Szkolne prawo pracy. Poradnik dyrektora szkoły - ebook

Teresa Konarska prawnik; szef i właściciel kancelarii prawnej zajmującej się prawem pracy i prawem oświatowym; od wielu lat prowadzi szkolenia w tym zakresie; komentator i publicysta prawny; wykładowca prawa pracy i prawa administracyjnego oraz prawa oświatowego.
Celem publikacji jest zapoznanie czytelników z instytucjami, zagadnieniami i przepisami związanymi z zatrudnianiem nauczycieli oraz innych pracowników oświaty szczególnie dotyczących nawiązywania, przekształcania i rozwiązywania stosunku pracy nauczycieli oraz innych pracowników oświaty.
Dodatkowo w książce omówiono takie zagadnienia, jak:
ustalanie kwalifikacji zawodowych nauczyciela,
awans zawodowy i ocenę pracy nauczyciela,
czas pracy nauczyciela,
inne świadczenia i uprawnienia, w tym emerytury oraz zasady ustalania i udzielania wszelkich urlopów.
Autorka analizuje pragmatykę rozwiązywania problemów wynikających z zatrudnienia z zastosowaniem przepisów oświatowego prawa pracy, przeprowadzając czytelnika przez wszystkie etapy kariery zawodowej od nawiązania stosunku pracy do emerytury.
Poradnik jest przeznaczony dla dyrektorów szkół, nauczycieli, pracowników wydziałów edukacji gmin oraz pracowników kuratoriów oświaty.

Wykaz skrótów 19
Wprowadzenie 23
Rozdział I Nawiązanie stosunku pracy: rodzaj, tryb, warunki 25 1. Zawarcie umowy o pracę - rokowania i oferta 25 2. Szkoła jako pracodawca, dyrektor zarządzający jednostką 26 3. Rozróżnienie pojęć "umowa o pracę" i "umowa cywilna" 27 4. Warunki, w jakich umowa dochodzi do skutku 28 5. Rodzaje umów o pracę i ich charakterystyka 30 5.1. Umowy zawarte na podstawie Karty Nauczyciela 31 5.2. Umowa na czas określony jednego roku szkolnego (tzw. stażowa) 31 5.3. Umowa o pracę z nauczycielem kontraktowym 33 5.4. Umowa na czas nieokreślony z nauczycielem posiadającym stopień nauczyciela mianowanego lub dyplomowanego 33 5.5. Umowa o pracę na czas określony wynikająca z potrzeb organizacyjnych szkoły lub zastępstwa 34 5.6. Umowa na czas określony z osobami bez kwalifikacji za zgodą kuratora 35 5.7. Umowa o pracę z osobami legitymującymi się kwalifikacjami bez stopnia awansu 35 5.8. Umowa o pracę z automatycznym awansowaniem z osobami posiadającymi znaczący dorobek zawodowy 35 5.9. Umowa o pracę z automatycznym awansowaniem dla nauczycieli akademickich 36 5.10. Umowy zawarte na podstawie ustawy o systemie oświaty i kodeksu pracy z aplikacją przepisów Karty Nauczyciela 37 5.11. Umowa o pracę na podstawie ustawy o systemie oświaty i kodeksu pracy dla prowadzących zajęcia z kształcenia zawodowego 38 5.12. Umowa o pracę i warunki zatrudnienia asystenta nauczyciela 39 5.13. Miejsce świadczenia pracy i zakres kompetencji 39 5.14. Kwalifikacje asystenta 40 5.15. Tryb i warunki zatrudnienia 41 6. Nawiązanie stosunku pracy z zespołem szkół 42 7. Umowa o pracę w kilku szkołach 43 8. Uzupełnienie etatu przez organ prowadzący (art. 22 KN) 44 9. Mianowanie 45 9.1. Nawiązanie stosunku pracy przez mianowanie 45 9.2. Przekształcenie z mocy ustawy umowy o pracę zawartej w pełnym wymiarze na czas nieokreślony 46 9.3. Przerwa w zatrudnieniu 48 9.4. Ślubowanie po uzyskaniu stopnia nauczyciela mianowanego 48 9.5. Dodatkowe zatrudnienie także na podstawie mianowania 49 9.6. Ustalanie przez dyrektora formy nawiązania stosunku pracy: mianowanie czy umowa o pracę 49 9.7. Warunki do mianowania 50 10. Poświadczenie niekaralności 52 11. Warunki zatrudnienia bibliotekarza szkolnego 55 12. Skierowanie do nauczania religii 59 13. Szczególna ochrona nauczyciela 60
Rozdział II Zatrudnianie w przedszkolach i szkołach z kształceniem specjalnym i integracyjnym 62 1. Zatrudnienie w przedszkolach i szkołach integracyjnych 63 2. Kwalifikacje nauczycieli i osób wspomagających 63
Rozdział III Ustalanie kwalifikacji 66 1. Kalendarium zmian 67 2. Charakterystyka i zmiany kwalifikacji w latach 1982-2009 69 2.1. Od wejścia w życie Karty Nauczyciela z 1982 r. 69 2.2. Kwalifikacje od dnia 28 września 1982 r. do dnia 5 czerwca 1989 r. 70 2.3. Kwalifikacje od dnia 6 czerwca 1989 r. do dnia 30 października 1991 r. 76 2.4. Kwalifikacje od dnia 31 października 1991 r. do dnia 7 października 2002 r. 80 2.5. Kwalifikacje od dnia 8 października 2002 r. do dnia 31 sierpnia 2009 r. 92 2.6. Kwalifikacje od dnia 1 września 2009 r. i obecnie (stan prawny na 1 kwietnia 2016 r.) 98 2.6.1. Przepisy przejściowe 100 2.6.2. Zbliżenie w nowej formule 100 2.6.3. Kwalifikacje według rodzajów szkół 100 2.6.4. Kwalifikacje nauczycieli: pedagogów, logopedów, doradców zawodowych 104 2.6.5. Inne stanowiska 107 2.6.6. Szkolnictwo specjalne 110 2.6.7. Nauczanie języków obcych 112
Rozdział IV Awans zawodowy nauczyciela 116 1. Terminy związane z poszczególnymi etapami awansu 116 2. Zasady awansowania 118 2.1. Szczególne warunki formalne odbywania stażu na stopień nauczyciela kontraktowego 119 2.2. Procedura awansowa pozostałych nauczycieli 120 2.3. Konsekwencje przerwania stażu 122 2.4. Niezbędna dokumentacja 125 3. Eksperci w komisji 128 4. Formalna analiza wniosku i dokumentacji 129 5. Postępowanie w komisji kwalifikacyjnej 130 6. Wydanie aktu nadania 131
Rozdział V Ocena pracy 134 1. Ocena pracy nauczyciela 134 1.1. Przedmiot oceny 136 1.2. Procedura oceniania 138 1.3. Odwołanie od oceny 139 2. Ocena pracy dyrektora 140 2.1. Ocena cząstkowa dokonana przez organ prowadzący 141 2.2. Ocena cząstkowa organu sprawującego nadzór pedagogiczny 142 2.3. Wspólna ocena organu prowadzącego i organu sprawującego nadzór pedagogiczny 142 2.4. Ponowne ustalenie oceny 143
Rozdział VI Rozwiązanie stosunku pracy 144 1. Zakaz wypowiadania 144 2. Sposób wypowiadania 145 2.1. Okres i termin wypowiedzenia 147 2.2. Uzasadnienie wypowiedzenia 148 3. Kryteria do zwolnienia 149 3.1. Tożsamość przyczyny wskazanej w wypowiedzeniu 150 3.2. Konieczne pouczenie 150 4. Odwołanie od wypowiedzenia i żądanie przywrócenia do pracy 150 5. Rozwiązanie stosunku pracy z nauczycielem na podstawie art. 20 ust. 1 pkt 1 KN 151 6. Rozwiązanie stosunku pracy z nauczycielem na podstawie art. 20 ust. 1 pkt 2 KN 152 7. Rozwiązanie stosunku pracy z nauczycielem mianowanym na podstawie art. 20 ust. 1 pkt 2 KN 153 8. Rozwiązanie umowy o pracę z nauczycielem na podstawie art. 20 ust. 1 pkt 2 KN 154 9. Przeniesienie w stan nieczynny 155 9.1. Pozew o przywrócenie poprzednich warunków pracy i płacy 157 9.2. Pozew o przywrócenie do pracy 157 10. Rozwiązanie umowy o pracę z nauczycielem zatrudnionym na czas nieokreślony na podstawie art. 27 KN 158 11. Rozwiązanie stosunku pracy za porozumieniem stron 158 12. Warunki i terminy rozwiązania stosunku pracy z nauczycielami mianowanymi na podstawie art. 23 KN 159 12.1. Na wniosek nauczyciela 159 12.2. Z przyczyn zdrowotnych 160 12.3. Utrata zdolności do wykonywania dotychczasowej pracy 160 12.4. Niezgłoszenie się na badania 161 12.5. Negatywna ocena 162 12.6. Cofnięcie skierowania do nauczania religii 162 13. Wygaśnięcie stosunku pracy 162 14. Świadectwo pracy 163 14.1. Odwołanie i sprostowanie 165
Rozdział VII Przekształcenie stosunku pracy 167 1. Ograniczenie etatu 167 1.1. Stan nieczynny po ograniczeniu etatu 169 2. Porozumienie zmieniające 169 3. Wypowiedzenie warunków pracy i płacy 171 4. Różnice między ograniczeniem zatrudnienia a porozumieniem zmieniającym 174
Rozdział VIII Przeniesienie 175 1. Na wniosek nauczyciela i z urzędu za zgodą nauczyciela 175 2. Na wniosek i z urzędu za zgodą nauczyciela 175 3. Przeniesienie z urzędu, bez zgody nauczyciela, przez organ prowadzący 176 4. Przeniesienie się ze współmałżonkiem 179
Rozdział IX Konsultacja ze związkiem zawodowym 181 1. Obowiązek konsultacji. Reprezentacja związkowa 181 1.1. Opinia związku w razie rozwiązania umowy bez wypowiedzenia 183 1.2. Reprezentacja przez związek zawodowy 184 1.3. Informacja o pracownikach korzystających z obrony związków zawodowych 184 1.4. Obowiązek dyrektora do zasięgnięcia informacji o ochronie związkowej pracownika 186 2. Zawiadomienie o zamiarze wypowiedzenia umowy o pracę 186
Rozdział X Wynagrodzenie 189 1. Ochrona wynagrodzenia 189 1.1. Odsetki i odszkodowanie 191 1.2. Zasady potrącania. Ochrona minimalnej pensji 193 2. Wynagrodzenie całkowite 194 3. Wynagrodzenie zasadnicze 196 4. Dodatki 197 4.1. Dodatek funkcyjny 197 4.2. Dodatek motywacyjny 198 4.3. Dodatek za wysługę lat 198 4.4. Praca w trudnych, uciążliwych lub szkodliwych warunkach 202 5. Godzina ponadwymiarowa 203 6. Zastępstwo doraźne 204 7. Dodatek za pracę w nocy 204 8. Wynagrodzenie lub rekompensata za pracę w dniu wolnym od pracy i święto 205 9. Przeszeregowanie 205 10. Likwidacja i obowiązek wierzytelności 206 11. Odprawy 209 12. Prawo do "dwóch" odpraw 213
Rozdział XI Czas pracy 216 1. Pensum i pozostałe składowe czasu pracy 216 1.1. Pensum łączone 219 1.2. Różny wymiar zajęć w pewnych okresach roku 219 1.3. Obniżenie pensum 220 1.4. Praca w porze nocnej 221 1.5. Pięciodniowy tydzień pracy 222 2. Zwolnienia od pracy 223 2.1. Terminy i tryb zawiadomienia 226 2.2. Dowody potwierdzające nieobecność 228 3. Wynagrodzenie lub rekompensata za zwolnienie od pracy 229 3.1. Zwolnienie, za które płaci dyrektor 229 3.2. Ustalanie wynagrodzenia 230 3.3. Rekompensata wypłacana przez organ wzywający do stawienia się 230
Rozdział XII Świadczenia i uprawnienia wynikające ze stosunku pracy 232 1. Zasiłek na zagospodarowanie 232 1.1. Przesłanki i terminy 232 1.2. Ustalanie i wypłata zasiłku przy zatrudnianiu w kilku szkołach 235 1.3. Realizowanie uprawnienia 235 2. Urlop zdrowotny 237 2.1. Wydanie orzeczenia 237 2.2. Odwołanie od orzeczenia 238 2.3. Decyzja o udzieleniu urlopu dla poratowania zdrowia 239 2.4. Zakaz zatrudnienia i prowadzenia działalności 241 2.5. Orzeczenie o urlopie a wypowiedzenie umowy o pracę 242 2.6. Inne zasady udzielania urlopu 243 3. Świadczenie urlopowe 243 4. Dodatek wiejski 244 5. Prawo do lokalu i dodatku mieszkaniowego 245 6. Nagroda jubileuszowa 250 7. Nagrody za osiągnięcia 253 7.1. Nagroda dyrektora 254 7.2. Nagroda wójta, burmistrza, prezydenta 256 8. Pomoc zdrowotna 259 9. Świadczenia dla studiujących 263 9.1. Skierowanie na studia 263 9.2. Zwolnienia i urlopy 265 9.3. Administrowanie pomocą 266 9.4. Urlopy szkoleniowe 267 10. Dodatkowe wynagrodzenie roczne (trzynastka) 269
Rozdział XIII Zasady ustalania i udzielania urlopu wypoczynkowego 273 1. Zatrudnieni w placówkach feryjnych 273 1.1. Siedem dni urlopu do dyspozycji szkoły 274 1.2. Zatrudnienie w dwóch szkołach 275 1.3. Zasady i terminy ustalania i udzielania urlopu uzupełniającego 275 1.4. Ekwiwalent zamiast urlopu zwyczajnego i uzupełniającego 277 1.5. Wysokość ekwiwalentu a okres świadczenia pracy 280 1.6. Zastosowanie zasady proporcjonalności a okres zatrudnienia 281 2. Zatrudnieni w placówkach nieferyjnych 282 2.1. Stosowanie zasady proporcjonalności w przypadku nawiązania lub ustania stosunku pracy 282 2.2. Udzielanie i wymiar urlopu dla osób niepełnozatrudnionych 284 2.3. Urlop uzupełniający i zaległy - różnice 285 2.4. Udzielanie i wykorzystanie urlopu 286 2.4.1. Plan urlopu albo umowa z pracodawcą 286 2.4.2. Przesunięcie terminu urlopu 286 2.4.3. Wypowiedzenie a wykorzystanie urlopu 287 2.4.4. Zawiadomienie pracodawcy 288 2.4.5. Odwołanie z urlopu 288 2.4.6. Urlop wypoczynkowy na wniosek nauczyciela po urlopie macierzyńskim i ojcowskim 290 2.4.7. Wykroczenia przeciwko prawom urlopowym 290 3. Urlop na żądanie 291 3.1. Bez konieczności skonsumowania urlopu 291 3.2. Prawo do urlopu w każdej szkole 292 3.3. Rozliczanie urlopu na żądanie w przypadku niepełnozatrudnionych 292 3.4. Zgoda pracodawcy 293
Rozdział XIV Współpraca dyrektora ze związkami zawodowymi 295 1. Kogo reprezentują i chronią związki zawodowe 295 2. Współpraca z zakładową organizacją związkową 297 3. Reprezentowanie interesów zbiorowych 298 4. Konsultacje w konkretnych sprawach 299 5. Konsultacja w przypadku wypowiedzenia i rozwiązania umowy 302 6. Realizowanie uprawnień związkowych 304
Rozdział XV Odpowiedzialność dyscyplinarna 308 1. Postępowanie wyjaśniające 309 1.1. Postanowienie o wszczęciu postępowania 311 1.2. Ustanowienie obrońców 123 1.3. Postanowienie równoczesne 312 1.4. Odstąpienie lub umorzenie 313 2. Wszczęcie postępowania. Orzekanie w komisji dyscyplinarnej pierwszej instancji przy wojewodzie 314 3. Orzekanie w komisji dyscyplinarnej w drugiej instancji przy właściwym ministrze 318 4. Wykonanie orzeczenia przez dyrektora szkoły 320 5. Odwołanie do sądu apelacyjnego (sądu pracy) 322 6. Zawieszenie nauczyciela (dyrektora) w pełnieniu obowiązków 322
Rozdział XVI Kara porządkowa 325 1. Katalog kar 326 2. Procedura stosowania kary 327 2.1. Zawiadomienie o zastosowanej karze 328 2.2. Przesłanki wymierzenia kary 330 2.3. Wniesienie sprzeciwu. Uwzględnienie lub odrzucenie przez pracodawcę 331 2.4. Zatarcie kary 333
Rozdział XVII Ochrona rodzicielstwa 334 1. Szczególna ochrona stosunku pracy 334 2. Urlop macierzyński 340 2.1. Przejęcie urlopu macierzyńskiego przez ojca lub najbliższego członka rodziny 341 2.2. Urlop rodzicielski 344 2.3. Łączenie pracy z urlopem rodzicielskim 345 2.4. Urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego 346 2.5. Dopuszczenie do pracy po powrocie z urlopów 347 2.6. Urlop wychowawczy 347 2.7. Praca i obniżenie wymiaru czasu pracy 349 2.8. Urlop ojcowski 350 3. Przerwa na karmienie 352 4. Obniżenie wymiaru czasu pracy zamiast urlopu wychowawczego 352 4.1. Podjęcie pracy i nauki 353 4.2. Dni wolne na dziecko - 2 dni lub 16 godzin 354
Rozdział XVIII Wykroczenia przeciwko prawom pracownika 356 1. Najważniejsze obowiązki pracodawcy 356 2. Najważniejsze obowiązki pracownika 357 3. Przeciwdziałanie dyskryminacji w zatrudnieniu 358 3.1. Dyskryminacja bezpośrednia 359 3.2. Dyskryminacja pośrednia 359 3.3. Zachęcanie do dyskryminacji i nakazywanie jej 360 3.4. Mobbing 361 3.5. Przeciwdziałanie mobbingowi 362 3.6. Pieniężne zadośćuczynienie za rozstrój zdrowia 362 3.7. Rozwiązanie umowy i odszkodowanie w związku z mobbingiem 363 4. Przestępstwa przeciwko prawom pracownika 364 4.1. Naruszenie praw pracownika wynikających ze stosunku pracy 366 4.2. Odmowa ponownego przyjęcia do pracy 366 4.3. Naruszanie prawa o ubezpieczeniach społecznych 368 4.4. Przestępstwa przeciwko bhp 369 4.5. Obowiązek dokumentacji i powiadomienia o wypadku przy pracy lub chorobie zawodowej 369 5. Wykroczenia przeciwko prawom pracownika 370 5.1. Niewypełnianie obowiązków związanych ze stosunkiem pracy 370 5.2. Inne wykroczenia związane z niewypełnianiem obowiązków wynikających ze stosunku pracy 377 6. Bezpieczeństwo i higiena pracy 383 6.1. Zakaz palenia wyrobów tytoniowych w szkole 384 7. Ubezpieczenia 385
Rozdział XIX Emerytury 386 1. Emerytury wcześniejsze 386 1.1. Emerytura bez względu na wiek 387 1.2. Praca w szczególnym charakterze przesłanką wcześniejszej emerytury 388 1.3. Przejście z art. 184 u.e.r. 389 1.4. Zaliczenie do stażu emerytalnego pracy w gospodarstwie rolnym 390 2. Emerytury pomostowe 390 3. Świadczenie rekompensacyjne 393 4. Nauczycielskie świadczenia kompensacyjne 393 4.1. Prawo do świadczenia według wieku i płci 394 4.2. Rozwiązanie stosunku pracy 395 4.3. Powstanie, ustanie i zawieszenie 396 5. Sposoby przeliczania emerytury 400 5.1. Podwyższenie podstawy wymiaru emerytury 400 5.2. Ponowne obliczenie z nową kwotą bazową 401 5.3. Sukcesywne doliczenie okresów składkowych 402 5.4. Waloryzowanie wskaźnika 250% podstawy wymiaru emerytury 402
Rozdział XX Status zawodowy nauczycieli zatrudnionych w szkołach i placówkach publicznych i niepublicznych prowadzonych przez osoby prawne i fizyczne 403 1. Sposób nawiązania stosunku pracy 404 2. Zakres stosowania przepisów Karty Nauczyciela 405 3. Regulamin pracy 407 4. Treść stosunku pracy 407 5. Rozwiązanie stosunku pracy 408
Rozdział XXI Stosunek pracy nienauczycieli 409 1. Zawieranie i rozwiązywanie umów 409 2. Umowy terminowe 411 2.1. Umowa na okres próbny 411 2.2. Umowa na czas określony 412 2.3. Warunki zawarcia umowy na czas określony bez limitów czasowych i ilościowych 413 2.4. Powiadomienie PIP o przedłużeniu umowy 414 2.5. Automatyczne przekształcenie umowy terminowej na umowę na czas nieokreślony 414 2.6. Domniemanie nowej umowy 415 2.7. Nienazwana umowa na zastępstwo 415 2.8. Przepisy przejściowe 417 3. Rozwiązanie umowy za porozumieniem stron 418 4. Stanowiska pracy i wynagrodzenie 421 4.1. Dodatek za wieloletnią pracę 422 4.2. Nagroda jubileuszowa 423 4.3. Odprawa emerytalna 423 4.4. Stawka godzinowa i proporcjonalność wynagrodzenia 424 4.5. Zatrudnienie małżonka i osób bliskich 424 5. Nabór na stanowiska urzędnicze oraz ocena pracy 425 6. Wymiar urlopu i ekwiwalent dla nienauczycieli 426 7. Czas pracy 428 7.1. Systemy i rozkład czasu pracy 428 7.1.1. Zadaniowy czas pracy 429 7.1.2. Równoważny czas pracy 429 7.1.3. Praca w ruchu ciągłym 429 7.1.4. Indywidualny czas pracy 430 7.1.5. Przerywany czas pracy 430 7.1.6. Praca w weekendy 430 7.2. Godziny nadliczbowe 431 7.2.1. Wysokość dodatków za godziny nadliczbowe 431 7.2.2. Praca w porze nocnej oraz w niedziele i święta 432 7.2.3. Prawo do odpoczynku 432 7.2.4. Prawo do przerwy 433