagi na wielość omawianych w tym rozdziale faktów społeczno-gospodarczych, autorki dążyły do ich jak najbardziej całościowego przedstawienia, stosując niezbędne skróty i uogólnienia.
W rozdziale drugim są prezentowane państwa, które przyjęły różne rozwiązania w ramach ustroju republikańskiego. W czterech podrozdziałach omówiono Liban – republikę parlamentarna, Egipt – republikę prezydencką, Libię – republikę socjalistyczną oraz Syrię – republikę znajdującą się od 1963 roku w specyficznej sytuacji państwa w stanie wyjątkowym. Każdy z podrozdziałów ma zbliżoną strukturę. Rozpoczyna się od przedstawienia informacji ogólnych na temat danego kraju, jak położenie geograficzne, klimat, demografia. Kolejnym punktem jest rys historyczny, a następnie analiza podstawowych aktów prawnych, określających ramy ustroju politycznego. Należy zaznaczyć, iż autorki przyjmują rozumienie konstytucji w ujęciu materialnym, na które składają się wszystkie akty prawne określające ustrój danego kraju oraz zasady i normy zwyczajowe w nim ukształtowane, stosowane i dla niego charakterystyczne. Kolejno scharakteryzowano ogólne zasady ustrojowe, miejsce religii w życiu publicznym, strukturę poszczególnych organów władzy państwowej, z podziałem, tam gdzie jest to możliwe, na władzę ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą. Następnie omówiono organizacje polityczne funkcjonujące w danym kraju, system wyborczy, przepisy dotyczące możliwości zrzeszania i zakładania organizacji politycznych oraz system społeczno-gospodarczy. Nie zapomniano również o podziale administracyjnym kraju. W podsumowaniu rozdziału drugiego autorki przedstawiły pozostałe republiki (Algieria, Tunezja, Jemen), wskazując na podobieństwa i różnice między nimi.
Rozdział trzeci jest poświęcony bliskowschodnim monarchiom. Kolejno zostały omówione Królestwo Arabii Saudyjskiej, która jest monarchią absolutną, Haszymidzkie Królestwo Jordanii, jako monarchia konstytucyjna, oraz jedyna monarchia w Maghrebie – Królestwo Marokańskie. Podrozdziały mają podobną strukturę. Na początku znalazły się podstawowe dane na temat państw, następnie podstawy konstytucyjne i najważniejsze zasady ustrojowe, z uwzględnieniem pozycji monarchy w systemie organów władzy państwowej oraz jego współdziałania z pozostałymi decydentami politycznymi, reprezentującymi władzę wykonawczą, ustawodawczą i sądowniczą. W dalszej kolejności zostały omówione następujące kwestie: możliwość działania organizacji politycznych, system wyborczy, miejsce religii w życiu publicznym, system społeczno-gospodarczy oraz podział administracyjny kraju. Rozdział kończy podsumowanie, w którym autorki w sposób ogólny prezentują pozostałe monarchie na Bliskim Wschodzie (Bahrajn, Katar, Kuwejt), porównują systemy, w których władza skupia się w rękach monarchy, oraz wykazują ich cechy charakterystyczne.
Ostatni rozdział przedstawia inne, charakterystyczne dla Bliskiego Wschodu, systemy. Pierwszy podrozdział dotyczy ustroju Omanu, gdzie władzę absolutną sprawuje sułtan, a jego funkcja łączy w sobie władzę ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą. Autorki zastanawiają się nad miejscem religii w życiu publicznym, możliwością działania organizacji politycznych, analizują sytuację praw jednostki i gospodarkę w Omanie. Wskazują także specyfikę jego podziału administracyjnego. W podrozdziale drugim zajmują się charakterystyką państwa federacyjnego, jakim są Zjednoczone Emiraty Arabskie. Omawiają podstawy systemu politycznego, rolę religii w życiu publicznym, strukturę organów władzy państwowej na poziomie centralnym oraz poszczególnych emiratów. Analizują dane dotyczące działalności organizacji politycznych i możliwości ich udziału w wyborach, prawa jednostki i system społeczno-gospodarczy. Na koniec autorki wskazują czynniki, które miały wpływ na transformację ustrojową w omawianych krajach. Czytelnika może zdziwić przedmiot ostatniego podrozdziału – sytuacja polityczna i rozwiązania ustrojowe w Iranie. Wybór Iranu był podyktowany chęcią zwrócenia uwagi na kraj, w którym po rewolucji Chomejniego w 1979 roku próbowano wcielić w życie ideę państwa w dużym stopniu przypominającą klasyczną koncepcję państwa islamskiego, omawianą wcześniej w tej pracy.
Odnosząc się do literatury przedmiotu, należy zauważyć, że w języku polskim brakuje całościowych opracowań na temat systemów politycznych państw Bliskiego Wschodu. Analizy cząstkowe pojawiają się w artykułach naukowych, pozycjach encyklopedycznych oraz relacjach prasowych. Pogłębionych analiz na ten temat należy szukać w pracach monograficznych dotyczących historii poszczególnych krajów. Pewne odniesienia pojawiają się również w publikacjach poświęconych kwestiom stosunków międzynarodowych, ruchom narodowym i religijnym oraz zagadnieniom kulturowym. Z drugiej strony literatura na temat systemów politycznych krajów Europy i Ameryki Północnej jest niezwykle bogata, co niewątpliwie stanowiło dla autorek źródło inspiracji. Literatura poświęcona legislacji, prawnym analizom dokumentów i wykładni przepisów ustrojowych jest w Polsce również rozbudowana. Trudno się jednak dopatrzyć analiz dokumentów rządów i organizacji bliskowschodnich. Informacje na ten temat można znaleźć w pracach obcojęzycznych oraz opracowaniach w języku polskim, z których wiele jest, niestety, tłumaczeniami prac autorów zachodnich. W polskiej bibliografii brakuje pozycji omawiających systemy polityczne i partyjne krajów Półwyspu Arabskiego i Afryki Północnej. Podstawą niniejszej pracy są źródła, w tym szczególnie konstytucje państw, dokumenty wydawane przez organy państwowe, rządy oraz partie i organizacje polityczne. W dalszej kolejności cytowane są monografie i prace zbiorowe, głównie autorów polsko- i anglojęzycznych. Wykorzystywane są również artykuły naukowe zawarte w czasopismach polskich i zagranicznych. Osobną kategorię stanowią opracowania ogólne, na które składają się pozycje dydaktyczne i metodologiczne.
Niniejsza publikacja może stać się nie tylko wartościową pozycją dydaktyczną służącą wykładowcom i studentom, ale również informatorem wykorzystywanym przez polityków, dziennikarzy i pasjonatów. Podręcznik został pomyślany jako naukowe uzupełnienie debaty medialnej na temat współczesnych państw Bliskiego Wschodu, przyczynek do lepszego zrozumienia ich podstawowych zasad i instytucji. Ponieważ autorkom w toku studiów w Polsce oraz za granicą, jak również w trakcie przygotowywania prac dyplomowych, bardzo brakowało takiej pozycji bibliograficznej, żywią one nadzieję, że prezentowana książka będzie nie tylko praktyczną pomocą naukową, ale przyczyni się do dalszych poszukiwań i poszerzenia wiedzy na tematy bliskowschodnie. Pracy przyświeca jednak przekonanie, że w rzeczywistości społecznej nie mamy do czynienia z typem idealnym jakiegokolwiek systemu politycznego, a na decyzje polityków mają wpływ zarówno ich poglądy, jak i zewnętrzne naciski. O ile możliwość naukowej weryfikacji działań i instytucji politycznych można założyć w przypadku, kiedy wywołują one skutki kwantyfikowalne, o tyle jest to niemożliwe w przypadku poglądów, odczuć i wartości.
------------------------------------------------------------------------
^() Wielka Encyklopedia, t. 4, PWN, Warszawa 2001, s. 158; Arabowie. Słownik encyklopedyczny, red. M.M. Dziekan, PWN, Warszawa 2001, s. 113; Encyklopedia Britannica, Wydawnictwo Kurpisz, Poznań 1998, s. 336.
^() B. Milton-Edwards, Contemporary Politics in the Middle East, Polity Press, Maleden 2007, s. 4
^() Ibidem, s. 7.
^() J. Danecki, Arabowie, PIW, Warszawa 2001, s. 370.
^() D.E. Long, B. Reich, The Government and Politics of the Middle East and North Africa, Westview Press, Boulder 2007, s. 2.Rozdział 3. Republiki bliskowschodnie
Charakterystyka republik bliskowschodnich
Dostępne w wersji pełnej
Egipt
Podstawowe informacje
Dostępne w wersji pełnej
Rys historyczny
Dostępne w wersji pełnej
Charakterystyka systemu politycznego
Dostępne w wersji pełnej
Struktura organów władzy państwowej
Dostępne w wersji pełnej
Społeczeństwo – prawa i wolności obywatelskie
Dostępne w wersji pełnej
Gospodarka
Dostępne w wersji pełnej
Egipt 2011
Dostępne w wersji pełnej
Liban
Podstawowe informacje
Dostępne w wersji pełnej
Rys historyczny
Dostępne w wersji pełnej
Charakterystyka systemu konfesyjnego
Dostępne w wersji pełnej
Struktura organów władzy państwowej
Dostępne w wersji pełnej
Społeczeństwo – prawa i wolności obywatelskie
Dostępne w wersji pełnej
Gospodarka
Dostępne w wersji pełnej
Liban 2011
Dostępne w wersji pełnej
Libia
Podstawowe informacje
Dostępne w wersji pełnej
Rys historyczny
Dostępne w wersji pełnej
Charakterystyka systemu politycznego
Dostępne w wersji pełnej
Struktura organów władzy państwowej
Dostępne w wersji pełnej
Gospodarka
Dostępne w wersji pełnej
Libia 2011
Dostępne w wersji pełnej
Syria
Podstawowe informacje
Dostępne w wersji pełnej
Rys historyczny
Dostępne w wersji pełnej
Charakterystyka systemu politycznego
Dostępne w wersji pełnej
Struktura organów władzy państwowej
Dostępne w wersji pełnej
Społeczeństwo – prawa i wolności obywatelskie
Dostępne w wersji pełnej
Gospodarka
Dostępne w wersji pełnej
Syria 2011
Dostępne w wersji pełnej
Kilka słów o pozostałych republikach
Algieria
Dostępne w wersji pełnej
Tunezja
Dostępne w wersji pełnej
Jemen
Dostępne w wersji pełnejRozdział 4. Monarchie bliskowschodnie
Charakterystyka monarchii bliskowschodnich
Dostępne w wersji pełnej
Arabia Saudyjska
Podstawowe informacje
Dostępne w wersji pełnej
Rys historyczny
Dostępne w wersji pełnej
Charakterystyka systemu politycznego
Dostępne w wersji pełnej
Struktura organów władzy państwowej
Dostępne w wersji pełnej
Społeczeństwo – prawa i wolności obywatelskie
Dostępne w wersji pełnej
Gospodarka
Dostępne w wersji pełnej
Arabia Saudyjska 2011
Dostępne w wersji pełnej
Jordania
Podstawowe informacje
Dostępne w wersji pełnej
Rys historyczny
Dostępne w wersji pełnej
Charakterystyka systemu politycznego
Dostępne w wersji pełnej
Struktura organów władzy państwowej
Dostępne w wersji pełnej
Społeczeństwo – prawa i wolności obywatelskie
Dostępne w wersji pełnej
Gospodarka
Dostępne w wersji pełnej
Jordania 2011
Dostępne w wersji pełnej
Maroko
Podstawowe informacje
Dostępne w wersji pełnej
Rys historyczny
Dostępne w wersji pełnej
Charakterystyka systemu politycznego
Dostępne w wersji pełnej
Struktura organów władzy państwowej
Dostępne w wersji pełnej
Społeczeństwo – prawa i wolności obywatelskie
Dostępne w wersji pełnej
Gospodarka
Dostępne w wersji pełnej
Maroko 2011
Dostępne w wersji pełnej
Kilka słów o pozostałych monarchiach
Bahrajn
Dostępne w wersji pełnej
Katar
Dostępne w wersji pełnej
Kuwejt
Dostępne w wersji pełnejRozdział 5. Specyficzne systemy polityczne na Bliskim Wschodzie
Zjednoczone Emiraty Arabskie
Podstawowe informacje
Dostępne w wersji pełnej
Rys historyczny
Dostępne w wersji pełnej
Charakterystyka systemu politycznego
Dostępne w wersji pełnej
Struktura organów władzy państwowej
Dostępne w wersji pełnej
Społeczeństwo – prawa i wolności obywatelskie
Dostępne w wersji pełnej
Gospodarka
Dostępne w wersji pełnej
Zjednoczone Emiraty Arabskie 2011
Dostępne w wersji pełnej
Oman
Podstawowe informacje
Dostępne w wersji pełnej
Rys historyczny
Dostępne w wersji pełnej
Charakterystyka systemu politycznego
Dostępne w wersji pełnej
Struktura organów władzy państwowej
Dostępne w wersji pełnej
Społeczeństwo – prawa i wolności obywatelskie
Dostępne w wersji pełnej
Gospodarka
Dostępne w wersji pełnej
Oman 2011
Dostępne w wersji pełnej
Iran
Podstawowe informacje
Dostępne w wersji pełnej
Iran przed rewolucją Chomejniego
Dostępne w wersji pełnej
Charakterystyka systemu politycznego
Dostępne w wersji pełnej
Struktura organów władzy państwowej
Dostępne w wersji pełnej
Dialog władzy ze społeczeństwem
Dostępne w wersji pełnej
Gospodarka
Dostępne w wersji pełnej
Iran wobec wydarzeń 2011
Dostępne w wersji pełnej
Niniejsza publikacja porusza tematykę niezwykle ważną z punktu widzenia współczesnej polityki światowej w wymiarze państwowym i międzynarodowym, a jednocześnie na tyle złożoną i wielowątkową, że pozostawiającą jeszcze wiele miejsca na naukową analizę. Dzięki doniesieniom medialnym i publikacjom popularnonaukowym wydarzenia na Bliskim Wschodzie coraz częściej stają się przedmiotem debaty publicznej. Obraz regionu, jaki się z niej wyłania, jest jednak często mocno zniekształcony. Porusza się jedynie wybrane wątki, a do przeciętnego odbiorcy docierają informacje niepełne, oparte na uprzedzeniach i jednostkowych doświadczeniach autorów. Sytuację komplikują emocje związane z atakami terrorystycznymi i napięciami między Europejczykami a mniejszościami pochodzącymi z regionu bliskowschodniego. Jednym z tematów debaty publicznej, szczególnie w ostatnim czasie, są przemiany ustrojowe w państwach Bliskiego Wschodu. Padają pytania o przyszłość reżimów autorytarnych, wyrażane są obawy związane z islamizacją życia politycznego. Autorki postanowiły omówić systemy polityczne wybranych państw Bliskiego Wschodu. Wśród opracowań zarówno polskich, jak i zagranicznych, wciąż jest niewiele takich, w których dokonano kompleksowej analizy polityki państw tego regionu. Nie ma również wielu publikacji omawiających w sposób całościowy formy systemów politycznych, które te państwa reprezentują.
W publikacji została omówiona struktura i kompetencje organów władzy państwowej, charakter i sposoby partycypacji w życiu publicznym partii politycznych, organizacji i grup społecznych, podział administracyjny i charakter władz lokalnych wybranych państw. Systemy polityczne państw bliskowschodnich zostały zaprezentowane w szerszym kontekście społecznym i kulturowym, z uwzględnieniem roli tradycji i religii w ich kształtowaniu. Liban, Syria, Egipt, Libia, Arabia Saudyjska, Jordania, Maroko, Oman, Zjednoczone Emiraty Arabskie oraz Iran zostały wyszczególnione w niniejszej pracy nie tylko ze względu na wartą omówienia historię oraz współczesne znaczenie międzynarodowe, ale przede wszystkim dlatego, że każdy z tych krajów reprezentuje lub reprezentował odmienny, tylko sobie właściwy system polityczny. Celem autorek jest przedstawienie najbardziej charakterystycznych cech politycznych współczesnych państw bliskowschodnich nie tylko w ujęciu instytucjonalnym, ale również funkcjonalnym. Starały się one przybliżyć te kraje czytelnikowi nie jako wyłonione w drodze kolonialnych dysput, ubezwłasnowolnione byty administracyjne, ale jako samodzielne i rządzące się własnymi prawami wspólnoty polityczne, z uwzględnieniem problemów politycznych, gospodarczych i społecznych, z jakimi się borykają.
Wiele przesłanek świadczy o tym, że rola państw i społeczeństw bliskowschodnich na arenie międzynarodowej będzie wzrastać, dlatego znajomość zagadnień dotyczących historii i polityki regionu wydaje się niezbędna do zrozumienia zarówno kultury, jak i stosunków społecznych i racji politycznych jego mieszkańców. Region Bliskiego Wschodu zajmuje ważne miejsce w stosunkach międzynarodowych. Krzyżują się tam interesy polityczne, gospodarcze, militarne i religijne wielu państw świata. Omawiany region od starożytności łączy najważniejsze szlaki komunikacyjne i handlowe. Basen Morza Śródziemnego oddzielający Europę od Bliskiego Wschodu otwiera dostęp do najważniejszych szlaków wodnych współczesnego świata. Bliski Wschód od VII wieku stanowił teren rywalizacji największych mocarstw, tutaj też zrodziły się największe religie świata. Tutaj też toczy się od ponad pół wieku spór izraelsko-arabski dzielący współczesnych aktorów międzynarodowych na dwa odrębne obozy. Odkrycie złóż ropy naftowej i gazu ziemnego na terenie Afryki Północnej i Półwyspu Arabskiego spowodowało ogromną współzależność gospodarczą państw Bliskiego Wschodu oraz państw Zachodu i ciągłe zaangażowanie w bliskowschodnią politykę tych ostatnich.
Wyznaczenie granic oraz poszczególnych części składowych regionu Bliskiego Wschodu jest trudnym zadaniem, ponieważ nie ma jasno sprecyzowanych definicji oraz kryteriów wyodrębniania. Od początku stosowania tego terminu nie ma jasności co do jego terytorialnych granic. Nie budzi wątpliwości eksplanacyjnych obszar określany jako Żyzny Półksiężyc, do którego zalicza się Egipt, Izrael, Jordanię, Syrię i Irak oraz kraje Półwyspu Arabskiego. Wymienione państwa pojawiają się również we wszystkich definicjach regionu bliskowschodniego. Rozbieżności co do przynależności pozostałych państw do tego obszaru występują zarówno w źródłach encyklopedycznych, analizach ośrodków badawczych, publikacjach naukowych, jak i artykułach prasowych oraz informacjach znajdujących się w witrynach internetowych. Encyklopedia PWN określa Bliski Wschód jako obszar położony na styku Europy, Azji i Afryki. W słowniku encyklopedycznym Arabowie Bliski Wschód jest definiowany jako obszar rozciągający się od Afganistanu po Zjednoczone Emiraty Arabskie, a do jego składowych należałoby zaliczyć Afganistan, Arabię Saudyjską, Bahrajn, Cypr, Egipt, Irak, Iran, Izrael, Jemen, Jordanię, Katar, Kuwejt, Liban, Oman, Syrię, Turcję i Zjednoczone Emiraty Arabskie. Ta definicja nie uwzględnia jednak arabskich państw Afryki Północnej. Encyklopedia Britannica podaje natomiast dość szeroką definicję: „Bliski Wschód to obszar dookoła południowych i południowo-wschodnich wybrzeży Morza Śródziemnego, rozciągający się od Maroka przez Półwysep Arabski po Iran”^().
Problem z określeniem geograficznym Bilskiego Wschodu pojawił się z nową siłą w połowie XX wieku, po rozpadzie systemu kolonialnego, kiedy na mapie świata zaczęły powstawać nowe państwa, oraz po rozpadzie ZSRR, kiedy zdezaktualizowały się dotychczasowe strefy wpływów. Najwięcej nieścisłości dotyczy przynależności Turcji, Grecji, Cypru, państw Afryki Północnej, Afganistanu, Pakistanu, państw Kaukazu i postradzieckich republik Azji Środkowej, Somalii, Dżibuti i Komorów. Współcześnie termin „Bliski Wchód” jest stosowany w bardzo szerokim kontekście geograficznym i obejmuje obszary od Maroka po Afganistan. Na potrzeby niniejszej publikacji autorki przyjmują definicję Bliskiego Wschodu, jaką proponuje B. Milton-Edwards. Obejmuje ona 18 państw – Algierię, Arabię Saudyjską, Bahrajn, Egipt, Irak, Iran, Izrael, Jemen, Jordanię, Katar, Kuwejt, Liban, Libię, Maroko, Oman, Syrię, Tunezję oraz ZEA^(). Autorki używają zamiennie, w zależności od prezentowanych krajów, terminów „Bliski Wschód”, „Półwysep Arabski i Afryka Północna”, „kraje arabskie”. Należy zaznaczyć, iż definicja Bliskiego Wschodu w ujęciu politycznym ma charakter dynamiczny „ w zależności od procesów i zmian zachodzących na gruncie stosunków międzynarodowych, jak powstawanie organizacji międzynarodowych i nowych państw narodowych oraz procesów globalizacyjnych, które szczególnie w stosunku do Bliskiego Wschodu ułatwiają jednolitą percepcję tego obszaru, gdzie dominuje określony czynnik kulturowo-cywilizacyjny i czynnik surowców energetycznych”^(). Czynnikiem wpływającym na wyodrębnienie regionu jest więc także sposób, w jaki patrzymy na niego z zewnątrz. Szczególnie po wydarzeniach z 11 września 2001 roku, zamachach w Madrycie i Londynie oraz wydarzeniach „arabskiej wiosny” 2011 roku, kraje Bliskiego Wschodu są postrzegane w stosunkach międzynarodowych jako całość, a jednym z czynników wpływających na ich integrację jest konieczność ustosunkowania się do tego wspólnego wobec nich podejścia.
W pracy szczegółowo prezentowane są systemy polityczne 10 arabskich państw Bliskiego Wschodu – Libanu, Syrii, Egiptu, Libii, Arabii Saudyjskiej, Jordanii, Maroka, Omanu, Zjednoczonych Emiratów Arabskich i Iranu. Ich dobór podyktowany był chęcią omówienia typów ustrojów, jakie te państwa reprezentują, wybrane więc zostały różne typy republik, ustrojów monarchistycznych oraz systemów charakterystycznych dla Bliskiego Wschodu, jak sułtanat czy emirat. Pozostałe kraje regionu, w zależności od sytemu politycznego, jaki reprezentują, są pokrótce omawiane pod koniec danego rozdziału, z wyłączeniem Izraela, gdyż nie jest to państwo arabskie, oraz Iraku ze względu na obecną specyficzną i złożoną sytuację tego kraju. Dziesięć analizowanych w pracy państw Półwyspu Arabskiego i Afryki Północnej łączy to, że niemal każde z nich doświadczyło obcej dominacji lub władzy. Dopiero w XX wieku stały się samodzielnymi bytami politycznymi. System kolonialny przyniósł ze sobą wartości obce rodzimej tradycji. Jak twierdzi J. Danecki: „Europa narzuciła w tych krajach swój wzór państwa narodowego, industrialnego, o mobilnym społeczeństwie i jednolitej kulturze”^(). Specyficzne są warunki, w jakich kształtowały się ich systemy polityczne i gospodarcze, a których nie doświadczyły kraje zachodnie w okresie swojego rozwoju. Z gospodarczego punku widzenia kraje te postrzegane są do dziś jako rozwijające się kraje Trzeciego Świata. We wszystkich dominującą religią jest islam, którego pozycję w większości krajów gwarantują zapisy konstytucji.
Oprócz położenia geograficznego, kraje bliskowschodnie cechuje podobieństwo kulturowe, polityczne i gospodarcze, co nie oznacza, że wybrany region autorki traktują jako monolit, a wybrane państwa jako składowe pewnego systemu. Oprócz podobieństw jest bowiem wiele zasadniczych różnic, chociażby w poziomie rozwoju gospodarczego, swobód politycznych, obieranych kierunkach polityki wewnętrznej i zagranicznej. Jak zauważają D.E. Long i B. Reich: „To, co wyróżnia i zarazem łączy Bliski Wschód to fakt, że dalej znajduje się on w okresie przemian i nie da się jednoznacznie stwierdzić, że kształtowanie relacji wewnętrznych, jak również pomiędzy poszczególnymi krajami osiągnęło fazę dojrzałą”^(). Należy podkreślić, iż autorki w rozważaniach na temat bliskowschodnich systemów politycznych mierzą się problemem przedstawiania i analizowania zjawisk zachodzących na gruncie obcych dla nich kultury i religii. Przyjęcie europejskiej perspektywy i sposobu wyjaśniania zjawisk politycznych może prowadzić do nieporozumień i wielu błędów. Autorki zdają sobie sprawę z niebezpieczeństwa, jakie wiąże się z przypisywaniem wyznawcom islamu obcych dla nich kategorii myślenia, dlatego podkreślają, iż opisując bliskowschodnie systemy dokładają wszelkich starań, aby przedstawić określone zjawisko lub wydarzenie z uwzględnieniem zasad i norm charakterystycznych dla danego państwa a także religii i kultury, na których gruncie ono powstało.
Praca niniejsza składa się ze wstępu, czterech rozdziałów wraz z wnioskami końcowymi oraz zakończenia. W rozdziale pierwszym zostały omówione kwestie ogólne i metodologiczne, a także fakty historyczne, które miały wpływ na kształtowanie się współczesnych rozwiązań systemowych w państwach Bliskiego Wschodu. Autorki rozpoczynają go od przedstawienia dylematów naukowych związanych z definiowaniem regionu Bliskiego Wschodu oraz państwa w tym regionie. Następnie omawiają zagadnienia gospodarcze, społeczne i kulturowe, które mają zasadnicze znaczenie dla dalszego wywodu. Prezentują najważniejsze wydarzenia historyczne, wpływające na współczesną sytuację w regionie, żywiąc przekonanie, że nie ograniczają się one tylko do ostatniego stulecia. Z uwagi na wielość omawianych w tym rozdziale faktów społeczno-gospodarczych, autorki dążyły do ich jak najbardziej całościowego przedstawienia, stosując niezbędne skróty i uogólnienia.
W rozdziale drugim są prezentowane państwa, które przyjęły różne rozwiązania w ramach ustroju republikańskiego. W czterech podrozdziałach omówiono Liban – republikę parlamentarna, Egipt – republikę prezydencką, Libię – republikę socjalistyczną oraz Syrię – republikę znajdującą się od 1963 roku w specyficznej sytuacji państwa w stanie wyjątkowym. Każdy z podrozdziałów ma zbliżoną strukturę. Rozpoczyna się od przedstawienia informacji ogólnych na temat danego kraju, jak położenie geograficzne, klimat, demografia. Kolejnym punktem jest rys historyczny, a następnie analiza podstawowych aktów prawnych, określających ramy ustroju politycznego. Należy zaznaczyć, iż autorki przyjmują rozumienie konstytucji w ujęciu materialnym, na które składają się wszystkie akty prawne określające ustrój danego kraju oraz zasady i normy zwyczajowe w nim ukształtowane, stosowane i dla niego charakterystyczne. Kolejno scharakteryzowano ogólne zasady ustrojowe, miejsce religii w życiu publicznym, strukturę poszczególnych organów władzy państwowej, z podziałem, tam gdzie jest to możliwe, na władzę ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą. Następnie omówiono organizacje polityczne funkcjonujące w danym kraju, system wyborczy, przepisy dotyczące możliwości zrzeszania i zakładania organizacji politycznych oraz system społeczno-gospodarczy. Nie zapomniano również o podziale administracyjnym kraju. W podsumowaniu rozdziału drugiego autorki przedstawiły pozostałe republiki (Algieria, Tunezja, Jemen), wskazując na podobieństwa i różnice między nimi.
Rozdział trzeci jest poświęcony bliskowschodnim monarchiom. Kolejno zostały omówione Królestwo Arabii Saudyjskiej, która jest monarchią absolutną, Haszymidzkie Królestwo Jordanii, jako monarchia konstytucyjna, oraz jedyna monarchia w Maghrebie – Królestwo Marokańskie. Podrozdziały mają podobną strukturę. Na początku znalazły się podstawowe dane na temat państw, następnie podstawy konstytucyjne i najważniejsze zasady ustrojowe, z uwzględnieniem pozycji monarchy w systemie organów władzy państwowej oraz jego współdziałania z pozostałymi decydentami politycznymi, reprezentującymi władzę wykonawczą, ustawodawczą i sądowniczą. W dalszej kolejności zostały omówione następujące kwestie: możliwość działania organizacji politycznych, system wyborczy, miejsce religii w życiu publicznym, system społeczno-gospodarczy oraz podział administracyjny kraju. Rozdział kończy podsumowanie, w którym autorki w sposób ogólny prezentują pozostałe monarchie na Bliskim Wschodzie (Bahrajn, Katar, Kuwejt), porównują systemy, w których władza skupia się w rękach monarchy, oraz wykazują ich cechy charakterystyczne.
Ostatni rozdział przedstawia inne, charakterystyczne dla Bliskiego Wschodu, systemy. Pierwszy podrozdział dotyczy ustroju Omanu, gdzie władzę absolutną sprawuje sułtan, a jego funkcja łączy w sobie władzę ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą. Autorki zastanawiają się nad miejscem religii w życiu publicznym, możliwością działania organizacji politycznych, analizują sytuację praw jednostki i gospodarkę w Omanie. Wskazują także specyfikę jego podziału administracyjnego. W podrozdziale drugim zajmują się charakterystyką państwa federacyjnego, jakim są Zjednoczone Emiraty Arabskie. Omawiają podstawy systemu politycznego, rolę religii w życiu publicznym, strukturę organów władzy państwowej na poziomie centralnym oraz poszczególnych emiratów. Analizują dane dotyczące działalności organizacji politycznych i możliwości ich udziału w wyborach, prawa jednostki i system społeczno-gospodarczy. Na koniec autorki wskazują czynniki, które miały wpływ na transformację ustrojową w omawianych krajach. Czytelnika może zdziwić przedmiot ostatniego podrozdziału – sytuacja polityczna i rozwiązania ustrojowe w Iranie. Wybór Iranu był podyktowany chęcią zwrócenia uwagi na kraj, w którym po rewolucji Chomejniego w 1979 roku próbowano wcielić w życie ideę państwa w dużym stopniu przypominającą klasyczną koncepcję państwa islamskiego, omawianą wcześniej w tej pracy.
Odnosząc się do literatury przedmiotu, należy zauważyć, że w języku polskim brakuje całościowych opracowań na temat systemów politycznych państw Bliskiego Wschodu. Analizy cząstkowe pojawiają się w artykułach naukowych, pozycjach encyklopedycznych oraz relacjach prasowych. Pogłębionych analiz na ten temat należy szukać w pracach monograficznych dotyczących historii poszczególnych krajów. Pewne odniesienia pojawiają się również w publikacjach poświęconych kwestiom stosunków międzynarodowych, ruchom narodowym i religijnym oraz zagadnieniom kulturowym. Z drugiej strony literatura na temat systemów politycznych krajów Europy i Ameryki Północnej jest niezwykle bogata, co niewątpliwie stanowiło dla autorek źródło inspiracji. Literatura poświęcona legislacji, prawnym analizom dokumentów i wykładni przepisów ustrojowych jest w Polsce również rozbudowana. Trudno się jednak dopatrzyć analiz dokumentów rządów i organizacji bliskowschodnich. Informacje na ten temat można znaleźć w pracach obcojęzycznych oraz opracowaniach w języku polskim, z których wiele jest, niestety, tłumaczeniami prac autorów zachodnich. W polskiej bibliografii brakuje pozycji omawiających systemy polityczne i partyjne krajów Półwyspu Arabskiego i Afryki Północnej. Podstawą niniejszej pracy są źródła, w tym szczególnie konstytucje państw, dokumenty wydawane przez organy państwowe, rządy oraz partie i organizacje polityczne. W dalszej kolejności cytowane są monografie i prace zbiorowe, głównie autorów polsko- i anglojęzycznych. Wykorzystywane są również artykuły naukowe zawarte w czasopismach polskich i zagranicznych. Osobną kategorię stanowią opracowania ogólne, na które składają się pozycje dydaktyczne i metodologiczne.
Niniejsza publikacja może stać się nie tylko wartościową pozycją dydaktyczną służącą wykładowcom i studentom, ale również informatorem wykorzystywanym przez polityków, dziennikarzy i pasjonatów. Podręcznik został pomyślany jako naukowe uzupełnienie debaty medialnej na temat współczesnych państw Bliskiego Wschodu, przyczynek do lepszego zrozumienia ich podstawowych zasad i instytucji. Ponieważ autorkom w toku studiów w Polsce oraz za granicą, jak również w trakcie przygotowywania prac dyplomowych, bardzo brakowało takiej pozycji bibliograficznej, żywią one nadzieję, że prezentowana książka będzie nie tylko praktyczną pomocą naukową, ale przyczyni się do dalszych poszukiwań i poszerzenia wiedzy na tematy bliskowschodnie. Pracy przyświeca jednak przekonanie, że w rzeczywistości społecznej nie mamy do czynienia z typem idealnym jakiegokolwiek systemu politycznego, a na decyzje polityków mają wpływ zarówno ich poglądy, jak i zewnętrzne naciski. O ile możliwość naukowej weryfikacji działań i instytucji politycznych można założyć w przypadku, kiedy wywołują one skutki kwantyfikowalne, o tyle jest to niemożliwe w przypadku poglądów, odczuć i wartości.
------------------------------------------------------------------------
^() Wielka Encyklopedia, t. 4, PWN, Warszawa 2001, s. 158; Arabowie. Słownik encyklopedyczny, red. M.M. Dziekan, PWN, Warszawa 2001, s. 113; Encyklopedia Britannica, Wydawnictwo Kurpisz, Poznań 1998, s. 336.
^() B. Milton-Edwards, Contemporary Politics in the Middle East, Polity Press, Maleden 2007, s. 4
^() Ibidem, s. 7.
^() J. Danecki, Arabowie, PIW, Warszawa 2001, s. 370.
^() D.E. Long, B. Reich, The Government and Politics of the Middle East and North Africa, Westview Press, Boulder 2007, s. 2.Rozdział 3. Republiki bliskowschodnie
Charakterystyka republik bliskowschodnich
Dostępne w wersji pełnej
Egipt
Podstawowe informacje
Dostępne w wersji pełnej
Rys historyczny
Dostępne w wersji pełnej
Charakterystyka systemu politycznego
Dostępne w wersji pełnej
Struktura organów władzy państwowej
Dostępne w wersji pełnej
Społeczeństwo – prawa i wolności obywatelskie
Dostępne w wersji pełnej
Gospodarka
Dostępne w wersji pełnej
Egipt 2011
Dostępne w wersji pełnej
Liban
Podstawowe informacje
Dostępne w wersji pełnej
Rys historyczny
Dostępne w wersji pełnej
Charakterystyka systemu konfesyjnego
Dostępne w wersji pełnej
Struktura organów władzy państwowej
Dostępne w wersji pełnej
Społeczeństwo – prawa i wolności obywatelskie
Dostępne w wersji pełnej
Gospodarka
Dostępne w wersji pełnej
Liban 2011
Dostępne w wersji pełnej
Libia
Podstawowe informacje
Dostępne w wersji pełnej
Rys historyczny
Dostępne w wersji pełnej
Charakterystyka systemu politycznego
Dostępne w wersji pełnej
Struktura organów władzy państwowej
Dostępne w wersji pełnej
Gospodarka
Dostępne w wersji pełnej
Libia 2011
Dostępne w wersji pełnej
Syria
Podstawowe informacje
Dostępne w wersji pełnej
Rys historyczny
Dostępne w wersji pełnej
Charakterystyka systemu politycznego
Dostępne w wersji pełnej
Struktura organów władzy państwowej
Dostępne w wersji pełnej
Społeczeństwo – prawa i wolności obywatelskie
Dostępne w wersji pełnej
Gospodarka
Dostępne w wersji pełnej
Syria 2011
Dostępne w wersji pełnej
Kilka słów o pozostałych republikach
Algieria
Dostępne w wersji pełnej
Tunezja
Dostępne w wersji pełnej
Jemen
Dostępne w wersji pełnejRozdział 4. Monarchie bliskowschodnie
Charakterystyka monarchii bliskowschodnich
Dostępne w wersji pełnej
Arabia Saudyjska
Podstawowe informacje
Dostępne w wersji pełnej
Rys historyczny
Dostępne w wersji pełnej
Charakterystyka systemu politycznego
Dostępne w wersji pełnej
Struktura organów władzy państwowej
Dostępne w wersji pełnej
Społeczeństwo – prawa i wolności obywatelskie
Dostępne w wersji pełnej
Gospodarka
Dostępne w wersji pełnej
Arabia Saudyjska 2011
Dostępne w wersji pełnej
Jordania
Podstawowe informacje
Dostępne w wersji pełnej
Rys historyczny
Dostępne w wersji pełnej
Charakterystyka systemu politycznego
Dostępne w wersji pełnej
Struktura organów władzy państwowej
Dostępne w wersji pełnej
Społeczeństwo – prawa i wolności obywatelskie
Dostępne w wersji pełnej
Gospodarka
Dostępne w wersji pełnej
Jordania 2011
Dostępne w wersji pełnej
Maroko
Podstawowe informacje
Dostępne w wersji pełnej
Rys historyczny
Dostępne w wersji pełnej
Charakterystyka systemu politycznego
Dostępne w wersji pełnej
Struktura organów władzy państwowej
Dostępne w wersji pełnej
Społeczeństwo – prawa i wolności obywatelskie
Dostępne w wersji pełnej
Gospodarka
Dostępne w wersji pełnej
Maroko 2011
Dostępne w wersji pełnej
Kilka słów o pozostałych monarchiach
Bahrajn
Dostępne w wersji pełnej
Katar
Dostępne w wersji pełnej
Kuwejt
Dostępne w wersji pełnejRozdział 5. Specyficzne systemy polityczne na Bliskim Wschodzie
Zjednoczone Emiraty Arabskie
Podstawowe informacje
Dostępne w wersji pełnej
Rys historyczny
Dostępne w wersji pełnej
Charakterystyka systemu politycznego
Dostępne w wersji pełnej
Struktura organów władzy państwowej
Dostępne w wersji pełnej
Społeczeństwo – prawa i wolności obywatelskie
Dostępne w wersji pełnej
Gospodarka
Dostępne w wersji pełnej
Zjednoczone Emiraty Arabskie 2011
Dostępne w wersji pełnej
Oman
Podstawowe informacje
Dostępne w wersji pełnej
Rys historyczny
Dostępne w wersji pełnej
Charakterystyka systemu politycznego
Dostępne w wersji pełnej
Struktura organów władzy państwowej
Dostępne w wersji pełnej
Społeczeństwo – prawa i wolności obywatelskie
Dostępne w wersji pełnej
Gospodarka
Dostępne w wersji pełnej
Oman 2011
Dostępne w wersji pełnej
Iran
Podstawowe informacje
Dostępne w wersji pełnej
Iran przed rewolucją Chomejniego
Dostępne w wersji pełnej
Charakterystyka systemu politycznego
Dostępne w wersji pełnej
Struktura organów władzy państwowej
Dostępne w wersji pełnej
Dialog władzy ze społeczeństwem
Dostępne w wersji pełnej
Gospodarka
Dostępne w wersji pełnej
Iran wobec wydarzeń 2011
Dostępne w wersji pełnej
więcej..
