W gabinecie lekarza specjalisty. Onkologia. Inhibitory osi EGFR w leczeniu niedrobnokomórkowego raka płuca. Najnowsze wytyczne - ebook
W gabinecie lekarza specjalisty. Onkologia. Inhibitory osi EGFR w leczeniu niedrobnokomórkowego raka płuca. Najnowsze wytyczne - ebook
Pierwszy numer pod redakcją naukową prof. Dariusza M. Kowalskiego, skierowany jest do praktykujących lekarzy onkologów, został poświęcony tematowi stosowania inhibitorów osi EGFR w leczeniu nie drobnokomórkowego raka płuca.
W numerze omówiono m.in.:
Odwracalne inhibitory osi EGFR w leczeniu niedrobnokomórkowego raka płuca, które na trwałe weszły do algorytmu terapeutycznego u chorych na miejscowo zaawansowanego i zaawansowanego niedrobnokomórkowego raka płuca (NDRP). Wraz z nimi, do algorytmu diagnostycznego w tej chorobie, dołączyła konieczność wykonywania testów molekularnych w celu zbadania obecności mutacji genu EGFR w komórkach nowotworowych.
Przeciwciała skierowane przeciwko Receptorowi Programowanej Śmierci typu 1 (PD-1) i jego ligandowi (PD-L1). Do chwili obecnej pomimo kilku dużych badań klinicznych poza necitumumabem nie zarejestrowano żadnego przeciwciała monoklonalnego ukierunkowanego na domenę zewnątrzkomórkową receptora EGFR. Odkrycie przeciwciał monoklonalnych skierowanych przeciw immunologicznym punktom kontroli było prawdziwą rewolucją w immunoterapii niedrobnokomórkowego raka płuca.
Inhibitory nieodwracalne tyrozynowej kinazy EGFR. Zastosowanie IKT EGFR u chorych z obecną mutacją aktywująca w genie EGFR jest standardem postępowania w pierwszej linii zaawansowanego NDRP. Obecnie dostępne są trzy generacje IKT. Różnice pomiędzy inhibitorami odwracalnymi i nieodwracalnymi drugiej generacji dotyczą profilu działań niepożądanych i mechanizmem oddziaływania na poszczególne receptory rodziny HER. Zastosowanie IKT EGFR umożliwiło znaczną poprawę czasu przeżycia całkowitego w populacji chorych z obecnym czynnikiem predykcyjnym w genie EGFR.
Działania niepożądane związane ze stosowaniem TKI. Najczęściej stwierdza się zmiany skórne i śluzówkowe oraz biegunkę. Wymienione objawy mogą występować u niemal wszystkich chorych, w nielicznych jednak przypadkach stopień nasilenia objawów stanowi wskazanie do przerwania lub trwałego zakończenie leczenia. Inne działania niepożądane- takie jak zaburzenia czynności wątroby czy zapalenie płuc- występują z istotnie niższą częstością.
Kategoria: | Medycyna |
Zabezpieczenie: |
Watermark
|
ISBN: | 978-83-200-5707-2 |
Rozmiar pliku: | 1,1 MB |
FRAGMENT KSIĄŻKI
Szanowni Państwo,
na przestrzeni ostatnich lat dokonał się znaczący postęp w zakresie leczenia chorych na niedrobnokomórkowego raka płuca (NDRP). Niewątpliwie do tego sukcesu przyczyniły się dynamiczny rozwój medycyny spersonalizowanej i biologii molekularnej oraz pojawienie się nowych grup leków (leki immunokompetentne, leki ukierunkowane molekularnie). Dysponujemy też coraz bardziej kompletnymi schematami postępowania, które obejmują coraz większą grupę pacjentów.
W chwili obecnej leczenie NDRP ukierunkowane molekularnie obejmuje możliwość zastosowania przeciwciał monoklonalnych, inhibitorów kinazy tyrozynowej receptora naskórkowego czynnika wzrostu, ALK i ROS-1 oraz wielokinazowych inhibitorów neoangiogenezy.
W niniejszym opracowaniu omówiono inhibitory osi EGFR, jako nową możliwość leczenia chorych na zaawansowanego niedrobnokomórkowego raka płuca. Publikacja została podzielona na cztery bloki tematyczne, w której autorzy kolejno opisują: odwracalne inhibitory osi EGFR, inhibitory nieodwracalne tyrozynowej kinazy EGFR, przeciwciała skierowane przeciwko EGFR oraz najczęściej występujące działania niepożądane związane ze stosowaniem TKI.
W rozdziale dotyczącym odwracalnych inhibitorów osi EGFR w leczeniu niedrobnokomórkowego raka płuca prof. Paweł Krawczyk zwraca uwagę na to, że standardem w leczeniu chorych na NDRP z aktywującymi mutacjami genu EGFR jest stosowanie dwóch odwracalnych IKT EGFR: gefitynibu i erlotynibu. Są one zarejestrowane i refundowane w Polsce zarówno w pierwszej, jak i w drugiej linii leczenia u chorych na NDRP z mutacjami w genie EGFR. Autor podkreśla też, iż odwracalne IKT EGFR na trwałe weszły do algorytmu terapeutycznego u chorych na miejscowo zaawansowanego i zaawansowanego NDRP. Jednocześnie, do algorytmu diagnostycznego w tej chorobie dołączyła konieczność wykonywania testów molekularnych, w celu zbadania obecności mutacji genu EGFR w komórkach nowotworowych. Lektura tego artykułu to również doskonała możliwość zapoznania się z analizą skuteczności stosowania odwracalnych IKT EGFR oraz ich toksyczności. Terapia odwracalnymi IKT EGFR, podobnie jak każda terapia przeciwnowotworowa, nie jest pozbawiona działań ubocznych. Jednak, jak autor słusznie podkreśla, w porównaniu do chemioterapii, działania niepożądane IKT EGFR mają odmienny charakter, mniejsze nasilenie oraz rzadko powodują konieczność przerwania leczenia, a jeszcze rzadziej prowadzą do zgonu.
Kolejny rozdział publikacji opisuje inhibitory nieodwracalne tyrozynowej kinazy EGFR. Doktor n. med. Adam Płużański jeszcze raz wyraźnie zaznacza, iż zastosowanie IKT EGFR u chorych z obecną mutacją aktywującą w genie EGFR jest standardem postępowania w pierwszej linii zaawansowanego NDRP. Autor skupia się na omówieniu inhibitorów drugiej generacji nieodwracalnie wiążących się z wewnątrzkomórkową domeną receptorów HER1, HER2 i HER4, do których należą afatynib i nieposiadający jeszcze rejestracji Europejskiej Agencji Leków – dakomitynib. Artykuł zawiera też ciekawe spostrzeżenia dotyczące różnic pomiędzy inhibitorami odwracalnymi i nieodwracalnymi drugiej generacji.
Odrębną klasę leków ukierunkowanych molekularnie, które zaliczane są do leków biologicznych, wykazujących charakterystyczny mechanizm działania i profil toksyczności, stanowią przeciwciała monoklonalne. Autorzy rozdziału poświęconego temu tematowi – prof. Rodryg Ramlau i dr Katarzyna Stencel – opisują przeciwciała skierowane przeciwko EGFR, z wyraźnym zaznaczeniem, iż nie są to jedyne cele molekularne dla przeciwciał monoklonalnych. Jak dotąd żadne z monoklonalnych przeciwciał skierowanych przeciwko domenie zewnątrzkomórkowej receptora EGFR poza necitumumabem nie uzyskało statusu rejestracyjnego w leczeniu NDRP. Opierając się na wynikach badań klinicznych z nowymi cząsteczkami z tej grupy leków, zdecydowanie można przyjąć hipotezę, iż faktyczne zastosowanie przeciwciał jest ciągle przed nami.
Ostatni rozdział omawia zagadnienia związane z epidemiologią, profilaktyką i leczeniem najistotniejszych z punktu widzenia praktyki klinicznej działań niepożądanych TKI. Autorka dr n. med. Magdalena Knetki-Wróblewska wykazuje, iż najczęściej występującymi działaniami niepożądanymi są zmiany skórne i śluzówkowe oraz biegunka. Objawy te mogą pojawić się praktycznie u wszystkich chorych, ale tylko w nielicznych przypadkach stopień ich nasilenia stanowi wskazanie do przerwania lub trwałego zakończenia leczenia.
Serdecznie zapraszam do lektury wszystkich rozdziałów. Liczę, iż będą one przydatne w Państwa codziennej praktyce zawodowej.
Prof. nadzw. dr hab. n. med. Dariusz M. KowalskiOdwracalne inhibitory osi EGFR w leczeniu niedrobnokomórkowego raka płuca Prof. dr hab. n. med. Paweł Krawczyk Katedra i Klinika Pneumonologii, Onkologii i Alergologii, Uniwersytet Medyczny w Lublinie
DIAGNOSTYKA
Standardem leczenia I linii u chorych na miejscowo zaawansowanego (przy braku możliwości stosowania chemioradioterapii) lub zaawansowanego niedrobnokomórkowego raka płuca (NDRP) z mutacjami aktywującymi genu receptora dla naskórkowego czynnika wzrostu (ang. epidermal growth factor receptor – EGFR) jest stosowanie inhibitorów kinazy tyrozynowej (IKT) EGFR. Mechanizm działania IKT EGFR polega na odwracalnym lub nieodwracalnym łączeniu się z kinazą tyrozynową EGFR. Kinazy tyrozynowe są enzymami przeprowadzającymi proces fosforylacji specyficznej dla siebie cząsteczki białka. Fosforylacja prowadzi zwykle do zmiany konformacji tej cząsteczki i w konsekwencji do wzrostu jej aktywności oraz zdolności do wiązania z innymi cząsteczkami szlaków wewnątrzkomórkowych. Ufosforylowany EGFR ma zdolność do pobudzenia szlaków przewodnictwa wewnątrzkomórkowego, w skład których wchodzą białka RAS, BRAF, MEK i ERK lub PI3K, AKT i mTOR. Konsekwencją pobudzenia tych szlaków jest aktywacja czynników transkrypcyjnych, wzrost transkrypcji i zwiększenie zdolności do proliferacji komórek. W naturalnych warunkach aktywacja EGFR zachodzi pod wpływem przyłączenia się do niego odpowiednich ligandów oraz w wyniku homodimeryzacji lub heterodimeryzacji z innymi receptorami rodziny HER. W przypadku wystąpienia mutacji aktywujących w eksonach 18–21 genu EGFR, jak ma to miejsce w komórkach NDRP, dochodzi do autonomicznego działania kinazy tyrozynowej EGFR i pobudzenia szlaków przekaźnikowych bez konieczności przyłączenia się liganda do EGFR. Wówczas zablokowanie kinazy tyrozynowej EGFR przez drobnocząsteczkowe IKT skutkuje zahamowaniem przekazywania sygnału do wnętrza komórki i jej eliminacją w drodze apoptozy (1).
Mutacje w eksonach 18–21 genu EGFR (w jego domenie kodującej kinazę tyrozynową) występują u 7,5–14% chorych na NDRP rasy kaukaskiej, częściej u osób niepalących, kobiet (zwłaszcza u kobiet przed 40. rokiem życia i kobiet w wieku podeszłym) oraz u chorych na raka gruczołowego. W Polsce standardem jest badanie mutacji genu EGFR w eksonach 18–21, które występują z częstością większą niż 1% wśród wszystkich znanych mutacji. Badanie mutacji genu EGFR przeprowadza się u chorych na NDRP o typie innym niż płaskonabłonkowy. Najczęściej wykorzystuje się do tego celu technikę PCR (ang. polymerase chain reaction) wykonywaną w czasie rzeczywistym (ang. real time PCR). Materiałem do badań są tkanka nowotworowa lub komórki nowotworowe przechowywane w postaci bloczków parafinowych lub preparatów cytologicznych wybarwionych hematoksyliną i eozyną, a rzadko także krew obwodowa (czułość badania mutacji genu EGFR w wolnym krążącym DNA nie jest często wystarczająca do wykrycia tej nieprawidłowości genetycznej). Najczęściej występującymi mutacjami genu EGFR u polskich chorych są delecje w eksonie 19 (ponad 50% znanych mutacji tego genu) oraz substytucja Leu858Arg w eksonie 21 (ponad 30% znanych mutacji tego genu). Rzadkie mutacje genu EGFR lub współistnienie rzadkich i częstych mutacji tego genu stwierdza się u ponad 15% chorych na NDRP z mutacjami genu EGFR (2).
ODWRACALNE IKT EGFR
W Polsce i na świecie w leczeniu chorych na NDRP z aktywującymi mutacjami genu EGFR stosuje się dwa odwracalne IKT EGFR: gefitynib i erlotynib (inny odwracalny IKT EGFR – lapatynib – blokuje także HER2 i znalazł zastosowanie u chorych na raka piersi z nadekspresją HER2). Odwracalne IKT EGFR wiążą się w sposób niekowalentny (w odróżnieniu od nieodwracalnych IKT EGFR) z miejscem wiążącym ATP w kinazie tyrozynowej EGFR. Niekowalentny sposób wiązania z kinazą tyrozynową EGFR powoduje, że działanie odwracalnych IKT EGFR ustaje po pewnym czasie mimo braku złuszczenia EGFR z powierzchni komórek nowotworowych (1).