Tajemnicza wiadomość - ebook

OD AUTORKI

Wojna jest okropna. Wszę­dzie, gdzie wybu­cha, nie­sie ze sobą znisz­cze­nia, dzie­siąt­kuje ludzi i ruj­nuje cenne obiekty. Kon­flikty nie­uchron­nie zda­rzają się też w pięk­nych miej­scach i taki wła­śnie kon­trast świa­tła i mroku dał począ­tek _Tajem­ni­czemu posłań­cowi._ Dla mnie Wene­cja jest naj­wspa­nial­szym i naj­bar­dziej fan­ta­stycz­nym miej­scem na świe­cie; pod­czas nie­zli­czo­nych wizyt, od mojego pierw­szego tam pobytu w 1990 roku, byłam ocza­ro­wana ideą mia­sta uno­szą­cego się na wodzie. Jego ist­nie­nie i piękno budzą mój nie­usta­jący podziw.

Kiedy zaczę­łam czy­tać, jak druga wojna świa­towa wpły­nęła na Wene­cję, zda­łam sobie sprawę, że dzia­ła­jący tam ruch oporu zro­bił na histo­ry­kach mniej­sze wra­że­nie niż ten we Fran­cji czy Nider­lan­dach; że w porów­na­niu z tymi kra­jami wojna w Wene­cji prze­bie­gała „łagod­nie”. Odna­le­zione przeze mnie źró­dła oka­zały się zwię­złe i spro­wa­dzały się do suchych fak­tów, nie­wiele w nich było szcze­gó­łów z życia mia­sta, nie dowie­dzia­łam się, jak wene­cja­nie radzili sobie z codzien­no­ścią. Pod­czas wyprawy badaw­czej (oczy­wi­ście musia­łam tam wró­cić!) prze­mie­rzy­łam kilo­me­try wenec­kich _calli_, pra­gnąc koniecz­nie się dowie­dzieć, które czę­ści mia­sta ode­grały rolę w walce z połą­czo­nymi siłami nazi­stów i faszy­stów.

Dopiero po powro­cie do domu tra­fi­łam na żyłę złota; przy­pad­kowy mejl wysłany w cyber­prze­strzeń przy­niósł odpo­wiedź od pana o cudow­nym nazwi­sku; był to Giu­lio Bobba, histo­ryk z IVE­SER – Wenec­kiego Insty­tutu Histo­rii Ruchu Oporu i Współ­cze­snego Spo­łe­czeń­stwa. Czym zaj­mo­wał się signor Bobba? Ruchem oporu w Wene­cji pod­czas dru­giej wojny świa­to­wej. To było jak manna z nieba.

Dzięki Giu­liowi, jego pasji zbie­ra­nia fak­tów i bez­cen­nych szcze­gó­łów doty­czą­cych życia codzien­nego w ogar­nię­tej wojną Wene­cji powieść zaczęła nabie­rać kształ­tów. Naresz­cie mogłam zoba­czyć Wene­cję pod zasłoną wojny. Im wię­cej wymie­nia­li­śmy mejli, tym bar­dziej moje poszu­ki­wa­nia przy­po­mi­nały te z powie­ści – postać Giu­lia musiała się więc w niej poja­wić, razem z kotką Melo­die, która jest jak najbar­dziej praw­dziwa i uwiel­bia cie­pło kopiarki!

Wie­dzia­łam też, że chcę pod­kre­ślić rolę kobiet w osta­tecz­nym zwy­cię­stwie nad nazi­stami; nie tylko odwagę taj­nych agen­tek, lecz całej armii łącz­ni­czek dzia­ła­ją­cych we Wło­szech – zna­nych jako Staf­fetta – które pomo­gły alian­tom odnieść zwy­cię­stwo. W dzi­siej­szych cza­sach mediów spo­łecz­no­ścio­wych i prze­ka­zy­wa­nych natych­miast infor­ma­cji trudno zro­zu­mieć war­tość dorę­cza­nia poje­dyn­czej wia­do­mo­ści pie­chotą lub łodzią, ale w tam­tych cza­sach było to nie­zwy­kle ważne. Tak naprawdę rato­wało życie. Bez tysięcy matek i babć w całej Euro­pie, które ryzy­ko­wały życie, prze­wo­żąc kon­tra­bandę w dzie­cię­cych wóz­kach i prze­no­sząc ją w tor­bach na zakupy, być może ni­gdy nie docze­ka­li­by­śmy pokoju. Mam nadzieję, że Stella sta­nie się sym­bo­lem tych kobiet – dzia­ła­ją­cych bez­in­te­re­sow­nie dla dobra innych.

Kiedy mia­łam już Stellę i jej mia­sto, nie­trudno było zna­leźć następny ele­ment. Czyż romans nie roz­wija się naj­le­piej w miej­scu uno­szą­cym się na wodzie i sły­ną­cym z naj­pięk­niej­szych zacho­dów słońca? Oczy­wi­ście jest tam też i moja Wene­cja: Acca­de­mia to mój uko­chany most, uwiel­biam obser­wo­wać ludzi na Campo Santo Ste­fano, naprze­ciwko wej­ścia do kościoła znaj­duje się kawia­renka, gdzie wiele razy sie­dzia­łam przy dobrej kawie i z note­sem w ręce wyobra­ża­łam sobie sie­bie jako pisarkę. Obok można zna­leźć zna­ko­mitą lodziar­nię. Przed tym nie da się uciec – Wene­cja poru­sza do głębi.

Mam nadzieję, że udało mi się zło­żyć hołd tym, któ­rzy w Wene­cji sta­wiali czoło wro­gom; nie może być mowy o „łagod­nej” woj­nie, kiedy ktoś traci życie, a matka syna. Wene­cja też stra­ciła. Przez stu­le­cia nękały ją inwa­zje i zarazy, ale zawsze docho­dziła do sie­bie. Tak się stało i teraz. Pozo­stała klej­no­tem. Lśnią­cym jak zawsze. A ja tam nie­długo wrócę.PROLOG: KLAUNI

_Wene­cja, czer­wiec 1934_

Pro­wa­dziły nas nagłe wybu­chy hałasu – jeden po dru­gim wzno­siły się w powie­trze niczym fajer­werki w ciemną noc. Prze­ci­ska­li­śmy się przez tłum, dzia­dek roz­gar­niał ludzi sze­ro­kimi umię­śnio­nymi ramio­nami szkut­nika, wciąż sil­nymi mimo jego sześć­dzie­się­ciu pię­ciu lat. Kiedy dotar­li­śmy na skraj wiel­kiego placu, pocią­gnął mnie za rękę na sam przód, gdzie zgro­ma­dzo­nych ludzi odgra­dzał sze­reg faszy­stow­skich żoł­nie­rzy; stali zwró­ceni ple­cami do placu, a suro­wymi, zacię­tymi twa­rzami w stronę tłumu. Na placu wło­skie oddziały masze­ro­wały tam i z powro­tem jak mrówki do dźwię­ków pom­pa­tycz­nej woj­sko­wej muzyki wygry­wa­nej przez orkie­strę dętą.

Mia­łam sie­dem­na­ście lat i byłam śred­niego wzro­stu, musia­łam więc wycią­gać szyję, żeby razem z resztą tłumu doj­rzeć obiekt naszego zain­te­re­so­wa­nia. Nie­trudno było roz­po­znać impo­nu­jącą, kor­pu­lentną postać Benita Mus­so­li­niego, wszak czę­sto poja­wiał się na pierw­szych stro­nach gazet wyda­wa­nych przez faszy­stów. Nawet od tyłu wyglą­dał na pew­nego sie­bie i apo­dyk­tycz­nego czło­wieka, gdy masze­ro­wał obok nieco niż­szego męż­czy­zny, który wyróż­niał się jedy­nie tym, że miał na sobie ciemny gar­ni­tur, a nie paradny mun­dur kapiący od medali. Sta­li­śmy daleko, więc nie dostrze­gli­śmy niczego szcze­gól­nego w wyglą­dzie sza­cow­nego gościa Mus­so­li­niego. Wie­dzia­łam, kim jest i co repre­zen­tuje, ale w moich oczach jego obec­ność nie uza­sad­niała napływu tysięcy człon­ków faszy­stow­skiej mili­cji w ciągu ostat­nich paru dni, nie mówiąc już o tłu­mach spę­dzo­nych, by go powi­tać; podej­rze­wa­li­śmy, że część nie tylko wyma­chuje fla­gami, ale jest dobrze uzbro­jona.

– Dzia­dziu, po co tu przy­szli­śmy?

Byłam skon­ster­no­wana. Dzia­dek był zago­rza­łym anty­fa­szy­stą i choć swoją nie­na­wi­ścią do Mus­so­li­niego dzie­lił się głów­nie z rodziną, w ciągu dwu­na­stu lat rzą­dów _Il Duce_ i jego bry­gady zmi­li­ta­ry­zo­wa­nych osił­ków pozo­stał ich zażar­tym prze­ciw­ni­kiem. W domu lub w kawiarni ze swo­imi naj­bar­dziej zaufa­nymi przy­ja­ciółmi wście­kał się, że gnę­bią Wło­chów i ogra­ni­czają ich wol­ność, zarówno pod wzglę­dem moral­nym, jak i fizycz­nym.

Nachy­lił się, by szep­nąć mi do ucha.

– Bo, moja kochana Stello, chcę, żebyś na wła­sne oczy zoba­czyła wroga, z któ­rym przyj­dzie nam się mie­rzyć.

– Wroga? Czy Hitler nie obie­cuje, że będzie przy­ja­cie­lem Włoch? Sojusz­ni­kiem?

– Nie Wło­chów, skar­bie – odszep­nął dzia­dek. – Nie jest żad­nym przy­ja­cie­lem zwy­kłych ludzi, wene­cjan takich jak my. Spójrz na niego, zauważ, jaki jest prze­bie­gły. Trzeba dobrze znać wroga, gdy nadej­dzie czas. – Na jego pomarsz­czo­nej twa­rzy poja­wił się wyraz zatro­ska­nia, a potem przy­kleił do ust fał­szywy uśmiech, gdy zbli­żyli się faszy­ści w czar­nych koszu­lach i zaczęli wyma­chi­wać kara­bi­nami, by zmu­sić tłum do rado­snych okrzy­ków.

Spoj­rza­łam na obiekt tego fał­szy­wego uwiel­bie­nia, przy­tło­czony oka­załą posta­cią Mus­so­li­niego. Nie dostrze­głam cha­rak­te­ry­stycz­nej twa­rzy ani wykpi­wa­nej fry­zury, która ostat­nimi czasy domi­no­wała w gaze­tach. Jed­nak spo­sób, w jaki Adolf Hitler poru­szał się pośród wło­skich oddzia­łów na placu Świę­tego Marka, wyda­wał się nie­mal powścią­gliwy, ostrożny. Czy tego wła­śnie mie­li­śmy się oba­wiać? Przy Mus­so­li­nim i jego armii osił­ków wyglą­dał na mniej­szego pod każ­dym wzglę­dem. Czemu mój rosły, krzepki i silny dzia­dek wyda­wał się nie­mal wystra­szony?

Kiedy wra­cam wspo­mnie­niami do tam­tego dnia, uświa­da­miam sobie, że w zacho­wa­niu dziadka po raz pierw­szy obja­wiła się maska, którą my, wene­cja­nie – a tak naprawdę Włosi – musie­li­śmy nosić w nad­cho­dzą­cych latach. Za piękną, lśniącą fasadą klej­notu Ita­lii Wene­cja będzie podzie­lać zatro­ska­nie dziadka i ukry­wać swoją deter­mi­na­cję, by w walce prze­ciwko Hitle­rowi i faszy­zmowi zacho­wać swoje praw­dziwe ja.

Jako nasto­latka nie wda­wa­łam się jed­nak w poli­tykę – byłam młodą dziew­czyną, która cie­szyła się z ostat­nich dni szkoły śred­niej, nie mogła się docze­kać lata na pięk­nych pla­żach Lido, póź­nego zachodu słońca pod­czas nie­koń­czą­cych się wenec­kich dni i być może liczyła na prze­lotny waka­cyjny romans. Minęło kilka lat, zanim zro­zu­mia­łam wagę wizyty Hitlera tam­tego cie­płego czerw­co­wego dnia, pięć lat przed wybu­chem wojny, i zna­cze­nie płasz­cze­nia się Mus­so­li­niego przed czło­wie­kiem, który dla więk­szej czę­ści świata sta­nie się dia­błem wcie­lo­nym. A u progu wojny, gdy Wło­chy zade­kla­ro­wały, że ze swoją armią staną u boku Hitlera, przy­po­mnia­łam sobie, czego dowie­dzia­łam się póź­niej o tym dniu w 1934 roku i z czego zwie­rzy­łam się dziad­kowi.

– Wiesz, co Mus­so­lini powie­dział o Hitle­rze pod­czas tam­tej wizyty? – zapy­ta­łam, nacią­ga­jąc koc na jego pierś, w któ­rej sły­chać było szmery, i patrząc, jak jego biedne płuca wal­czą z zapa­le­niem, mają­cym go poko­nać kilka dni póź­niej. – Nazwał go „sza­lo­nym małym klau­nem”.

Dzia­dzio tylko się uśmiech­nął, tłu­miąc chi­chot, bo wie­dział, że wywoła długi, męczący atak kaszlu.

Ode­tchnął głę­boko.

– Za to Mus­so­lini jest dużym klau­nem. A wiesz, co robią klauni, Stello?

– Nie, dzia­dziu.

– Sieją zamęt, kocha­nie. I ucho­dzi im to na sucho.1. ŻAŁOBA

1

Żałoba

Lon­dyn, czer­wiec 2017

Łzy płyną stru­mie­niem – wiel­kie grube kro­ple, które wzbie­rają gdzieś w środku, a potem na moment zawi­sają na powie­kach. Przez sekundę Luisa ma wra­że­nie, że spo­gląda przez kawa­łek gru­bego, oso­bli­wego szkła z Murano, któ­rego było pełno w salo­nie matki, aż w końcu mruga i łzy suną po policz­kach. Po dzie­się­ciu dniach żałoby nauczyła się, by z nimi nie wal­czyć i pozwa­lać stru­mie­niowi pły­nąć swo­bod­nie w stronę mokrej teraz brody. Jamie tro­skli­wie poroz­kła­dał pudełka z chu­s­tecz­kami w całym domu; tak jak miesz­kańcy miast podobno ni­gdy nie znaj­dują się wię­cej niż dwa metry od jakie­goś robac­twa, tak teraz ona zawsze ma pod ręką chu­s­teczkę.

Po tym wybu­chu emo­cji Luisa staje w obli­czu bar­dziej fru­stru­ją­cego pro­blemu. Kla­wia­tura jej lap­topa ucier­piała mocno przez tę kaskadę łez i dodat­kowo po kon­tak­cie z zawar­to­ścią szklanki, którą chwi­lowo ośle­piona Luisa prze­wró­ciła – kilka kla­wi­szy tonie w sło­nych łzach i wodzie z kranu. Jest już za późno, by opa­no­wać tę powódź – stu­ka­nie w różne kla­wi­sze ujaw­nia, że ekran zamarł, a kom­pu­ter oka­zuje swoją dez­apro­batę. Elek­tro­nika i płyny wyraź­nie za sobą nie prze­pa­dają.

– Jezu, nie teraz – jęczy Luisa w prze­strzeń. – Nie teraz! No już, Daisy, dzia­łaj, dziew­czyno! – Znów stuka w kla­wia­turę, czemu towa­rzy­szy kilka impo­nu­ją­cych prze­kleństw i kolejne łzy, tym razem fru­stra­cji.

Pierw­szy raz była w sta­nie otwo­rzyć Daisy, swój uko­chany lap­top, od czasu, kiedy jej mama… umarła. Luisa chce wypo­wia­dać słowo „umarła”, musi je powta­rzać, bo to jest fakt. Nie ode­szła, gdyż to suge­ruje jakieś spo­kojne wyj­ście, prze­pły­nię­cie z jed­nego wymiaru w inny bez żalu, gdy ma się czas, by wszystko wypro­sto­wać, leżąc pomię­dzy wykroch­ma­lo­nymi bia­łymi prze­ście­ra­dłami i mięk­kimi kocami, by wypo­wie­dzieć rze­czy, które się chce i musi powie­dzieć. Nawet przy swoim ogra­ni­czo­nym doświad­cze­niu ze śmier­cią Luisa wie, że to było krót­kie, ostre i bru­talne. Jej mama umarła. Koniec. Dwa tygo­dnie po pierw­szej dia­gno­zie, tydzień po wpro­wa­dze­niu w stan śpiączki far­ma­ko­lo­gicz­nej, by uśmie­rzyć nie­wy­obra­żalny ból. A teraz Luisa doświad­cza nie­wy­obra­żal­nego bólu żałoby. Można do tego dorzu­cić gniew i fru­stra­cję, a nie­zli­czone emo­cje zaczy­nają wiro­wać i koły­sać się w jej gło­wie, sercu i wybra­nych orga­nach, dwa­dzie­ścia cztery godziny na dobę.

Luisa pró­buje więc robić to, co robi zawsze, gdy nie może się uspo­koić, jeść, mówić lub spo­ty­kać się z ludźmi. Pisze. Daisy, oka­le­czona w bojach, pozna­czona odła­żą­cymi w rogach naklej­kami z zabaw­nymi napi­sami i nazwi­skiem wła­ści­cielki, jest od zawsze oddaną przy­ja­ciółką i służy jej wier­nie, gdy Luisa musi prze­lać emo­cje na ekran kom­pu­tera. Czę­sto są to jedy­nie zwa­rio­wane prze­my­śle­nia, lecz od czasu do czasu w dżun­gli słów poja­wia się coś god­nego uwagi – zda­nie lub myśl, które może zacho­wać na przy­szłość lub wyko­rzy­stać w książce. Książce, którą napi­sze, gdy tylko uwolni się od głu­pich tek­stów, które obec­nie dostar­cza do róż­nych cza­so­pism, opi­su­jąc naj­now­sze pro­dukty kosme­tyczne lub zasta­na­wia­jąc się, czy kobiety naprawdę chcą kie­ro­wać swoim prze­zna­cze­niem (jasne, że chcą, myśli – czy naprawdę muszę to tłu­ma­czyć w nie wię­cej niż tysiącu sło­wach?). Ale to jest praca. Dzięki niej wiążą koniec z koń­cem, gdy Jamie pra­cuje doryw­czo jako aktor. Pew­nego dnia książka jed­nak powsta­nie.

Daisy sta­nowi część tego marze­nia, jest współ­pra­cow­niczką i powier­niczką sekre­tów, aż do samego dna jej twar­dego dysku.

– Jezu, Daisy, co się stało z lojal­no­ścią? – mru­czy Luisa, po czym natych­miast czuje, że sama nie jest w sto­sunku do swo­jej super­no­wo­cze­snej przy­ja­ciółki lojalna. Gdyby to ona nie­mal zato­nęła w ludz­kich łzach, pew­nie zare­ago­wa­łaby tak samo i odmó­wiła współ­pracy. Daisy potrzebny jest ser­wis i czas, by mogła wyschnąć. Tym­cza­sem Luisa musi dać upust nagro­ma­dzo­nym emo­cjom i z jakie­goś nie­wy­ja­śnio­nego powodu dłu­go­pis i pióro nie­zbyt się do tego nadają. Czuje, że musi w coś ude­rzać, walić w kla­wi­sze i patrzeć, jak słowa poja­wiają się na ekra­nie, jakby w magiczny spo­sób wypły­wały gdzieś z głębi niej, nie­za­leż­nie od jej świa­do­mego myśle­nia. Dziecku epoki kom­pu­te­ro­wej prze­ży­wa­ją­cemu żałobę, która grozi, że prze­rwie tamę, nie wystar­czy pióro, by dać upust lawi­nie słów peł­nych jadu, bez­gra­nicz­nej miło­ści lub gniewu, nad któ­rymi nie potrafi zapa­no­wać.

Nagle coś przy­cho­dzi jej do głowy: dzień wcze­śniej Jamie poszedł na strych, by osza­co­wać, jak dużo sprzą­ta­nia ich czeka. Kiedy Luisa zma­gała się z anu­lo­wa­niem debe­tów na kon­cie i lokal­nym podat­kiem, wspo­mniał coś o maszy­nie do pisa­nia, która zamknięta w wali­zeczce stoi wsu­nięta pod kro­kwie. Wygląda na dość starą, ale „w cał­kiem nie­złej for­mie”. Czy będzie cokol­wiek warta? A może ma war­tość sen­ty­men­talną? – zapy­tał. W tam­tej chwili uznała to za mało istotne, ale teraz maszyna mogła się przy­dać.

Strych przy­po­mina miliony innych na całym świe­cie: dziwna wil­gotna woń sta­rego życia i kurz, który z iry­ta­cją wzbija się w powie­trze, gdy prze­rywa mu się dłu­go­letni sen. Z belek zwisa poje­dyn­cza żarówka i Luisa musi przy­zwy­czaić wzrok, by przed­mioty nabrały ostro­ści. Roz­po­znaje kilka pre­zen­tów bożo­na­ro­dze­nio­wych, które tak sta­ran­nie wybie­rała dla matki. Roz­grze­wa­jący pas na bolące plecy i pan­to­fle z owczej skóry, ledwo wydo­staw­szy się z opa­ko­wa­nia, tra­fiły na sto­sik z napi­sem „nie­chciane”. Jesz­cze jedno przy­po­mnie­nie o dystan­sie, jaki dzie­lił matkę i córkę, a któ­rego już ni­gdy nie da się poko­nać. Luisa odsuwa od sie­bie to wspo­mnie­nie – zato­nęło w niej głę­boko, choć stale stra­szy, że prze­bije się przez żałobę. To tera­pia na inny dzień. Luisa mysz­kuje przez kilka minut, czu­jąc wzbie­ra­jącą fru­stra­cję i zasta­na­wia­jąc się, czy aku­rat to powinna robić w chwili, kiedy wszystko jest jesz­cze tak bole­sne. Jed­no­cze­śnie cie­szy się i oba­wia, że może natknąć się na album rodzinny, bo wie, że nie będzie w sta­nie powstrzy­mać się przed odwra­ca­niem pod­nisz­czo­nych stron z tak zwa­nymi szczę­śli­wymi wspo­mnie­niami. Cała trójka na plaży – ona, mama i tato – uchwy­cona z uśmie­chami na zdję­ciach Kodaka. W lep­szych dniach.

Na szczę­ście z mroku wyła­nia się przed­miot, który nie jest grubą księgą pełną wspo­mnień. To szara wypro­fi­lo­wana wali­zeczka, któ­rej kształt – kwa­dra­towy i zni­ża­jący się ku skó­rza­nej rączce – ozna­cza, że może zawie­rać tylko jedno. Wygląda na mocno zużytą, otar­cia i zadra­pa­nia przy­po­mi­nają Luisie o histo­rii zapi­sa­nej na tor­bie Daisy. Gdy obie klamry pod­ska­kują pod jej pal­cami, roz­lega się cha­rak­te­ry­styczny trzask, a kiedy Luisa pod­nosi pokrywę, z wnę­trza wypływa nie­mal ludz­kie wes­tchnie­nie. Nawet w tym przy­ćmio­nym świe­tle widać, że maszyna jest piękna – mie­sza­nina czerni i sza­ro­ści, białe kla­wi­sze oto­czone meta­lową obwódką, lśniące w mroku. Luisa deli­kat­nie kła­dzie palec na jed­nym z nich, łagod­nie go naci­ska i pod jej doty­kiem mecha­nizm reaguje: cienka meta­lowa dźwi­gnia wyska­kuje w stronę wałka. Nic się nie zacina. Luisa dostrzega także, że w maszy­nie wciąż jest taśma, a zapa­sową rolkę przy­kle­jono obok kla­wia­tury. Stary celo­fan jest nie­tknięty, ale nie­mal roz­pada się w pal­cach. Jed­nak jeśli los będzie jej sprzy­jał, okaże się, że taśma nie wyschła.

Luisa zamyka pokrywę i wyciąga maszynę ze stosu pudeł – jak na tak stary sprzęt oka­zuje się zaska­ku­jąco lekka. Jed­no­cze­śnie z jed­nego z pudeł zsuwa się pokrywka, wysy­ła­jąc w powie­trze obłok kurzu. Luisa odwraca się, by ją popra­wić, i zauważa czarno-białe zdję­cie, które z cza­sem nabrało barwy sepii. Przed­sta­wia męż­czy­znę i kobietę – rado­sne wyrazy twa­rzy suge­rują, że są parą – na placu Świę­tego Marka w Wene­cji z cha­rak­te­ry­styczną, impo­nu­jącą bazy­liką w tle, oto­czoną chma­rami gołębi. W kobie­cie Luisa roz­po­znaje matkę, lecz nie wie, kim jest męż­czy­zna. Prze­szu­kuje pamięć – czy rodzice wspo­mi­nali o wyjeź­dzie do Wene­cji, może w podróż poślubną? To by paso­wało do zdję­cia – para wygląda na szczę­śliwą. Luisa nie tak pamięta rodzi­ców, ale nawet oni kie­dyś też byli zako­chani. Jed­nak zdję­cie wygląda na star­sze, jakby pocho­dziło z minio­nej epoki.

Luisa jest świa­doma swo­ich wło­skich korzeni, wyraź­nie wska­zuje na nie choćby pisow­nia jej imie­nia. Rodzice matki byli Wło­chami, ale zmarli przed laty; dzia­dek, gdy Luisa była malutka, a bab­cia, gdy była nasto­latką. Nie­wiele wie o ich histo­rii – matka ni­gdy o tym nie opo­wia­dała – poza tym, że oboje byli pisa­rzami. Lubi myśleć, że przy­naj­mniej to po nich odzie­dzi­czyła.

Odwraca zdję­cie; ołów­kiem napi­sano tam: „S i C, plac Świę­tego Marka, czer­wiec 1950”. Matka miała na imię Sofia, lecz uro­dziła się w 1953 roku, może więc ta roz­pro­mie­niona twarz należy do babki? S jak Stella? Może obok niej stoi dzia­dek Luisy – mało go pamięta, jedy­nie prze­lotny obraz czu­łej twa­rzy. Ale miał na imię Gio­vanni. Kim więc jest C? Bar­dzo moż­liwe, że był ado­ra­to­rem babki przed dziad­kiem Gio, jak go nazy­wano. Cie­ka­wość Luisy prze­cho­dzi w uśmiech, pierw­szy od wielu dni, a ruch mię­śni twa­rzy wydaje się dziwny. Para wygląda bar­dzo sty­lowo: on w spodniach od gar­ni­turu z wyso­kim sta­nem, ona w kostiu­miku w stylu Cha­nel i ele­ganc­kich czó­łen­kach, z wło­sami zacze­sa­nymi w szy­kowną czarną falę.

Luisa nachyla się, by odło­żyć zdję­cie do pudła, lecz dostrzega, że pod roz­sy­pu­jącą się war­stwą bibułki znaj­duje się dużo wię­cej rze­czy – foto­gra­fie i skrawki papieru, nie­które zapi­sane ręcz­nie, inne starą czcionką, może na tej wła­śnie odna­le­zio­nej maszy­nie? Każdy zacie­ka­wiony poszu­ki­wacz przy­naj­mniej zaj­rzałby do środka, lecz u dzien­ni­karki budzą się wszyst­kie zmy­sły. Jest też coś w gry­zą­cej woni sta­rego kurzu, która wdziera się do jej noz­drzy i przy­pra­wia o szyb­sze bicie serca. Nie­sie ze sobą wspo­mnie­nia o prze­ży­tym życiu i odkrytą histo­rię.

Pudło jest cięż­kie i trudno je znieść po stro­mych scho­dach do salonu. W dzien­nym świe­tle Luisa dostrzega jed­nak, że ma do czy­nie­nia z praw­dzi­wym skar­bem. Pod war­stwami papieru i kil­koma posza­rza­łymi egzem­pla­rzami gazety noszą­cej tytuł „Vene­zia Libe­rare” Luisa wyczuwa tajem­nicę. Czai się w szorst­kiej war­stwie pod jej pal­cami, gdy deli­kat­nie unosi papier – na czarno-bia­łych zdję­ciach uśmiech­nięte kobiety i męż­czyźni, nie­któ­rzy z nich nie­dbale trzy­mają kara­biny jak rekwi­zyty lub dum­nie przy­kła­dają je do piersi, kobiety rów­nież. Luisa prze­żywa wstrząs: w odle­głych wspo­mnie­niach jej bab­cia była jedy­nie uro­czą star­szą panią, która obsy­py­wała ją piesz­czo­tami i cze­ko­lad­kami i uśmie­chała się psot­nie, gdy matka Luisy ją besz­tała, że psuje córkę sło­dy­czami. Luisa pamięta, że cza­sami też pod­su­wała jej nie­duże bato­niki, kiedy nikt nie patrzył, i szep­tała: „Ciii, to nasza tajem­nica”, a ona czuła się, jakby nale­żała do jakie­goś małego gangu.

Zapo­mi­na­jąc na chwilę o maszy­nie do pisa­nia, Luisa pod­nosi każdy skra­wek papieru i zdję­cie, przy­gląda się wybla­kłym szcze­gó­łom i mru­żąc oczy, pró­buje uzu­peł­nić luki w napi­sach zatar­tych z bie­giem lat. I w jed­nej chwili ude­rza ją myśl: ile ludz­kich histo­rii jest zamknię­tych w tym kar­to­no­wym pudle z zapad­nię­tymi bokami i rogami nagry­zio­nymi przez myszy? Co jesz­cze znaj­dzie pośród tru­cheł pają­ków i odoru ple­śni? Czego się dowie o swo­jej rodzi­nie? Zasta­na­wia się też, czy w tym odkry­ciu rolę ode­grało prze­zna­cze­nie, czy miała to zna­leźć aku­rat tego dnia – by poskła­dać wszystko w jakim takim porządku i przy oka­zji poskle­jać swoje roz­bite i poszar­pane ja. Pierw­szy raz od tygo­dni nie czuje się poko­nana ani przy­tło­czona żałobą, lecz nieco pod­nie­siona na duchu. I prze­jęta.