- nowość
Terapia zajęciowa w geriatrii - ebook
Wydawnictwo:
Data wydania:
24 października 2024
Format ebooka:
EPUB
Format
EPUB
czytaj
na czytniku
czytaj
na tablecie
czytaj
na smartfonie
Jeden z najpopularniejszych formatów e-booków na świecie.
Niezwykle wygodny i przyjazny czytelnikom - w przeciwieństwie do formatu
PDF umożliwia skalowanie czcionki, dzięki czemu możliwe jest dopasowanie
jej wielkości do kroju i rozmiarów ekranu. Więcej informacji znajdziesz
w dziale Pomoc.
Multiformat
E-booki w Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu.
Oznacza to, że po dokonaniu zakupu, e-book pojawi się na Twoim koncie we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu.
Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu.
Format
MOBI
czytaj
na czytniku
czytaj
na tablecie
czytaj
na smartfonie
Jeden z najczęściej wybieranych formatów wśród czytelników
e-booków. Możesz go odczytać na czytniku Kindle oraz na smartfonach i
tabletach po zainstalowaniu specjalnej aplikacji. Więcej informacji
znajdziesz w dziale Pomoc.
Multiformat
E-booki w Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu.
Oznacza to, że po dokonaniu zakupu, e-book pojawi się na Twoim koncie we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu.
Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu.
Multiformat
E-booki sprzedawane w księgarni Virtualo.pl dostępne są w opcji
multiformatu - kupujesz treść, nie format. Po dodaniu e-booka do koszyka
i dokonaniu płatności, e-book pojawi się na Twoim koncie w Mojej
Bibliotece we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego
tytułu. Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na
karcie produktu przy okładce. Uwaga: audiobooki nie są objęte opcją
multiformatu.
czytaj
na tablecie
Aby odczytywać e-booki na swoim tablecie musisz zainstalować specjalną
aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego,
który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. Bluefire
dla EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
czytaj
na czytniku
Czytanie na e-czytniku z ekranem e-ink jest bardzo wygodne i nie męczy
wzroku. Pliki przystosowane do odczytywania na czytnikach to przede
wszystkim EPUB (ten format możesz odczytać m.in. na czytnikach
PocketBook) i MOBI (ten fromat możesz odczytać m.in. na czytnikach Kindle).
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
czytaj
na smartfonie
Aby odczytywać e-booki na swoim smartfonie musisz zainstalować specjalną
aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego,
który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. iBooks dla
EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
Czytaj fragment
Pobierz fragment
Pobierz fragment w jednym z dostępnych formatów
Terapia zajęciowa w geriatrii - ebook
W II edycji podręcznika, tak jak poprzednio, przedstawiono proces starzenia się w odniesieniu do sfery psychologicznej i społecznej, wyjaśniono specyfikę nowoczesnej terapii zajęciowej oraz pokazano możliwości jej stosowania w pracy z osobami starszymi. Książka ma także wymiar praktyczny. Uwzględnia kliniczne aspekty terapii zajęciowej w geriatrii, wskazuje narzędzia oceny stanu pacjenta geriatrycznego i zawiera przykłady metod pracy z seniorami zarówno sprawnymi poznawczo, jak i mającymi ograniczenia w tym zakresie. Prezentuje również konkretne strategie i rozwiązania, które można zastosować w pracy z osobami starszymi w różnych stadiach demencji. Nowe wydanie rozszerzono o charakterystykę wybranych chorób otępiennych oraz metody pracy z seniorami w postępującej demencji, tj. zajęcia oparte na koncepcji Marii Montessori i zajęcia grupowe realizowane zgodnie z założeniami metody TimeSlips™. Podręcznik adresowany jest do studentów kierunków terapia zajęciowa oraz fizjoterapia. Będzie również pomocny psychologom, pedagogom i asystentom osób niepełnosprawnych.
| Kategoria: | Medycyna |
| Zabezpieczenie: |
Watermark
|
| ISBN: | 978-83-01-24005-9 |
| Rozmiar pliku: | 4,5 MB |
FRAGMENT KSIĄŻKI
AUTORZY
Aneta Bac – doktor habilitowany nauk o kulturze fizycznej, profesor AWF, magister rehabilitacji ruchowej, certyfikowany nauczyciel terapii zajęciowej. Certyfikat wydany przez ENOTHE. Nauczyciel akademicki w zakresie fizjoterapii w ortopedii, fizjoterapii w chirurgii ogólnej, terapii zajęciowej w ortopedii oraz ergonomii środowiskowej. Współautorka podręczników z zakresu terapii zajęciowej oraz licznych publikacji naukowych z zakresu fizjoterapii i terapii zajęciowej. Autorka licznych wystąpień na konferencjach krajowych i zagranicznych. Propagatorka nowoczesnej terapii zajęciowej w Polsce. Współzałożycielka i prezes Polskiego Stowarzyszenia Terapii Zajęciowej, kierownik Katedry Terapii Zajęciowej Wydziału Rehabilitacji Ruchowej Akademii Wychowania Fizycznego im. B. Czecha w Krakowie. Swoje doświadczenie zawodowe zdobywała we współpracy z placówkami krajowymi oraz zagranicznymi, m.in. w Belgii, Finlandii i we Włoszech.
Edyta Janus – doktor habilitowany nauk humanistycznych w dyscyplinie socjologii, profesor AWF, magister socjologii, magister psychologii, trener-szkoleniowiec. Certyfikowany Teacher Training in Occupational Therapy Theory, Practice and Education. Certyfikat wydany przez ENOTHE. Profesor w Zakładzie Terapii Zajęciowej Stosowanej na Wydziale Rehabilitacji Ruchowej Akademii Wychowania Fizycznego im. B. Czecha w Krakowie. Praktykę z zakresu terapii zajęciowej nabywała w placówkach krajowych, a także w Portugalii, Słowenii, Wielkiej Brytanii. Autorka książki „Psychologia w pracy terapeuty zajęciowego. Wybrane zagadnienia”, redaktor publikacji „Terapia zajęciowa. Praktycy – praktykom” oraz licznych artykułów korespondujących z tematyką terapii zajęciowej. Członek Zarządu Polskiego Stowarzyszenia Terapii Zajęciowej. Delegat krajowy w strukturach COTEC – Council of Occupational Therapists for the European Countries.
Aleksandra Kulis – doktor nauk o kulturze fizycznej, magister rehabilitacji ruchowej. Adiunkt w Zakładzie Terapii Zajęciowej Stosowanej na Wydziale Rehabilitacji Ruchowej Akademii Wychowania Fizycznego im. B. Czecha w Krakowie. Certyfikowany Teacher Training in Occupational Therapy Theory, Practice and Education. Certyfikat wydany przez ENOTHE. Nauczyciel akademicki w zakresie terapii zajęciowej dzieci, osób z trudnościami w uczeniu się oraz osób w starszym wieku, a także masażu leczniczego, drenażu limfatycznego i masażu w kosmetologii. Praktykę z zakresu terapii zajęciowej zdobywała, współpracując z placówkami na terenie kraju oraz w Belgii, Holandii, Wielkiej Brytanii oraz Kanadzie. Autorka wielu wystąpień na konferencjach krajowych i zagranicznych związanych z tematyką terapii zajęciowej. Współautorka tłumaczenia na język polski nowoczesnych narzędzi stosowanych w terapii zajęciowej do oceny jakości uczestnictwa dzieci w zajęciach pozaszkolnych i pozalekcyjnych.
Agnieszka Smrokowska-Reichmann – doktor nauk humanistycznych w dyscyplinie filozofii, etyk, psychogerontolog, adiunkt w Zakładzie Terapii Zajęciowej Sensorycznej w Instytucie Nauk Stosowanych Akademii Wychowania Fizycznego im. B. Czecha w Krakowie. Członek Zarządu Polskiego Stowarzyszenia Terapii Zajęciowej i delegat krajowy do Światowej Federacji Terapeutów Zajęciowych (WFOT). Międzynarodowy Specjalista i Międzynarodowy Nauczyciel Snoezelen z ramienia ISNA-MSE. Propagatorka metody Snoezelen w Polsce. Od wielu lat współpracuje z organizacjami i placówkami opieki senioralnej w Polsce. Prowadzi szkolenia dotyczące m.in. metod komunikacji z seniorami z demencją. W pracy badawczej i w publikacjach koncentruje się na tematyce demencji oraz zastosowaniu środowisk polisensorycznych w terapii zajęciowej.PRZEDMOWA DO WYDANIA DRUGIEGO
Od pierwszego wydania Terapii zajęciowej w geriatrii minęło już ponad 7 lat. W tym czasie wiele w polskiej terapii zajęciowej się zmieniło – zawód terapeuty zajęciowego został uregulowany, pojawiły się inne podręczniki dotyczące praktyki terapii zajęciowej, wzrosła także rozpoznawalność zawodu. Mimo to nadal konieczne jest aktywne działanie na rzecz rozwoju tej dyscypliny oraz wspieranie praktyków w dostępie do aktualnej wiedzy dotyczącej teorii i praktyki terapii zajęciowej. Zadanie to przyświecało autorkom niniejszej publikacji zarówno przy przygotowywaniu pierwszego wydania, jak i jego wznowieniu.
Oddajemy w Państwa ręce zaktualizowaną i poszerzoną publikację z nadzieją, że spełni Państwa oczekiwania. Niniejsze wydanie zawiera dodatkowe podrozdziały dotyczące charakterystyki wybranych chorób otępiennych oraz metod pracy z seniorami w postępującej demencji – mowa o zajęciach opartych na koncepcji Marii Montessori oraz zajęciach grupowych realizowanych zgodnie z założeniami metody TimeSlips™. Zdajemy sobie sprawę, jak ważne jest wskazanie konkretnych metod i rozwiązań, które mogą Państwo wdrożyć w swoich miejscach pracy.
Osoby, które dopiero zapoznają się z terapią zajęciową, pragniemy zachęcić, zgodnie z istotą tego podejścia, do bycia towarzyszem podróży seniora oraz kierowania się przeświadczeniem, że każdy człowiek jest istotą zajęciową, niezależnie od wieku, poziomu sprawności czy stanu zdrowia. Chcemy zachęcić do spojrzenia na starość jako kolejny, naturalny okres rozwojowy, który – co jest wielce prawdopodobne – stanie się także udziałem wielu z nas. Profesjonalna opieka i wsparcie seniorów wymagają nie tylko wrażliwości, lecz także wiedzy i umiejętności. Mamy nadzieję, że nasza publikacja będzie dla Państwa zarówno źródłem wspominanej już wiedzy, jak i zachętą do jej praktycznego wdrażania.
Wraz ze współautorkami życzę owocnej lektury.
Edyta JanusPRZEDMOWA DO WYDANIA PIERWSZEGO
Starzenie się stanowi naturalny okres w życiu człowieka. Jego akceptacja i przeżywanie mają charakter indywidualny i niepowtarzalny.
Analiza sytuacji demograficznej Polski pokazuje, że starzenie się społeczeństwa jest faktem, obok którego nie można przejść obojętnie przede wszystkim dlatego, że proces ten niesie ze sobą szereg wyzwań. Jednym z nich jest konieczność zapewnienia osobom starszym szeroko rozumianej opieki i właściwego wsparcia oraz umożliwienie im partycypacji w życiu społecznym.
Podnoszenie jakości życia osób starszych wymaga poświęcenia im należnej uwagi. W tym celu warto korzystać, oprócz tradycyjnie ujmowanych działań skoncentrowanych na opiece medycznej czy socjalnej, także z najnowszych osiągnięć właściwych dla terapii zajęciowej. Warto podkreślić, że dyscyplina ta w nowoczesnym, światowym ujęciu koncentruje się wokół umożliwienia osobie starszej wykonywania ważnych i znaczących dla niej zajęć, co oznacza, że praca z seniorem powinna mieć charakter zindywidualizowany, uwzględniać jego potrzeby w zakresie realizowania zajęć z zakresu samoobsługi, czasu wolnego oraz tzw. produktywności.
Celem niniejszej publikacji jest przede wszystkim zaprezentowanie możliwości, jakie daje stosowanie terapii zajęciowej w pracy z seniorami zarówno sprawnymi poznawczo, jak i w późnym stadium demencji. Książka ta ma wymiar nie tylko teoretyczny, lecz przede wszystkim praktyczny. Przedstawiono w niej m.in. przykładowe narzędzia oceny stanu pacjenta geriatrycznego, wskazano wybrane metody pracy z seniorami, zaprezentowano opisy przypadków oraz opisano konkretne strategie i rozwiązania, które można z powodzeniem wdrażać w pracy z seniorami w różnych stadiach demencji.
Książka została przygotowana głównie z myślą o terapeutach zajęciowych i studentach tego kierunku. Może jednak stanowić także cenne źródło informacji dla psychologów, pedagogów oraz osób zawodowo zajmujących się pracą z osobami starszymi.
Edyta Janus1
PSYCHOLOGICZNO-SPOŁECZNE ASPEKTY
STARZENIA SIĘ I STAROŚCI
Edyta Janus
Słowa kluczowe: starzenie się, granice starości, sfera poznawcza, sfera emocjonalno-motywacyjna, osobowość, adaptacja do starości, społeczny wymiar starzenia się, stereotypy dotyczące ludzi starych, ageizm, gerontofobia, pozytywne starzenie się
1.1. Wprowadzenie
Starzenie się stanowi naturalny okres rozwojowy wpisany w funkcjonowanie człowieka. Określenie „rozwojowy” wskazuje, że człowiek rozwija się w ciągu całego życia, także w okresie późnej dorosłości. Starość jest etapem niosącym ze sobą nowe, nierzadko trudne zadania, których realizacja wymaga od jednostki zaangażowania i wysiłku. Przykładowe zadania, z którymi mierzą się osoby starsze, to: przystosowanie do spadku sił fizycznych, przystosowanie się do emerytury, utrzymywanie stosunków towarzyskich z równolatkami, odnalezienie się w zmieniających się rolach społecznych oraz urządzenie dogodnych fizycznych warunków bytu. Ważne miejsce zajmuje także radzenie sobie ze zdarzeniami krytycznymi, np. śmiercią współmałżonka, przyjaciół, utratą prestiżu i poczucia przydatności, oraz konfrontacja z nieuchronnością śmierci .
Starzenie się pociąga za sobą szereg zmian, nie tylko w odniesieniu do sfery biologicznej (utrata sił, pogorszenie zdrowia somatycznego), lecz także przeobrażeń dotyczących struktur psychiki. Należy podkreślić, że zmiany te nie muszą być paralelne. O ile zmiany na poziomie biologicznym mają zwykle wymiar deficytowy, o tyle zasoby psychiczne, które posiada jednostka, mogą umożliwić jej funkcjonowanie na poziomie zbliżonym do wcześniejszych okresów rozwojowych i sprzyjać nabywaniu nowych umiejętności oraz kształtowaniu nowych jakości psychicznych .
W niniejszym rozdziale zaprezentowano starzenie się w ujęciu psychologicznym i społecznym. Opisano przemiany zachodzące w sferze poznawczej, emocjonalno-motywacyjnej, a także najistotniejsze zmiany w zakresie osobowości. Istotne miejsce zajmuje również określenie sposobów przystosowania się do starości z uwzględnieniem pozytywnych i negatywnych aspektów starzenia się. Starzenie się ma także wymiar społeczny, w którego opisie odniesiono się do zjawiska ageizmu, gerontofobii i stereotypów dotyczących osób starszych. Rozdział zamyka opis pozytywnego podejścia do starości.
1.2. Granice okresu starości
O ile ustalenie końca starości nie stanowi większej trudności – wyznacza ją moment śmierci, o tyle wskazanie początku starzenia się jest wyzwaniem.
Różnice we wskazywaniu progu starości sięgają nawet 30 lat. Na przykład Aschoff uważa, że starość rozpoczyna się już po 45. r.ż., Birren zaś stoi na stanowisku, że wiek graniczny starości to 75. r.ż. . W polskiej literaturze psychologicznej również widoczne są różnice zdań dotyczące wieku, w którym można mówić o starości. Przetacznik-Gierowska wskazuje na 55. r.ż., podkreślając plastyczność owej granicy i możliwość przesuwania jej w dół bądź w górę o 3 lata . Inni badacze uważają, że wiek wyznaczający starość to 70. r.ż. . Dość wyraźne jest kryterium demograficzne, w którym starość określana jest jako „wiek poprodukcyjny” wyznaczany dla kobiet jako 60. r.ż., a dla mężczyzn jako 65. r.ż.
Trudność stanowi nie tylko jednoznaczne określenie początków starzenia się, lecz także periodyzacja tego okresu rozwojowego.
Według Światowej Organizacji Zdrowia można wyróżnić trzy okresy starości: wczesną starość (60–74 lata), późną starość (75–89 lat), długowieczność (powyżej 90 lat).
Starość nazywana bywa także trzecim wiekiem – w odniesieniu do osób między 60. a 80. r.ż. Użytecznym terminem jest także „wiek czwarty” obejmujący osoby powyżej 80. r.ż., które są traktowane jako grupa wiekowa odrębna kulturowo i społecznie. Lazer proponuje wyróżnić: młodszych starszych (young old) – osoby w wieku 65–75 lat, średnich starszych (mid old) – osoby w wieku 75–85 lat, starych starszych (old old) – osoby powyżej 85 lat .
Podział ten został przyjęty przez COTA (Certified Occupational Therapy Assistant) i propagowany jest jako pomocny w realizowaniu zadań w ramach terapii zajęciowej skierowanej do osób starszych. Wyodrębnione okresy stanowią podstawę analizy i opisu ról związanych z wykonywanymi zajęciami w zależności od wieku danej osoby oraz określenia oczekiwań i potrzeb seniorów .
Przedstawione podziały starości mają charakter umowny, dla którego punkt odniesienia stanowi zwykle tzw. wiek kalendarzowy (chronologiczny). Należy jednak podkreślić, że przy określaniu starości ważne są także subiektywne czynniki psychiczne, które wyrażają m.in. stopień przystosowania jednostki do procesu starzenia się: „mam 70 lat, ale czuję się, jakbym był 40-latkiem”. Nie bez przyczyny zatem wiek psychiczny określany bywa jako „wiek intersubiektywny”. W kryterium wieku psychicznego uwzględnia się także sprawność funkcji intelektualnych, zmysłów i zdolności przystosowawczych jednostki . Oprócz wymienionych kryteriów można wyróżnić także wiek biologiczny, określający sprawność i żywotność organizmu.
Zastanów się!
Można wyróżnić kilka kryteriów wieku, m.in. wiek biologiczny, kalendarzowy oraz psychiczny. Zastanów się, jak określił(a)byś wiek psychiczny Marii. Przeczytaj i odpowiedz.
Maria ma 67 lat. Od kilku lat przebywa na emeryturze. Mieszka sama – mąż zmarł, a dzieci, które założyły własne rodziny, mieszkają w tym samym mieście. Zarówno syn, jak i córka z rodzinami systematycznie odwiedzają matkę. Pani Maria co najmniej dwa razy w tygodniu uczęszcza na zajęcia uniwersytetu trzeciego wieku. Ma spore grono znajomych, z którymi spędza wolny czas „na herbatkach” albo wspólnych wyjściach do kina, korzystając z atrakcyjnej oferty zakupu biletów przygotowanej dla seniorów. Co najmniej raz w tygodniu uczestniczy w zajęciach „szkoła pleców” oferowanych przez jeden z ośrodków rehabilitacyjnych, gdzie, jak mówi, „dba o swój kręgosłup”, ponieważ brak regularnych ćwiczeń powoduje, że czuje się mało komfortowo. Dużo czyta, interesuje się bieżącymi wydarzeniami. Zdarzają jej się dni „gorszego samopoczucia”, jednakże, jak mówi, „nie można poddawać się czarnym myślom. Trzeba sobie z nimi radzić”. Maria lubi spędzać czas ze swoimi wnukami, które – jak podkreśla – „sprawiają, że czuje się jeszcze młodziej”. Wspólne chwile mijają im na zabawach, czytaniu książek oraz spacerach.
Aneta Bac – doktor habilitowany nauk o kulturze fizycznej, profesor AWF, magister rehabilitacji ruchowej, certyfikowany nauczyciel terapii zajęciowej. Certyfikat wydany przez ENOTHE. Nauczyciel akademicki w zakresie fizjoterapii w ortopedii, fizjoterapii w chirurgii ogólnej, terapii zajęciowej w ortopedii oraz ergonomii środowiskowej. Współautorka podręczników z zakresu terapii zajęciowej oraz licznych publikacji naukowych z zakresu fizjoterapii i terapii zajęciowej. Autorka licznych wystąpień na konferencjach krajowych i zagranicznych. Propagatorka nowoczesnej terapii zajęciowej w Polsce. Współzałożycielka i prezes Polskiego Stowarzyszenia Terapii Zajęciowej, kierownik Katedry Terapii Zajęciowej Wydziału Rehabilitacji Ruchowej Akademii Wychowania Fizycznego im. B. Czecha w Krakowie. Swoje doświadczenie zawodowe zdobywała we współpracy z placówkami krajowymi oraz zagranicznymi, m.in. w Belgii, Finlandii i we Włoszech.
Edyta Janus – doktor habilitowany nauk humanistycznych w dyscyplinie socjologii, profesor AWF, magister socjologii, magister psychologii, trener-szkoleniowiec. Certyfikowany Teacher Training in Occupational Therapy Theory, Practice and Education. Certyfikat wydany przez ENOTHE. Profesor w Zakładzie Terapii Zajęciowej Stosowanej na Wydziale Rehabilitacji Ruchowej Akademii Wychowania Fizycznego im. B. Czecha w Krakowie. Praktykę z zakresu terapii zajęciowej nabywała w placówkach krajowych, a także w Portugalii, Słowenii, Wielkiej Brytanii. Autorka książki „Psychologia w pracy terapeuty zajęciowego. Wybrane zagadnienia”, redaktor publikacji „Terapia zajęciowa. Praktycy – praktykom” oraz licznych artykułów korespondujących z tematyką terapii zajęciowej. Członek Zarządu Polskiego Stowarzyszenia Terapii Zajęciowej. Delegat krajowy w strukturach COTEC – Council of Occupational Therapists for the European Countries.
Aleksandra Kulis – doktor nauk o kulturze fizycznej, magister rehabilitacji ruchowej. Adiunkt w Zakładzie Terapii Zajęciowej Stosowanej na Wydziale Rehabilitacji Ruchowej Akademii Wychowania Fizycznego im. B. Czecha w Krakowie. Certyfikowany Teacher Training in Occupational Therapy Theory, Practice and Education. Certyfikat wydany przez ENOTHE. Nauczyciel akademicki w zakresie terapii zajęciowej dzieci, osób z trudnościami w uczeniu się oraz osób w starszym wieku, a także masażu leczniczego, drenażu limfatycznego i masażu w kosmetologii. Praktykę z zakresu terapii zajęciowej zdobywała, współpracując z placówkami na terenie kraju oraz w Belgii, Holandii, Wielkiej Brytanii oraz Kanadzie. Autorka wielu wystąpień na konferencjach krajowych i zagranicznych związanych z tematyką terapii zajęciowej. Współautorka tłumaczenia na język polski nowoczesnych narzędzi stosowanych w terapii zajęciowej do oceny jakości uczestnictwa dzieci w zajęciach pozaszkolnych i pozalekcyjnych.
Agnieszka Smrokowska-Reichmann – doktor nauk humanistycznych w dyscyplinie filozofii, etyk, psychogerontolog, adiunkt w Zakładzie Terapii Zajęciowej Sensorycznej w Instytucie Nauk Stosowanych Akademii Wychowania Fizycznego im. B. Czecha w Krakowie. Członek Zarządu Polskiego Stowarzyszenia Terapii Zajęciowej i delegat krajowy do Światowej Federacji Terapeutów Zajęciowych (WFOT). Międzynarodowy Specjalista i Międzynarodowy Nauczyciel Snoezelen z ramienia ISNA-MSE. Propagatorka metody Snoezelen w Polsce. Od wielu lat współpracuje z organizacjami i placówkami opieki senioralnej w Polsce. Prowadzi szkolenia dotyczące m.in. metod komunikacji z seniorami z demencją. W pracy badawczej i w publikacjach koncentruje się na tematyce demencji oraz zastosowaniu środowisk polisensorycznych w terapii zajęciowej.PRZEDMOWA DO WYDANIA DRUGIEGO
Od pierwszego wydania Terapii zajęciowej w geriatrii minęło już ponad 7 lat. W tym czasie wiele w polskiej terapii zajęciowej się zmieniło – zawód terapeuty zajęciowego został uregulowany, pojawiły się inne podręczniki dotyczące praktyki terapii zajęciowej, wzrosła także rozpoznawalność zawodu. Mimo to nadal konieczne jest aktywne działanie na rzecz rozwoju tej dyscypliny oraz wspieranie praktyków w dostępie do aktualnej wiedzy dotyczącej teorii i praktyki terapii zajęciowej. Zadanie to przyświecało autorkom niniejszej publikacji zarówno przy przygotowywaniu pierwszego wydania, jak i jego wznowieniu.
Oddajemy w Państwa ręce zaktualizowaną i poszerzoną publikację z nadzieją, że spełni Państwa oczekiwania. Niniejsze wydanie zawiera dodatkowe podrozdziały dotyczące charakterystyki wybranych chorób otępiennych oraz metod pracy z seniorami w postępującej demencji – mowa o zajęciach opartych na koncepcji Marii Montessori oraz zajęciach grupowych realizowanych zgodnie z założeniami metody TimeSlips™. Zdajemy sobie sprawę, jak ważne jest wskazanie konkretnych metod i rozwiązań, które mogą Państwo wdrożyć w swoich miejscach pracy.
Osoby, które dopiero zapoznają się z terapią zajęciową, pragniemy zachęcić, zgodnie z istotą tego podejścia, do bycia towarzyszem podróży seniora oraz kierowania się przeświadczeniem, że każdy człowiek jest istotą zajęciową, niezależnie od wieku, poziomu sprawności czy stanu zdrowia. Chcemy zachęcić do spojrzenia na starość jako kolejny, naturalny okres rozwojowy, który – co jest wielce prawdopodobne – stanie się także udziałem wielu z nas. Profesjonalna opieka i wsparcie seniorów wymagają nie tylko wrażliwości, lecz także wiedzy i umiejętności. Mamy nadzieję, że nasza publikacja będzie dla Państwa zarówno źródłem wspominanej już wiedzy, jak i zachętą do jej praktycznego wdrażania.
Wraz ze współautorkami życzę owocnej lektury.
Edyta JanusPRZEDMOWA DO WYDANIA PIERWSZEGO
Starzenie się stanowi naturalny okres w życiu człowieka. Jego akceptacja i przeżywanie mają charakter indywidualny i niepowtarzalny.
Analiza sytuacji demograficznej Polski pokazuje, że starzenie się społeczeństwa jest faktem, obok którego nie można przejść obojętnie przede wszystkim dlatego, że proces ten niesie ze sobą szereg wyzwań. Jednym z nich jest konieczność zapewnienia osobom starszym szeroko rozumianej opieki i właściwego wsparcia oraz umożliwienie im partycypacji w życiu społecznym.
Podnoszenie jakości życia osób starszych wymaga poświęcenia im należnej uwagi. W tym celu warto korzystać, oprócz tradycyjnie ujmowanych działań skoncentrowanych na opiece medycznej czy socjalnej, także z najnowszych osiągnięć właściwych dla terapii zajęciowej. Warto podkreślić, że dyscyplina ta w nowoczesnym, światowym ujęciu koncentruje się wokół umożliwienia osobie starszej wykonywania ważnych i znaczących dla niej zajęć, co oznacza, że praca z seniorem powinna mieć charakter zindywidualizowany, uwzględniać jego potrzeby w zakresie realizowania zajęć z zakresu samoobsługi, czasu wolnego oraz tzw. produktywności.
Celem niniejszej publikacji jest przede wszystkim zaprezentowanie możliwości, jakie daje stosowanie terapii zajęciowej w pracy z seniorami zarówno sprawnymi poznawczo, jak i w późnym stadium demencji. Książka ta ma wymiar nie tylko teoretyczny, lecz przede wszystkim praktyczny. Przedstawiono w niej m.in. przykładowe narzędzia oceny stanu pacjenta geriatrycznego, wskazano wybrane metody pracy z seniorami, zaprezentowano opisy przypadków oraz opisano konkretne strategie i rozwiązania, które można z powodzeniem wdrażać w pracy z seniorami w różnych stadiach demencji.
Książka została przygotowana głównie z myślą o terapeutach zajęciowych i studentach tego kierunku. Może jednak stanowić także cenne źródło informacji dla psychologów, pedagogów oraz osób zawodowo zajmujących się pracą z osobami starszymi.
Edyta Janus1
PSYCHOLOGICZNO-SPOŁECZNE ASPEKTY
STARZENIA SIĘ I STAROŚCI
Edyta Janus
Słowa kluczowe: starzenie się, granice starości, sfera poznawcza, sfera emocjonalno-motywacyjna, osobowość, adaptacja do starości, społeczny wymiar starzenia się, stereotypy dotyczące ludzi starych, ageizm, gerontofobia, pozytywne starzenie się
1.1. Wprowadzenie
Starzenie się stanowi naturalny okres rozwojowy wpisany w funkcjonowanie człowieka. Określenie „rozwojowy” wskazuje, że człowiek rozwija się w ciągu całego życia, także w okresie późnej dorosłości. Starość jest etapem niosącym ze sobą nowe, nierzadko trudne zadania, których realizacja wymaga od jednostki zaangażowania i wysiłku. Przykładowe zadania, z którymi mierzą się osoby starsze, to: przystosowanie do spadku sił fizycznych, przystosowanie się do emerytury, utrzymywanie stosunków towarzyskich z równolatkami, odnalezienie się w zmieniających się rolach społecznych oraz urządzenie dogodnych fizycznych warunków bytu. Ważne miejsce zajmuje także radzenie sobie ze zdarzeniami krytycznymi, np. śmiercią współmałżonka, przyjaciół, utratą prestiżu i poczucia przydatności, oraz konfrontacja z nieuchronnością śmierci .
Starzenie się pociąga za sobą szereg zmian, nie tylko w odniesieniu do sfery biologicznej (utrata sił, pogorszenie zdrowia somatycznego), lecz także przeobrażeń dotyczących struktur psychiki. Należy podkreślić, że zmiany te nie muszą być paralelne. O ile zmiany na poziomie biologicznym mają zwykle wymiar deficytowy, o tyle zasoby psychiczne, które posiada jednostka, mogą umożliwić jej funkcjonowanie na poziomie zbliżonym do wcześniejszych okresów rozwojowych i sprzyjać nabywaniu nowych umiejętności oraz kształtowaniu nowych jakości psychicznych .
W niniejszym rozdziale zaprezentowano starzenie się w ujęciu psychologicznym i społecznym. Opisano przemiany zachodzące w sferze poznawczej, emocjonalno-motywacyjnej, a także najistotniejsze zmiany w zakresie osobowości. Istotne miejsce zajmuje również określenie sposobów przystosowania się do starości z uwzględnieniem pozytywnych i negatywnych aspektów starzenia się. Starzenie się ma także wymiar społeczny, w którego opisie odniesiono się do zjawiska ageizmu, gerontofobii i stereotypów dotyczących osób starszych. Rozdział zamyka opis pozytywnego podejścia do starości.
1.2. Granice okresu starości
O ile ustalenie końca starości nie stanowi większej trudności – wyznacza ją moment śmierci, o tyle wskazanie początku starzenia się jest wyzwaniem.
Różnice we wskazywaniu progu starości sięgają nawet 30 lat. Na przykład Aschoff uważa, że starość rozpoczyna się już po 45. r.ż., Birren zaś stoi na stanowisku, że wiek graniczny starości to 75. r.ż. . W polskiej literaturze psychologicznej również widoczne są różnice zdań dotyczące wieku, w którym można mówić o starości. Przetacznik-Gierowska wskazuje na 55. r.ż., podkreślając plastyczność owej granicy i możliwość przesuwania jej w dół bądź w górę o 3 lata . Inni badacze uważają, że wiek wyznaczający starość to 70. r.ż. . Dość wyraźne jest kryterium demograficzne, w którym starość określana jest jako „wiek poprodukcyjny” wyznaczany dla kobiet jako 60. r.ż., a dla mężczyzn jako 65. r.ż.
Trudność stanowi nie tylko jednoznaczne określenie początków starzenia się, lecz także periodyzacja tego okresu rozwojowego.
Według Światowej Organizacji Zdrowia można wyróżnić trzy okresy starości: wczesną starość (60–74 lata), późną starość (75–89 lat), długowieczność (powyżej 90 lat).
Starość nazywana bywa także trzecim wiekiem – w odniesieniu do osób między 60. a 80. r.ż. Użytecznym terminem jest także „wiek czwarty” obejmujący osoby powyżej 80. r.ż., które są traktowane jako grupa wiekowa odrębna kulturowo i społecznie. Lazer proponuje wyróżnić: młodszych starszych (young old) – osoby w wieku 65–75 lat, średnich starszych (mid old) – osoby w wieku 75–85 lat, starych starszych (old old) – osoby powyżej 85 lat .
Podział ten został przyjęty przez COTA (Certified Occupational Therapy Assistant) i propagowany jest jako pomocny w realizowaniu zadań w ramach terapii zajęciowej skierowanej do osób starszych. Wyodrębnione okresy stanowią podstawę analizy i opisu ról związanych z wykonywanymi zajęciami w zależności od wieku danej osoby oraz określenia oczekiwań i potrzeb seniorów .
Przedstawione podziały starości mają charakter umowny, dla którego punkt odniesienia stanowi zwykle tzw. wiek kalendarzowy (chronologiczny). Należy jednak podkreślić, że przy określaniu starości ważne są także subiektywne czynniki psychiczne, które wyrażają m.in. stopień przystosowania jednostki do procesu starzenia się: „mam 70 lat, ale czuję się, jakbym był 40-latkiem”. Nie bez przyczyny zatem wiek psychiczny określany bywa jako „wiek intersubiektywny”. W kryterium wieku psychicznego uwzględnia się także sprawność funkcji intelektualnych, zmysłów i zdolności przystosowawczych jednostki . Oprócz wymienionych kryteriów można wyróżnić także wiek biologiczny, określający sprawność i żywotność organizmu.
Zastanów się!
Można wyróżnić kilka kryteriów wieku, m.in. wiek biologiczny, kalendarzowy oraz psychiczny. Zastanów się, jak określił(a)byś wiek psychiczny Marii. Przeczytaj i odpowiedz.
Maria ma 67 lat. Od kilku lat przebywa na emeryturze. Mieszka sama – mąż zmarł, a dzieci, które założyły własne rodziny, mieszkają w tym samym mieście. Zarówno syn, jak i córka z rodzinami systematycznie odwiedzają matkę. Pani Maria co najmniej dwa razy w tygodniu uczęszcza na zajęcia uniwersytetu trzeciego wieku. Ma spore grono znajomych, z którymi spędza wolny czas „na herbatkach” albo wspólnych wyjściach do kina, korzystając z atrakcyjnej oferty zakupu biletów przygotowanej dla seniorów. Co najmniej raz w tygodniu uczestniczy w zajęciach „szkoła pleców” oferowanych przez jeden z ośrodków rehabilitacyjnych, gdzie, jak mówi, „dba o swój kręgosłup”, ponieważ brak regularnych ćwiczeń powoduje, że czuje się mało komfortowo. Dużo czyta, interesuje się bieżącymi wydarzeniami. Zdarzają jej się dni „gorszego samopoczucia”, jednakże, jak mówi, „nie można poddawać się czarnym myślom. Trzeba sobie z nimi radzić”. Maria lubi spędzać czas ze swoimi wnukami, które – jak podkreśla – „sprawiają, że czuje się jeszcze młodziej”. Wspólne chwile mijają im na zabawach, czytaniu książek oraz spacerach.
więcej..
