Utopay - ebook

DROGOCENNA/Y CZYTELNICZKO/KU

Drogo­cenna/y
Czy­tel­niczko/ku¹

Piszę do Cie­bie z nie­da­le­kiej przy­szło­ści, co nie zna­czy, że wiem coś wię­cej i lepiej. Mam jed­nak inną per­spek­tywę. Znam już dwa­dzie­ścia sześć opo­wia­dań, które zna­la­zły się w niniej­szej anto­lo­gii. Ty je dopiero prze­czy­tasz. Szcze­rze Ci tego zazdrosz­czę, cze­kają Cię bowiem bez­cenna zabawa i ogromny kapi­tał prze­my­śleń. Zapew­niam też, że zasko­cze­nie będzie nie­jed­no­krotne, co sta­nowi sku­teczną wycenę war­to­ścio­wej sztuki.

Pisarki i pisa­rze tu zgro­ma­dzeni należą do grona zna­nych i nagra­dza­nych arty­stów słowa dru­ko­wa­nego, wyda­wa­nego i roz­po­wszech­nia­nego. Nie star­czy­łoby tu miej­sca na wymie­nia­nie ich osią­gnięć. Dość powie­dzieć, że są wśród nich lau­re­aci wielu pre­sti­żo­wych nagród lite­rac­kich.

Talent jest nie­po­li­czalny, lecz w odnie­sie­niu do tych twór­ców o jego war­to­ści sta­no­wią dzieła, które dotąd napi­sali – róż­no­rodne gatun­kowo, począw­szy od lite­ra­tury oby­cza­jo­wej, przez kry­mi­nał, po sze­roko pojętą lite­ra­turę fan­ta­styczną i dzie­cięcą. Umie­jęt­ność snu­cia opo­wie­ści przez tych ludzi w prze­li­cze­niu na zapi­sane słowa zna­cząco prze­kra­cza śred­nią kra­jową brutto, a w nie­któ­rych przy­pad­kach nawet netto. Zazwy­czaj tematy do zapi­sy­wa­nia wynaj­do­wali sobie sami. Tym razem temat zna­lazł ich. Ci wybrańcy for­tuny dostali zada­nie, by stwo­rzyć opo­wia­da­nia futu­ry­styczne, w któ­rych podejmą wątek przy­szłej waluty. Mieli się zasta­no­wić, jak pie­niądz przy­szło­ści będzie wpły­wał na czło­wieka, jaki będzie i czy w ogóle będzie. Mieli prze­my­śleć zja­wi­sko cze­ka­ją­cych nas płat­no­ści.

Skąd pomysł? Z życia, naj­ta­niej powie­dzieć. Wystar­czy się rozej­rzeć i roz­wa­żyć, jak pła­cono kie­dyś, a jak płaci się dziś. Dawno temu wymie­nia­li­śmy się towa­rami. Za pie­nią­dze słu­żyły różne kamie­nie, kora­liki, pióra, muszle, sól, futra, tka­niny, cukier, orze­chy koko­sowe, zwie­rzęta, miedź, sre­bro, złoto, a nawet par­me­zan. Gdy zaczę­li­śmy bić monety, niczym lokaty o wyso­kim opro­cen­to­wa­niu roz­ro­sły się mia­sta i pań­stwa. Wraz z dru­ko­wa­niem pie­nią­dza papie­ro­wego wzro­sła rola ban­ków. I pew­nie na­dal byśmy wiro­wali wśród monet i bank­no­tów, gdyby nie rewo­lu­cja tech­no­lo­giczna, jaką przy­niósł inter­net. Wraz z roz­wo­jem inter­netu nastą­piła rewo­lu­cja płat­ni­cza. I nie cho­dzi tu tylko o wir­tu­alne konta ban­kowe, pla­sti­kowe karty płat­ni­cze czy pła­ce­nie zbli­że­niowe smart­fo­nem, lecz także o powsta­nie kryp­to­wa­lut i sys­te­mów Block­chain, które – jeśli pomi­nąć wszel­kie detale ich dzia­ła­nia – spra­wiają, że pie­niądz prze­staje być mate­rialny, doty­kalny. Staje się wir­tu­alną kopal­nią, z któ­rej wyko­pu­jesz bogac­two, i pła­cisz klu­czem będą­cym cyfro­wym kodem.

Jakie to ma zna­cze­nie dla naszego życia? Wszak można powie­dzieć, jak już wie­lo­krot­nie mówiono, że pie­niądz rzą­dzi świa­tem – żądza pie­niądza prze­cież się nie zmie­niła. I dodać: pie­niądz rzą­dzi ludźmi, skoro ludźmi han­dlo­wano i na­dal się han­dluje, a wielu jest takich, co za pie­niądze sprze­da­dzą swoją god­ność. Wresz­cie można rzu­cić w twarz nie­do­wiar­kom i tym wie­rzą­cym, że pie­niądz to młody-stary bóg, do któ­rego modlimy się o bogac­twa wcale nie duchowe.

Kto się z tym nie zga­dza, niech pierw­szy rzuci pie­nią­dzem!

No tak, tylko jakim pie­nią­dzem, skoro coraz mniej monet i bank­no­tów, a coraz wię­cej cyfe­rek zapi­sa­nych w wir­tu­al­nej rze­czy­wi­sto­ści? Trudno rzu­cić w kogoś walutą cyfrową. Kto nie wie­rzy, niech spró­buje. Żarty jed­nak na bok.

Bo, Dro­go­cenna/y Czy­tel­niczko/ku, w kon­tek­ście tre­ści, które za chwilę prze­czy­tasz, wszystko, co dotąd było o pie­nią­dzach, jest już histo­rią. Wszak trzy­masz w rękach opo­wie­ści futu­ry­styczne! A to zna­czy, że wizje w nich przed­sta­wione wykro­czą poza Twoje dotych­cza­sowe doświad­cze­nie świata i czło­wieka oraz otwo­rzą nowe wyobra­że­nia o dzia­ła­niu pie­nią­dza. Być może po ich prze­czy­ta­niu zaczniesz zada­wać sobie pyta­nia w rodzaju:

Czy rze­czy­wi­ście będziemy pła­cić krwią, i to dosłow­nie? A może naszymi kar­tami płat­ni­czymi będą zwie­rzęta? Czy ener­gia odzy­skana z duszy to wystar­cza­jący kapi­tał, by otrzy­mać kre­dyt na życie? Jaką war­tość będą miały dobre uczynki? Co się sta­nie, gdy znikną wszyst­kie pie­nią­dze?

Albo:

Jaką walutę należy uzbie­rać, by napi­sać powieść, w dodatku surowo ocen­zu­ro­waną? Dziecko jako prze­licz­nik sta­tusu spo­łecz­nego? Warzywa jako pie­nią­dze? A może będziemy pła­cić fik­cyj­nymi pie­niędzmi stwo­rzo­nymi wyłącz­nie po to, by wzbu­dzały poczu­cie zamoż­no­ści?

Jak będą dzia­łać rdze­nie tele­por­tów, vir­tu­kasa, bithajs, dig­dongi, jed­nostki, glo­bale, kcale, ksy­dany? Kim będą odkle­jeńcy, hiper­sen­so­ryki, ante­chy, Kujon, Cyber­syn, Sanny? Czym będą ZEW, CUDD, GaX, Bank Dotyku, Prawda Emo­cjo­nalna, Sto­wa­rzy­szone Lokal­no­ści, formy, wysy­sa­cze czasu, edu­budki czy gar­ga­mele?

Czy można będzie kupić czas? Czy wytwo­rzona przez nas sztuczna inte­li­gen­cja będzie miała poczu­cie czasu i czy obu­dzi się w niej wola życia? Wresz­cie czy w ogóle będzie ist­niało coś takiego, czego nie będzie można kupić albo sprze­dać?

Podobne wąt­pli­wo­ści i prze­wi­dy­wa­nia spra­wiły, że księga, którą trzy­masz w swo­ich rękach, została obda­rzona tytu­łem UTO­PAY. W swo­bod­nym, nie­zo­bo­wią­zu­ją­cym prze­kła­dzie słowo to można rozu­mieć jako „uto­pijne płat­no­ści”. Wska­zuje na to przed­ro­stek „uto-” i rdzeń „-pay”, który, jak pew­nie wiesz, w tłu­ma­cze­niu z angiel­skiego zna­czy „pła­cić”. Zresztą wystar­czy zer­k­nąć na UTO­PAY, zoba­czyć kształt liter i prze­czy­tać gło­śno, by usły­szeć „uto­pej” lub „juto­pej” – angli­cyzm wywo­łu­jący wizu­alne i fone­tyczne sko­ja­rze­nia ze sło­wem „uto­pia”. Co prawda uto­pia to marze­nie o ide­al­nym ustroju poli­tycz­nym, pań­stwie czy miej­scu, ale można je też odczy­tać ogól­niej – jako gdy­ba­nie o świe­cie, któ­rego jesz­cze nie znamy.

Bo czy nie jest tak, że tylko przy­szłość nas łączy? W obli­czu nie­zna­nego podziały zni­kają. O tym, co ma się zda­rzyć, wszy­scy wiemy tyle co nic. Dane czer­piemy z teraź­niej­szo­ści, która prócz krót­kich, rado­snych epi­zo­dów wspól­noty dzieli nas czę­ściej niż rza­dziej – trudno okre­ślić aktu­alną liczbę kon­flik­tów na świe­cie. Teraź­niej­szość jest zbyt nie­uchwytna, by łączyła. Ledwo się staje, już prze­mija.

Nasze domnie­ma­nia o przy­szło­ści możemy też wywo­dzić z wie­dzy histo­rycz­nej, prze­szło­ści. Ale prze­szłość rów­nież dzieli. Jak bar­dzo odmienne są rela­cje świad­ków wczo­raj­szego zda­rze­nia, a co dopiero powie­dzieć o inter­pre­ta­cjach wyda­rzeń sprzed lat czy wie­ków? Każdy ma inne spoj­rze­nie na histo­rię. Prze­szłość jest nie­spraw­dzalna, łatwo nią mani­pu­lo­wać. Można wykra­jać z niej to, co komu pasuje.

Zdaje się więc, że tylko przy­szłość łączy, nawet jeśli każdy ma odmienne jej wyobra­że­nia. Dla­czego łączy? Bo nie­znana. Każdy z nas myli się w jej prze­wi­dy­wa­niach. Wykra­cza bowiem poza ludzką wyobraź­nię. Ale wciąż pró­bu­jemy ją nazy­wać. Jako nie­spraw­dzalna w rów­nym stop­niu nie­po­koi i wywo­łuje nadzieję. Łączy nas cie­ka­wo­ścią tego, co będzie, i snu­ciem domy­słów, jak może być.

Niniej­szą anto­lo­gię opo­wia­dań futu­ry­stycz­nych spaja jesz­cze jedno. Dwa­dzie­ścia sześć ilu­stra­cji i okładka autor­stwa Woj­cie­cha Ste­fańca, który jest jed­nym z naj­lep­szych współ­cze­snych rysow­ni­ków komik­so­wych. Wizyj­ność jego obra­zów należy osza­co­wać według wła­snej wewnętrz­nej waluty. Zapew­niam jed­nak, że te ilu­stra­cje zarówno sta­no­wią sub­telny komen­tarz, jak i są wizu­al­nym posze­rze­niem futu­ry­stycz­nych docie­kań zawar­tych w tek­stach.

Dwa­dzie­ścia sześć wizji przy­szło­ści powią­za­nej z pie­nią­dzem. Aż dwa­dzie­ścia sześć opo­wie­ści ni­gdy wcze­śniej nie­czy­ta­nych. Do tego dzie­siątki pre­mie­ro­wych ilu­stra­cji! Dro­go­cenna/y Czy­tel­niczko/ku, czy zda­rzyło Ci się kie­dy­kol­wiek trzy­mać w rękach tak obszerne i róż­no­rodne kom­pen­dium wyobra­żeń tego, co być może nas czeka? Prze­licz sobie w myślach. A jeśli nie masz pew­no­ści co do swo­ich rachub, prze­stań się zadrę­czać. Po pro­stu prze­wróć stronę i roz­pocz­nij przy­godę wio­dącą ku prze­bo­ga­tym lądom słowa i obrazu.

Wielu war­to­ścio­wych wra­żeń życzy Ci
VIRTUKA5JER.D4NIEL.OD1JA

PIERWOCINA

Pier­wo­cina

Jacek Dukaj

1.

Usły­szaw­szy, że jej ciąża potrwa ćwierć wieku, prze­ra­ziła się.

– Trzeba było nie zada­wać się z bogami.

Na śnie­żą­cym ekra­nie ener­dow­skiego ultra­so­no­grafu nie­wiele jesz­cze dało się doj­rzeć. Pora­dzili jej wró­cić za osiem lat, gdy wej­dzie w drugi try­mestr. Roz­wią­za­nie miało nastą­pić późną wio­sną lub latem dwa tysiące czter­na­stego roku. Będzie się już zbli­żała do pięć­dzie­siątki, czy naprawdę dobrze wszystko prze­my­ślała?

– Jest taki dok­tor Żyd pod Wie­liczką, z nie­jed­nej wyskro­bał nie­biań­skie nasie­nie.

Anna bar­dzo powoli zapi­nała pasek dżin­sów. Brzuch miała pła­ski, twardy, brzuch pły­waczki albo zapa­śniczki. Przez pierw­szy try­mestr ciąża pozo­sta­nie nie­wi­doczna i pod­czas gdy dziecko nie­śmier­tel­nego będzie wra­stało w jej orga­nizm, mie­sza­jąc krwio­biegi nieba i ziemi, Anna roz­kwit­nie wśród ludzi niczym kwiat mię­dzy chwa­stami.

– Chło­piec czy dziew­czynka?

– Och, za wcze­śnie na płeć, za wcze­śnie na gatu­nek.

Lęk ustę­po­wał nara­sta­ją­cej eks­cy­ta­cji wyzwa­niem, poczu­ciu nie­od­wra­cal­nej życio­wej prze­miany: nic już nie będzie takie samo. Wybór nale­żał do niej. Nie wie­działa, czego się spo­dzie­wać, i ogrom tej tajem­nicy pra­wie odbie­rał jej dech.

Dopiero za trzy lata mieli prze­gło­so­wać ustawę prze­ciwko abor­cji ludzi i bogów. Wkrótce po zaprzy­się­że­niu rządu Mazo­wiec­kiego Anna obro­niła magi­sterkę z teo­rii teatru. PKB wyno­sił 82,2 miliarda USD, prze­ciętne wyna­gro­dze­nie – 206 758 zło­tych, infla­cja – 639 pro­cent, dolar kosz­to­wał 6500 zło­tych, a euro nazy­wało się ECU, nie ist­niało w postaci fizycz­nej i kupo­wano je za 7622 złote.

2.

W 1936 roku Vere Gor­don Childe opu­bli­ko­wał książkę, która miała osta­tecz­nie wyja­śnić, skąd wzięli się bogo­wie. Man Makes Him­self nie pozo­sta­wiała wąt­pli­wo­ści: zaczęło się od rewo­lu­cji neo­li­tycz­nej. Wtedy to ludzie poczęli się zbie­rać w więk­sze grupy, orga­ni­zo­wać się dla uprawy ziemi i hodowli zwie­rząt. Porzu­cali swe oby­czaje noma­dyczne i osie­dlali się w miej­scach słod­kiej wody i żyznej gleby. Tam udo­ma­wiali dzi­kie bestie, lepili garnki, obra­biali drewno. I rodziło się coraz wię­cej dzieci, które trzeba było wyży­wić z coraz inten­syw­niej­szego rol­nic­twa. Rosły pira­midy spo­łeczne, a wraz z nimi – język, kul­tura i jej mate­rialne obrazy. Albo­wiem zaczęli także budo­wać domy, spi­chle­rze i świą­ty­nie, i tam odda­wali bogom cześć.

Wycho­wały się na tym poko­le­nia naukow­ców, wykwi­tły stąd urze­ka­jące ide­olo­gie i poli­tyki. Childe był mark­si­stą, wszę­dzie wokół sie­bie widział rezul­taty rewo­lu­cji indu­strial­nej: pro­duk­cja i tech­no­lo­gia deter­mi­no­wały mu warunki życia, a warunki życia deter­mi­no­wały zacho­wa­nia i prze­ko­na­nia.

Lecz pod koniec dwu­dzie­stego wieku owe oczy­wi­sto­ści antro­po­lo­gii i arche­olo­gii zaczęły się odwra­cać. W Göbekli Tepe, w Wadi Fay­nan, w Nevali Çori i na innych tere­nach wyko­pa­lisk odkry­wano ośrodki kultu pocho­dzące jesz­cze sprzed epoki neo­li­tycz­nej: nie­kiedy bar­dzo roz­wi­nięte archi­tek­tury z sym­bo­liką zdra­dza­jącą bogate sys­temy wie­rzeń, a bez wąt­pie­nia sta­no­wiące twory kul­tur łowiecko-zbie­rac­kich – miej­sca ich spo­tkań, piel­grzy­mek, cele­bra­cji.

I dziś wiemy, że to wokół nich i ich rytu­ałów, że to na sile tam­tych wie­rzeń jęły się orga­ni­zo­wać spo­łecz­no­ści, zapusz­czać fun­da­menty osady, i tam zaczęto upra­wiać rolę.

To nie rol­nic­two, mia­sta, han­del i pie­nią­dze zro­biły bogów – to bogo­wie zro­bili cywi­li­za­cję i pie­nią­dze.

3.

Prze­szedł był przez aka­de­mik jak bart­nik przez pasiekę. Zza cien­kich mem­bran ścian i drzwi dobie­gał szum dziew­czę­cego pod­nie­ce­nia, brzę­cze­nie psz­cze­lich skrzy­de­łek. Anna zapa­mię­tała jego obli­cze lśniące mio­dem, kiedy wyjadł już ją do syta, i wyli­zał do czy­sta, i wychłep­tał słod­ko­ści jej wszyst­kie – jego obli­cze ocio­sane żądzą hura­ga­nową, jak spa­dał na nią raz za razem z wyso­ko­ści unie­sie­nia boskiego. Gwałt czy nie gwałt – bóg posiadł kobietę. Do końca życia będzie Anna tęsk­nić za tym uczu­ciem.

Żądza boga znie­czu­liła ją na afekty męż­czyzn. Cóż ich igiełki tępe wobec ciosu gromu! Zna­la­zła pracę w pod­miej­skiej fir­mie spro­wa­dza­ją­cej z Zachodu uży­waną odzież, tam nie mieli jej za złe dyplomu huma­ni­stycz­nego, mogła sekre­ta­rzyć i buchal­te­rzyć. Klienci i dostawcy ema­blo­wali ją z wąsatą sub­tel­no­ścią. Zako­chała się nam panna Anna, że od rana tak pro­mie­nieje! Nie­kiedy miała wra­że­nie, że wybuch­nie, jeśli naprawdę się nie wypro­mie­niuje.

Zapi­sała się na strzel­nicę. Huk i zapach pro­chu, odkop­nię­cia twar­dego metalu – dopiero to odpo­wia­dało tem­pe­ra­tu­rze jej krwi, ryt­mowi jej tętna podwój­nego.

Nie zda­wała sobie sprawy, ale musiało być coś w spo­so­bie, w jaki zabi­jała tar­cze i kukły. Tutaj gro­mo­władni roz­po­zna­wali się po tech­ni­kach piesz­czoty cyn­gla.

Instruk­tor, oto­czyw­szy Annę musku­lar­nymi ramio­nami, gdy ukła­dał jej ręce i kor­pus do pozy strze­lec­kiej, opo­wia­dał pół­gło­sem mito­gra­fie współ­strzel­ców.

– Ten tam – dyrek­tor na spry­wa­ty­zo­wa­nej fabryce pły­tek cera­micz­nych. Ten – daw­niej major ube, teraz kan­tory i lom­bardy. Tam – sekre­tarz kawu Par­tii, rada nad­zor­cza banku. Tam­ten – syn amba­sa­dora, pośred­nic­two ze Wscho­dem. A ci, o! – siła mia­sta, tuzin dziu­pli i amfa hur­tem.

Był to ich sport, ich szpan i ryt, i komu­nia mocy. Na strzel­nicy nic nie mówili; potem, przy wyj­ściu i na par­kingu, wymie­niali się nume­rami tele­fo­nów i adre­sami knajp. Anna – Daniel, Daniel – Anna. Anna – Bruno, Bruno – Anna. Anna – Arnold, Arnold – Anna. Roz­po­znali się po melo­dii gromu.

Arnold Makler zasy­piał z głową zło­żoną na jej brzu­chu, nasłu­chu­jąc poru­szeń płodu. Śred­nie kro­czące i oscy­la­cje sto­cha­styczne prze­pły­wały jej pod skórą. Języ­kiem cie­płym wiódł od pępka wykresy świe­cowe, for­ma­cja odwró­co­nego trój­kąta wska­zy­wała zawsze trój­kąt Anny.

– Elek­trim – dwa­dzie­ścia sie­dem dwa­dzie­ścia. Jutrzenka – sześć­dzie­siąt sześć. Soko­łów – dwa dzie­więć­dzie­siąt trzy.

Z począt­kiem dru­giego try­me­stru deno­mi­na­cja ścięła bowiem z waluty kraju cztery zera. 1 stycz­nia 1997 roku wyszły z użytku stare zło­tówki.

4.

Myślimy falami. Myśli, wra­że­nia, świat – prze­pły­wają przez nas.

Iskra po iskrze, neu­ron po neu­ronie, tu roz­bły­śnie, tu zaga­śnie, tam roz­bły­śnie trzy­kroć – tak rośnie napię­cie elek­tryczne, aż prze­leje się przez próg poten­cjału i rów­ni­nami, wąwo­zami, kory­tami mózgu popły­nie lawina sygna­łów myślo­wych. Tysiące, miliony takich lawin prze­ta­czają się w każ­dej sekun­dzie w łoży­sku mojej i two­jej świa­do­mo­ści.

Ich prze­bieg różni się czę­sto­tli­wo­ścią. I roz­po­zna­li­śmy te czę­sto­tli­wo­ści, i odtąd mówimy o falach alfa, falach beta, gamma, delta, theta, mu.

Każde wra­że­nie – każda infor­ma­cja ze świata, każde tchnie­nie ducha pod kopułą czaszki – pły­nie na jakiejś fali. Na początku są chaos i przy­pad­kowe wyła­do­wa­nia burzowe w ciem­no­ści. Świat, to zna­czy obraz świata, wyła­nia się dopiero w har­mo­nii.

Raz stwo­rzony może się on wszakże w każ­dej chwili obsu­nąć z powro­tem w pier­wotną otchłań bez­ładu. Pro­wa­dzone za pomocą EEG bada­nia poka­zują, że aktyw­ność fal mózgo­wych wprost wpływa na samo postrze­ga­nie rze­czy­wi­sto­ści: roz­bły­ski świa­tła emi­to­wane pod­czas mini­mów fal alfa i theta pozo­stają dla bada­nych cał­ko­wi­cie nie­wi­doczne. A gdy roz­przę­gają się fale gamma w poszcze­gól­nych rejo­nach kory, mózg niby widzi wyraz na papie­rze, lecz go nie odczyta. Świa­do­mość wymaga zestro­je­nia wielu fal; świa­do­mość w isto­cie jest tym zestro­je­niem.

Nie powinno więc dzi­wić, że fale mózgowe cho­rych na schi­zo­fre­nię róż­nią się od fal ludzi zdro­wych: albo nie roz­cho­dzą się wystar­cza­jąco sze­roko i głę­boko, albo nie zestro­iły się ze sobą wystar­cza­jąco ści­śle. Wadliwe fale gamma w hipo­kam­pie pro­wa­dzą do „nie­moż­no­ści jasnego odróż­nie­nia myśli for­mo­wa­nych w gło­wie (na przy­kład wspo­mnień i fan­ta­zji) od bodź­ców pocho­dzą­cych ze świata zewnętrz­nego”.

Roz­stroić nam pływy sko­ja­rzeń i per­cep­cji, a two­rzymy z przed­mio­tów myśli – byty rze­czy­wi­ste.

Ist­nieją tech­niki celo­wego wpły­wa­nia na taniec fal mózgo­wych. Naj­star­sze i naj­efek­tyw­niej­sze wywo­dzą się z prak­tyk sza­ma­ni­stycz­nych i rytu­ałów przy­wo­ły­wa­nia bogów. Narzę­dziami są tu dźwięk i świa­tło; dźwięk jest lep­szy. Pierw­sze ich naukowe bada­nia prze­pro­wa­dził w latach trzy­dzie­stych XX wieku Wil­liam Grey Wal­ter. W 1961 roku Brion Gysin wyna­lazł Dre­ama­chine, „pierw­sze dzieło sztuki do oglą­da­nia z zamknię­tymi oczyma”. W roku 1973 Gerald Oster opu­bli­ko­wał w „Scien­ti­fic Ame­ri­can” pio­nier­ską pracę o tak zwa­nych dźwię­kach róż­ni­co­wych – binau­ral beats. Zaob­ser­wo­wane w 1839 roku przez Hein­ri­cha Wil­helma Dove’a powstają one jako róż­nica w wyso­ko­ści dźwię­ków wle­wa­nych w lewe i w prawe ucho. Roz­stro­je­nie tych czę­sto­tli­wo­ści – sły­szane jako „dźwięk, któ­rego nie ma” – wpływa następ­nie na fale mózgowe, pozwa­la­jąc pro­gra­mo­wać sny, wpro­wa­dzać czło­wieka w trans, wytrą­cać zeń świa­do­mość ciała, kon­tro­lo­wać wra­że­nia bólu.

Nie znamy wszyst­kich metod ani kon­se­kwen­cji desyn­chro­ni­za­cji. Wiemy jed­nak: roz­trza­skaj rze­czy­wi­stość – bogom znacz­nie łatwiej wejść do świata mate­rii.

5.

W dru­gim try­me­strze, za pano­wa­nia Alek­san­dra Różo­wego, pół­bóg nie­na­ro­dzony stał się dla Anny praw­dziwą uciąż­li­wo­ścią i brze­mie­niem.

Nie dało się już ukryć stanu nie­biań­skiego, nasie­nie nie­śmier­telne na dobre zako­rze­niło się w śmier­tel­nym ciele i płód real­niał z nie­ludzką zaja­dło­ścią, brzuch rósł i rósł.

– Rozu­mie pani, ja bar­dzo chęt­nie, ja tu pierw­szy femi­ni­sta, niech pani sama roz­pyta, ale, na litość, z eta­tami obcią­żo­nymi pięt­na­sto­let­nim urlo­pem macie­rzyń­skim pój­dziemy na dno z całą firmą, zanim zdąży pani wysy­la­bi­zo­wać „rów­no­upraw­nie­nie”!

Prze­pły­nęły przez Annę wszyst­kie para­doksy i para­noje Trze­ciej Erpe; doświad­czyła na sobie wszyst­kich zmian ustaw i prze­mian oby­czaju. Zwal­niali ją z powodu ciąży. Zatrud­niali ją z powodu ciąży. Z powodu ciąży przy­słu­gi­wał jej zasi­łek po zwol­nie­niu; kwa­li­fi­ko­wała się do ulg i pre­fe­ren­cji. ZOZ-y, Kasy Cho­rych, ZUS-y i ene­fzety prze­kła­dały ją z kar­to­teki do kar­to­teki.

– Taa, teraz wszyst­kie jeste­ście samotne matki, teraz wam tak wygod­nie. Nagle ojco­wie znik­nęli z powierzchni ziemi. Gdzie ten pani chłop?

– Znik­nął z powierzchni ziemi.

Opusz­czali ją ludzcy kochan­ko­wie, odda­lały się dotyk i czu­łość ludz­kiego ciała, coraz bar­dziej obce, coraz dla niej dziw­niej­sze. Czy to sku­tek tak oczy­wi­stej ciąży, czy obraz ducha cza­sów? Zauwa­żyła to któ­re­goś dnia, gdy współ­pa­sa­żer wzdry­gnął się, poma­ga­jąc jej wysiąść z tram­waju. Dotknię­cie obcego czło­wieka nie jest już odru­chem, odwrot­nie – wymaga prze­zwy­cię­że­nia głę­bo­kiego odru­chu osob­no­ści.

Tym­cza­sem balast nasto­let­niego płodu stał się tak wielki, że Anna zaczęła mówić w licz­bie mno­giej: my idziemy, my jemy, my oglą­damy tele­wi­zję. Był to jesz­cze czas, gdy oglą­dało się tele­wi­zję.

Nadej­ście bogów Europy przy­jęła bez wiel­kich emo­cji, bez gorącz­ko­wych nadziei. Jedne godła i flagi zastę­po­wały inne godła i flagi. Po bul­wa­rach i knaj­pach wałę­sało się teraz wię­cej obco­ję­zycz­nej chu­li­ga­ne­rii. Pociągi sta­wały się mniej obrzy­dliwe; w nie­któ­rych kobieta w ciąży mogła nawet sko­rzy­stać z toa­lety. Odno­wione sta­rówki wylud­niły się pod zim­nymi szyl­dami ban­ków i towa­rzystw ubez­pie­cze­nio­wych. Znik­nęły budki tele­fo­niczne; zastą­piły je ban­ko­maty. Nosiła w torebce trzy karty płat­ni­cze, każda pokryta sobie wła­ści­wymi zaklę­ciami i runami. Pie­niądz wyma­gał już prze­cho­wy­wa­nia w gło­wie cyfro­wych inkan­ta­cji – co czło­wiek, to PIN. Anna zasta­na­wiała się, czy jej pół­bóg wyj­dzie na świat, zanim także nie­na­ro­dzo­nym poza­kła­dają konta i karty. Ustawa z dnia 7 stycz­nia 1993 roku sta­no­wiła, iż nasci­tu­rus ma zdol­ność prawną, może dzie­dzi­czyć i posia­dać pie­nią­dze – pod warun­kiem, iż uro­dzi się żywy. Nawet jeśli zmarłby sekundę po naro­dzi­nach.

Anna Matka Polka – brzu­chata, nie­zgrabna, ocię­żała, spo­wol­niona i wyosob­niona – czuła się, jakby piła z innego źró­dła czasu, jakby żyła na jedy­nej nie­ru­cho­mej wyspie obmy­wa­nej z obu stron przez wzbu­rzony nurt rzeki, która, prze­ła­maw­szy tamę, musi w tym wyle­wie wypu­ścić cały nagro­ma­dzony deka­dami nad­miar wód i szlamu. Poja­wiły się sto­iska i sklepy z ubra­niami dla kobiet w ciąży; poja­wiły się mody cią­żowe i szkoły rodze­nia, i joga dla cię­żar­nych, i tablo­idowa moda na dzie­cio­bój­stwa.

Nie­spo­dzie­wa­nie naszła ją kon­trola z opieki spo­łecz­nej.

– Sorry, mie­li­śmy donos, że han­dluje pani nowo­rod­kami: zawsze w ciąży, a bez dzieci.

Zało­żyła sobie konto na Face­bo­oku, sta­tus związku: eter­nity. Była zwią­zana przy­mie­rzem krwi, przy­mie­rzem nieba z zie­mią. Co by się stało, gdyby tego dziecka nie uro­dziła? Face­bo­okowi zna­jomi przy­sy­łali jej zdję­cia szo­pek i sta­je­nek z całego świata, ze wszyst­kich kul­tur i kon­ty­nen­tów. Bogo­wie przy­cho­dzą na świat co roku, tak obraca się koło dzie­jów.

Tuż przed heka­tombą Wall Street, zanim popły­nęła info­stra­dami świata krew gieł­do­wych byków i bóstw Zachodu, Anna opa­no­wała wresz­cie pod­sta­wową umie­jęt­ność czło­wieka XXI wieku: umie­jęt­ność życia na kre­dyt, życia za pie­niądz, któ­rego nie ma. Jak miliony Pola­ków utrzy­my­wała się z mie­siąca na mie­siąc, pomimo że wyda­wała wię­cej, niż zara­biała, pomimo że nie zara­biała w ogóle. Ni­gdy bez­pieczna w dostatku, i ni­gdy nie­do­tknięta praw­dzi­wym ubó­stwem, zawi­sła w owym prze­dziw­nym limbo per­ma­nent­nej tym­cza­so­wo­ści. „Jakoś prze­żyję”. I jakoś prze­ży­wała.

Była to sztuka wiel­ko­miej­skich wiecz­nych mło­dzień­ców i wyra­cho­wa­nych bogów Pół­nocy. W ich kra­jach, koleb­kach bez­oso­bo­wej opie­kuń­czo­ści, piękni blon­dyni o zim­nych ser­cach żyją wygod­nie, wyzbyci ambi­cji i żądz. Bogo­wie Połu­dnia przy­nie­śli zaś ze sobą nowo­żytne kulty znie­wo­leń zmy­sło­wych; ich domeną był inter­net, wielka Świą­ty­nia Porno, które jest jedyną szczerą reli­gią dzieci roz­stro­jo­nego świata. Naj­głę­biej, do kości, w kraj i w ludzi wgryźli się dzięki żer­twie smo­leń­skiej bogo­wie Wschodu, upusz­cza­jąc powolne potoki czar­nej krwi.

Bo był to już trzeci try­mestr, try­mestr walki wewnętrz­nej i bole­snych kopa­nin, kiedy miała wra­że­nie, że dziecko roze­rwie jej brzuch od środka. Z każ­dym dniem i nocą nie­prze­spaną moc­niej czuła, jak młody bóg wyrywa się na świat, i że to jest świat mło­dych bogów, ich bez­li­to­snego wdzięku, smo­czej dosko­na­ło­ści i cyfro­wej mło­do­ści, która nie bie­rze jeń­ców i nie prze­ba­cza, trwa wojna, zapach krwi unosi się w powie­trzu – bądź gotów na walkę od pierw­szego odde­chu, nie cze­kaj ataku wroga, uderz wcze­śniej.

– Syn.

6.

A więc pie­niądz nie jest rze­czą ludzką, pie­niądz jest eido­sem boga.

Sta­ro­żytne monety zdo­bią podo­bi­zny bóstw, są to pie­czę­cie nie­wi­dzial­nego wyci­skane na mate­rii codzien­nego życia: odbi­cia Ateny, Kory, Hera­klesa, Zeusa, Apolla, Hadesa. Przej­ście nastą­piło za sprawą Alek­san­dra Wiel­kiego. Za któ­rego życia jego monety pie­czę­to­wały świat Zeu­sem i Hera­kle­sem. Lecz uszedł­szy z życia, prze­niósł się Alek­san­der w oczach współ­cze­snych do rzędu bogów, toteż rychło poja­wiły się srebrne tetra­drachmy z podo­bi­zną samego Mace­doń­czyka. Następni władcy nie cze­kali już wszakże pośmiert­nej deifi­ka­cji – ubó­stwiali się za życia.

Nikt zdrowy na umy­śle nie oddaje czci pie­nią­dzu. Lecz posłu­gi­wa­nie się pie­nią­dzem – jego wymiany, licze­nie, gro­ma­dze­nie, myśle­nie o nim, pra­gnie­nie, opo­wia­da­nie świata języ­kiem pie­nią­dza – jest prak­tyczną metodą czcze­nia tego, co pie­niądz jedy­nie przed­sta­wia w mate­rii.

Czym różni się prze­mo­dle­nie setki zdro­wa­siek na drew­nia­nym różańcu od prze­li­cze­nia setki bilan­sów han­dlo­wych na drew­nia­nym liczy­dle? Powta­rzane rytu­ały men­talne for­mują mózg i obraz rze­czy­wi­sto­ści kształ­to­wany w mózgu.

Bit­coin i jemu podobne, już cał­ko­wi­cie poza­ma­te­rialne waluty fiat oparte na kodach cyfro­wych i sil­nej kryp­to­gra­fii oby­wają się bez men­nic i port­mo­ne­tek. Nie ma już czego ująć w palce, nie modlimy się na różań­cach. Życie duchowe Zachodu reali­zuje się teraz w prak­ty­kach prze­ni­ka­ją­cych nie­mal wszyst­kie aktyw­no­ści świec­kie, od sportu, przez seks i pracę, do gier kom­pu­te­ro­wych.

Ide­ałem i prak­tycz­nym celem kryp­to­ban­kie­rów jest takie roz­my­cie i zwir­tu­ali­zo­wa­nie pie­nią­dza, że trans­ak­cje i płat­no­ści odby­wać się będą w ułamku sekundy i już bez żad­nych fizycz­nych czyn­no­ści, bez anga­żo­wa­nia mate­rii – myśl równa się pie­nią­dzu, pie­niądz równa się myśli, i cała rze­czy­wi­stość mie­ści się w nich bez straty.

W maju 2014 roku jeden bit­coin kosz­to­wał 1350 zło­tych.

7.

Poród cią­gnął się przez osiem dni; ósmego dnia roz­kro­ili Annę niczym zgniłą kuro­pa­twę. Dziecko krzy­czało od pierw­szego wde­chu, pękały ekrany moni­to­rów i tłoki strzy­ka­wek.

Nie dali jej synka do piersi, bali się, że ją pokąsa. Miał piękne, ostre ząbki i ugryzł pie­lę­gniarkę w dłoń, a potem z zamknię­tymi oczkami ssał jej krew.

W szpi­tal­nej łazience Anna długo nie potra­fiła się zdo­być na spoj­rze­nie w lustro. Fałdy skóry na pustym brzu­chu zwi­sały gadzio, przy­kryte opa­trun­kiem szwy po cesarce upodob­niły ją do fute­rału zasu­wa­nego zam­kiem bły­ska­wicz­nym. To ciało wypeł­niło swą funk­cję i teraz nie ma już żad­nego prak­tycz­nego celu.

Sta­nąw­szy potem nad szpi­tal­nym łóżecz­kiem synka, zała­mała się nie­spo­dzia­nie pod zale­wem uczuć nie do nazwa­nia. Musnęła opusz­kiem palca czer­wony pysz­czek nowo­rodka i zakrztu­siła się histe­rycz­nym śmie­chem-pła­czem. Pie­lę­gniarki odpro­wa­dziły ją do pokoju i dały środki na uspo­ko­je­nie.

Pierw­szy tydzień prze­pły­nęła w mil­czą­cym otę­pie­niu. Potem stop­niowo wydo­by­wała się na powierzch­nię. Nie­mowlę jej potrze­bo­wało – to był wystar­cza­jący powód, żeby wsta­wać z łóżka, ubie­rać się, jeść, pić, żyć. Uczyła się groź­nej cie­le­sno­ści jej synka – był ciężki, gorący, meta­licz­nie suchy.

Beci­kowe wyno­siło tysiąc zło­tych. Miała dla malu­cha przy­go­to­wane łóżeczko i nosi­dełko, i wózek z komisu. Nie stać jej było na opie­kunkę; kupiła baby moni­tor o zasięgu dwóch prze­cznic i nosiła w uchu słu­chawkę odbior­nika.

Gdy tylko ucichł jego oddech, rzu­ciła zakupy i pobie­gła ze sklepu pod blo­kiem do miesz­ka­nia.

Nie dotarła do sypialni, już na scho­dach szu­miało jej w gło­wie – w progu jadalni sta­nęła jak wmu­ro­wana.

Roz­party przy stole, w gar­ni­tu­rze Erme­ne­gildo Zegny, pod kra­wa­tem jedwab­nym i z zegar­kiem Tag Heu­era, jej bóg odbek­nął gło­śno. Jesz­cze mu twarz lśniła od wysiłku gry­zie­nia i prze­żu­wa­nia, jesz­cze stópka i paluszki różowe wysta­wały mu spo­mię­dzy zębów. Gładko ogo­lony i zacze­sany bry­lan­ty­nowo od wyso­kiego czoła, spo­cił się jed­nak i poczer­wie­niał.

Wielką białą chustką otarł wargi.

– Dzię­kuję.

Nara­sta­jący szum pra­wie tam Annę unie­ru­cho­mił; osu­nęła się na odrzwia. Gdy bóg ją mijał, zdo­łała tylko zacze­pić go za rękaw, uchwy­cić mię­dzy dwa palce koka­inowo biały man­kiet jego koszuli ze spinką z logo nie­śmier­tel­nej kor­po­ra­cji.

– Ile nas wzią­łeś? – szep­nęła. – Ilu ci ich trzeba?

Naje­dzony, był w dobrym humo­rze. Pogła­skał Annę po twa­rzy wyma­ni­kiu­ro­waną dło­nią. Odru­chowo wtu­liła się w woń tysiąc­do­la­ro­wej wody koloń­skiej. Uśmiech­nął się do niej wyro­zu­miale. Pomy­ślała o wszyst­kich tych new­sach o nowo­rod­kach znaj­do­wa­nych w becz­kach, na wysy­pi­skach, w lodów­kach, nowo­rod­kach nieznaj­do­wa­nych. Coś za coś – nie da się osią­gnąć rów­no­wagi, nie odej­mu­jąc z jed­nej z szal.

Bóg wycho­dzi, szum gaśnie, zapada cisza, i po raz pierw­szy od ćwierć­wie­cza Anna pozo­staje sama w kraju śmier­tel­ni­ków. Znik­nął ów roz­dź­więk, klin wbity mię­dzy nią i świat; strona prawa równa się stro­nie lewej.

Uprząt­nąw­szy ostat­nie ślady ofiary, może wresz­cie wyjść na mia­sto, nie myśląc o niczym i nikim poza sobą. Powie­dzą, że była w szoku; czuje się, jakby szok wła­śnie dopiero zaczy­nał z niej scho­dzić. Jest maj 2014 roku. Na festyn rocz­ni­cowy ulice i place ude­ko­ro­wano balo­ni­kami biało-czer­wo­nymi i błę­kit­nymi. Pogoda jest sło­neczna, ludzie uśmiech­nięci, samo­chody błysz­czące, psy dobrze odży­wione. Anna ma bli­sko pięć­dzie­siąt lat, już pra­wie nie jest kobietą, już pra­wie nie cie­le­śnieje. Ubiera się nie po to, by do ciała wabić, lecz po to, by oddzie­lać ciało od ciała.

Przy­pa­truje się mat­kom z małymi dziećmi. Te matki także uro­dziły się już w nowym świe­cie. Nie mają do nich przy­stępu bogo­wie czasu roz­stroju; one nie czują, nie sły­szą żad­nego zgrzytu.

PKB wynosi pra­wie 500 miliar­dów USD, prze­ciętne wyna­gro­dze­nie – 3521 zło­tych, dolar jest po trzy złote, a euro – po cztery. Przez gale­rie han­dlowe i hiper­mar­kety prze­pły­wają tłumy, pozo­sta­wia­jąc w kasach elek­tro­nicz­nych zapłatę nie­wi­dzial­nych cyfr, w nie­wi­dzial­nych reje­strach bytów nie­ludz­kich i nie­śmier­tel­nych. Na kar­tach kre­dy­to­wych i ekra­nach tele­fo­nów migo­czą godła ban­ków i bóstw, cała rze­czy­wi­stość się w nich mie­ści.

KRAWACIARZ

Krawa­ciarz

Woj­tek Miło­szew­ski

2032

Cho­lerni mete­oro­lo­dzy. Miało wiać dwa, góra trzy w skali Beau­forta. Po oce­anie prze­ta­czają się tym­cza­sem bał­wany wyso­ko­ści kilku metrów. Szyb­kie łodzie moto­rowe wal­czą z kipielą od dwóch godzin, szu­ka­jąc wytrwale celu. Bez rezul­tatu.

Vic­tor Sol­lano trzyma się mocno relingu i ma już dosyć. Ni­gdy wcze­śniej nie cho­ro­wał na wodzie, ale teraz czuje żołą­dek w gar­dle. Wie, że trudno prze­wi­dzieć pogodę na Atlan­tyku, sie­dem­set mil na wschód od Bar­ba­dosu. Zaraz jed­nak straci nad sobą pano­wa­nie. Po pro­stu wycią­gnie broń i odstrzeli łeb nawi­ga­to­rowi sto­ją­cemu po lewej.

Tam­ten, wysoki Kolum­bij­czyk, raz po raz wkłada głowę pod kap­tur, przy­glą­da­jąc się pane­lowi sys­temu nawi­ga­cyj­nego. Resztę łodzi skrywa totalna ciem­ność. Noc jest czarna. Żad­nego księ­życa, zero gwiazd. Decy­zja zapa­dła. Nawi­ga­tor ma przed sobą led­wie kilka sekund życia. Szef naj­więk­szego kar­telu nar­ko­ty­ko­wego na świe­cie, jakim jest Sol de la Muerte, sięga nie­spiesz­nie po zatknięty za pasek pisto­let. W tym samym momen­cie czerń nieba wpada w ciem­niej­szy odcień. Jakby w ocean atra­mentu rzu­cono nie­ru­chomą, jesz­cze mrocz­niej­szą taflę. Olbrzymi kształt przy­po­mina górę. Jest! MS Kousen.

Łodzie dobi­jają do pomo­stów przy­go­to­wa­nych przy bur­cie kon­te­ne­rowca z Holan­dii. Szybko i spraw­nie, za pomocą lin na blocz­kach, Mek­sy­ka­nie wcią­gają towar na górę. Nie­mal wszy­scy witają z ulgą jasne świa­tło, gdy tylko scho­dzą pod pokład. Sol­lano zerka na swo­jego nawi­ga­tora. Zasta­na­wia się, czy tam­ten wie, że kilka minut wcze­śniej stał nad kra­wę­dzią grobu. Jego spoj­rze­nie mówi wszystko. Wie. To dobrze.

Zapraszamy do zakupu pełnej wersji książki