-
W empik go
Wanda Chotomska. Nie mam nic do ukrycia - ebook
Wydawnictwo:
Data wydania:
14 września 2016
Format ebooka:
EPUB
Format
EPUB
czytaj
na czytniku
czytaj
na tablecie
czytaj
na smartfonie
Jeden z najpopularniejszych formatów e-booków na świecie.
Niezwykle wygodny i przyjazny czytelnikom - w przeciwieństwie do formatu
PDF umożliwia skalowanie czcionki, dzięki czemu możliwe jest dopasowanie
jej wielkości do kroju i rozmiarów ekranu. Więcej informacji znajdziesz
w dziale Pomoc.
Multiformat
E-booki w Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu.
Oznacza to, że po dokonaniu zakupu, e-book pojawi się na Twoim koncie we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu.
Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu.
Format
MOBI
czytaj
na czytniku
czytaj
na tablecie
czytaj
na smartfonie
Jeden z najczęściej wybieranych formatów wśród czytelników
e-booków. Możesz go odczytać na czytniku Kindle oraz na smartfonach i
tabletach po zainstalowaniu specjalnej aplikacji. Więcej informacji
znajdziesz w dziale Pomoc.
Multiformat
E-booki w Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu.
Oznacza to, że po dokonaniu zakupu, e-book pojawi się na Twoim koncie we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu.
Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu.
Multiformat
E-booki sprzedawane w księgarni Virtualo.pl dostępne są w opcji
multiformatu - kupujesz treść, nie format. Po dodaniu e-booka do koszyka
i dokonaniu płatności, e-book pojawi się na Twoim koncie w Mojej
Bibliotece we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego
tytułu. Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na
karcie produktu przy okładce. Uwaga: audiobooki nie są objęte opcją
multiformatu.
czytaj
na tablecie
Aby odczytywać e-booki na swoim tablecie musisz zainstalować specjalną
aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego,
który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. Bluefire
dla EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
czytaj
na czytniku
Czytanie na e-czytniku z ekranem e-ink jest bardzo wygodne i nie męczy
wzroku. Pliki przystosowane do odczytywania na czytnikach to przede
wszystkim EPUB (ten format możesz odczytać m.in. na czytnikach
PocketBook) i MOBI (ten fromat możesz odczytać m.in. na czytnikach Kindle).
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
czytaj
na smartfonie
Aby odczytywać e-booki na swoim smartfonie musisz zainstalować specjalną
aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego,
który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. iBooks dla
EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
Czytaj fragment
Pobierz fragment
Pobierz fragment w jednym z dostępnych formatów
LUB
24,99 zł za tytuł
Tytuł dostępny w abonamencie Empik Go już od 24,99 zł / 30 dni
Sprawdź
Słuchaj i czytaj w abonamencie Go Standard już za 24,99 zł / 30 dni. Subskrypcja Go Standard daje możliwość dodania do biblioteki 3 dowolne tytuły w danym okresie rozliczeniowym (30 dni). Wybierasz z ponad 200 tys. audiobooków, ebooków i podcastów.
Wanda Chotomska. Nie mam nic do ukrycia - ebook
Pierwsza biografia jednej z najbardziej znanych polskich pisarek, autorki ponad dwustu wierszy i opowiadań dla dzieci i młodzieży, audycji radiowych i telewizyjnych, twórczyni przebojów m.in. zespołu Gawęda. Podziwiali ją wszyscy, którzy się z nią zetknęli. Wciąż jest wulkanem energii. Zawsze elegancka, świetnie uczesana, ubrana, z perfekcyjnym makijażem i gustownie dobraną biżuterią. Zgrabna, szczupła i w doskonałej formie, nieustannie zawstydza niewyczerpaną energią młodszych kolegów marzących po pracowitych dniach o odpoczynku.
Barbara Gawryluk, dziennikarka radiowa związana z Radiem Kraków stworzyła żywy i fascynujący portret nie tylko powszechnie znanej twórczyni kultowej dobranocki Jacek i Agatka, ale też opisała jej dramatyczne losy wojenne, czasy od lat pięćdziesiątych, gdy debiutowała w „Świecie Młodych”, przez rozwój kariery w dobie PRL-u, jej liczne podróże – do Stanów Zjednoczonych, Chin, Australii, Meksyku, Indii – aż po współczesność. Nie bała się pytać o tematy trudne, często bolesne.
W książce znalazły się rozmowy nie tylko z samą bohaterką biografii, ale także wspomnienia Bohdana Butenki, Joanny Olech, Grzegorza Leszczyńskiego, Joanny Papuzińskiej, Grzegorza Kasdepke oraz córki, Ewy Chotomskiej.
Książka została uzupełniona o bogaty materiał zdjęciowy z archiwum bohaterki.
Barbara Gawryluk (1957), dziennikarka, tłumaczka, autorka książek dla dzieci. Od 1991 roku związana z Radiem Kraków, w którym w ostatnich latach prowadzi audycje literackie. Jest autorką ponad 20 książek dla dzieci i kilkudziesięciu przekładów szwedzkiej literatury dziecięcej i młodzieżowej. Laureatka nagrody IBBY za upowszechnianie czytelnictwa.
| Kategoria: | Biografie |
| Zabezpieczenie: |
Watermark
|
| ISBN: | 978-83-65586-34-6 |
| Rozmiar pliku: | 17 MB |
FRAGMENT KSIĄŻKI
1
WAWA
– Kiedy miałam dwa, trzy latka, mówiłam na siebie Wawa – zaczyna swoją opowieść Wanda Chotomska. – Potem dorośli mi to przypominali, poprawiałam ich, że jestem Wanda, bo trochę się tym denerwowałam. Nie da się jednak zaprzeczyć, że mój związek z Warszawą od początku był ważny.
Każda wizyta u Wandy Chotomskiej to wjazd windą na jedenaste piętro. Gospodyni czeka zawsze elegancka i świetnie przygotowana do rozmowy. Od jakiegoś czasu jej życie zawodowe toczy się w tych kilku pokojach, ale nadal dzwoni telefon z propozycjami nowych książek, wznowień, adaptacji, przedstawień teatralnych, zjawiają się wydawcy, reżyserzy, muzycy, a listonosz przynosi listy od dzieci, koperty pełne rysunków, laurek i papierowych kwiatów. Pani Nadia zastawia stolik pachnącą herbatą, kuszącymi słodkościami i dyskretnie znika w zakamarkach mieszkania, z którego pisarka może spoglądać na Warszawę.
– Ależ ma pani widok z okna!
– W moim domu nie ma firanek, nie istnieją żadne story. Love story też nie. Wszyscy przychodzą i mówią: „Ach, co za widok!”. Teraz gości jest może mniej, ale bywały okresy, kiedy życie towarzyskie kwitło. Chociaż wielu ludzi narzekało, że trudno mnie zastać. Wjeżdżali na to jedenaste piętro i odbijali się od zamkniętych drzwi, no bo ja tygodniami byłam gdzieś w trasie. Miron Białoszewski zostawiał liściki: „Kwiatki na klamce, byłem na Tamce”.
Warszawa – moja love story.
Miron zwykle przychodził z kwiatkami. Obojętne, czy były to kwiatki kupione u handlarki, czy uskubane na kwietniku. Zawsze mówił, że ja mieszkam róg Tamki i Warszawy. O Mironie jeszcze pani potem opowiem, bo przecież nie tylko o mnie będziemy rozmawiać, prawda?
– Lubi pani to swoje miejsce?
– Jestem warszawianką od wielu pokoleń, chociaż trudno to udowodnić, bo wszystkie rodzinne papiery zostały spalone. Moim rodzicom zupełnie spaliło się mieszkanie dwa razy. Pierwszy raz w 1939 roku na Wroniej, całkowicie. Nic nie zostało, ale ojciec przez całe lata nie mógł odżałować, że spaliły się szampany kupione na moje wesele. Bo te szampany stały w skrzynkach w piwnicy. Tata chciał, żebym wyszła za mąż i przejęła firmę.
Tata kupił szampana!
Potem ojciec kupił drugie mieszkanie, na Ochocie, róg Białobrzeskiej i Radomskiej. Stamtąd wypędzono nas w czasie powstania.
Rodzinne groby są na Starych Powązkach, najstarszy jest z tysiąc osiemset siedemdziesiątego któregoś roku.
Do niedawna myślałam, że to są najdawniejsze ślady naszej rodziny. Tymczasem okazuje się, że do końca życia człowiek dowiaduje się nowych rzeczy. Proszę popatrzeć na to zdjęcie. Nie wiem, jakim cudem ocalało. To jest moja babcia z trzema synami – Stefanem, Stanisławem i Wincentym. Stefan to mój ojciec, najstarszy. Z rodzinnych opowieści wiem, że babcia bardzo wcześnie owdowiała, nawet nie jestem pewna, czy najmłodszy Wincenty nie był pogrobowcem. Moja babcia Franciszka, z domu Cybulska, razem ze swoją matką wychowała tych trzech chłopców. Utrzymywały się z wydawania obiadów domowych, bardzo dobrze gotowały.
Życie Wincentego mogło się szybko skończyć. Był chrzczony w zimie, rodzina spędzała wtedy czas w jakimś majątku. W mrozie i zadymce jechali saniami do kościoła, po uroczystości na rozgrzewkę sporo wypili, a wracając, nie bardzo panowali nad saniami i w którymś momencie zgubili dziecko. Zorientowali się dopiero, jak przyjechali na miejsce, do domu. W panice ruszyli z powrotem na poszukiwania. Rodzinna opowieść głosi, że Wincentego odnalazł najstarszy brat, Stefan, czyli mój ojciec. Dziecko zawinięte było w kożuch, leżało na szczęście buzią do góry, nic mu się nie stało.
Babcia Franciszka i jej synowie: Stefan, Stanisław i Wincenty, czyli mocna kobieta i trzech budrysów.
Tu mam jeszcze ciekawsze zdjęcie. Znowu trzech braci, Stefan, Stanisław i Wincenty. Ojciec jest w cywilu, a jego bracia w mundurach rosyjskich. Dlaczego? Niestety, nie rozmawiałam na te tematy ani z babcią, ani z ojcem. W życiu już tak bywa, że młodzi ludzie mają szalenie dużo swoich spraw i nie pytają starszych, jak to było za ich młodości. Więc ja też niewiele wiem o losach trzech braci. Ale zjawił się tu u mnie ostatnio Ryszard Ostrychansky. Mój ojciec, wdowiec, ożenił się drugi raz, kiedy byłam dorosła, a moja macocha była właśnie babcią tego Ryszarda. Nie lubiłyśmy jej z siostrą, nie utrzymywałyśmy z nową rodziną kontaktów. Ojciec o to też nie zabiegał. Po jego śmierci zupełnie nie znałam ich dalszych losów. A teraz ta historia wraca. Ten Ryszard mieszkał w Niemczech i tam znalazł dokumenty z tysiąc pięćset któregoś roku. Była taka rodzina Ginheimów, której źle się powodziło w ówczesnych Niemczech, więc przyjechała do Polski i przybrała nazwisko Chotomski. Czyli możliwe, że historia mojej rodziny sięga aż szesnastego wieku!
Mój ojciec Stefan Chotomski i jego młodsi bracia: Stanisław i Wincenty. Wiadomo, kto tu rządzi!
Mój ojciec chodził do gimnazjum z językiem polskim. To była pierwsza szkoła w Warszawie, w zaborze rosyjskim, w której uczono po polsku. Szkoła wtedy nosiła imię Pawła Chrzanowskiego, a teraz to jest osiemnaste liceum imienia Jana Zamojskiego.
Z dzieciństwa pamiętam trzech szkolnych kolegów mojego taty: Wańkowicza, Ejsmonda i Pełczyńskiego.
Do Melchiora Wańkowicza już po wojnie ojciec chodził na szachy. Często się te szachy przeciągały, bo jak to mawiał gospodarz: „Konieczne były jeszcze kołduny i trzy dziewiątki”, czyli litewska nalewka. Ojciec czasami jeździł też z Wańkowiczem na jego spotkania autorskie. Miał dużo jego książek z dedykacjami, autografami. Chciałam je odzyskać po śmierci taty, ale się nie udało, nie dostałam ich od macochy.
Kocham kwiaty i pozuję na małą ogrodniczkę.
Drugi przyjaciel z tej samej klasy to późniejszy tłumacz i autor bajek dla dzieci Julian Ejsmond, który zginął w latach trzydziestych w tragicznym wypadku samochodowym w drodze do Morskiego Oka. Ojciec przez lata po wojnie utrzymywał kontakty z matką Ejsmonda, pamiętam, jak ją odwiedzaliśmy.
Trzecim kolegą był Tadeusz Pełczyński, słynny oficer ze Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, uczestnik kampanii wrześniowej. Udało mu się wrócić do Warszawy i przez całą okupację ukrywał się w mieście, działając pod pseudonimem w podziemiu. Doskonale to zapamiętałam, bo gdy zobaczyłam go kiedyś na mszy w kościele Świętego Jakuba na placu Narutowicza, nieświadoma grozy sytuacji zawołałam radośnie do ojca: „Tatusiu, to pułkownik Pełczyński!”. Na szczęście tylko ja go zdemaskowałam. W czasie powstania był ciężko ranny, potem trafił do niewoli, a po wojnie został na emigracji w Londynie. Więc z tej trójki chłopaków po wojnie w Warszawie był tylko Wańkowicz, szkolną przyjaźń pielęgnowali z moim ojcem za sprawą szachów i trzech dziewiątek do końca życia.
To piękna kaligrafia jak na pięciolatkę.
Konik niestety analfabeta!
– Babcia Franciszka poradziła sobie z wychowaniem trzech budrysów?
– Tak, nie mam pojęcia, skąd miała tyle siły. Pamiętam ją bardzo dobrze, była niezwykle pomysłowa, pogodna, bawiła się z nami, śpiewała, opowiadała nam rozmaite historie. Takie rymy, wiersze z dzieciństwa zostają w głowie na całe życie. Babcia śpiewała na przykład:
Kat przyjechał w czerwieni, w czerwieni,
krakowianka w zieleni.
Nie chcę być królową, królową,
wolę być katową, katową.
Były też wiersze patriotyczne, Niemcewicza babcia znała na pamięć:
Od rodaków opuszczona Helena w stroju niedbałym
dziecię tuliła do łona, co je zwano Leszkiem Białym.
Z siostrą Teresą w Świdrze, 28 sierpnia 1938.
Chyba mój pierwszy narzeczony z przedszkola, syn stajennego.
Ale wracając do młodzieńczych lat mojego ojca: po studiach handlowych w Gdańsku tata wrócił do Warszawy i założył firmę do spółki z braćmi, jednak to on był głową interesu. To była świetnie prosperująca firma przewozowa, z wozami transportowymi i meblowymi oraz stajniami dla perszeronów przy ulicy Kopińskiej 18. Natomiast przy Marszałkowskiej 132 mieściło się biuro firmy ojca. W tym samym nowoczesnym domu pod koniec lat trzydziestych mieszkał Eugeniusz Bodo, który miał psa, Samba, olbrzymiego doga arlekina (był prawie mojego wzrostu) o niesamowitych niebieskich oczach. Myśmy z mamą chodziły czasem do ojca do biura i wtedy, kilka razy, spotkałam aktora z tym psem. Bodo pozwalał mi go głaskać, bo to potężne zwierzę było bardzo łagodne, a sam wtedy głaskał mnie po kręconych włosach. Ja głaskałam psa, a Bodo mnie.
W ogrodzie jordanowskim w kwietniu 1934 roku. Oni umieli pisać! W odróżnieniu od konika...
Moi eleganccy rodzice.
– Ojciec miał czas dla córek? Przecież prowadził wielką firmę, poza tym w tamtych czasach opieka nad dziećmi raczej należała do kobiet. Jakim był ojcem?
– Najważniejsze były niedzielne spacery. Najpierw szliśmy do kościoła Wizytek, a potem po mszy ojciec prowadził mnie na zmianę warty do Grobu Nieznanego Żołnierza. Szłam z nim sama, bo moja młodsza siostra Terenia była jeszcze za mała. W ciepłe dni spacerowaliśmy najczęściej nad Wisłą, obserwowaliśmy płynące barki i galary. W tamtych czasach łodziami do Warszawy przypływali sadownicy i sprzedawali owoce. W wodzie często pływały jabłka, a chłopcy stojący na brzegu wyciągali je kijami zakończonymi hakami. Takie obrazki zapamiętuje się z dzieciństwa. Były też wycieczki szlakiem znanych pomników i opowieści o ludziach na nich stojących.
Tata, kiedy tylko miał wolne, łapał wędkę i jechał na ryby, nad Wisłę. Towarzyszył mu zawsze jego pomocnik dźwigający cały ten wędkarski sprzęt.
Więc tata to jednak był częściej nieobecny niż obecny. Nic też dziwnego, że to o nim napisałam mój pierwszy wiersz zauroczona Powrotem taty Mickiewicza. Mam go w pamięci, bo jak prawie wszystkie rodzinne pamiątki spłonął potem w czasie wojny:
Tata nie wraca wieczory i ranki,
łowi na wędkę żaby i kijanki.
Żonę swoją z domu wywleka,
żona na niego nad Wisłą czeka,
a biedne dziatki, ofiary tatki,
są pozbawione opieki matki.
Zdjęcie filmowe, choć w filmie nie występuję.
Można powiedzieć, że to był mój debiut. W każdym razie to jest mój przedwojenny wiersz.
– Czyli jednak to był tradycyjny model rodziny, bo mama nie pracowała?
– Mama zajmowała się domem i nami, młodszą siostrą Teresą i mną. Odprowadzała nas do przedszkola, szkoły, chodziła z nami do ogródka jordanowskiego na Filtrową.
Z grubym zoo w Świdrze.
– Jaka była pani mama?
– Piękna, elegancka, bardzo dbała o urodę, spotykała się ze swoimi przyjaciółkami. Miała na imię Roma – Romualda. Babci Franciszce ten tryb życia mamy nie bardzo się podobał, narzekała: „Ciągle ta Roma jest albo u dentysty, albo u koleżanki”. Ale my byłyśmy dla mamy najważniejsze. Zanim poszłyśmy do szkoły, na długie miesiące jeździłyśmy z mamą do Świdra, a tata zostawał w Warszawie. Wyjeżdżałyśmy w maju, a wracałyśmy we wrześniu.
A tak wyglądała mama. Była piękna.
Doskonale też pamiętam wyprawę do Rabki. Miałam kilka lat, była tam z nami przyjaciółka mamy z córką i mieszkałyśmy w Rabce w pensjonacie Wawel. Odwoził nas tata, jechaliśmy pociągiem. W Krakowie był postój, rodzice poszli zwiedzać nocny Kraków, a my pod jakąś opieką zostałyśmy w tym pociągu. Nasz przedział pachniał pomarańczami, bo wieźliśmy ze sobą całą ich skrzynkę, zdaje się, że to był wtedy wielki rarytas i rodzice obawiali się, że w Rabce pomarańczy nie dostaniemy. Zawsze już tę wyprawę z dzieciństwa kojarzę z zapachem pomarańczy i leżakowaniem w Rabce w worach z baraniego futra. Moja siostra płakała, że wory śmierdzą capem, i próbowała z tego leżakowania uciec.
Podróży przed wojną nie było tak wiele. Właściwie to ruszyłam w Polskę dopiero z moim teatrzykiem dla dzieci. I więcej mnie nie było, niż byłam. Ale nigdy nie chciałam mieszkać gdzie indziej. Dużo podróżowałam, jednak nie pomyślałam o tym, żeby gdzieś zostać na dłużej. Warszawa to moje miasto.
Układam pierwszy wiersz? W wynajętym na lato domu pana Karczewskiego w Świdrze, 27 sierpnia 1934.
------------------------------------------------------------------------
Zapraszamy do zakupu pełnej wersji książki
------------------------------------------------------------------------
WAWA
– Kiedy miałam dwa, trzy latka, mówiłam na siebie Wawa – zaczyna swoją opowieść Wanda Chotomska. – Potem dorośli mi to przypominali, poprawiałam ich, że jestem Wanda, bo trochę się tym denerwowałam. Nie da się jednak zaprzeczyć, że mój związek z Warszawą od początku był ważny.
Każda wizyta u Wandy Chotomskiej to wjazd windą na jedenaste piętro. Gospodyni czeka zawsze elegancka i świetnie przygotowana do rozmowy. Od jakiegoś czasu jej życie zawodowe toczy się w tych kilku pokojach, ale nadal dzwoni telefon z propozycjami nowych książek, wznowień, adaptacji, przedstawień teatralnych, zjawiają się wydawcy, reżyserzy, muzycy, a listonosz przynosi listy od dzieci, koperty pełne rysunków, laurek i papierowych kwiatów. Pani Nadia zastawia stolik pachnącą herbatą, kuszącymi słodkościami i dyskretnie znika w zakamarkach mieszkania, z którego pisarka może spoglądać na Warszawę.
– Ależ ma pani widok z okna!
– W moim domu nie ma firanek, nie istnieją żadne story. Love story też nie. Wszyscy przychodzą i mówią: „Ach, co za widok!”. Teraz gości jest może mniej, ale bywały okresy, kiedy życie towarzyskie kwitło. Chociaż wielu ludzi narzekało, że trudno mnie zastać. Wjeżdżali na to jedenaste piętro i odbijali się od zamkniętych drzwi, no bo ja tygodniami byłam gdzieś w trasie. Miron Białoszewski zostawiał liściki: „Kwiatki na klamce, byłem na Tamce”.
Warszawa – moja love story.
Miron zwykle przychodził z kwiatkami. Obojętne, czy były to kwiatki kupione u handlarki, czy uskubane na kwietniku. Zawsze mówił, że ja mieszkam róg Tamki i Warszawy. O Mironie jeszcze pani potem opowiem, bo przecież nie tylko o mnie będziemy rozmawiać, prawda?
– Lubi pani to swoje miejsce?
– Jestem warszawianką od wielu pokoleń, chociaż trudno to udowodnić, bo wszystkie rodzinne papiery zostały spalone. Moim rodzicom zupełnie spaliło się mieszkanie dwa razy. Pierwszy raz w 1939 roku na Wroniej, całkowicie. Nic nie zostało, ale ojciec przez całe lata nie mógł odżałować, że spaliły się szampany kupione na moje wesele. Bo te szampany stały w skrzynkach w piwnicy. Tata chciał, żebym wyszła za mąż i przejęła firmę.
Tata kupił szampana!
Potem ojciec kupił drugie mieszkanie, na Ochocie, róg Białobrzeskiej i Radomskiej. Stamtąd wypędzono nas w czasie powstania.
Rodzinne groby są na Starych Powązkach, najstarszy jest z tysiąc osiemset siedemdziesiątego któregoś roku.
Do niedawna myślałam, że to są najdawniejsze ślady naszej rodziny. Tymczasem okazuje się, że do końca życia człowiek dowiaduje się nowych rzeczy. Proszę popatrzeć na to zdjęcie. Nie wiem, jakim cudem ocalało. To jest moja babcia z trzema synami – Stefanem, Stanisławem i Wincentym. Stefan to mój ojciec, najstarszy. Z rodzinnych opowieści wiem, że babcia bardzo wcześnie owdowiała, nawet nie jestem pewna, czy najmłodszy Wincenty nie był pogrobowcem. Moja babcia Franciszka, z domu Cybulska, razem ze swoją matką wychowała tych trzech chłopców. Utrzymywały się z wydawania obiadów domowych, bardzo dobrze gotowały.
Życie Wincentego mogło się szybko skończyć. Był chrzczony w zimie, rodzina spędzała wtedy czas w jakimś majątku. W mrozie i zadymce jechali saniami do kościoła, po uroczystości na rozgrzewkę sporo wypili, a wracając, nie bardzo panowali nad saniami i w którymś momencie zgubili dziecko. Zorientowali się dopiero, jak przyjechali na miejsce, do domu. W panice ruszyli z powrotem na poszukiwania. Rodzinna opowieść głosi, że Wincentego odnalazł najstarszy brat, Stefan, czyli mój ojciec. Dziecko zawinięte było w kożuch, leżało na szczęście buzią do góry, nic mu się nie stało.
Babcia Franciszka i jej synowie: Stefan, Stanisław i Wincenty, czyli mocna kobieta i trzech budrysów.
Tu mam jeszcze ciekawsze zdjęcie. Znowu trzech braci, Stefan, Stanisław i Wincenty. Ojciec jest w cywilu, a jego bracia w mundurach rosyjskich. Dlaczego? Niestety, nie rozmawiałam na te tematy ani z babcią, ani z ojcem. W życiu już tak bywa, że młodzi ludzie mają szalenie dużo swoich spraw i nie pytają starszych, jak to było za ich młodości. Więc ja też niewiele wiem o losach trzech braci. Ale zjawił się tu u mnie ostatnio Ryszard Ostrychansky. Mój ojciec, wdowiec, ożenił się drugi raz, kiedy byłam dorosła, a moja macocha była właśnie babcią tego Ryszarda. Nie lubiłyśmy jej z siostrą, nie utrzymywałyśmy z nową rodziną kontaktów. Ojciec o to też nie zabiegał. Po jego śmierci zupełnie nie znałam ich dalszych losów. A teraz ta historia wraca. Ten Ryszard mieszkał w Niemczech i tam znalazł dokumenty z tysiąc pięćset któregoś roku. Była taka rodzina Ginheimów, której źle się powodziło w ówczesnych Niemczech, więc przyjechała do Polski i przybrała nazwisko Chotomski. Czyli możliwe, że historia mojej rodziny sięga aż szesnastego wieku!
Mój ojciec Stefan Chotomski i jego młodsi bracia: Stanisław i Wincenty. Wiadomo, kto tu rządzi!
Mój ojciec chodził do gimnazjum z językiem polskim. To była pierwsza szkoła w Warszawie, w zaborze rosyjskim, w której uczono po polsku. Szkoła wtedy nosiła imię Pawła Chrzanowskiego, a teraz to jest osiemnaste liceum imienia Jana Zamojskiego.
Z dzieciństwa pamiętam trzech szkolnych kolegów mojego taty: Wańkowicza, Ejsmonda i Pełczyńskiego.
Do Melchiora Wańkowicza już po wojnie ojciec chodził na szachy. Często się te szachy przeciągały, bo jak to mawiał gospodarz: „Konieczne były jeszcze kołduny i trzy dziewiątki”, czyli litewska nalewka. Ojciec czasami jeździł też z Wańkowiczem na jego spotkania autorskie. Miał dużo jego książek z dedykacjami, autografami. Chciałam je odzyskać po śmierci taty, ale się nie udało, nie dostałam ich od macochy.
Kocham kwiaty i pozuję na małą ogrodniczkę.
Drugi przyjaciel z tej samej klasy to późniejszy tłumacz i autor bajek dla dzieci Julian Ejsmond, który zginął w latach trzydziestych w tragicznym wypadku samochodowym w drodze do Morskiego Oka. Ojciec przez lata po wojnie utrzymywał kontakty z matką Ejsmonda, pamiętam, jak ją odwiedzaliśmy.
Trzecim kolegą był Tadeusz Pełczyński, słynny oficer ze Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, uczestnik kampanii wrześniowej. Udało mu się wrócić do Warszawy i przez całą okupację ukrywał się w mieście, działając pod pseudonimem w podziemiu. Doskonale to zapamiętałam, bo gdy zobaczyłam go kiedyś na mszy w kościele Świętego Jakuba na placu Narutowicza, nieświadoma grozy sytuacji zawołałam radośnie do ojca: „Tatusiu, to pułkownik Pełczyński!”. Na szczęście tylko ja go zdemaskowałam. W czasie powstania był ciężko ranny, potem trafił do niewoli, a po wojnie został na emigracji w Londynie. Więc z tej trójki chłopaków po wojnie w Warszawie był tylko Wańkowicz, szkolną przyjaźń pielęgnowali z moim ojcem za sprawą szachów i trzech dziewiątek do końca życia.
To piękna kaligrafia jak na pięciolatkę.
Konik niestety analfabeta!
– Babcia Franciszka poradziła sobie z wychowaniem trzech budrysów?
– Tak, nie mam pojęcia, skąd miała tyle siły. Pamiętam ją bardzo dobrze, była niezwykle pomysłowa, pogodna, bawiła się z nami, śpiewała, opowiadała nam rozmaite historie. Takie rymy, wiersze z dzieciństwa zostają w głowie na całe życie. Babcia śpiewała na przykład:
Kat przyjechał w czerwieni, w czerwieni,
krakowianka w zieleni.
Nie chcę być królową, królową,
wolę być katową, katową.
Były też wiersze patriotyczne, Niemcewicza babcia znała na pamięć:
Od rodaków opuszczona Helena w stroju niedbałym
dziecię tuliła do łona, co je zwano Leszkiem Białym.
Z siostrą Teresą w Świdrze, 28 sierpnia 1938.
Chyba mój pierwszy narzeczony z przedszkola, syn stajennego.
Ale wracając do młodzieńczych lat mojego ojca: po studiach handlowych w Gdańsku tata wrócił do Warszawy i założył firmę do spółki z braćmi, jednak to on był głową interesu. To była świetnie prosperująca firma przewozowa, z wozami transportowymi i meblowymi oraz stajniami dla perszeronów przy ulicy Kopińskiej 18. Natomiast przy Marszałkowskiej 132 mieściło się biuro firmy ojca. W tym samym nowoczesnym domu pod koniec lat trzydziestych mieszkał Eugeniusz Bodo, który miał psa, Samba, olbrzymiego doga arlekina (był prawie mojego wzrostu) o niesamowitych niebieskich oczach. Myśmy z mamą chodziły czasem do ojca do biura i wtedy, kilka razy, spotkałam aktora z tym psem. Bodo pozwalał mi go głaskać, bo to potężne zwierzę było bardzo łagodne, a sam wtedy głaskał mnie po kręconych włosach. Ja głaskałam psa, a Bodo mnie.
W ogrodzie jordanowskim w kwietniu 1934 roku. Oni umieli pisać! W odróżnieniu od konika...
Moi eleganccy rodzice.
– Ojciec miał czas dla córek? Przecież prowadził wielką firmę, poza tym w tamtych czasach opieka nad dziećmi raczej należała do kobiet. Jakim był ojcem?
– Najważniejsze były niedzielne spacery. Najpierw szliśmy do kościoła Wizytek, a potem po mszy ojciec prowadził mnie na zmianę warty do Grobu Nieznanego Żołnierza. Szłam z nim sama, bo moja młodsza siostra Terenia była jeszcze za mała. W ciepłe dni spacerowaliśmy najczęściej nad Wisłą, obserwowaliśmy płynące barki i galary. W tamtych czasach łodziami do Warszawy przypływali sadownicy i sprzedawali owoce. W wodzie często pływały jabłka, a chłopcy stojący na brzegu wyciągali je kijami zakończonymi hakami. Takie obrazki zapamiętuje się z dzieciństwa. Były też wycieczki szlakiem znanych pomników i opowieści o ludziach na nich stojących.
Tata, kiedy tylko miał wolne, łapał wędkę i jechał na ryby, nad Wisłę. Towarzyszył mu zawsze jego pomocnik dźwigający cały ten wędkarski sprzęt.
Więc tata to jednak był częściej nieobecny niż obecny. Nic też dziwnego, że to o nim napisałam mój pierwszy wiersz zauroczona Powrotem taty Mickiewicza. Mam go w pamięci, bo jak prawie wszystkie rodzinne pamiątki spłonął potem w czasie wojny:
Tata nie wraca wieczory i ranki,
łowi na wędkę żaby i kijanki.
Żonę swoją z domu wywleka,
żona na niego nad Wisłą czeka,
a biedne dziatki, ofiary tatki,
są pozbawione opieki matki.
Zdjęcie filmowe, choć w filmie nie występuję.
Można powiedzieć, że to był mój debiut. W każdym razie to jest mój przedwojenny wiersz.
– Czyli jednak to był tradycyjny model rodziny, bo mama nie pracowała?
– Mama zajmowała się domem i nami, młodszą siostrą Teresą i mną. Odprowadzała nas do przedszkola, szkoły, chodziła z nami do ogródka jordanowskiego na Filtrową.
Z grubym zoo w Świdrze.
– Jaka była pani mama?
– Piękna, elegancka, bardzo dbała o urodę, spotykała się ze swoimi przyjaciółkami. Miała na imię Roma – Romualda. Babci Franciszce ten tryb życia mamy nie bardzo się podobał, narzekała: „Ciągle ta Roma jest albo u dentysty, albo u koleżanki”. Ale my byłyśmy dla mamy najważniejsze. Zanim poszłyśmy do szkoły, na długie miesiące jeździłyśmy z mamą do Świdra, a tata zostawał w Warszawie. Wyjeżdżałyśmy w maju, a wracałyśmy we wrześniu.
A tak wyglądała mama. Była piękna.
Doskonale też pamiętam wyprawę do Rabki. Miałam kilka lat, była tam z nami przyjaciółka mamy z córką i mieszkałyśmy w Rabce w pensjonacie Wawel. Odwoził nas tata, jechaliśmy pociągiem. W Krakowie był postój, rodzice poszli zwiedzać nocny Kraków, a my pod jakąś opieką zostałyśmy w tym pociągu. Nasz przedział pachniał pomarańczami, bo wieźliśmy ze sobą całą ich skrzynkę, zdaje się, że to był wtedy wielki rarytas i rodzice obawiali się, że w Rabce pomarańczy nie dostaniemy. Zawsze już tę wyprawę z dzieciństwa kojarzę z zapachem pomarańczy i leżakowaniem w Rabce w worach z baraniego futra. Moja siostra płakała, że wory śmierdzą capem, i próbowała z tego leżakowania uciec.
Podróży przed wojną nie było tak wiele. Właściwie to ruszyłam w Polskę dopiero z moim teatrzykiem dla dzieci. I więcej mnie nie było, niż byłam. Ale nigdy nie chciałam mieszkać gdzie indziej. Dużo podróżowałam, jednak nie pomyślałam o tym, żeby gdzieś zostać na dłużej. Warszawa to moje miasto.
Układam pierwszy wiersz? W wynajętym na lato domu pana Karczewskiego w Świdrze, 27 sierpnia 1934.
------------------------------------------------------------------------
Zapraszamy do zakupu pełnej wersji książki
------------------------------------------------------------------------
więcej..
