Wegetarianizm - ebook
Wegetarianizm - ebook
Wegetarianizm nie jest jednorodnym rodzajem diety, w jego obszarze istnieją różne odmiany tego sposobu odżywiania, mniej lub bardziej rygorystyczne. Autorki opisują każdy rodzaj diet wegetariańskich oraz produkty jakie znajdują się w diecie. Wskazują na wiele zalet związanych z takim sposobem odżywiania, ale też podkreślają wszelkie zagrożenia związane ze źle zbilansowaną dietą wegetariańską. Dokładne i wnikliwe informacje na temat wielu produktów żywnościowych powodują, ze jest to pozycja obowiązkowa w domu każdego wegetarianina.
Kategoria: | Medycyna |
Zabezpieczenie: |
Watermark
|
ISBN: | 978-83-200-6490-2 |
Rozmiar pliku: | 2,0 MB |
FRAGMENT KSIĄŻKI
Słowo wegetarianizm jest kompilacją dwóch łacińskich słów: vegetabilis (roślinny) i vegetare (rosnąć, kwitnąć, rozwijać się). Wegetarianizm – popularnie nazywany też jarstwem – polega na wyłączeniu z diety mięsa, ryb i wszystkich – lub tylko niektórych – produktów pochodzenia zwierzęcego. Dieta wegetariańska opiera się głównie na pokarmach pochodzenia roślinnego, których źródłem są rośliny zbożowe, strączkowe, okopowe i oleiste oraz warzywa, owoce, grzyby i orzechy.
Początek wegetarianizmu nie jest jednoznacznie określony, wiadomo jedynie, że w VI wieku p.n.e. Pitagoras z Samos w swej myśli filozoficznej opowiedział się przeciwko składaniu ofiar ze zwierząt oraz spożywaniu mięsa. Wegetarianizm najczęściej wynikał z pobudek religijnych, jako sposób odżywiania zgodny z wolą Boga, który nie wymaga zabijania zwierząt, lub z filozofii życiowej, nakazującej człowiekowi dążyć do doskonałości i harmonii z przyrodą, zgodnie z zasadą „żyj i daj żyć innym”. Elementy wegetarianizmu można odnaleźć we wszystkich religiach świata, począwszy od chrześcijaństwa, Adwentystów Dnia Siódmego, a na hinduizmie kończąc. Wegetarianami byli tak sławni ludzie, jak: Sokrates, Platon, Arystoteles, Leonardo da Vinci, Izaak Newton, Lew Tołstoj.
Wegetarianizm nie jest jednorodnym rodzajem diety. Można wyodrębnić różne odmiany tego sposobu odżywiania, mniej lub bardziej rygorystyczne. Do najważniejszych należy zaliczyć: weganizm, witarianizm, frutarianizm, laktowegetarianizm, laktoowowegetarianizm, laktoowopeskowegetarianizm, semiwegetarianizm.
Podstawowym kryterium podziału diety wegetariańskiej jest zakres grup produktów spożywczych, jakie wchodzą w skład dziennej racji pokarmowej.
Weganizm to dieta, z której wyklucza się spożycie wszelkich produktów pochodzenia zwierzęcego (w tym również wyciągów mięsnych), a w skrajnych przypadkach – również leków opartych na tkankach zwierzęcych. Niektórzy weganie nie spożywają miodu, ponieważ jest on wytworem pszczół.
Nie używa się również takich przedmiotów codziennego użytku, w skład których wchodzą: wełna, skóra, kości i tłuszcz zwierząt. Dotyczy to również mydła, kosmetyków, odzieży i wielu innych produktów. Składniki odżywcze dostarczone organizmowi pochodzą jedynie z warzyw, owoców, zbóż i innych naturalnych produktów, w tym także z glonów. Zaletą tej diety jest duża zawartość błonnika pokarmowego, który zapobiega powstawaniu wielu schorzeń przewodu pokarmowego, takich jak: zaparcia, zaburzenia perystaltyki jelit, uchyłkowatość jelit, a w dalszej konsekwencji – nowotwory jelita grubego.
Witarianizm pochodzi z języka łacińskiego vitae, co oznacza życie. Jest to najbardziej restrykcyjna dieta wegetariańska, która wyklucza wszystkie potrawy gotowane i zaleca tylko takie, które można spożyć w stanie surowym, a więc warzywa i owoce. Witarianie uważają, że warzywa są źródłem nietoksycznego białka oraz zapewniają niezbędną ilość węglowodanów, witamin i składników mineralnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu.
Frutarianizm to dieta zbliżona do witarianizmu, ale różniąca się tym, że frutarianie spożywają tylko owoce (bardziej w znaczeniu produktu reprodukcyjnego roślin niż w odniesieniu do ścisłej definicji botanicznej). Owocami według frutarian są: winogrona, porzeczki, jabłka, ale także pomidory i fasola, z wyjątkiem ziemniaków. Zasadą tej diety jest spożywanie podczas jednego posiłku tylko jednego rodzaju owoców. Przesłaniem negującym zasadność spożywania potraw gotowanych i smażonych jest przekonanie, że „ogień zabija” wszystko to, co jest najcenniejsze w pożywieniu. Mankamentem tej diety są głębokie niedobory żywieniowe. Frutarianizm, podobnie jak inne diety wegańskie, nie nadaje się do stosowania w naszej strefie klimatycznej, ponieważ okres kwitnienia i dojrzewania owoców jest krótki, a poza tym (jak dowodzą badania rynku) są w większości pokryte woskami i środkami konserwującymi. Owoce zawierają także dużą ilość kwasów owocowych, dlatego stosujący tę dietę muszą zwracać szczególną uwagę na zachowanie równowagi kwasowo-zasadowej.
Makrobiotyka (gr. makrobiotos – „długo żyjący”) traktowana jest przez jej twórców jako sztuka i szkoła doskonalenia umysłu, ciała i ducha, która zmierza do zachowania zdrowia oraz przedłużenia życia. Według niektórych znawców wegetarianizmu makrobiotyka zaliczana jest do odmian wegetariańskiego sposobu odżywiania.
Makrobiotycy dzielą produkty spożywcze na dwie przeciwstawne grupy: jin (kwasotwórcze) i jang (zasadotwórcze). Równowaga spożycia tych dwóch grup produktów to idealny stan, gwarantujący pełne zdrowie.
Główne składniki diety makrobiotycznej:
Pełne ziarna zbóż – 50–60% diety (brązowy ryż, jęczmień, pszenica, żyto, owies, kukurydza i gryka).
Świeże warzywa – 25–35% diety; przeciwwskazane są ziemniaki, pomidory, papryka, cukinia i bakłażany.
Białko – 10–15%, pochodzące przede wszystkim z roślin strączkowych oraz niewielkie ilości orzechów, nasion i ryb.
Świeże owoce – spożywane z umiarem; zalecane są owoce dostępne w danym sezonie.
Nie zaleca się spożycia:
kawy, herbaty, napojów gazowanych, alkoholu, a także ostrych przypraw;
żywności przetworzonej, znacznie oczyszczonej, konserwowanej, zawierającej chemiczne dodatki;
żywności pochodzenia zwierzęcego.
Laktowegetarianizm – dieta eliminująca produkty pochodzenia zwierzęcego, z wyjątkiem mleka i przetworów mlecznych.
Typowe dla tego typu diety jest zwiększone spożycie mleka, co stwarza potencjalne zagrożenie wystąpienia alergii na białko mleka lub nietolerancji związanej z nieproporcjonalną podażą laktozy. Dieta ta ma swoich zagorzałych zwolenników w grupach wyznaniowych i pewnych odłamach religijnych, np. Hare Kryszna.
Laktoowowegetarianizm – dieta dająca potencjalne możliwości zapewnienia kompletnego zestawu składników odżywczych w dziennej racji pokarmowej. Charakteryzuje się dużo większym spożyciem jaj kurzych w stosunku do pozostałych diet. Są one nie tylko źródłem aminokwasów egzogennych, witaminy B₁₂, cynku i lecytyny, ale także bogatym źródłem cholesterolu pokarmowego, co może u osób predysponowanych prowadzić do zwiększenia jego stężenia w surowicy krwi.
Ichtiwegetarianizm, zwany też laktopeskowegetarianizmem, to dieta półwegetariańska, pozwalająca zestawiać wszystkie grupy produktów żywnościowych, oprócz mięsa i jego przetworów. Zaletą diety jest włączenie do jej składu ryb i owoców morza, które są cennym źródłem wielonienasyconych kwasów tłuszczowych (WNKT) oraz innych składników odżywczych. Dieta ta zapewnia, zbliżoną do osób żywiących się tradycyjnie, podaż aminokwasów egzogennych oraz witaminy B₁₂.
Semiwegetarianizm jest formą pośrednią między laktoowowegetarianizmem a przeciętną dietą w krajach rozwiniętych.
Tabela 1. Podział wegetarian w zależności od spożycia poszczególnych grup żywności
+---------+---------+---------+---------+---------+---------+---------+---------+---------+---------+
| Lp. | Odmiana | Okresow | Mleko i | Jaja | Ryby | Owoce | Potrawy | Warzywa | Owoce |
| | wegetar | o | jego | | | morza | gotowan | | |
| | ianizmu | mięso | | | | | e | | |
| | | drobiow | przetwo | | | | | | |
| | | e | ry | | | | | | |
+---------+---------+---------+---------+---------+---------+---------+---------+---------+---------+
| 1 | Weganie | – | – | – | – | + | + | + | + |
+---------+---------+---------+---------+---------+---------+---------+---------+---------+---------+
| 2 | Witaria | – | – | – | – | – | – | + | + |
| | nie | | | | | | | | |
+---------+---------+---------+---------+---------+---------+---------+---------+---------+---------+
| 3 | Frutari | – | – | – | – | – | – | – | + |
| | anie | | | | | | | | |
+---------+---------+---------+---------+---------+---------+---------+---------+---------+---------+
| 4 | Owowege | – | – | + | – | – | + | + | + |
| | tariani | | | | | | | | |
| | e | | | | | | | | |
+---------+---------+---------+---------+---------+---------+---------+---------+---------+---------+
| 5 | Laktowe | – | + | – | – | – | + | + | + |
| | getaria | | | | | | | | |
| | nie | | | | | | | | |
+---------+---------+---------+---------+---------+---------+---------+---------+---------+---------+
| 6 | Laktoow | – | + | + | – | – | + | + | + |
| | owegeta | | | | | | | | |
| | rianie | | | | | | | | |
+---------+---------+---------+---------+---------+---------+---------+---------+---------+---------+
| 7 | Semiweg | + | + | + | + | + | + | + | + |
| | etarian | | | | | | | | |
| | ie | | | | | | | | |
+---------+---------+---------+---------+---------+---------+---------+---------+---------+---------+
| 8 | Ichtiwe | – | + | + | + | + | + | + | + |
| | getaria | | | | | | | | |
| | nie | | | | | | | | |
+---------+---------+---------+---------+---------+---------+---------+---------+---------+---------+
| 9 | Pollowe | + | + | + | – | – | + | + | + |
| | getaria | | | | | | | | |
| | nie | | | | | | | | |
+---------+---------+---------+---------+---------+---------+---------+---------+---------+---------+
Poza produktami pochodzenia roślinnego poleca się w niej nabiał, jaja, dozwolone są także niewielkie ilości mięsa drobiowego i ryb. Niebezpieczeństwo występowania niedoborów żywieniowych jest tutaj najmniejsze, ponieważ dieta ta dostarcza wszystkich niezbędnych do życia składników odżywczych.
W ostatnich latach szczególne zainteresowanie lekarzy i żywieniowców budzi wpływ różnych form wegetarianizmu na zdrowie człowieka i jego wydolność psychofizyczną. Z istniejących opracowań wynika, że u osób stosujących dietę wegetariańską stwierdza się rzadsze występowanie niedokrwiennej choroby serca, otyłości, nadciśnienia tętniczego, cukrzycy, raka okrężnicy oraz osteoporozy. Pozytywne skutki daje nie tylko sposób odżywiania się, ale również styl życia. Jednak wegetarianizm, a zwłaszcza weganizm, to również brak wykorzystania pewnych składników odżywczych z pożywienia, a szczególnie witamin i składników mineralnych, co może prowadzić do niedokrwistości z powodu niedoboru żelaza, witaminy B₁₂ i kwasu foliowego, a także krzywicy i osteomalacji na tle niedoboru witaminy D i wapnia.