Tradycyjna Medycyna Chińska na co dzień. - ebook

Przedmowa

Ten, kogo trapią różnego rodzaju dolegliwości, może wybierać między różnorodnymi formami terapii. Oprócz medycyny konwencjonalnej w ostatnich dziesięcioleciach ugruntowało się także wiele alternatywnych metod terapii. Tradycyjna Medycyna Chińska (TMC) jest jedną z najbardziej znaczących z nich i pomogła już wielu ludziom – zarówno przy niewielkich codziennych dolegliwościach, jak i przy poważniejszych chorobach, takich jak migreny, bóle pleców czy przewlekłe choroby bólowe.

W czasie gdy choroby uwarunkowane stresem stają się coraz bardziej powszechne, wiele osób przykłada dużą wagę do metod leczenia, które z jednej strony mają mało skutków ubocznych, a z drugiej – są sprawdzone. TMC ma ponad 2500-letnią historię. Nadal jest dokumentowana i jeszcze obecnie nauczana na chińskich akademiach medycznych.

Jednym z głównych powodów, dla których TMC jest tak popularna na Zachodzie, jest to, że postrzega ona człowieka całościowo i nie rozgranicza między ciałem, umysłem oraz duszą. Poszczególne metody TMC – chińskie zioła, akupresura, akupunktura, tai chi czy qigong - z jednej strony mają na celu złagodzenie określonych dolegliwości fizycznych, a z drugiej strony harmonizację całego organizmu.

Wewnętrzna harmonia to wyrażenie, którego nie może zabraknąć podczas rozmowy o TMC. Zdrowie fizyczne i duchowe stoi w Chinach po dwóch stronach znaku równości. Podobnie jak we wszystkich zjawiskach w naturze, także w ludzkim organizmie chińska medycyna widzi działanie przeciwstawnych sobie sił, które dążą do harmonii i powinny zostać odpowiednio zbilansowane. Twarde i miękkie, silne i słabe – te przeciwieństwa noszą nazwę yin i yang i to właśnie one muszą zostać zharmonizowane. Bowiem tylko zrównoważony człowiek, w którym życiowa energia qi płynie bez przeszkód, jest zdrowy.

Niniejsza książka chce towarzyszyć ci przez cały tydzień z medycyną chińską. Oprócz podstaw tej medycyny oraz najważniejszych środków i metod leczniczych znajdziesz tutaj także siedem dziennych programów z wieloma praktycznymi uwagami oraz dokładnymi wskazówkami, dzięki którym delikatnie oraz bez skutków ubocznych wzmocnisz swój organizm i wprowadzisz go w stan równowagi.

Monachium, maj 2013

prof. TMC (Uniwersytet Yunnan) Li WuPodstawy TMC

Leczenie całościowe

Czy często masz problemy z zasypianiem? Cierpisz na dolegliwości żołądkowe lub odczuwasz napięcie karku? Tego typu dolegliwości związane z coraz większym stresem są od kilku dziesięcioleci coraz bardziej powszechne w krajach zachodnich. A kiedy dotyczą one wielu osób, często przyjmuje się, że są to typowe choroby cywilizacyjne.

W przypadku tego typu dolegliwości medycyna chińska często może być bardziej pomocna niż medycyna konwencjonalna.

Tym wszystkim, którzy nie chcą godzić się na cierpienie, TMC oferuje zaskakującą różnorodność metod terapeutycznych.

Niniejsza książka stanowi wprowadzenie do metod TMC. Opisuje ich podstawy, wyjaśnia, dlaczego metody medycyny chińskiej mogą być pomocne przy tak wielu dolegliwościach oraz oferuje programy ćwiczeń i metody lecznicze na cały tydzień. Chcemy ci pokazać, w jaki sposób możesz zrobić coś dobrego dla swojego ciała przy małym nakładzie czasu.

Wiele osób zwraca się w stronę TMC, ponieważ jako medycyna całościowa nie zna ona podziału na ciało, umysł i duszę i w związku z tym postrzega i leczy człowieka jako całość. Ta akceptacja jej zasad oraz skuteczność poszczególnych metod leczenia pokazują wyraźnie: metody takie jak akupunktura, akupresura i inne formy masażu, określone zasady odżywiania, ćwiczenia oddechowe qigong i uzdrawiająca gimnastyka tai chi sprawiają, że TMC staje się skutecznym systemem, w którym ważną rolę grają profilaktyka oraz zachowanie dobrego stanu zdrowia.

Inaczej niż na Zachodzie, w Chinach pod pojęciem zdrowia rozumie się nie tyle brak chorób, co określony styl życia, który polega na uważnym i odpowiedzialnym obchodzeniu się z samym sobą.

W medycynie chińskiej chodzi więc przede wszystkim o zapobieganie chorobom, a nie ich zwalczanie.

Idealne jest także połączenie medycyny zachodniej z wiedzą chińską. Terapia TMC może mieć działanie łagodzące i regenerujące na przykład po operacji lub podczas leczenia farmakologicznego. Udowodniono, że metodami TMC można skutecznie leczyć wiele różnych dolegliwości. Dlatego też wiele kas chorych przejmuje na przykład koszty akupunktury w ramach leczenia bólu. W takich przypadkach, oprócz stosowania samodzielnego leczenia, warto oczywiście skonsultować się z lekarzem.

Pochodzenie

Każda medycyna jest jednocześnie odzwierciedleniem społeczeństwa i kultury kraju, w którym powstała. Również chińska medycyna jest ściśle związana z kulturowym kontekstem Chin i powstała w oparciu o filozofię związku między przeciwieństwami oraz całościowego myślenia. Mistycyzm oraz widoczna rzeczywistość nie są postrzegane jako przeciwieństwa, lecz zlewają się w jeden wspólny system. Dlatego też medycyna chińska przykłada ogromną wagę do związku choroby z naturalnym i społecznym otoczeniem pacjenta.

To całościowe spojrzenie na człowieka jest jedną z najważniejszych podstaw TMC. Ciało, umysł i dusza stanowią jedność i są oznakami uniwersalnej energii życiowej qi.

Według zasad TMC choroby nie są postrzegane jako dolegliwości poszczególnych narządów, ale jako zaburzenia całego organizmu. Ścisły związek z tym ma teoria meridianów, czyli ścieżek, które łączą ze sobą poszczególne narządy, a także wnętrze oraz powierzchnię ciała i którymi płynie energia życiowa qi. Jak przekonamy się później, odgrywają one ważną rolę przede wszystkim w akupunkturze, masażach leczniczych oraz w ziołolecznictwie.

Całościowe spojrzenie na człowieka oznacza także, że nigdy nie jest on postrzegany w oderwaniu od otoczenia, w którym żyje. W filozofii taoizmu, na której opiera się także TMC, człowiek jest częścią wypełnionego energią wszechświata, naszej planety oraz otaczającej nas natury.

W tym spojrzeniu na świat wszystko jest zależne od siebie nawzajem i jest ze sobą powiązane. Lekarz TMC zawsze bierze pod uwagę zależności między psychicznymi i fizycznymi objawami a czynnikami środowiskowymi i próbuje na tej podstawie określić możliwe dysharmonie.

Podstawa teoretyczna, na której opiera się TMC, pochodzi z drugiego wieku przed naszą erą. Już wtedy chińscy uczeni opracowali podstawy teoretyczne, takie jak yin i yang, teorię pięciu przemian oraz teorię meridianów.

+-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| Tło chińskiej medycyny |
+-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| - Ciało, umysł i dusza stanowią jedność. |
| - Za zdrowie odpowiedzialny jest harmonijny przepływ energii w organizmie. Jeśli jest on zaburzony lub zablokowany, pojawia się choroba. |
| - Każda energia powinna być zrównoważona między dwoma biegunami. Jeśli energii życiowej qi jest zbyt mało lub zbyt dużo, zaczyna chorować określona część ciała, a choroba przenosi się na cały organizm przez system meridianów. |
+-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+

Równowaga sił yin i yang

Jednym z kluczowych konceptów TMC jest przeciwieństwo yin i yang. Pojawia się on po raz pierwszy w jedenastowiecznym dokumencie i opiera się na obserwacji natury, w której wszystko podlega dynamicznym zmianom oraz współpracy między przeciwstawnymi elementami; yin i yang symbolicznie reprezentują ten uniwersalny proces stale zmieniającej się rzeczywistości. Obie strony są nierozłącznie ze sobą związane i dopełniają się wzajemnie: gdy odchodzi ciemność, na jej miejsce przychodzi światło, aby następnie ponownie ustąpić miejsce ciemności. Bez nocy nie byłoby dnia, bez lata nie byłoby zimy, spokoju nie byłoby bez aktywności, a bez światła – ciemności.

Ta biegunowość określa nasze życie, bowiem również w ludzkim organizmie przebiegają te cykliczne procesy. Wszystkie funkcje naszego organizmu mają w sobie pierwiastek yin i yang: po wysiłku dążymy do odpoczynku, po napięciu – do rozluźnienia, przy zimnie – do gorąca, podczas głodu – do sytości itd. W przypadku nadmiaru jednego aspektu system zostaje wytrącony z równowagi i dochodzi do osłabienia yin lub yang, co prowadzi do pojawienia się określonych dolegliwości. Zgodnie z tą logiką choroba zawsze wynika z braku równowagi między yin i yang.

Podczas analizy tych dwóch biegunów można zauważyć, że yin i yang wprawdzie są przeciwieństwami, ale też potrzebują siebie wzajemnie. Chodzi więc o to, aby uzyskać harmonijną równowagę obu tych aspektów, ponieważ każda pojedyncza niezrównoważona siła może wyrządzić szkody (zdrowotne).

Obiektywna zależność między yin i yang przedstawiona jest na poniższej grafice:

W TMC do koncepcji yin i yang włączane są także części ludzkiego ciała. Przednia część naszego ciała odpowiada yin, a tylna – yang; nasza górna połowa ciała to bardziej yin niż yang. Strona lewa uchodzi za yin, a prawa – za yang, chrząstki i ścięgna to yang, a skóra i kości – yin.

Narządy yin są stabilne, zbudowane z masywnej tkanki i zawierają energię. Są odpowiedzialne za tworzenie, przetwarzanie, regulowanie, magazynowanie i kontrolowanie. Narządy yang to z kolei narządy puste (jamiste), które odbierają, transportują, rozdzielają i oddają energię, która jest nam dostarczana na przykład przez codzienne odżywianie.

Celem leczenia TMC jest uzyskanie równowagi między aspektami yin i yang w organizmie.

Odpowiedniki yin i yang

------------------------ -------------------------
Yin Yang
żeński męski
prawo lewo
ciemny jasny
przyjmujący oddający
zastygający silnie przemieniający
cichy głośny
ziemia niebo
księżyc słońce
zimno ciepło
noc dzień
woda ogień
wilgoć suchość
jesień wiosna
zima lato
ruch w dół ruch w górę
pasywny aktywny
depresyjny wesoły
pustka obfitość
deszcz wiatr
starość młodość
śmierć wzrost
Części ciała yin Części ciała yang
dolna część ciała górna część ciała
przednia część ciała tylna część ciała
prawa strona ciała lewa strona ciała
wewnętrzna część ciała zewnętrzna część ciała
jamy ciała część zewnętrzna
narządy pełne narządy puste (jamiste)
skóra i kości ścięgna i chrząstki
------------------------ -------------------------

Teoria pięciu przemian oraz nauka o pięciu elementach

Początki teorii yin i yang sięgają chińskiej starożytności, lecz na pierwsze ślady teorii pięciu przemian można natknąć się już w dokumentach z IV wieku przed naszą erą. Według tej teorii wszystkie zjawiska są przyporządkowane pięciu stadiom (procesom) rozwoju. Zgodnie z chińską ideą cyfra pięć jest cyfrą życia. Składa się z ona z cyfry dwa, która jest cyfrą ziemi (yin) oraz z cyfry trzy będącej cyfrą nieba (yang). Pięć przemian znajduje ich odpowiedniki w następujących elementach: drewnie, ogniu, ziemi, metalu i wodzie.

Teoria pięciu przemian oraz pięciu elementów służy w nauce chińskiej do opisywania przemijających procesów i naturalnego rozwoju, a także na przykład do opisu pór roku: drewno odpowiada wiośnie, ogień – lecie, ziemia – późnym lecie, metal – jesieni, a woda – zimie. Za pomocą tych elementów można opisywać także fazy ludzkiego życia, od narodzin i dzieciństwa przez młodą dorosłość, wiek średni i starzenie się aż do śmierci.

Tak samo jak w przypadku systemu yin-yang, również pięciu przemianom przyporządkowane są niezliczone zjawiska związane z człowiekiem, takie jak funkcje organizmu, emocje i zachowania psychiczne, co przedstawiono w poniższej tabeli. Każdemu elementowi przyporządkowane są konkretne cechy: drewno jest rosnące, zakorzenione i ruchome, ogień suchy, unoszący się i ruchomy, ziemia produktywna, rosnąca i płodna, metal – tnący, twardy i przewodzący, a woda mokra, chłodna, spadająca, płynąca i uległa.

Te pięć elementów może być między sobą w różnych stosunkach; mogą się one wzajemnie rozszerzać, zwalczać i kontrolować. Kiedy nawzajem się dopełniają i kontrolują, człowiek pozostaje zdrowy. Kiedy jednak mają na siebie negatywny wpływ, dochodzi do zaburzeń fizycznych i psychicznych. Ilustruje to poniższy przykład: jeśli przez dłuższy czas występuje niedobór takich aspektów jak spokój i refleksja (a my żyjemy tylko w drewnie i ogniu), ten brak równowagi między elementami może nieść za sobą zdrowotne konsekwencje, takie jak wypalenie. Prawie nikt nie jest idealnie zrównoważony z natury. Oznacza to, że poszczególne elementy u każdego mogą być w innym stopniu ukształtowane.

Jako że pięć przemian oraz koncepcja cyklu życiowego są kluczowymi konceptem TMC, chcemy nieco bardziej szczegółowo opisać poszczególne elementy.

Dalsza część książki dostępna w wersji pełnej