Upalne lato Kaliny - ebook

Roz­dział I

Ma­rianna

Czas zdaje się trwać w miej­scu, nie­wzru­sze­nie, za­wie­szony w du­cho­cie wy­peł­nia­ją­cej po­kój i tylko serce sta­rego ze­gara wi­szą­cego na ścia­nie wciąż po­wol­nie od­mie­rza se­kundy i sen­nie pły­nące mi­nuty. Ci­che ty­ka­nie daje świa­dec­two przej­ścia ich ulot­nego ist­nie­nia z „te­raz” do „kie­dyś”. Tik-tak, tik-tak… Me­cha­nizm za­mknięty w ma­ho­nio­wej skrzynce wpra­wia wa­ha­dło w jed­no­stajny ruch – jakby w ocze­ki­wa­niu na wy­bi­cie ko­lej­nej, upra­gnio­nej go­dziny, by raz na za­wsze za­koń­czyć ży­cie tej obec­nej, nud­nej, mo­no­ton­nej i nic nie­zna­czą­cej. Byle tylko prze­trwać tę chwilę – do czasu, gdy słońce cał­ko­wi­cie schowa swoją roz­pa­loną twarz za po­kru­szo­nymi da­chów­kami znisz­czo­nych przez wojnę ka­mie­nic po dru­giej stro­nie ulicy. Tylko w tym świe­tle – cie­płym, nie­mal po­ma­rań­czo­wym – ich po­ra­nione fa­sady wy­dają się piękne. Do­sko­nałe w swo­jej mrocz­nej nie­do­sko­na­ło­ści. Do­stojne, choć na­dal w du­żej czę­ści nie­odre­mon­to­wane. Odarte z daw­nego prze­py­chu przez odłamki z moź­dzie­rzy, które z wi­bru­ją­cym, zło­wro­gim świ­stem pięt­na­ście lat temu wy­ma­lo­wały na nich trwałe bli­zny – odzie­ra­jąc nie tylko z tyn­ków, ale i ze złu­dzeń. Te­raz, w po­świa­cie koń­czą­cego się dnia, w grze pół­cieni, wo­jenne szramy blakną, a bu­dynki znowu przez krótką chwilę wy­glą­dają jak daw­niej – za­nim wszystko się skoń­czyło.

Ale tak na­prawdę do­piero wraz z na­dej­ściem wie­czoru, kiedy mrok i szpe­tota na nowo ogarną War­szawę, wy­da­rzy się to, na co każda cząstka sta­rego miesz­ka­nia jakby tylko cze­kała. I ze­gar, i okrą­gły stół, sto­jący w cen­tral­nym punk­cie po­koju. Wy­tarty per­ski dy­wan przy­kry­wa­jący znisz­czoną mo­za­ikę par­kietu, który przed laty mi­ster­nie uło­żono z róż­nych ga­tun­ków drewna w kształt ro­zety – o jej ist­nie­niu dzi­siaj już nikt nie pa­mięta. I rzeź­biona ko­moda z lekko nad­pa­lo­nym ro­giem jed­nej z szu­flad. Nie­duże, ide­al­nie za­słane łóżko sto­jące w naj­ciem­niej­szym ką­cie. I zie­lony piec ka­flowy z że­liw­nymi drzwicz­kami. A na­wet wy­pło­wiałe ta­pety, brzydko od­sta­jące przy wy­so­kim su­fi­cie, na któ­rym w paru miej­scach łusz­czy się przy­bru­dzona farba.

Każdy ele­ment tej ma­łej prze­strzeni wy­daje się za­wie­szony w nie­mym ocze­ki­wa­niu – po­dob­nie jak scena te­atralna przed roz­po­czę­ciem pierw­szego aktu przed­sta­wie­nia. Każda cząstka tego po­koju czeka. Czeka. Ale przede wszyst­kim czeka ona, główna ak­torka, nie­od­zowny ele­ment tu­tej­szej sce­no­gra­fii – ko­bieta sto­jąca nie­ru­chomo przy oknie.

Cho­ciaż jest znie­cier­pli­wiona, może tro­chę roz­draż­niona, gdy prze­nosi spoj­rze­nie z gry świa­teł za oknem w głąb po­miesz­cze­nia, stara się za­cho­wać obo­jętny wy­raz twa­rzy. W końcu jest przy­zwy­cza­jona do tego stanu. Do bez­u­stan­nego za­wie­sze­nia, do wstrzy­my­wa­nia od­de­chu. Do cze­ka­nia. Za­nim na­dej­dzie wie­czór. Za­nim przyj­dzie noc. Za­nim przyj­dzie on.

Tym­cza­sem jej wzrok pada na ja­sną głowę chło­paka, który w sku­pie­niu no­tuje coś w bru­lio­nie, sie­dząc przy stole przy­kry­tym szy­deł­kową ser­wetą. Ma­rianna nie­znacz­nie się uśmie­cha, ob­ser­wu­jąc jego sku­pie­nie. Dys­kret­nie wo­dzi wzro­kiem po szczu­płych opa­lo­nych przed­ra­mio­nach wy­glą­da­ją­cych spod pod­wi­nię­tych rę­ka­wów ko­szuli. Choć pod gładką skórą za­czy­nają się ry­so­wać mię­śnie, chło­piec na­dal wy­daje się nie­winny, nie­doj­rzały. Chło­piec, bo jesz­cze nie męż­czy­zna – do­piero w przy­szłym roku zda ma­turę. Tak mało ma w gło­wie, gdy tym­cza­sem jego ciało ofe­ruje już tak wiele. Wciąż nie jest do­ro­sły, cho­ciaż prze­stał już być dziec­kiem. O tylu spra­wach do­piero się do­wie. Tylu sma­ków ży­cia jesz­cze za­kosz­tuje. A może już za­kosz­to­wał? – za­sta­na­wia się Ma­rianna. Co ja wie­dzia­łam o świe­cie w jego wieku?

– Fra­nçois, czy już? – pyta po fran­cu­sku.

– Je n’ai pas… en­core fini, Ma­dame – duka chło­pak, uno­sząc głowę znad za­da­nego ćwi­cze­nia, nieco się przy tym czer­wie­niąc. „Jesz­cze nie skoń­czy­łem, pro­szę pani”.

Jest za­kło­po­tany swoją opie­sza­ło­ścią, nie­do­sta­teczną zna­jo­mo­ścią ję­zyka, ak­cen­tem? Czy może jej spoj­rze­niem? Spe­szony wy­ra­zem oczu na­uczy­cielki?

Ma­rianna ma trzy­dzie­ści osiem lat, ale na­dal jest nie­zwy­kle atrak­cyjna, choć może nieco zbyt szczu­pła, na­zbyt wiotka, ete­ryczna, jakby miała się roz­paść przy moc­niej­szym uści­sku, roz­sy­pać pod do­tknię­ciem dłoni. Po­do­bna do je­sien­nej róży, któ­rej płatki po­woli za­czy­nają więd­nąć, choć wła­śnie te­raz pach­nie naj­in­ten­syw­niej, odu­rza­jąco.

Złote włosy do ra­mion za­zwy­czaj upina z tyłu głowy – wśród ja­snych fal nie sre­brzy się ani je­den siwy włos, ale czoło prze­cina kilka po­je­dyn­czych zmarsz­czek. Po­do­bne, nie­zbyt głę­bo­kie, cią­gną się od ust w kie­runku brody, na­da­jąc twa­rzy su­rowy wy­raz. Ma­rianna, mimo że tak doj­rzale piękna, przez te bruzdy spra­wia wra­że­nie przed­wcze­śnie po­sta­rza­łej. A może to nie czas, a po pro­stu gry­mas nie­za­do­wo­le­nia albo za­wodu, który zbyt czę­sto go­ścił na jej peł­nych ustach, wy­żło­bił te mi­miczne znaki? Zmarszczki uśmie­chu, które po­wstały z zu­peł­nie in­nego po­wodu.

Po­do­bne wra­że­nie – choć w ja­kiś spo­sób nie­ostre, nie­jed­no­znaczne – wy­wiera wielu lu­dzi jej po­ko­le­nia. Wszy­scy za szybko mu­sieli doj­rzeć, za dużo wi­dzieli, za mocno czuli. Więc może dla­tego te­raz sznu­rują wargi w mil­cze­niu? By nie mó­wić, nie opo­wia­dać o tym, co prze­szli, nie roz­dra­py­wać sło­wami sta­rych ran, nie na­zy­wać prze­szło­ści po imie­niu. Za­my­kają ją w ci­szy nie­wy­krzy­cza­nego cier­pie­nia – po­zor­nie nie­do­po­wie­dze­nie boli mniej niż słowa. Ob­razy wra­cają, do­piero gdy wy­rzuci się je w prze­strzeń, wy­ar­ty­ku­łuje na głos. Dla­tego Ma­rianna i jej ró­wie­śnicy tak nie­wiele mó­wią.

Pod oczami lek­torki ry­sują się ciemne pół­kola. Może to przez rzęsy? – za­sta­na­wia się chło­pak. Za­wsze są tak do­kład­nie wy­tu­szo­wane, dłu­gie i gę­ste. Czy to one rzu­cają cień na po­liczki? A może wra­że­nie zmę­cze­nia po­wo­dują odro­binę opuch­nięte po­wieki, które na­dają spoj­rze­niu Ma­rianny le­niwy, koci cha­rak­ter? Albo to nie­wy­spa­nie? Albo Ma­dame zbyt czę­sto pła­cze? Czy ma ja­kieś pro­blemy? Któż w dzi­siej­szych cza­sach ich nie ma? Może jest sa­motna – nie nosi ob­rączki i chyba nie ma żad­nej ro­dziny – lub nie­szczę­śli­wie za­ko­chana? Tego uczeń może się tylko do­my­ślać, bo w rze­czy­wi­sto­ści nie­wiele wie o swo­jej na­uczy­cielce i jej ży­ciu. O smut­kach, pra­gnie­niach i tę­sk­no­tach tej ko­biety.

Spo­ty­kają się za­wsze w czwartki i piątki, co dwa ty­go­dnie, na­wet pod­czas wa­ka­cji, i spę­dzają w tym nie­wiel­kim po­miesz­cze­niu go­dzinę wy­peł­nioną kon­wer­sa­cją i pi­sa­niem wy­pra­co­wań. Fran­cu­ski… Po co mu ten cały fran­cu­ski? Te­raz trzeba znać ro­syj­ski, ewen­tu­al­nie nie­miecki. Ale fran­cu­ski? Fra­nek nie wi­dzi w tym sensu – z wy­jąt­kiem ta­kiego, że może za­im­po­no­wać dziew­czy­nom. Nie wie­dzieć czemu, one uwa­żają ję­zyk Vol­ta­ire’a za wy­jąt­kowo ro­man­tyczny. No i ro­dzice uparli się na te lek­cje. Oj­ciec się uparł. Po­do­bno wszy­scy ko­le­dzy z pre­zy­dium po­sy­łają dzieci na lek­cje ję­zy­ków „zgni­łego Za­chodu”. Wło­ski, an­giel­ski, fran­cu­ski – obo­wiąz­kowy re­per­tuar przed­wo­jen­nych elit. Ich zna­jo­mość do ni­czego się te­raz nie przyda, jed­nak na­dal no­bi­li­tuje. Dla­tego na­leży zna­leźć lek­tora. I znaj­duje się Ma­rianna. Ja­kiś zna­jomy zna­jo­mego ją po­le­cił, więc chło­pak od dwóch lat uczęsz­cza na pry­watne za­ję­cia. Z mo­zo­łem brnie po­przez me­an­dry gra­ma­tyki – która spra­wia mu trud­no­ści – przez gąszcz słó­wek, od­po­wied­niego sta­wia­nia ak­cen­tów, przez gar­dłowe „r”. Ale to wszystko nie­zmier­nie go nuży… Na­uka go nie in­te­re­suje, za to lubi ob­ser­wo­wać swoją ta­jem­ni­czą na­uczy­cielkę.

Mimo że znacz­nie od niego star­sza – chyba w po­dob­nym wieku co jego matka – wy­daje mu się sza­le­nie atrak­cyjna. A naj­bar­dziej po­cią­ga­jąca w chwi­lach za­dumy, gdy są­dzi, że chło­pak od­ra­bia za­daną pracę. Wów­czas emo­cje biorą górę nad wy­stu­dio­wa­nym uśmie­chem, a Ma­rianna wy­daje się bar­dziej praw­dziwa. Cho­ciaż rów­no­cze­śnie w prze­dziwny spo­sób nie­oczy­wi­sta – niby współ­cze­sna, a jed­nak jakby wy­jęta z in­nej epoki, z in­nego świata, do któ­rego już nikt nie zna drogi.

Fran­ci­szek koń­czy wy­pra­co­wa­nie, a tym­cza­sem Ma­rianna opiera się o wy­szczer­biony pa­ra­pet, za­pala pa­pie­rosa, po­woli się za­ciąga i znowu za­ta­pia spoj­rze­nie w wi­doku za oknem. Za­raz skoń­czy lek­cję – to już ostat­nia dzi­siej­szego dnia – za­mknie drzwi za uczniem, a po­tem…

Do środka wpada ko­lejna fala go­rą­cego po­wie­trza wraz z dźwię­kami ulicy. Z dołu do­cho­dzą urywki roz­mów prze­chod­niów, czyjś iry­tu­jąco wy­soki śmiech, stu­kot ob­ca­sów – które ja­kaś dziew­czyna wło­żyła w ten piąt­kowy letni wie­czór, spie­sząc się na spo­tka­nie z męż­czy­zną – a także dud­nie­nie sil­ni­ków nie­licz­nych sa­mo­cho­dów i od­le­gły, me­ta­liczny po­głos tram­wa­jów do­cie­ra­jący tu aż z Mar­szał­kow­skiej.

Gdzieś tam, po­śród ulic ską­pa­nych w cie­płym świe­tle, za­pewne klu­czy on. My­śląc o tym, Ma­rianna od­ru­chowo po­pra­wia apaszkę na szyi. Może ku­puje kwiaty lub jej ulu­bio­nego rie­slinga na wie­czór, może z nie­cier­pli­wo­ścią zerka na ze­ga­rek, ma­rząc, by wy­biła wła­ściwa go­dzina? Prze­cież jego ży­cie – po­dob­nie jak Ma­rianny – jest nie­ustan­nym ocze­ki­wa­niem. Na te wie­czory, na spo­tka­nia. I na noce – ich wspólne noce… Kiedy w za­ci­szu miesz­ka­nia przez chwilę na­leżą tylko do sie­bie.

Jed­nak ten stan za­wie­sze­nia już wkrótce się skoń­czy. Wszystko się zmieni. Ma­rianna to czuje. Wie, że jest już bar­dzo bli­sko upra­gnio­nego mo­mentu, gdy będą mo­gli być ra­zem. Na­prawdę ra­zem.

– Et vo­ilà, Ma­dame! – głos Franka wy­rywa ją z roz­my­ślań.

– Bien. Do­brze.

Ma­rianna gasi pa­pie­rosa w krysz­ta­ło­wej po­piel­niczce sto­ją­cej na pa­ra­pe­cie i pod­cho­dzi do ucznia. Przy­staje tuż za jego ple­cami i na­chyla się nad otwar­tym ze­szy­tem. Chło­pak czuje na ple­cach cie­pło bi­jące od jej ciała, wdy­cha ciężki za­pach piż­mo­wych per­fum mie­sza­jący się z wo­nią ty­to­nio­wego dymu. Przy­myka po­wieki. Bez­wied­nie za­ci­ska spo­cone dło­nie. Udaje, że czeka na jej wer­dykt, choć ocena wy­pra­co­wa­nia zu­peł­nie go nie ob­cho­dzi.

Tym­cza­sem ko­bieta zdaje się nie do­strze­gać re­ak­cji ucznia. Jej oczy szybko bie­gną po tek­ście. Czyta za­my­ślona, po czym bez słowa, de­li­kat­nym, zmy­sło­wym ge­stem wyj­muje z jego dłoni pióro, a na­stęp­nie za­ma­szy­ście za­zna­cza błędy. Skon­cen­tro­wana, lekko przy­gryza wargi, na jej czole ry­suje się po­zioma zmarszczka.

Po chwili wy­raz sku­pie­nia znika, bruzda się wy­gła­dza. Ma­rianna cier­pli­wie wy­mie­nia ko­lejne po­tknię­cia chło­paka – bez cie­nia wy­rzutu, jakby i jej nie za­le­żało na po­stę­pach ucznia.

– Tu i tu. Wi­dzisz? Źle od­mie­ni­łeś. Ale reszta… ir­répro­acha­ble, bez za­rzutu. Ro­bisz co­raz mniej błę­dów. – De­li­kat­nie do­tyka jego ra­mie­nia. – Na dziś to już wszystko.

Pro­stuje się. Od­kłada pióro obok ze­szytu i od­suwa się od krze­sła, po­zwa­la­jąc chłopcu wstać. Fran­ci­szek nie­po­rad­nie, w mil­cze­niu, zbiera przy­bory do pi­sa­nia, słow­nik w wy­tar­tych okład­kach, fiszki z no­tat­kami. Gdy się pro­stuje, jest wyż­szy od Ma­rianny o głowę, ma sze­ro­kie ra­miona, bez trudu mógłby ją pod­nieść, a mimo tego pod ja­sno­orze­cho­wym spoj­rze­niem ko­biety wy­daje się mniej­szy. Czuje się za­że­no­wany.

Ma­rianna wi­dzi wy­raz jego oczu i stara się po­krze­pia­jąco uśmiech­nąć. Udaje, że nie do­strzega zmie­sza­nej miny chło­paka, że nie zdaje so­bie sprawy, w jaki spo­sób jej bli­skość działa na młodą wy­ob­raź­nię. Sztu­backa ad­o­ra­cja Franka na­wet nieco ją bawi, ale te­raz chcia­łaby, żeby dzie­ciak so­bie po­szedł, żeby nie pa­trzył w taki spo­sób, bo prze­cież my­śli Ma­rianny krążą już tylko wo­kół męż­czy­zny, który wkrótce się tu zjawi.

Od­pro­wa­dza ucznia do przed­po­koju. Być może te­raz jest ten mo­ment, kiedy na­le­ża­łoby za­mie­nić z nim kilka bar­dziej oso­bi­stych zdań. Czas na kur­tu­azyjne py­ta­nia. Ot, choćby o to, jak Fra­nek spę­dza wa­ka­cje albo czy pod­czas upa­łów cha­dza z ko­le­gami na plażę nad Wi­słą. Jed­nak Ma­rianna o nic nie za­pyta, bo nie chce roz­su­nąć za­słony ano­ni­mo­wo­ści, którą ce­lowo od­gra­dza się od uczniów. Im mniej o nich wie, im mniej oni wie­dzą o niej, tym le­piej. Dla­tego te­raz, w ciem­nym, wą­skim ko­ry­ta­rzu rzuca krótko na po­że­gna­nie:

– Do zo­ba­cze­nia za dwa ty­go­dnie.

I za­myka za nim drzwi.

Ze­gar w po­koju wy­bija ósmą, a wraz z ostat­nim ude­rze­niem miesz­ka­nie znowu wy­peł­nia ci­sza.

Ma­rianna przez chwilę pa­trzy na swoje od­bi­cie w lu­strze, po czym roz­wią­zuje je­dwabną apaszkę pod szyją, zdej­muje buty na nie­wy­so­kim ob­ca­sie i zrzuca su­kienkę – nie­świeżą po ca­łym dniu no­sze­nia. W sa­mej bie­liź­nie, na bo­saka prze­cho­dzi do kuchni, gdzie w ką­cie, za za­słonką po­wie­szoną na sznu­rze, znaj­duje się za­im­pro­wi­zo­wana ła­zienka.

Ko­bieta już dawno przy­wy­kła do spar­tań­skich wa­run­ków. Do cia­snoty miesz­ka­nia, do znisz­czo­nych me­bli i odra­pa­nych ścian – które ja­kimś cu­dem oca­lały z po­wsta­nia. Do kuchni, w któ­rej bra­kuje wielu sprzę­tów, do cią­głych pro­ble­mów z do­sta­wami bie­żą­cej wody i prądu – jest przy­go­to­wana na po­do­bne nie­wy­gody. Dba, by w wia­drze przy drzwiach za­wsze znaj­do­wała się świeża woda, a w ku­chen­nej szafce za­pas świec. Zresztą wszystko, co ją ota­cza – wszech­obecna by­le­ja­kość tego miej­sca – wy­daje się zu­peł­nie po­zba­wione zna­cze­nia.

Prze­cież cze­ka­łaby na niego, na­wet gdyby mu­siała spać na pod­ło­dze i żyć bez żad­nych wy­gód. I nie od­da­łaby ani dnia spę­dzo­nego w miesz­kanku przy Kre­dy­to­wej za tamte – po­zor­nie bar­dziej do­stat­nie – które upły­wają jej w Ka­mień­czyku. Po­nie­waż do­piero tu, w ma­łej służ­bówce wy­dzie­lo­nej z ogrom­nego przed­wo­jen­nego miesz­ka­nia ciotki We­ro­niki, Ma­rianna czuje się speł­niona. Tak szczę­śliwa, jak była w swoim ży­ciu za­le­d­wie kilka razy.

To je­dyne miej­sce na ziemi, gdzie żyje na­prawdę i może być sobą. Ale te­raz, kiedy od­szedł oj­ciec, na­resz­cie bę­dzie mo­gła tak żyć cały czas. We dwoje. Ma­rianna już pod­jęła de­cy­zję, a i on wkrótce ją po­dej­mie. Zro­zu­mie, że tego, co ich po­łą­czyło, nie da się po­wstrzy­mać. Że dla mi­ło­ści na­leży wszystko po­świę­cić. I że on dla Ma­rianny musi po­święć swój spo­kój – tak jak ona uczy­niła to dla niego.

Tyle że wszy­scy męż­czyźni, któ­rych zna – łącz­nie z tym, któ­rego ko­cha – wbrew po­zor­nej sile wy­dają się bar­dziej de­li­katni, za­cho­waw­czy. Nie lu­bią się mie­rzyć z trud­nymi de­cy­zjami. Doj­rze­wają do nich dłu­żej niż ko­biety i być może bar­dziej oba­wiają się zbu­rzyć raz usta­lony po­rzą­dek świata. Ale ona da mu czas, bo wciąż nie stra­ciła na­dziei. Tylko musi być cier­pliwa. Cze­kała tak długo, że może po­cze­kać jesz­cze kilka dni, ty­go­dni, mie­sięcy.

A je­śli lat?

Ile ich upły­nęło od dnia, w któ­rym znowu się spo­tkali? Pięć czy może już sześć? Sześć cu­dow­nych lat, od kiedy Ma­rianna po­dzie­liła swoje ży­cie na „tu” i „tam”. Sześć lat udzie­la­nia lek­cji fran­cu­skiego, sześć lat kłamstw i nie­do­mó­wień. Go­rą­cych nocy i zim­nych po­ran­ków. A mimo wszystko nie zmie­ni­łaby ni­czego.

Tak do­sko­nale pa­mięta tam­ten mo­ment, tę chwilę, gdy po wielu la­tach roz­łąki po­now­nie się spo­tkali. W cza­sie kiedy już pra­wie udało jej się za­po­mnieć o prze­szło­ści, gdy nie­mal zdo­łała wy­ma­zać dawne uczu­cie z serca, uwie­rzyć, że jego nie ma wśród ży­wych.

Do­strze­gła go wtedy w tłu­mie, w do­piero co od­bu­do­wa­nym ko­ściele Świę­tego Krzyża – w chłod­nym wnę­trzu na­dal pach­niało za­prawą mu­rar­ską i świeżą farbą.

Ma­rianna sie­działa w jed­nej z ostat­nich ła­wek, wpa­tru­jąc się w fi­gurę przy­ja­ciółki, ca­łej w bieli, klę­czą­cej przed oł­ta­rzem. Kry­styna wy­glą­dała ni­czym anioł w au­re­oli ja­snych wło­sów. Obok ob­lu­bie­niec – speł­nie­nie jej ma­rzeń – który pod nie­na­gan­nym za­cho­wa­niem skru­pu­lat­nie ukry­wał brudne my­śli. Ale Kry­styna ni­gdy nie po­znała ciem­nej strony Ta­de­usza. Choć może cze­goś się do­my­ślała. Jed­nak gdy ksiądz wią­zał ich dło­nie stułą, na pewno miała na­dzieję, że przy­sięga przed ob­li­czem Naj­wyż­szego spły­nie na wy­branka ni­czym lecz­ni­czy bal­sam. Za­sklepi dziury w nie­do­stat­kach cha­rak­teru i mimo wszystko stwo­rzą do­bre i zgodne mał­żeń­stwo.

Ma­rianna rów­nież pra­gnęła szczę­ścia dla daw­nej przy­ja­ciółki – mimo że los Kry­styny już od wielu lat prze­stał się spla­tać z jej wła­snym. Bli­skość się wy­pa­liła, lecz po­zo­stał sen­ty­ment i ta nie­wielka garść tak przy­jem­nych wspól­nych wspo­mnień. Więc niech ży­cie Krysi po­to­czy się le­piej niż ży­cie Ma­rianny. Niech u boku męża schyla kark przed świa­tem, który Ma­rian­nie tak trudno za­ak­cep­to­wać.

Cie­pły so­pran wi­bro­wał po­nad gło­wami ze­bra­nych słod­kim Ave Ma­ria i wznosi się ku wy­so­kiemu skle­pie­niu. I wtedy Ma­rianna po­czuła na so­bie czy­jeś spoj­rze­nie. Po­czuła i na­wet przez uła­mek se­kundy nie miała wąt­pli­wo­ści, kto na nią pa­trzy. A prze­cież nie dała so­bie prawa, by wie­rzyć, że on także prze­żył. Nie chciała już go szu­kać – ze stra­chu, że mo­głaby ni­gdy nie od­na­leźć. Ale on tu jest!

Po­woli od­wró­ciła głowę w tam­tym kie­runku – wy­soki męż­czy­zna w sza­rym gar­ni­tu­rze stał w prze­ciw­le­głym rzę­dzie ła­wek, a jego po­stać od­ci­nała się od pół­mroku ko­ścioła.

Ja­sne źre­nice wbi­jały się in­ten­syw­nie w twarz Ma­rianny i było w nich wszystko, co chcia­łaby uj­rzeć po tych dłu­gich la­tach – czu­łość, ra­dość z nie­zwy­kłego spo­tka­nia, pra­gnie­nie, tę­sk­nota… Mi­łość?

Oczy twoje mnie ca­łują. Oczy twoje mnie mi­łują…

Jakby od tam­tego sierp­nio­wego dnia, gdy że­gnali się w za­sy­pa­nej gru­zami piw­nicy – w krwa­wią­cej War­sza­wie, przy akom­pa­nia­men­cie wy­bu­chów – nie mi­nęło dzie­więć dłu­gich lat, a je­dy­nie krótka, nic nie­zna­cząca go­dzina. Te­raz pa­trzyli na sie­bie i na­gle prze­stał ich dzie­lić czas. Nie wi­dzieli już tłumu ze­bra­nych w ko­ściele go­ści, prze­stali sły­szeć słowa pie­śni do­cho­dzą­cej z chóru, nie czuli dusz­nego za­pa­chu świec i kwia­tów. W jed­nej chwili wy­ma­zali lata roz­łąki, a ich serca znowu za­częły wy­bi­jać wspólny rytm. Roz­ma­wiali bez słów. Za­pa­dali się w so­bie, a świat wo­kół prze­stał ist­nieć. Stali się jedną tę­sk­notą i jed­nym pra­gnie­niem – te­raz już nic nie miało być tak jak wcze­śniej, już nic nie zdoła ich roz­dzie­lić…

Sto­jąca tuż przy męż­czyź­nie zgrabna bru­netka, na którą Ma­rianna nie zwra­cała do­tąd uwagi, wło­żyła po­ufa­łym ge­stem dłoń pod jego ra­mię. A on, jakby zbu­dził się z le­targu, ode­rwał wzrok – te­raz chyba za­wsty­dzony – od Ma­rianny. Chwila in­tym­no­ści roz­pada się jak do­mek z kart za sprawą uśmie­chu tej trze­ciej, która wpa­tru­jąc się w parę no­wo­żeń­ców su­ną­cych po­woli w kie­runku wyj­ścia, od­ru­chowo gła­skała dłoń part­nera. Każdy ruch pal­ców ko­biety prze­su­wa­ją­cych się po skó­rze jego ręki Ma­rianna od­czu­wała jak cios, po­li­czek. Roz­go­ry­cze­nie cen­ty­metr po cen­ty­me­trze roz­le­wało się w jej ciele. Na­iwna, głu­pia Ma­rianno, czego się spo­dzie­wa­łaś?

Prze­cież wie­działa o tam­tej. Prze­cież już raz mu­siała ustą­pić jej pola, od­dać wszystko, co na­le­żało wy­łącz­nie do Ma­rianny. Obec­ność tej ko­biety tu­taj, u boku męża, nie po­winna jej dzi­wić. I nie dzi­wiła, a jed­nak nad­spo­dzie­wa­nie bo­lała. Ma­rianna z ca­łej siły pró­bo­wała sku­pić się tylko na tym, co przed chwilą do­strze­gła w spoj­rze­niu sta­lo­wych oczu, na tym, co wy­czy­tała z uko­cha­nej twa­rzy. Czy ko­bieta przy jego boku może za­trzeć to wra­że­nie? Czy znowu wy­rwie go ze spra­gnio­nych rąk Ma­rianny?

Msza do­bie­gła końca. Lu­dzie za­częli się wy­le­wać na ze­wnątrz, tło­czyć wo­kół mło­dej pary, prze­ci­skać pod drew­nia­nymi rusz­to­wa­niami, które ota­czały re­kon­stru­owaną wła­śnie fa­sadę ko­ścioła. Ma­riannę ude­rzyło w po­liczki roz­grzane po­wie­trze wi­szące mię­dzy ka­mie­ni­cami Kra­kow­skiego Przed­mie­ścia. Prze­peł­nił od­głos bi­ją­cych po­nad głową dzwo­nów – ja­kimś cu­dem oca­la­łych w po­wstań­czej za­wie­ru­sze. Świat zda­wał się wi­bro­wać od tego dźwięku i ona także w środku drżała. Jak w tran­sie po­dą­żała wzro­kiem za czło­wie­kiem w sza­rym gar­ni­tu­rze idą­cym pod ra­mię z ko­bietą w cha­bro­wej su­kience, aż w końcu stra­ciła ich z oczu, gdy wto­pili się w resztę tłumu. Kro­pelki ryżu wzle­ciały w po­wie­trzy, po czym upa­dły bez­gło­śnie na stop­nie scho­dów, na głowy ze­bra­nych, na zmę­czone ciało Chry­stusa ugi­na­ją­cego się pod cię­ża­rem krzyża. Ktoś wi­wa­to­wał, ktoś inny się śmiał. We­sel­nicy cier­pli­wie cze­kali na swoją ko­lej, by zło­żyć ży­cze­nia Kry­sty­nie i Ta­de­uszowi. I Ma­rianna rów­nież chciała im po­wie­dzieć coś wy­jąt­ko­wego, w gło­wie ukła­dała ży­cze­nia – ją mał­żeń­stwo roz­cza­ro­wało, ale może tej dwójce się uda.

W końcu do­tarła do no­wo­żeń­ców. Na­chy­liła się do po­liczka przy­ja­ciółki, po­ca­ło­wała i szep­tała wprost do jej ucha słowa na­dziei – za­kli­nała rze­czy­wi­stość, mó­wiąc o świe­tla­nej przy­szło­ści, o zdro­wych dzie­ciach. Ści­snęła rękę Ta­de­usza, zer­ka­jąc prze­lot­nie w jego zie­lone oczy – tylko one wy­glą­dały jak przed laty, pod­czas gdy reszta ciała pod­dała się upły­wowi czasu i wy­da­wała się Ma­rian­nie zu­peł­nie obca.

Ta­dek już nie był tam­tym szczu­płym chłop­cem, który za­pa­mię­tale ca­ło­wał ją pew­nej sierp­nio­wej nocy. Jego twarz się za­okrą­gliła, a ru­chy stały się ospałe – przy­wo­dziły na myśl nieco ru­basz­nego Sa­tyra, który w swoim na­zbyt wy­god­nym i do­stat­nim ży­ciu za­po­mniał o umiar­ko­wa­niu.

Te­raz, tak jak przez wszyst­kie mi­nione lata, ani jed­nym ge­stem nie zdra­dzili przed świa­tem, że kie­dyś, na krótką chwilę, coś ich po­łą­czyło. Ubie­rali słowa w grzecz­no­ściową formę, a twa­rze za­sło­nili ma­skami ser­decz­nej obo­jęt­no­ści. Dziś i tak już ni­kogo nie in­te­re­so­wały dawne hi­sto­rie. Ni­kogo. Na­wet ich sa­mych. A może tam­tego lata nic szcze­gól­nego nie za­szło? Nie było nieba usia­nego gwiaz­dami nad al­taną, ukry­tych pra­gnień i osta­tecz­nie… roz­cza­ro­wań. Ma­rianna sama już nie wie­działa, co było prawdą, a co tylko wy­two­rem mło­dzień­czej wy­ob­raźni, bo przez długi czas sta­rała się wy­ma­zać tamto wspo­mnie­nie z pa­mięci. Zresztą jej póź­niej­sze ży­cie ob­fi­to­wało w tyle zda­rzeń, że upalne wa­ka­cje sprzed kil­ku­na­stu lat wy­da­wały się te­raz pra­wie nie­re­alne. Nie­ostre i wy­bla­kłe, jak stare fo­to­gra­fie. I pew­nie Ta­dek wi­dział to po­dob­nie, bo wy­mie­nia­jąc grzecz­no­ści z Ma­rianną u boku świeżo po­ślu­bio­nej żony za­pro­po­no­wał:

– A może jed­nak ze­chce pani do nas do­łą­czyć przy obie­dzie? Nie wi­dzie­li­śmy się szmat czasu. Kry­sia na pewno chcia­łaby z pa­nią w spo­koju po­roz­ma­wiać. By­łoby nam bar­dzo miło.

Ma­rianna znie­ru­cho­miała. Gdy Kry­styna za­pra­szała ją na swój ślub kilka ty­go­dni wcze­śniej, Ma­rianna grzecz­nie od­mó­wiła uczest­nic­twa w przy­ję­ciu we­sel­nym. Już swoją obec­ność w ko­ściele uwa­żała za nieco krę­pu­jącą – w końcu od lat nie utrzy­my­wały ze sobą kon­taktu. No i Ta­de­usz... Ale te­raz, po nie­spo­dzie­wa­nym spo­tka­niu w ko­ściele, wszystko na­brało no­wego wy­miaru. Gdzieś w tłu­mie kłę­bią­cym się za jej ple­cami stał męż­czy­zna w sza­rym gar­ni­tu­rze. A je­śli on także zo­stał za­pro­szony? Je­żeli też tam bę­dzie?

Kry­styna po­pa­trzyła na dawną przy­ja­ciółkę.

– Ser­decz­nie cię za­pra­szamy. – Uśmiech­nęła się. – Ma­rianno, nie daj się pro­sić.

Ma­rianna za­ci­snęła drżące z emo­cji dło­nie na be­żo­wej ko­per­tówce. A może ta pro­po­zy­cja to zwy­kła kur­tu­azja ze strony mło­dej pary? Albo co gor­sza – wy­raz dziw­nie po­ję­tej li­to­ści wo­bec osoby, która tak bar­dzo nie współ­grała z ich obec­nym to­wa­rzy­stwem, z ich świa­tem?

– Ale tak w ostat­niej chwili…? – po­wie­działa stłu­mio­nym gło­sem. – Na­ro­bi­ła­bym wam tylko pro­ble­mów z miej­scami przy stole.

– Co ty opo­wia­dasz? Ja­kich pro­ble­mów? – Kry­sia ob­jęła ją po przy­ja­ciel­sku. – Je­steś jak czło­nek ro­dziny. Nie przyjmę od­mowy. Więc jak, zgoda?

Ma­rianna po­czuła do­tyk dłoni ko­biety, z którą po­nad de­kadę temu żyła jak z sio­strą, i miała wra­że­nie, że ra­zem z tym ge­stem spły­nęło na nią nie­zwy­kłe cie­pło. Choć prze­cież wszystko się zmie­niło – one się zmie­niły – wy­da­wało się, że Kry­styna wciąż jest tamtą do­brą, ser­deczną dziew­czyną sprzed lat.

– Dzię­kuję i… z przy­jem­no­ścią wy­piję za wa­sze zdro­wie.

Pół go­dziny póź­niej Ma­rianna sie­działa przy dłu­gim stole – a przed nią roz­ta­czały swe wdzięki nóżki w ga­la­re­cie, pie­czony schab, ta­tar i prze­piór­cze jajka ubrane w po­ły­sku­jące zia­renka ka­wioru. A wszystko to w opa­rach luk­susu do­stęp­nego wy­łącz­nie w „skle­pach za żół­tymi fi­ran­kami”, taj­nych przy­byt­kach peł­nych wszel­kiego do­bra, prze­zna­czo­nego tylko dla po­li­tycz­nych elit.

Ma­riannę ota­czali lu­dzie, któ­rych zu­peł­nie nie znała. Uda­wała, że słu­cha roz­mów, które nic jej nie ob­cho­dziły. Wie­działa, że gdzieś w dru­gim końcu sali sie­dzi on, jed­nak sta­rała się nie od­wra­cać głowy w jego stronę. Te­raz, gdy miała go na wy­cią­gnię­cie ręki, kiedy znowu zna­leźli się tak bli­sko, na­gle ogar­nął ją strach. Tak wiele miała do po­wie­dze­nia temu męż­czyź­nie, ale nie wie­działa, jak to wy­ra­zić po tylu la­tach. Czy w obec­no­ści jego żony w ogóle zdoła coś z sie­bie wy­du­sić? Czy ma prawo wy­ko­nać ja­ki­kol­wiek gest? A może to on po­wi­nien go uczy­nić?

Nie, Ma­rianna nie po­winna była przyj­mo­wać za­pro­sze­nia na ten obiad. Nie po­winna była tu przy­cho­dzić. Choć tyle razy wy­obra­żała so­bie, jak by to było, gdyby on prze­żył i gdyby znowu się spo­tkali. Te­raz nie po­tra­fiła się zmie­rzyć z tym, co znowu po­czuła, nie po­tra­fiła za­pa­no­wać nad drże­niem rąk i nie­zno­śnym, zbyt szybko bi­ją­cym ser­cem. Więc może na­le­ża­łoby czym prę­dzej stąd wyjść? Po pro­stu uspra­wie­dli­wić się czym­kol­wiek przed Kry­styną, ład­nie po­dzię­ko­wać za za­pro­sze­nie i po­je­chać pro­sto na dwo­rzec. Uciec z po­wro­tem do świata, który – choć Ma­rianna tak bar­dzo go nie­na­wi­dziła – nie krył w so­bie żad­nej nie­wia­do­mej. Tak. Ma­rianna po­sta­no­wiła, że bez zwłoki opu­ści to miej­sce. Wróci do domu, do ojca. Do męża. Do dziecka.

Jed­nak coś ją trzy­mało przy stole. Ciało nie słu­chało głosu roz­sądku. Wszy­scy pod­nie­śli się z krze­seł do to­a­stu. Wstała i ona. Wraz z in­nymi nie­mal bez­wied­nie unio­sła kie­li­szek.

Zdro­wie mło­dej pary! Zdro­wie pani dok­tor! Zdro­wie pana dok­tora! Za Kry­się! Za Ta­dzia! Gorzko!

To­a­stom i śmie­chom nie było końca, a wresz­cie wszy­scy znowu usie­dli – sala wy­peł­niła się od­gło­sem szu­ra­ją­cych po pod­ło­dze krze­seł. Ma­rianna mu­siała te­raz od­na­leźć siłę, by prze­rwać tę mękę. Nie może wró­cić na miej­sce. Po­winna po­dejść do mło­dej pary. Po­że­gnać się, po­dzię­ko­wać, wyjść. I o wszyst­kim za­po­mnieć. Po­winna…

Męż­czy­zna zaj­mu­jący przy stole tuż obok, wi­dząc, że są­siadka na­dal stoi, uprzej­mie pod­su­nął jej krze­sło, za­chę­cił, by usia­dła. Ma­rianna przez chwilę pa­trzyła na niego ze skon­ster­no­wa­nym uśmie­chem, aż wresz­cie za­jęła miej­sce. Znowu zna­la­zła się w punk­cie wyj­ścia, w oto­cze­niu nó­żek i ka­wioru, fran­cu­skich win i pol­skiej wódki. I roz­mów, w któ­rych uczest­ni­czyła tylko cia­łem.

Przy­tulna sala w nie­wiel­kiej re­stau­ra­cji, któ­rej progi na co dzień mo­gły prze­kro­czyć nie­liczni wy­brańcy, znowu wy­peł­nia się we­so­łymi gło­sami, po­brzę­ki­wa­niem szkła i sztuć­ców. Było duszno i Ma­rian­nie nie­przy­jem­nie krę­ciło się w gło­wie. Ale sta­rała się za­cho­wać wy­raz twa­rzy pa­su­jący do ra­do­snej at­mos­fery wo­kół. Nie po­tra­fiła stąd uciec, nie po­tra­fiła się oprzeć po­ku­sie, i te­raz nie po­zo­stało jej nic in­nego, jak uda­wać, że świet­nie się bawi. Dla­tego uśmie­chała się przez stół do Krysi – po­liczki przy­ja­ciółki pod wpły­wem emo­cji, a może wy­pi­tej wódki, były mocno za­ró­żo­wione. A póź­niej prze­nio­sła wzrok na owdo­wia­łego dok­tora Wie­ru­szew­skiego, który przez ostat­nie lata wy­jąt­kowo się po­sta­rzał. Wy­glą­dał, jakby przy we­sel­nym stole córki roz­my­ślał nie o tej ra­do­snej chwili, a o zmar­łym przed laty synu. Jakby do dziś ubo­le­wał nad stratą, któ­rej nie po­we­tuje mu ni­gdy Kry­styna – bez względu na to, jak wy­soką po­zy­cję w przy­szło­ści osią­gnie jako le­karka. To na­dal tylko ko­bieta i nikt już nie prze­każe jego na­zwi­ska na­stęp­nemu po­ko­le­niu.

Tuż obok te­ścia sie­dział Ta­de­usz, który mó­wił zbyt gło­śno, zbyt in­ten­syw­nie ge­sty­ku­lo­wał i na­zbyt mocno, osten­ta­cyj­nie, obej­mo­wał żonę. Ma­riannę zło­ścił wy­raz sa­mo­za­do­wo­le­nia ry­su­jący się na jego twa­rzy – a może po pro­stu fakt, że Ta­dek tak do­sko­nale wpa­so­wy­wał się w oto­cze­nie i czas, w któ­rym przy­szło im żyć. Pan dok­tor bez pro­blemu od­na­lazł się w po­wo­jen­nych re­aliach, bez uszczerbku prze­trwał za­wi­ro­wa­nia hi­sto­rii i szybko za­ak­cep­to­wał nowy ustrój oraz wła­dzę. Być może na dnie ja­kiejś szu­flady le­kar­skiego biurka już od dawna spo­czy­wała par­tyjna le­gi­ty­ma­cja?

Z roz­mowy z Kry­sią Ma­rianna wie­działa, że swego czasu pod skal­pel Ta­de­usza tra­fiła pewna pro­mi­nentna osoba, a to mło­demu le­ka­rzowi otwo­rzyło furtkę do szyb­kiego awansu w szpi­talu, w któ­rym pra­co­wał. Za­le­d­wie trzy­dzie­sto­kil­ku­letni, ob­jął sta­no­wi­sko or­dy­na­tora na od­dziale or­to­pe­dii. Więc czy miałby po­wody do na­rze­ka­nia? Za­prze­da­nie się apa­ra­towi wła­dzy nie wy­da­wało się wy­gó­ro­waną ceną, wszak dzięki temu za­wo­dowo uzy­skał wszystko, o czym ma­rzył. Żyje we względ­nym do­bro­by­cie, zdo­był uzna­nie jako le­karz, a gdy po­sta­no­wił się wresz­cie ustat­ko­wać, w za­sięgu ręki zna­la­zła się ko­bieta, która przez całe ży­cie cze­kała na jego mi­łość. Wierna, za­śle­piona, bez­kry­tyczna, która na pewno za­ak­cep­tuje ka­wa­ler­skie na­wyki, nie­zbyt hi­gie­niczny tryb ży­cia czy nie­jed­no­znaczne mo­ral­nie wy­bory. A w przy­szło­ści może na­wet ko­chanki? Więc czemu Ta­dek nie miałby być z sie­bie za­do­wo­lony?

Ma­rianna dys­kret­nie zer­k­nęła na jego na­laną twarz i gorzko się uśmiech­nęła. Czy Kry­styna rów­nież do­strzega, jak bar­dzo jej uko­chany się zmie­nił, czy mi­łość ode­brała jej zdol­ność trzeź­wego osądu do tego stop­nia, że wciąż wi­dzi w tym or­dy­nar­nym męż­czyź­nie zgrab­nego, we­so­łego chłopca? A może uczu­cia za­wsze od­bie­rają moż­li­wość uj­rze­nia prawdy? Może przez pry­zmat mi­ło­ści, którą ob­da­rzamy dru­giego czło­wieka, wi­dzimy go wy­łącz­nie ta­kim, ja­kim chcemy go zo­ba­czyć? Znie­kształ­camy wi­ze­ru­nek zgod­nie z wła­snym wy­obra­że­niem? Z wła­snymi pra­gnie­niami? For­mu­jemy rze­czy­wi­stość, by pa­so­wała do wy­ide­ali­zo­wa­nego ob­razu, jaki rzeźbi serce?

Ma­rianna roz­my­ślała nad ży­ciem przy­ja­ciółki – a może i nad wła­snym lo­sem? – a w końcu ze­brała się na od­wagę i zer­k­nęła na parę sie­dzącą w od­le­głej czę­ści stołu.

Bru­netka w cha­bro­wej su­kience za­an­ga­żo­wana w roz­mowę z są­sia­dem od­ru­chowo, w dwóch pal­cach ob­ra­cała nóżkę kie­liszka. Jej mąż, choć wpa­trzony w osobę sie­dzącą na­prze­ciwko – która o czymś pe­ro­ro­wała – wy­da­wał się nie­obecny. Jakby my­ślami był gdzie in­dziej. Z kimś in­nym.

Ką­ciki ust Ma­rianny bez­wied­nie się unio­sły.

Choć tym ra­zem ich wzrok się nie spo­tkał, to Ma­rianna już wie­działa, że nie tylko ona biła się z my­ślami. Tyle wspo­mnień. Tyle wspól­nie spę­dzo­nych nocy – naj­cu­dow­niej­szych nocy. I prze­cież wszystko mo­gło się po­to­czyć ina­czej, gdyby... Mo­gli te lata prze­żyć ra­zem. Szczę­śli­wie. Czy jest już za późno, by znowu o sie­bie za­wal­czyć? Czy te­raz, gdy los po­wtór­nie skrzy­żo­wał ich ścieżki, mogą bez­kar­nie zi­gno­ro­wać ten znak? Czy ko­lejny raz sprze­nie­wie­rzą się prze­zna­cze­niu?

Z każdą mi­nutą at­mos­fera co­raz bar­dziej się roz­luź­niała, a w bu­tel­kach uby­wało wódki. We­sel­nicy roz­ma­wiali ze sobą co­raz gło­śniej i trudno im było po­zo­stać na miej­scach. Cho­ciaż tań­ców nie pla­no­wano, to pod wpły­wem at­mos­fery je­den z go­ści za­pro­po­no­wał, by włą­czyć mu­zykę. W końcu cóż to za we­sele bez tańca?

Panna młoda przez chwilę krę­ciła no­sem, ale Ta­de­usz – już na lek­kim rau­szu – chyba nie po­dzie­lał jej obiek­cji, więc Kry­styna ule­gła proś­bom. Do sali wnie­siono ad­ap­ter, ob­sługa re­stau­ra­cji przy­nio­sła wi­ny­lowe płyty. Przy­wo­łany przez pana mło­dego kel­ner dys­kret­nie szep­tał z nim o czymś na ucho i chwilę póź­niej świa­tła przy­ga­sły, a prze­strzeń wy­peł­niły dźwięki na­stro­jo­wego tanga. Ta­de­usz wy­cią­gnął dłoń do żony. Szli ra­zem wzdłuż sto­łów i za­trzy­mali się na końcu po­miesz­cze­nia, w je­dy­nym wol­nym miej­scu, które od biedy mo­gło po­słu­żyć za par­kiet. Przez chwilę pa­trzyli na sie­bie, po czym ru­szyli do tańca. Głę­boki ba­ry­ton no­stal­gicz­nie wy­śpie­wy­wał mi­ło­sne wy­zna­nie:

Jest jedna je­dyna,

Którą ko­cham naj­wię­cej,

Dla niej wszystko po­święcę,

Wszyst­kie noce i dni.

O ca­łym świe­cie za­po­mi­nam,

Gdy na mnie spoj­rzy ta dziew­czyna

Ta moja jedna i je­dyna.

A tą je­dyną je­steś Ty.

Ma­rianna przy­glą­dała się świeżo upie­czo­nym mał­żon­kom wi­ru­ją­cym w na­stro­jo­wym bla­sku lamp. Kry­sia w ślicz­nej, bar­dzo mod­nej, roz­klo­szo­wa­nej su­kience za ko­lano wy­gląda nie­mal jak na­sto­latka, a w przy­tłu­mio­nym świe­tle Ta­dek był tro­chę bar­dziej po­do­bny do daw­nego sie­bie. Wszystko, na­wet cie­pły głos Fogga, przy­po­mi­nało Ma­rian­nie uro­czy, cie­pły dzień sprzed lat, kiedy przy­ja­ciółka tań­czyła z Ta­de­uszem po raz pierw­szy.

Kry­styna, Ta­de­usz.

Ma­rianna i... odu­rza­jący za­pach sierp­nio­wej nocy, za­pach nie­speł­nio­nych pra­gnień. Czy te­raz nie było pra­wie jak wtedy? Pra­wie. Te­raz serca Ma­rianny nie prze­peł­niała już wi­zja wspa­nia­łej przy­szło­ści. Ide­ały dawno pry­sły, roz­tarte na mia­zgę przez co­dzien­ność tak różną od tej, którą so­bie wy­ma­rzyła. Nic nie zo­stało z mło­dzień­czych mrzo­nek.

Po pierw­szym utwo­rze par­kiet za­peł­nił się ko­lej­nymi pa­rami. Na sali za­pa­no­wał roz­gar­diasz. Jedni pa­lili, inni pili, jesz­cze inni roz­cho­dzili się po ką­tach, by po­roz­ma­wiać to z tym, to z owym. Ja­kiś pod­pity je­go­mość z ga­lan­te­rią pa­jaca po­pro­sił Ma­riannę do tańca, jed­nak ona od­mó­wiła. Za­częła się na­stępna pio­senka i do tań­czą­cych do­łą­cza ko­lejna dwójka – bru­netka z mę­żem. Tań­czyli sztywno, nie pa­trząc na sie­bie, ale ich bli­skość była dla Ma­rianny nie do znie­sie­nia. Po­trze­bo­wała po­wie­trza. Może ni­ko­tyna ukoi nerwy, ostu­dzi emo­cje? Omi­nęła tań­czą­cych, zo­sta­wiła za sobą ha­łas, mu­zykę, śmie­chy i wy­szła z sali.

Sierp­niowe słońce po­woli chy­liło się ku za­cho­dowi i tylko nie­liczni prze­chod­nie spa­ce­ro­wali ulicą. Wśród ka­mie­nic cu­dem nie­na­ru­szo­nych przez bom­bar­do­wa­nia na­dal tkwiły te, któ­rym za­bra­kło szczę­ścia. Nie­które bu­dynki wciąż nie miały da­chów, inne ziały pu­stymi oczo­do­łami wy­bi­tych okien. Cze­kały na swoją ko­lejkę, aż war­sza­wiacy od­bu­dują ka­mień po ka­mie­niu całe mia­sto.

Ma­rianna oparła się o ścianę bramy, w głębi któ­rej znaj­do­wała się re­stau­ra­cja – od mu­rów studni ota­cza­ją­cej po­dwórko od­bi­jały się te­raz dźwięki Pio­senki o Se­kwa­nie. Se­kwana, Pa­ryż… Ma­rianna uśmiech­nęła się sar­ka­stycz­nie, pa­trząc na odartą z daw­nej świet­no­ści ulicę. Choć to­wa­rzysz Sta­lin od nie­mal pół roku spał w ob­ję­ciach nocy czar­nej jak smoła, po­dróż do Pa­ryża można było od­być, wy­łącz­nie wo­dząc pal­cem po ma­pie. Pa­ryż Pół­nocy. Też coś.

Przed jej oczami sta­nęły jesz­cze żywe ob­razy z owego lata, gdy jako łącz­niczka prze­kra­dała się mię­dzy sto­sami gruzu, ba­ry­ka­dami usy­pa­nymi z nad­pa­lo­nych ce­gieł, me­bli wy­rzu­co­nych z miesz­kań, po­tłu­czo­nej ku­chen­nej za­stawy, z dzie­cię­cych za­ba­wek. Całe ulice w za­sie­kach zbu­do­wa­nych z ar­te­fak­tów daw­nego ży­cia. Wszę­dzie trupy i usy­pane na­prędce bez­i­mienne mo­giły. Pa­ryż Pół­nocy w ogniu.

A jed­nak, pa­ra­dok­sal­nie, w tym bez­kre­sie okru­cień­stwa, wśród tylu tra­ge­dii ona sama czuła się szczę­śliwa, bo w końcu, po raz pierw­szy, mo­gli być ra­zem. I tylko dla sie­bie. Śmierć nie wy­da­wała się Ma­rian­nie rze­czą straszną, bo je­śliby zgi­nęła, to u jego boku. Przy nim i w pew­nym sen­sie: dla niego. Prze­cież tylko dla niego zo­stała w War­sza­wie i po­sta­no­wiła przy­łą­czyć się do wal­czą­cych. Tam­tego lata było jej wszystko jedno, czy zgi­nie. I może dla wszyst­kich by­łoby le­piej, gdyby kula, która ra­niła ją w szyję, prze­szła cen­ty­metr da­lej? To, co wy­da­rzyło się póź­niej, zda­wało się Ma­rian­nie nie­prze­rwa­nym pa­smem bólu. Ży­cie bez niego nie miało sensu.

A te­raz, po la­tach, znowu stała na jed­nej z tych ulic, które były świad­kiem roz­kwitu ich mi­ło­ści. Domy, ulice, po­mniki nie prze­trwały, a oni tak i znowu byli bli­sko, na wy­cią­gnię­cie ręki – Ma­rianna wdy­chała wie­czorne po­wie­trze, wy­jęła z to­rebki pa­pie­rosa. Przy­pa­liła go. Przy­mknęła oczy.

Je­śli te­raz do niej wyj­dzie, je­śli się od­waży, wszytko dla niego po­rzuci.

Mocno za­ci­snęła po­wieki – po­li­czy do stu. Je­żeli on się do tego czasu nie po­jawi, ona wróci do domu. Je­den, dwa, trzy… Cze­kała. Z ota­cza­ją­cych ją od­gło­sów wie­czor­nego mia­sta pró­bo­wała wy­łu­skać ten je­den – otwie­ra­ją­cych się drzwi re­stau­ra­cji w głębi po­dwó­rza.

Cztery, pięć, sześć… Jej serce zwol­niło rytm. Czas zwol­nił bieg. Pa­pie­ros za­czął pa­rzyć palce. Sie­dem…

– Wi­taj, Ma­rianno.

Otwo­rzyła oczy. Nie­do­pa­łek wy­padł z ręki.

– Cze­ka­łam na cie­bie … – po­wie­działa ci­cho.

Pa­trzyli na sie­bie. Wą­ska prze­strzeń bramy od­cięła ich od reszty świata. Oboje wie­dzieli, że ostat­nich dzie­więć lat ich ży­cia wła­śnie ode­szło w nie­byt. Byli na sie­bie ska­zani. Taki to już los ich bę­dzie…

W mied­nicy sto­ją­cej na sto­jaku za pa­ra­wa­nem po­ły­skuje ta­fla wody, którą Ma­rianna wlała tu jesz­cze przed przyj­ściem pierw­szego ucznia. Te­raz jest przy­jem­nie chłodna, cu­dow­nie koi ciało.

Choć twarz Ma­rianny zdra­dza prze­różne nie­po­koje, lęki i fru­stra­cje – ma na niej wy­pi­sany każdy rok ży­cia – jej skóra wciąż jest sprę­ży­sta, fi­gura kształtna, nie­mal mło­dzień­cza. I tylko je­den nie­wielki de­fekt za­kłóca ide­alny ob­raz – brzydka, gruba bli­zna cią­gnąca się w po­przek szyi. Pa­miątka z po­wsta­nia. Styg­mat dnia, o któ­rym chcia­łaby za­po­mnieć.

Ma­rianna czuje jej nie­rów­ność pod pal­cami – ale wie, że kiedy roz­pu­ści włosy, nic nie bę­dzie wi­dać. Z sa­tys­fak­cją do­tyka nie­wiel­kich piersi – on także wkrótce ich do­tknie. Weź­mie je w swoje dło­nie, a póź­niej przy­gar­nie Ma­riannę do sie­bie. I nie wy­pu­ści z ra­mion przez dłu­gie go­dziny.

Koń­czy się wy­cie­rać, prze­cho­dzi do je­dy­nego w tym miesz­ka­niu po­koju i po­woli się ubiera. Wkłada nową let­nią su­kienkę, którą ku­piła za pie­nią­dze z udzie­la­nych lek­cji fran­cu­skiego. Na stopy wsuwa naj­lep­sze buty. Wyj­muje szpilki, które do­tąd przy­trzy­my­wały kok, i do­kład­nie szczot­kuje włosy do mo­mentu, aż za­czy­nają się ukła­dać w fale. Na ko­niec przed lu­strem ma­luje usta, które dzięki temu stają się peł­niej­sze i bar­dziej zmy­słowe.

Te­raz jest już go­towa na przyj­ście Zyg­munta.