Toskania light: przewodnik - ebook

Magiczne oblicza Toskanii

Na pocztówkach z Toskanii najczęściej widnieją złocące się słoneczniki, cyprysowe i piniowe aleje, winnice oraz gaje oliwne. Wśród nich, w rozległych, sennych dolinach, rozlokowały się osady i średniowieczne miasteczka.

Kto szuka swojego raju na ziemi, powinien zawitać do Toskanii. Jest tu wszystko, o czym tylko można sobie zamarzyć: góry, morze, wyspy, malownicze wsie oraz średniowieczne miasta – dzięki temu oferta turystyczna Toskanii jest bardzo bogata i zróżnicowana. Miasta, jak Florencja, Siena, Piza czy Lukka, zachęcają muzeami i zabytkami. Na wyspach Archipelagu Toskańskiego wciąż znajdują się dziewicze plaże, otoczone turkusowym morzem, a kurorty na wybrzeżu są pełne eleganckich butików i przytulnych kafejek. W głębi lądu można znaleźć średniowieczne miasteczka zatopione w urzekającym krajobrazie, a w okolicznych gospodarstwach agroturystycznych posmakować prawdziwego toskańskiego życia.

W Toskanii mają swoje domy światowej rangi politycy, znani aktorzy, pisarze i piosenkarze o międzynarodowej sławie. Region od zawsze przyciągał przedstawicieli elity kulturalnej i politycznej. Żyli tu najwięksi z największych, m.in.: Leonardo da Vinci, Michał Anioł, Dante Alighieri, Galileusz, papież Grzegorz VII, św. Katarzyna ze Sieny czy Giacomo Puccini.

Jednym z podstawowych źródeł dochodu w regionie jest turystyka. Szacuje się, że tylko Florencję odwiedza w ciągu roku ok. 7 mln osób. Do regionu ciągną także m.in. miłośnicy przyrody, górskich wędrówek, trekkingu po zacienionych leśnych ścieżkach, ornitologii i leniwego wypoczynku nad morzem.

Najlepszą – bo realistyczną – wizytówką Toskanii jest film „Ukryte pragnienia” nakręcony w 1996 r. przez włoskiego reżysera Bernarda Bertolucciego. Przenosi on widza na autentyczną toskańską prowincję: z jej odgłosami i barwami natury, intensywną wonią winnic i gajów oliwnych. Czas płynie tu powoli: na odpoczynku, spotkaniach z przyjaciółmi, rozmowach, spacerach. Bez względu na to, którą część regionu się odwiedzi, wszędzie towarzyszyć będzie smak toskańskiej kuchni oraz unoszący się w powietrzu delikatny zapach lokalnego wina. Pośpiech nie jest tu mile widziany.Raj dla smakoszy

Urlop w Toskanii to nie tylko coś dla ducha, ale też dla ciała. Miejscowa kuchnia, choć wyróżnia się prostotą, jest prawdziwą sztuką.

Podstawowe składniki większości potraw to oliwa z oliwek, warzywa, rośliny strączkowe, często grzyby. Mieszkańcy Toskanii lubią mocne smaki, dlatego region zadowoli znawców mięs, wędlin i serów. Będąc w stolicy regionu, spróbujmy bistecca alla fiorentina, czyli krwistego befsztyku po florencku. W Pizie godna polecenia jest dziczyzna, przede wszystkim kaczka (anatra), bażant (fagiano) i zając (coniglio), a także zupa z żab (zuppa di ranocchi). Sztandarowym daniem Sieny jest pici all’aglione, czyli nieco grubsze spaghetti domowej roboty z sosem pomidorowym z dodatkiem czosnku. Miasto słynie też z doskonałej dziczyzny. Okolice Maremmy są z kolei znane z serów: formaggio caprino della Maremma czy giallerino con zafferano di Maremma. Na toskańskim wybrzeżu królują oczywiście potrawy z ryb i owoców morza. Spróbujmy zupy rybnej o nazwie cacciucco, a także totani ripieni – kalmarów faszerowanych sosem pomidorowym z oliwą, parmezanem, zieloną pietruszką oraz szczyptą soli i pieprzu.

Wyrafinowanej otoczki dodają miejscowym kulinariom bardzo cenione tutaj trufle oraz kasztany. Z tych drugich przyrządza się np. tradycyjne ciasto o nazwie torta di marroni. Wart skosztowania jest też toskański chleb bez soli – pane sciocco. Idealnym dodatkiem do wielu dań będą wyśmienite toskańskie wina, jak np. chianti, brunello czy malvasia.Śladem tradycji przodków

Toskański folklor i tradycje odwołują się często do odległej historii. Podczas świąt odbywają się tu jarmarki, turnieje rycerskie i procesje – tak, jak działo się to w średniowieczu.

Regionalny folklor jest dla Toskańczyków powodem do dumy i stanowi o ich poczuciu odrębnej tożsamości. To dlatego tak chętnie podtrzymują swoje tradycje. Najsłynniejszą imprezą jest Palio – odbywająca się co roku w Sienie gonitwa koni na głównym placu miasta. Kto kojarzy wyścigi konne przede wszystkim z gonitwami oglądanymi przez powściągliwą w reakcjach arystokrację angielską, na pewno nigdy nie zapomni tego spektaklu. Pieczołowite tygodniowe przygotowania, te same od wieków rytuały, włoska spontaniczność i emocjonalność – w Sienie tego dnia nie mówi się o niczym innym. Podobna gorączka ogarnia Włochów w Pizie w ostatnią niedzielę czerwca, gdy przy Ponte di Mezzo odbywają się zawody miejscowych siłaczy – Il Gioco del Ponte.

Większość tradycyjnych toskańskich imprez to turnieje, w których walczą o prymat reprezentanci poszczególnych dzielnic. Warto choćby wymienić turniej kuszniczy Il Balestro del Girifalco w Massie Marittimie czy gonitwy koni – La Giostra dell’Orso w Pistoi i La Giostra del Saracino w Arezzo. Wyjątkowy jest też mecz piłkarski w kostiumach średniowiecznych, który odbywa się 24 czerwca we Florencji.

Folklor mieszczański to tylko jedna z odsłon toskańskiej tradycji. Drugą są niezliczone święta religijne, np. Festa della Sacra Cintola w Prato – święto pasa, osobliwej relikwi. Towarzyszą im często barwne procesje i hałaśliwe jarmarki.Nie przegap!

Wizyta w światowej sławy muzeach, dopingowanie jeźdźców w czasie sieneńskiego palio, degustacje wina, spacer uliczkami pamiętającymi wieki średnie – pewnych rzeczy w Toskanii nie wypada nie zrobić lub nie zobaczyć.

Piazza della Signoria patrz tutaj

Główny plac Florencji to swoista galeria sztuki pod gołym niebem. Wiekowe pałace, fontanny, podcienia, rzeźby – kwintesencja piękna stolicy Toskanii.

Galeria Uffizi patrz tutaj

W tym słynnym muzeum przechowywane są dzieła m.in. Goi, Canaletta, Caravaggia czy Rafaela. Ikoną galerii są „Narodziny Wenus” Botticellego.

Katedra Santa Maria del Fiore patrz tutaj

Skarbami florenckiej katedry są jej fantazyjna fasada, olbrzymia kopuła oraz dzwonnica. To jedna z największych na świecie świątyń katolickich.

Greve in Chianti patrz tutaj

Zapach słynnego wina chianti przenika niemal każdy tutejszy zakątek. Obowiązkowy punkt programu dla pasjonatów czerwonego trunku.

Carrara patrz tutaj

To właśnie z karraryjskiego marmuru Michał Anioł Buonarroti wyrzeźbił „Pietę”. W okolicach Carrary wciąż działa ponad 200 kamieniołomów, niektóre można zwiedzać.

Prato patrz tutaj

Spacer po Prato pozwala poczuć atmosferę minionych stuleci. W lokalnej katedrze można podziwiać osobliwą relikwię – pas Matki Boskiej.

Piza patrz tutaj

Miasto znamienitych obywateli i wielkich zabytków. Pizańska Krzywa Wieża urosła wręcz do rangi jednego z symboli narodowych Włoch.

Volterra patrz tutaj

Osoby zafascynowane kulturą Etrusków nie mogą pominąć Volterry. Lokalne muzeum należy do najważniejszych placówek zajmujących się tematyką tego starożytnego ludu.

Siena patrz tutaj

Średniowieczne kamienice, podziemne korytarze i emocjonujący wyścig konny – oto wizytówki Sieny. Charakterystycznym elementem architektury jest zaś Ratusz i jego smukła Torre del Mangia.

San Gimignano patrz tutaj

„Średniowieczny Manhattan” – tak określa się miasteczko, w którym wciąż wznoszą się ponad 50-metrowe wieże, liczące bez mała 800 lat.

Cortona patrz tutaj

Rozsławiona przez powieść „Pod słońcem Toskanii” malownicza Cortona pamięta wciąż czasy Etrusków, szczyci się także bogatymi muzeami i targami staroci.

Elba patrz tutaj

Kojarzona głównie z zesłaniem Napoleona, Elba to wyspa, na której można połączyć aktywny wypoczynek ze zwiedzaniem i słodkim far niente.Grosseto i prowincja

Kto myślał, że prawdziwi kowboje żyją wyłącznie na amerykańskich preriach, bardzo się zdziwi. Na najdzikszych plażach Maremmy spotkamy ich włoskich kolegów – butteri, którzy wypasają stada grossetańskich koni.

Grosseto i prowincja

1 Grosseto patrz tutaj

2 Castiglione della Pescaia patrz tutaj

3 Massa Marittima patrz tutaj

4 Monte Argentario patrz tutaj

5 Pitigliano patrz tutaj

6 Sorano patrz tutaj

1 Grosseto

Miasto wielokrotnie ulegało wyludnieniu i popadało w ruinę. Mimo to średniowieczna starówka jest dużą atrakcją.

Okoliczne bagna były trudnym środowiskiem życia. Powodowały choroby malaryczne, dlatego przez całe średniowiecze miasto na przemian wyludniało się i rozbudowywało. Sytuacja poprawiła się dopiero w XVII w. dzięki przeprowadzonym tu wówczas pracom irygacyjnym. Dziś Grosseto jest ważnym ośrodkiem rolniczym i przemysłowym.

Najstarsza, średniowieczna część miejscowości jest otoczoną pierścieniem grubych murów. Doprowadzi nas tam jedna z bram, np. Porta Vecchia. Duże wrażenie wywiera główny plac Grosseto – Piazza Dante, który ma dosyć osobliwy kształt trapezu. W jego centrum można zobaczyć pomnik Leopolda II. Jedną z pierzei placu tworzy zaś fantazyjna fasada budynku władz prowincji (Palazzo della Provincia).

Spośród tradycyjnych lokalnych dań najpopularniejsze to pappardelle al cinghiale (gruby, długi makaron z sosem z dziczyzny) i tortelli maremmani con spinaci (pierożki faszerowane szpinakiem). Jako przystawki można zamówić sery: pecorino stravecchio di Sorano con miele e pinoli, formaggio caprino della Maremma, czy też giallerino con zafferano di Maremma. Na deser warto skosztować wyrobów z kasztanów z okolic Monte Amiata (marroni del Monte Amiata) lub ciasta z winogronami, zwanego schiacciata con l’uva. Do najlepszych win czerwonych należą: Sovana Rosso, Capalbio rosso riserva, Monteregio di Massa Marittima rosso i Morelino di Scansano. Wśród białych wyróżnia się Bianco di Pitigliano.

1a Katedra św. Wawrzyńca

Katedra (Duomo di San Lorenzo, Piazza Duomo) pochodzi z przełomu XIII i XIV w., jednak niewiele pozostało z jej pierwotnego wyglądu. W XIX w. nadano jej styl neoromański. Wnętrze zostało zaprojektowane na planie krzyża łacińskiego. Składa się z trzech naw rozdzielonych kolumnami. Do najcenniejszych katedralnych skarbów należą XVII-wieczny ołtarz w prezbiterium, chrzcielnica z 1470 r., a także malowidło przedstawiające św. św. Karola Boromeusza i Wawrzyńca („San Carlo Borromeo e San Lorenzo”), które można zobaczyć w apsydzie.

W XIX w. kościołowi św. Wawrzyńca nadano styl neoromański.

1b Kościół św. Franciszka z Asyżu

Kościół (Chiesa di San Francesco d’Assisi, Piazza San Francesco 2) pochodzi z XIII w. Sylwetka świątyni ma charakter gotycki, z dosyć prostym portalem i pozbawioną przesadnych dekoracji fasadą. Jednonawowe wnętrze zdobią freski z XIV–XV w. W kaplicy przy prezbiterium jest też ciekawy krucyfiks z XII w. Warto zajrzeć do miejscowego klasztoru, na którego dziedzińcu stoi marmurowa studnia z epoki renesansu.

1c Muzeum Archeologiczne i Sztuki Maremmy

W muzeum znajduje się największa w całych Włoszech kolekcja sztuki etruskiej, a także przedmioty z okresu średniowiecza. Obok sekcji archeologicznej, w muzeum jest też dział poświęcony sztuce sakralnej lokalnej diecezji – są tu liczne malowidła, drewniane rzeźby, srebro i ceramika z XIII–XVII w. Do najcenniejszych obrazów należą m.in. pochodząca z XIV w. „Madonna z Dzieciątkiem”, której autorem jest Segna di Bonaventura, a także XIII-wieczny „Sąd Ostateczny”. Na XVII-wiecznym obrazie „Madonna w otoczeniu świętych” Ilaria Casolaniego można zobaczyć ówczesną panoramę miasta.

Museo Archeologico e d’Arte della Maremma
Piazza A. Baccarini 3, Grosseto
www.maam.comune.grosseto.it
XI–III: wt.–pt. 9.00–15.00, sb., nd. i św. 10.00–13.00 i 16.00–19.00; IV–V: wt.–pt. 10.30–17.30, sb., nd. i św. 10.00–13.00 i 16.00–19.00; VI–poł. IX: wt.–pt. 10.30–17.30, sb., nd. i św. 10.00–13.00 i17.00–20.00; poł. IX–X: wt.–pt. 10.00–17.00, sb., nd. i św. 10.00–13.00 i 16.00–19.00
5 € (2,50 €)

1d Mury miejskie Medyceuszy

Wewnątrz pierścienia murów ukrywa się najstarsza część Grosseto. Budowane przez prawie 30 lat (1564–1593), zachowały się do dzisiaj w bardzo dobrym stanie. Już na początku XIX w. teren wokół twierdzy został udostępniony mieszkańcom Grosseto. Dziś przebiega tędy malownicza aleja spacerowa. Na terenie twierdzy Medyceuszy (Fortezza Medicea) znajduje się budynek Il cassero del Sale, w którym była gromadzona sól, rozprowadzana potem przez kupców wzdłuż Szlaku Solnego.

Od czasów Etrusków w Maremmie (popularna nazwa prowincji Grosseto) hoduje się konie. Tutejsi kowboje cieszą się szczególną popularnością – pokazy sprawności w zaganianiu i oporządzaniu bydła oraz ujeżdżaniu ogierów stanowią nie lada atrakcję turystyczną. Ubrani w tradycyjne stroje grossetańscy butteri są prawdziwą dumą Maremmy.

2 Castiglione della Pescaia

Ze względu na wysoki standard usług turystycznych i czyste plaże kurort ten zwany jest Szwajcarią toskańskiej Maremmy.

Domostwa na starówce nie należą do wysokich. Wiele z nich jest zdobionych niewielkimi łukami oraz rozmaitymi posągami i rzeźbami. Panorama, która roztacza się z fortecy (Rocca Aragonese, Piazza della Rocca), może wprawić w zachwyt: krajobraz typowo wiejski przekształca się w nadmorski. Na horyzoncie widać sylwetki wyspy Giglio i Monte Argentario. Najbardziej ekskluzywne plaże znajdują się w osadzie Punta Ala, położonej 10 km na północny zachód od Castiglione.

Wielbiciele zabytków sakralnych powinni zajrzeć do kościoła św. Jana Chrzciciela (Pieve di San Giovanni Battista, Via Manzoni). Budynek został wzniesiony w tym samym okresie co forteca i służył początkowo jako składnica broni. W świątyni jest przechowywana relikwia zmarłego tu w 1157 r. św. Williama.

Le Bandite di Scarlino to 8 tys. hektarów nietkniętej przez człowieka natury. Obszar jest położony pomiędzy gminami Castiglione della Pescaia, Scarlino i Gavorrano. Przeważa tu krajobraz pagórkowaty. Teren jest w większości osłonięty drzewami. Kierując się na północny zachód, dotrzemy aż do morza – w okolice wybrzeża przy miejscowości Follonica. Nie ma lepszego miejsca na trekking, spacery, wycieczki rowerowe i jazdę konną.

W Castiglione della Pescaia nie brak ładnych plaż.

3 Massa Marittima

Miasto od lat słynie z bogatego dorobku kulturalnego. Pierwsze muzeum założono tutaj w połowie XIX w.

Piękna katedra św. Cerboniusza (Cattedrale di San Cerbone, Via Giro del Duomo 6) w stylu gotycko-romańskim pochodzi z XIII w. Na szczególną uwagę zasługuje jej fasada, zdobiona m.in. ślepymi arkadami. We wnętrzu świątyni znajdują się liczne dzieła sztuki sakralnej. Interesującym zabytkiem jest także wzniesiony na przełomie XIII i XIV w. kościół św. Augustyna (Chiesa di Sant’Agostino, Piazza Socci), w którym wisi pochodzący z XVII w. obraz „Ucieczka do Egiptu” Lorenza Lippiego.

W Pałacu Pretorów (Palazzo Pretorio) z XIII w. mieści się obecnie Muzeum Archeologiczne, które gromadzi eksponaty sztuki sepulkralnej z epoki etruskiej i rzymskiej. W pałacu mają siedzibę także Muzeum Pamięci Walki o Wyzwolenie Włoch oraz Pinakoteka.

W Muzeum Antycznej Stolarni (Antica Falegnameria) można wiele dowiedzieć się o lokalnym rzemiośle. Wystawa prezentuje sprzęty, jakimi posługiwali się w przeszłości tutejsi rzemieślnicy. Z kolei w dawnej kopalni marmuru działa Muzeum Górnictwa (Museo della Miniera).

Palazzo Pretorio
Piazza Garibaldi, Massa Marittima
IV–X: wt.–nd. 10.00–12.30, 15.30–19.00; IX–III: wt.–nd. 10.00–12.30, 15.00–17.00
3 € (1,50 €)
w Palazzo Pretorio mają siedzibę: Muzeum Archeologiczne (Museo Archeologico), Muzeum Pamięci Walki o Wyzwolenie Włoch (Museo del Risorgimento), Pinakoteka (Pinacoteca)
Antica Falegnameria
Vicolo Massaini, Massa Marittima
VI–IX: wt.–nd. 10.00–19.00
wstęp wolny
Museo della Miniera
Via Corridoni, Massa Marittima
wt.–nd. IV–VI: 10.00–12.45 i 15.00–17.45; VII–VIII: 10.00–12.30 i 15.00–17.30; IX–X: 10.00–12.45 i 15.00–17.45; X–III: 10.00–12.00 i 15.00–16.30
5 € (3 €)

W Massa Marittima znajdują się zabytki XIII- i XIV-wiecznej architektury.

4 Monte Argentario

Monte Argentario była kiedyś wyspą, ale prądy morskie połączyły ją z lądem.

Gmina składa się z dwóch odrębnych osad – dawnych twierdz portowych: Porto Ercole i Porto Santo Stefano. Ze szczytu wzniesienia, pełnego winorośli, drzewek oliwnych i sadów, roztacza się urzekający widok na okolicę.

W Porto Ercole najciekawszą atrakcją jest XVI-wieczna twierdza – La Rocca di Porto Ercole – w której zachowała się kaplica z portykiem zaprojektowana 400 lat temu przez rzeźbiarza Bernarda Buontalentiego. W większym i bardziej turystycznym Porto Santo Stefano wznosi się XVII-wieczna hiszpańska forteca (Fortezza Spagnola), która jest typowym przykładem architektury wojskowej z czasów panowania dynastii aragońskiej. W lokalnym Akwarium Śródziemnomorskim (Acquario Mediterraneo) hoduje się setki gatunków roślin i zwierząt należących do ekosystemu Morza Śródziemnego. Działa tu również stała wystawa muszli i podwodnych fotografii.

La Rocca di Porto Ercole
Porto Ercole, Monte Argentario
V–IX: codz. 10.00–12.00 i 17.00–19.00; X–IV: codz. 10.00–12.00 i 15.00–17.00
wstęp wolny po uprzedniej rezerwacji w biurze obsługi przy straży miejskiej (Ufficio Urp c/o Ufficio Polizia Municipale), Piazza Roma di Porto Ercole (pn.–sb. 9.00–12.30)
Fortezza Spagnola
Porto Santo Stefano, Monte Argentario
15 VI–IX: codz. 18.00–24.00; X–15 VI: sb.–nd. 10.30–12.30, 15.00–19.00; w styczniu zamknięte
2 € (1 €)
Acquario Mediterraneo
Lungomare dei Navigatori 44, Porto Santo Stefano, Monte Argentario
www.acquarioargentario.org
wt.–pt. 15.00–19.00, sb.–nd. 10.30–12.30 i 15.00–19.00
5 € (2 €)

Z Maremmy dobrze jest przywieźć produkty spożywcze: przede wszystkim wina, sery, wyroby mięsne i oliwę z oliwek. Z wysokiej jakości oliwy słynie Massa Marittima – miejscowość jest odznaczona znanym w całych Włoszech godłem uznaniowym Città dell’Olio (Miasto Oliwy). Na prezent idealne są miejscowe wódki, tzw. grappy, produkowane na bazie winorośli (np. Grappa di Bianco di Pitigliano lub Grappa di Capalbio).

Z Porto Ercole kursują promy na wyspę Giannutri.

5 Pitigliano

Średniowieczne domy zbudowane są w większości z porowatego tufu wulkanicznego, który nadaje miastu barwę ochry.

Jednym z najważniejszych zabytków w miasteczku są wzniesione na przełomie XIII i XIV w. fortyfikacje obronne, znane jako forteca Orsinich (Fortezza Orsini), która obecnie pełni funkcję centrum wystawowego i kulturalnego. Obok niej stoi kunsztownie zdobiona renesansowa rezydencja – pałac Orsinich. W jej salonach mieszczą się dwa muzea: Diecezjalne Sztuki Sakralnej (Museo Diocesano dell’Arte Sacra) oraz Archeologiczne Cywilizacji Etrusków (Museo Archeologio della Civiltà Etrusca). Wśród eksponatów o charakterze religijnym wyróżniają się różnorodne szaty liturgiczne i kielichy.

Nad Pitigliano góruje wieża katedry św. św. Piotra i Pawła (Cattedrale dei Santi Pietro e Paolo, Piazza Gregorio VII). Do świątyni prowadzi bogato udekorowany portal. Wewnątrz zobaczymy m.in. pochodzące z XVII w. malowidła oraz XIX-wieczne rzeźby: alegorie Wiary i Miłości.

Wśród typowych dla Pitigliano skał tufowych wytyczono szlaki krajobrazowe oraz ścieżki edukacyjne o tematyce geologicznej. Największą atrakcją są tzw. vie cave, czyli wyżłobione wśród skał tunele, których konstrukcję przypisuje się Etruskom.

Fortezza Orsini
Via Cavour 28, Pitigliano
w zależności od odbywających się imprez
Museo Diocesano dell’Arte sacra – Palazzo Orsini
Piazza Fortezza Orsini 25, Pitigliano
www.palazzo-orsinipitigliano.it
zimą: wt.–nd. 10.00–13.00 i 15.00–17.00; latem: wt.–nd. 10.00–13.00 i 15.00–19.00 (VIII: codz. 10.00–19.00)
4 € (3 €)
Museo Archeologio della Civiltà Etrusca – Palazzo Orsini
Piazza Fortezza Orsini 59c, Pitigliano
pn., czw., pt. 10.00–17.00, sb.–nd. 10.00–18.00
3 € (2 €)

Początek obecności Żydów w Pitigliano datuje się na drugą połowę XVI w. Wówczas schroniło się tutaj wielu wyznawców judaizmu, wyganianych masowo z niedalekiego Państwa Kościelnego. Pitigliano zyskało miano Małej Jerozolimy – Piccola Gerusalemme. Historię tutejszej wspólnoty żydowskiej dokumentują pozostałości getta, kirkut i wzniesiona w 1598 r. synagoga (Vicolo Marghera/Vicolo Manin, Pitigliano, 5 €). Na wizytę zasługuje zwłaszcza żydowska świątynia, starannie odnowiona pod koniec XX w.

W Pitigliano nie brakuje malowniczych kamiennych zaułków.

6 Sorano

Sorano niczym orle gniazdo wznosi się na szczycie tufowej skały.

W najwyższym punkcie miejscowości wznosi się XIV-wieczna forteca Orsinich. Mieści się tu Muzeum Średniowiecza i Odrodzenia (Museo del Medioevo e del Rinascimento). Szczególnie ciekawymi punktami zwiedzania są podziemia oraz ozdobiona freskami maleńka komnata na szczycie wieży.

Sorano jest uważane za jedną z najstarszych osad w prowincji – jego korzenie sięgają najprawdopodobniej średniowiecza. Potwierdzeniem tej tezy jest architektura centrum grodu: dominują niewielkich rozmiarów domostwa oraz charakterystyczne dla wieków średnich wieże rycerskie (case-torri). Wyróżnia się XIII-wieczny pałac Orsinich (Palazzo Orsini, Piazza della Chiesa). Na ten sam wiek datuje się też kolegiatę św. Mikołaja (Collegiata di San Niccolò). W jej wnętrzu jest przechowywana szata ze złotym krzyżem, należąca do Jana Pawła II.

W termach w Sorano można się zrelaksować w basenie (temperatura wody wynosi 37,5°C) lub też poddać naturalnym hydromasażom. Prawie połowę kompleksu stanowi teren zalesiony z wytyczonymi szlakami spacerowymi i trasami dla rowerów górskich.

W Parku Archeologicznym Città del Tufo na terenie gminy Sorano wytyczono trasy spacerowe, które prowadzą wśród okolicznych wykopalisk, grot, skał i kościołów.

Fortezza Orsini – Museo del Medioevo e del Rinascimento
Piazza Cairoli 3, Sorano
www.leviecave.it
godziny otwarcia zmienne, najlepiej sprawdzić je na stronie internetowej
muzeum: 5 €; bilet łączony (Park Archeologiczny i forteca Orsinich): 8 €
Terme di Sorano
Osada Santa Maria dell’Aquila, Sorano
www.termedisorano.it
II–XII
85–125 € za dobę z noclegiem dla 2 os.
Parco Archeologico „Città del Tufo”
Piazza Pretorio, osada Sovana, 9 km na południowy zachód od Sorano
www.leviecave.it
godziny otwarcia zmienne, najlepiej sprawdzić je na stronie internetowej
5 €, bilet łączony (Park Archeologiczny i forteca Orsinich): 8 €
latem także zwiedzanie nocne

Położona w najwyższym punkcie Sorano forteca Orsinich to ciekawy przykład renesansowej architektury wojskowej. Dziś w jej wnętrzach mieści się muzeum.