Wielcy myśliciele i wielkie idee - ebook
Wydawnictwo:
Data wydania:
29 listopada 2021
Format ebooka:
EPUB
Format
EPUB
czytaj
na czytniku
czytaj
na tablecie
czytaj
na smartfonie
Jeden z najpopularniejszych formatów e-booków na świecie.
Niezwykle wygodny i przyjazny czytelnikom - w przeciwieństwie do formatu
PDF umożliwia skalowanie czcionki, dzięki czemu możliwe jest dopasowanie
jej wielkości do kroju i rozmiarów ekranu. Więcej informacji znajdziesz
w dziale Pomoc.
Multiformat
E-booki w Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu.
Oznacza to, że po dokonaniu zakupu, e-book pojawi się na Twoim koncie we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu.
Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu.
Format
MOBI
czytaj
na czytniku
czytaj
na tablecie
czytaj
na smartfonie
Jeden z najczęściej wybieranych formatów wśród czytelników
e-booków. Możesz go odczytać na czytniku Kindle oraz na smartfonach i
tabletach po zainstalowaniu specjalnej aplikacji. Więcej informacji
znajdziesz w dziale Pomoc.
Multiformat
E-booki w Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu.
Oznacza to, że po dokonaniu zakupu, e-book pojawi się na Twoim koncie we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu.
Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu.
Multiformat
E-booki sprzedawane w księgarni Virtualo.pl dostępne są w opcji
multiformatu - kupujesz treść, nie format. Po dodaniu e-booka do koszyka
i dokonaniu płatności, e-book pojawi się na Twoim koncie w Mojej
Bibliotece we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego
tytułu. Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na
karcie produktu przy okładce. Uwaga: audiobooki nie są objęte opcją
multiformatu.
czytaj
na tablecie
Aby odczytywać e-booki na swoim tablecie musisz zainstalować specjalną
aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego,
który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. Bluefire
dla EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
czytaj
na czytniku
Czytanie na e-czytniku z ekranem e-ink jest bardzo wygodne i nie męczy
wzroku. Pliki przystosowane do odczytywania na czytnikach to przede
wszystkim EPUB (ten format możesz odczytać m.in. na czytnikach
PocketBook) i MOBI (ten fromat możesz odczytać m.in. na czytnikach Kindle).
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
czytaj
na smartfonie
Aby odczytywać e-booki na swoim smartfonie musisz zainstalować specjalną
aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego,
który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. iBooks dla
EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
Czytaj fragment
Pobierz fragment
Pobierz fragment w jednym z dostępnych formatów
Wielcy myśliciele i wielkie idee - ebook
Dzieci są urodzonymi filozofami, bo zadają najciekawsze pytania.
Przystępne, bogato ilustrowane wprowadzenie do filozofii dla dzieci w wieku szkolnym. W angażujący sposób uczy samodzielnego myślenia poprzez eksplorację pytań, jakie ciekawskie dzieci same lubią zadawać:
• Z czego zrobiony jest wszechświat?
• Co sprawia, że jestem mną?
• Czym jest czas?
• Skąd wiem, że coś jest prawdą?
• Czy coś może być prawdziwe dla jednej osoby, ale nie dla kogoś innego?
• Kim jest przyjaciel?
• Czy komputery potrafią myśleć?
• Co to jest argumentacja?
• Czy powinno się krytykować ludzi za ich idee?
• Jak debatować na jakiś temat?
I wiele innych!
Autorka jasno omawia i pogłębia każde pytanie, ale unika podawania gotowych rozwiązań. Zamiast tego zwięźle podsumowuje odpowiedzi udzielone przez najważniejszych myślicieli w historii, czerpiąc z zadziwiająco szerokiego wachlarza postaci: od starożytnych mędrców chińskich i indyjskich, przez średniowiecznych uczonych arabskich, renesansowych astronomów i oświeceniowych naukowców europejskich, aż po współczesnych fizyków i matematyków – oraz, naturalnie, licznych filozofów. Dzięki temu książka stanowi małe kompendium wiedzy, które ukazuje ogromną różnorodność poglądów i uczy, że na wiele pytań może nie być jednej oczywistej odpowiedzi. Każdy rozdział kończy się częścią praktyczną z ćwiczeniami do samodzielnego wykonania i przemyślenia, co zachęca dzieci do aktywnego zmierzenia się z postawionym problemem i sformułowania własnych odpowiedzi.
Świetne ćwiczenie dla młodych umysłów oraz wspaniały punkt wyjścia do dalszej nauki!
| Kategoria: | Filozofia |
| Zabezpieczenie: |
Watermark
|
| ISBN: | 978-83-01-22064-8 |
| Rozmiar pliku: | 8,7 MB |
FRAGMENT KSIĄŻKI
Ile razy słyszę rzucone do dziecka: „Nie filozofuj!”, zawsze mam ochotę się wtrącić i zapytać rodzica: „A dlaczego nie?”. Dzieci mają niezwykły dar i potrzebę rozkładania świata na czynniki pierwsze, tylko to my, dorośli, niepotrzebnie w nich tę umiejętność zabijamy. A przecież w rozmowach o fundamentalnych sprawach tkwi okazja, by przekazać wartości, które dla nas, rodziców, są ważne! Tylko ciekawi pchają świat do przodu, stawiając trudne i często abstrakcyjne pytania! Jeśli takie zadaje nasze dziecko i nie za bardzo wiemy, jak odpowiedzieć, możemy mu podsunąć tę książkę. I sami ją przeczytajmy.
Krystian Hanke
dziennikarz Radia 357,
autor projektu „Tatowanie”
Nie znajduję odpowiednich słów, aby wyrazić swoją radość, że dzieło Sharon Kaye jest dostępne dla polskich czytelników i czytelniczek. Nie znajduję także słów, które pozwoliłyby mi adekwatnie opisać, jak ważna, cenna, potrzebna i skuteczna jest to pozycja. Dlatego wyobraziłem sobie eksperyment myślowy – co gdyby podróż przez edukację rozpoczynała się od kart właśnie tej książki? Po chwili moja wyobraźnia eksplodowała.
Przemysław Staroń
psycholog, autor, Nauczyciel Roku 2018,
finalista Global Teacher Prize 2020WPROWADZENIE
że widzę kolory inaczej niż ty? Na przykład trawa jest dla mnie czerwona, a chmury, które ty widzisz jako białe, ja postrzegam jako czarne? Do tego mój wzrok działa tak od urodzenia, ale opisuję te kolory tak samo jak ty? To znaczy czerwony nazywam zielonym, czarny to dla mnie biały i tak dalej.
Jak udowodnić, że moje widzenie świata jest złe? Dopóki nie udałoby ci się wejść do mojej głowy, a mi do twojej, nie moglibyśmy tego porównać.
Załóżmy, że połowa ludzi widzi kolory tak samo jak ja, a druga połowa – tak jak ty. Kto w takim razie widzi dobrze, a kto źle? Co by było, gdyby naprawdę tak się działo? Skąd wiemy, że ludzie widzą kolory – albo cokolwiek innego – w ten sam sposób? Czy nasze postrzeganie świata może w ogóle być dobre albo złe?
Czy zadałeś lub zadałaś sobie kiedyś tego rodzaju głębokie pytania? Właśnie nimi zajmuje się filozofia. Filozofia jest po pierwsze dobrą zabawą, a po drugie – świetnym ćwiczeniem dla mózgu. Każdy, kto zastanawia się nad głębokimi pytaniami, może być filozofem. Również ty.Słowo „filozofia” pochodzi z języka greckiego i znaczy „umiłowanie mądrości”. Pojęcie to ukuł Sokrates, skromny rzeźbiarz, który żył w starożytnych Atenach. Ateny były pierwszą demokracją, to znaczy, że władza należała tam do ludzi.
Sokratesa rozpierała duma, że Ateńczycy ustanowili tak rozwinięte społeczeństwo. Miał też jednak dużo wątpliwości, czy to społeczeństwo jest dobre. Wydawało mu się, że dobre społeczeństwo opiera swoje życie na najgłębszych prawdach o rzeczywistości, na wiedzy, na logice i na sprawiedliwości.
Sokrates ciągle zachęcał więc rodaków, żeby rozmyślali nad tymi głębokimi prawdami. Niestety, budziło to w nich rozdrażnienie, bo ludzie często nie mogą znaleźć jasnych odpowiedzi. Martwili się, że młodzież uzna ich za głupich i będzie podważała ich autorytet. Dlatego Ateńczycy uwięzili Sokratesa i oskarżyli go, że jest bezbożny (bardzo grzeszny), a nawet psuje młodych ludzi, rozpuszczając ich.
W trakcie swojego procesu Sokrates nie zgodził się na rezygnację z zadawania głębokich pytań. Wierzył, że szukanie prawdy jest bardzo ważne, jeśli chcemy ulepszyć społeczeństwo albo uchronić je przed zniszczeniem. Niestety, sędziowie uznali Sokratesa za winnego i skazali go na śmierć przez wypicie trucizny – cykuty.
Ludzie nienawidzący pytań wygrali tę bitwę. Ale przegrali wojnę. Ateńska młodzież, która kochała Sokratesa, była tak poruszona jego śmiercią, że na cześć mistrza założyła szkołę: Akademię. Był to pierwszy na świecie uniwersytet, czyli miejsce, gdzie ludzie mogli razem szukać odpowiedzi na każde pytanie, na jakie tylko chcieli.
Od śmierci Sokratesa minęło już dwa tysiące czterysta lat. Teraz uniwersytetów jest kilkadziesiąt tysięcy! Jak myślisz, czy Sokrates miał rację? Czy szukanie prawdy może udoskonalić społeczeństwo i uchronić je przed zniszczeniem?
W jaki sposób ludzie uczą się na uniwersytetach?
Uczą się poprzez rozmowy o ideach. Taką metodę wprowadził sam Sokrates. Pokazał nam, że prawda nie rośnie na drzewach jak jabłka. Nie można po prostu zerwać sobie prawdy ani myśli, a potem uznać jej za fakt. To nie takie proste. Każdy fakt to tylko jeden ze sposobów patrzenia na rzeczy. Żeby rozstrzygnąć, co jest prawdą, należy najpierw obejrzeć każdy fakt z wielu stron. A to można zrobić dzięki rozmowie o nim.
Ja na przykład uczyłam się w szkole, że Amerykę odkrył Krzysztof Kolumb. I myślałam wtedy, że to fakt. Ale przecież kiedy Kolumb dobił do brzegu, w Ameryce żyli już inni ludzie – rdzenni Amerykanie. No więc czy naprawdę to on ją odkrył? Co na ten temat powiedzieliby członkowie tamtejszych plemion? To bardzo ważne, żeby wyobrazić sobie, jak na przypłynięcie Europejczyków na ich kontynent patrzyli sami rdzenni Amerykanie.
Szkoda, że w mojej szkole o tym nie rozmawiano. Niestety, kiedy dorastałam, nikt nie zachęcał dzieci do filozofowania. Nauczyciele obawiali się, że gdyby dzieci zaczęły zadawać pytania o temat lekcji, pojawiłby się chaos. Na szczęście to się zmienia.
Dzieci są znakomitymi filozofami. Dlaczego? Dlatego, że naturalnie wszystko je ciekawi. To prawda, że rozmowa zajmuje więcej czasu niż zapamiętanie słów nauczycielki, ale to nie jest czas stracony – przynosi owoce. Za każdym bowiem razem, gdy myślisz o tym, czego się uczysz, zbliżasz się do prawdy.
W czasach Sokratesa większość ludzi sądziła, że Ziemia jest płaska. Nie widziała też nic złego w niewolnictwie. Zobacz, jaką długą drogę już przeszliśmy! Ale nie dotarliśmy jeszcze do celu. Czy część naszych przekonań nie wywoła dreszczy u ludzi przyszłości? Dowiemy się tego tylko w jeden sposób: musimy cały czas pytać i rozmawiać.
U filozofów rozmowy często przemieniają się w debaty. To drugi sposób, w jaki się uczymy. Debata to spór osób darzących się szacunkiem. Obie spierające się strony słuchają się nawzajem, usiłując udowodnić prawdziwość swojego poglądu i błąd w cudzym rozumowaniu.
Mogę się nie zgadzać z twoim punktem widzenia, ale to nie znaczy, że jesteśmy wrogami. Wręcz przeciwnie – filozofowie są wdzięczni swoim przeciwnikom! Adepci sztuk walki wymieniają ukłony, dziękując przeciwnikowi za wyzwanie, po którym będą jeszcze lepsi. I tak samo jest z uczestnikami debat. Racje jednej osoby mogą zmienić poglądy drugiej albo też mogą się one nadal nie zgadzać. Jedno jest pewne: debata pogłębia nasze rozumowanie i zwiększa naszą mądrość.
Chociaż to Sokrates ukuł termin „filozofia”, to nie on był pierwszym filozofem. Ludzie od początku swej historii zadawali ważne pytania, rozmawiali i debatowali. Ale sokratejski uniwersytet uczynił z filozofii obszar badań. Wyróżniamy cztery podstawowe dziedziny filozofii. Są to metafizyka, epistemologia, etyka oraz logika. Przyjrzyjmy się im.
Metafizyka | rzeczywistość
Badanie rzeczywistości nazywa się metafizyką, a nazwa ta pochodzi od greckich słów _tá metá tá physiká_, które znaczą „poza fizyką”. Fizyka to nauka badająca materię i ruch – zjawiska, które możemy zobaczyć i dotknąć. W ramach fizyki można na przykład zmierzyć czas, w jakim kulka stoczy się z pochylni. Natomiast w ramach metafizyki zadajemy inne pytania: Co to znaczy istnieć? Czym jest czas? Czym jest ruch? Kim jesteś? Czy jesteś pojedynczą rzeczą, czy może wieloma rzeczami? Czym są liczby? Dlaczego w ogóle istnieje świat? Skąd się wziął?
Epistemologia | wiedza
Zastanawianie się nad wiedzą czy też poznaniem nazywa się epistemologią, od greckiego słowa _epistḗmē_, które znaczy właśnie „wiedza”, „poznanie”. Jeśli zajmiesz się epistemologią, będziesz się mierzyć z takimi oto pytaniami: Skąd bierze się wiedza? Skąd wiemy to, co wydaje się nam, że wiemy? Jaka jest różnica między faktem a mniemaniem? Czy możemy być czegokolwiek pewni? Czy mogę ufać moim uczuciom? Czy dobrze jest wątpić, czy źle? Czy wiara to rodzaj wiedzy? Czy coś może być prawdą dla jednej osoby, a dla drugiej nie?
Etyka | wartości
Badanie wartości moralnych – albo inaczej: tego, co dobre, i tego, co złe – nazywa się etyką. Przypomnij sobie, że Sokrates zadawał głębokie pytania po to, żeby mieszkańcy Aten stanowili dobre społeczeństwo. Czym jest dla ludzi dobre życie? Jak znaleźć szczęście? Może dobrze jest być czasem samolubnym, a może samolubstwo jest zawsze złe? A jak z kłamaniem? Albo z przemocą? Czy powinniśmy osądzać to, co robimy, na podstawie naszych celów wyjściowych, czy też osiągniętych skutków? Co jest ważniejsze: rodzina czy przyjaciele?
Logika | krytyczne myślenie
Zastanawianie się nad prawidłowym rozumowaniem nazywa się logiką. Ludzie odwołują się do logiki, kiedy chcą ustalić, czy coś jest prawdą, czy fałszem. Kiedy filozofowie debatują nad jakimś problemem, przedstawiają argumenty. W ramach logiki zadajemy takie pytania: Jak zbudować argument? Czy istnieją różne rodzaje argumentów? Jak odróżnić dobrą argumentację od złej? A może argument jest jak równanie w matematyce? Czy istnieją takie argumenty, których nie moglibyśmy podważyć? Jakiego rodzaju błędy ludzie popełniają, gdy wysuwają argumenty?
Być może głowa puchnie ci od tych pytań. Ale nie przejmuj się! Nie musisz myśleć o nich wszystkich jednego dnia, miesiąca ani nawet roku. Filozofią można się zajmować całe życie. Ja interesuję się filozofią już od trzydziestu lat, a przede mną ciągle dużo nauki. Ale kiedy już zaczniesz i zobaczysz, jak umiłowanie mądrości może ulepszyć codzienne życie, filozofia stanie się częścią ciebie. Od tego momentu na wszystkie rzeczy będziesz patrzeć oczami filozofa. Pokażę to na małym przykładzie.
Kocham mojego psa Wizarda i bardzo dobrze go traktuję. Pewnego dnia chciałam więc pójść z nim na długi spacer, ale Wizard nie zamierzał się ruszyć – pewnie dlatego, że przeczuwał nadchodzący deszcz. Zmusiłam go, żeby ze mną poszedł. No i całkiem przemokliśmy.
Dla mnie ta ulewa była nawet zabawna, ale Wizard był zły i wieczorem nie chciał przy mnie usiąść, tak jak to zwykle robi. Mój syn uważał, że powinnam Wizarda przeprosić. Zaśmiałam się i odpowiedziałam, że to przecież tylko pies. Mój syn się nie zgodził: „Psy to też ludzie!”.
Ten argument zbił mnie z tropu. Długo i mocno nad nim myślałam. Potem przeczytałam o pewnych filozofach, dla których człowiek i osoba to dwie różne kategorie, które dotyczą różnych rzeczy. W końcu uznałam, że mój syn miał rację. Wizard może nie jest człowiekiem, ale jest osobą.
Od kiedy Wizard jest dla mnie taką nieludzką osobą, nasze relacje bardzo się poprawiły. Wielu moich znajomych ciągle mówi, że Wizard to tylko pies, a do tego, że jestem lekko stuknięta. Ale o Sokratesie ludzie też mówili, że był zwariowany, więc chyba znalazłam się w całkiem dobrym towarzystwie.
Krystian Hanke
dziennikarz Radia 357,
autor projektu „Tatowanie”
Nie znajduję odpowiednich słów, aby wyrazić swoją radość, że dzieło Sharon Kaye jest dostępne dla polskich czytelników i czytelniczek. Nie znajduję także słów, które pozwoliłyby mi adekwatnie opisać, jak ważna, cenna, potrzebna i skuteczna jest to pozycja. Dlatego wyobraziłem sobie eksperyment myślowy – co gdyby podróż przez edukację rozpoczynała się od kart właśnie tej książki? Po chwili moja wyobraźnia eksplodowała.
Przemysław Staroń
psycholog, autor, Nauczyciel Roku 2018,
finalista Global Teacher Prize 2020WPROWADZENIE
że widzę kolory inaczej niż ty? Na przykład trawa jest dla mnie czerwona, a chmury, które ty widzisz jako białe, ja postrzegam jako czarne? Do tego mój wzrok działa tak od urodzenia, ale opisuję te kolory tak samo jak ty? To znaczy czerwony nazywam zielonym, czarny to dla mnie biały i tak dalej.
Jak udowodnić, że moje widzenie świata jest złe? Dopóki nie udałoby ci się wejść do mojej głowy, a mi do twojej, nie moglibyśmy tego porównać.
Załóżmy, że połowa ludzi widzi kolory tak samo jak ja, a druga połowa – tak jak ty. Kto w takim razie widzi dobrze, a kto źle? Co by było, gdyby naprawdę tak się działo? Skąd wiemy, że ludzie widzą kolory – albo cokolwiek innego – w ten sam sposób? Czy nasze postrzeganie świata może w ogóle być dobre albo złe?
Czy zadałeś lub zadałaś sobie kiedyś tego rodzaju głębokie pytania? Właśnie nimi zajmuje się filozofia. Filozofia jest po pierwsze dobrą zabawą, a po drugie – świetnym ćwiczeniem dla mózgu. Każdy, kto zastanawia się nad głębokimi pytaniami, może być filozofem. Również ty.Słowo „filozofia” pochodzi z języka greckiego i znaczy „umiłowanie mądrości”. Pojęcie to ukuł Sokrates, skromny rzeźbiarz, który żył w starożytnych Atenach. Ateny były pierwszą demokracją, to znaczy, że władza należała tam do ludzi.
Sokratesa rozpierała duma, że Ateńczycy ustanowili tak rozwinięte społeczeństwo. Miał też jednak dużo wątpliwości, czy to społeczeństwo jest dobre. Wydawało mu się, że dobre społeczeństwo opiera swoje życie na najgłębszych prawdach o rzeczywistości, na wiedzy, na logice i na sprawiedliwości.
Sokrates ciągle zachęcał więc rodaków, żeby rozmyślali nad tymi głębokimi prawdami. Niestety, budziło to w nich rozdrażnienie, bo ludzie często nie mogą znaleźć jasnych odpowiedzi. Martwili się, że młodzież uzna ich za głupich i będzie podważała ich autorytet. Dlatego Ateńczycy uwięzili Sokratesa i oskarżyli go, że jest bezbożny (bardzo grzeszny), a nawet psuje młodych ludzi, rozpuszczając ich.
W trakcie swojego procesu Sokrates nie zgodził się na rezygnację z zadawania głębokich pytań. Wierzył, że szukanie prawdy jest bardzo ważne, jeśli chcemy ulepszyć społeczeństwo albo uchronić je przed zniszczeniem. Niestety, sędziowie uznali Sokratesa za winnego i skazali go na śmierć przez wypicie trucizny – cykuty.
Ludzie nienawidzący pytań wygrali tę bitwę. Ale przegrali wojnę. Ateńska młodzież, która kochała Sokratesa, była tak poruszona jego śmiercią, że na cześć mistrza założyła szkołę: Akademię. Był to pierwszy na świecie uniwersytet, czyli miejsce, gdzie ludzie mogli razem szukać odpowiedzi na każde pytanie, na jakie tylko chcieli.
Od śmierci Sokratesa minęło już dwa tysiące czterysta lat. Teraz uniwersytetów jest kilkadziesiąt tysięcy! Jak myślisz, czy Sokrates miał rację? Czy szukanie prawdy może udoskonalić społeczeństwo i uchronić je przed zniszczeniem?
W jaki sposób ludzie uczą się na uniwersytetach?
Uczą się poprzez rozmowy o ideach. Taką metodę wprowadził sam Sokrates. Pokazał nam, że prawda nie rośnie na drzewach jak jabłka. Nie można po prostu zerwać sobie prawdy ani myśli, a potem uznać jej za fakt. To nie takie proste. Każdy fakt to tylko jeden ze sposobów patrzenia na rzeczy. Żeby rozstrzygnąć, co jest prawdą, należy najpierw obejrzeć każdy fakt z wielu stron. A to można zrobić dzięki rozmowie o nim.
Ja na przykład uczyłam się w szkole, że Amerykę odkrył Krzysztof Kolumb. I myślałam wtedy, że to fakt. Ale przecież kiedy Kolumb dobił do brzegu, w Ameryce żyli już inni ludzie – rdzenni Amerykanie. No więc czy naprawdę to on ją odkrył? Co na ten temat powiedzieliby członkowie tamtejszych plemion? To bardzo ważne, żeby wyobrazić sobie, jak na przypłynięcie Europejczyków na ich kontynent patrzyli sami rdzenni Amerykanie.
Szkoda, że w mojej szkole o tym nie rozmawiano. Niestety, kiedy dorastałam, nikt nie zachęcał dzieci do filozofowania. Nauczyciele obawiali się, że gdyby dzieci zaczęły zadawać pytania o temat lekcji, pojawiłby się chaos. Na szczęście to się zmienia.
Dzieci są znakomitymi filozofami. Dlaczego? Dlatego, że naturalnie wszystko je ciekawi. To prawda, że rozmowa zajmuje więcej czasu niż zapamiętanie słów nauczycielki, ale to nie jest czas stracony – przynosi owoce. Za każdym bowiem razem, gdy myślisz o tym, czego się uczysz, zbliżasz się do prawdy.
W czasach Sokratesa większość ludzi sądziła, że Ziemia jest płaska. Nie widziała też nic złego w niewolnictwie. Zobacz, jaką długą drogę już przeszliśmy! Ale nie dotarliśmy jeszcze do celu. Czy część naszych przekonań nie wywoła dreszczy u ludzi przyszłości? Dowiemy się tego tylko w jeden sposób: musimy cały czas pytać i rozmawiać.
U filozofów rozmowy często przemieniają się w debaty. To drugi sposób, w jaki się uczymy. Debata to spór osób darzących się szacunkiem. Obie spierające się strony słuchają się nawzajem, usiłując udowodnić prawdziwość swojego poglądu i błąd w cudzym rozumowaniu.
Mogę się nie zgadzać z twoim punktem widzenia, ale to nie znaczy, że jesteśmy wrogami. Wręcz przeciwnie – filozofowie są wdzięczni swoim przeciwnikom! Adepci sztuk walki wymieniają ukłony, dziękując przeciwnikowi za wyzwanie, po którym będą jeszcze lepsi. I tak samo jest z uczestnikami debat. Racje jednej osoby mogą zmienić poglądy drugiej albo też mogą się one nadal nie zgadzać. Jedno jest pewne: debata pogłębia nasze rozumowanie i zwiększa naszą mądrość.
Chociaż to Sokrates ukuł termin „filozofia”, to nie on był pierwszym filozofem. Ludzie od początku swej historii zadawali ważne pytania, rozmawiali i debatowali. Ale sokratejski uniwersytet uczynił z filozofii obszar badań. Wyróżniamy cztery podstawowe dziedziny filozofii. Są to metafizyka, epistemologia, etyka oraz logika. Przyjrzyjmy się im.
Metafizyka | rzeczywistość
Badanie rzeczywistości nazywa się metafizyką, a nazwa ta pochodzi od greckich słów _tá metá tá physiká_, które znaczą „poza fizyką”. Fizyka to nauka badająca materię i ruch – zjawiska, które możemy zobaczyć i dotknąć. W ramach fizyki można na przykład zmierzyć czas, w jakim kulka stoczy się z pochylni. Natomiast w ramach metafizyki zadajemy inne pytania: Co to znaczy istnieć? Czym jest czas? Czym jest ruch? Kim jesteś? Czy jesteś pojedynczą rzeczą, czy może wieloma rzeczami? Czym są liczby? Dlaczego w ogóle istnieje świat? Skąd się wziął?
Epistemologia | wiedza
Zastanawianie się nad wiedzą czy też poznaniem nazywa się epistemologią, od greckiego słowa _epistḗmē_, które znaczy właśnie „wiedza”, „poznanie”. Jeśli zajmiesz się epistemologią, będziesz się mierzyć z takimi oto pytaniami: Skąd bierze się wiedza? Skąd wiemy to, co wydaje się nam, że wiemy? Jaka jest różnica między faktem a mniemaniem? Czy możemy być czegokolwiek pewni? Czy mogę ufać moim uczuciom? Czy dobrze jest wątpić, czy źle? Czy wiara to rodzaj wiedzy? Czy coś może być prawdą dla jednej osoby, a dla drugiej nie?
Etyka | wartości
Badanie wartości moralnych – albo inaczej: tego, co dobre, i tego, co złe – nazywa się etyką. Przypomnij sobie, że Sokrates zadawał głębokie pytania po to, żeby mieszkańcy Aten stanowili dobre społeczeństwo. Czym jest dla ludzi dobre życie? Jak znaleźć szczęście? Może dobrze jest być czasem samolubnym, a może samolubstwo jest zawsze złe? A jak z kłamaniem? Albo z przemocą? Czy powinniśmy osądzać to, co robimy, na podstawie naszych celów wyjściowych, czy też osiągniętych skutków? Co jest ważniejsze: rodzina czy przyjaciele?
Logika | krytyczne myślenie
Zastanawianie się nad prawidłowym rozumowaniem nazywa się logiką. Ludzie odwołują się do logiki, kiedy chcą ustalić, czy coś jest prawdą, czy fałszem. Kiedy filozofowie debatują nad jakimś problemem, przedstawiają argumenty. W ramach logiki zadajemy takie pytania: Jak zbudować argument? Czy istnieją różne rodzaje argumentów? Jak odróżnić dobrą argumentację od złej? A może argument jest jak równanie w matematyce? Czy istnieją takie argumenty, których nie moglibyśmy podważyć? Jakiego rodzaju błędy ludzie popełniają, gdy wysuwają argumenty?
Być może głowa puchnie ci od tych pytań. Ale nie przejmuj się! Nie musisz myśleć o nich wszystkich jednego dnia, miesiąca ani nawet roku. Filozofią można się zajmować całe życie. Ja interesuję się filozofią już od trzydziestu lat, a przede mną ciągle dużo nauki. Ale kiedy już zaczniesz i zobaczysz, jak umiłowanie mądrości może ulepszyć codzienne życie, filozofia stanie się częścią ciebie. Od tego momentu na wszystkie rzeczy będziesz patrzeć oczami filozofa. Pokażę to na małym przykładzie.
Kocham mojego psa Wizarda i bardzo dobrze go traktuję. Pewnego dnia chciałam więc pójść z nim na długi spacer, ale Wizard nie zamierzał się ruszyć – pewnie dlatego, że przeczuwał nadchodzący deszcz. Zmusiłam go, żeby ze mną poszedł. No i całkiem przemokliśmy.
Dla mnie ta ulewa była nawet zabawna, ale Wizard był zły i wieczorem nie chciał przy mnie usiąść, tak jak to zwykle robi. Mój syn uważał, że powinnam Wizarda przeprosić. Zaśmiałam się i odpowiedziałam, że to przecież tylko pies. Mój syn się nie zgodził: „Psy to też ludzie!”.
Ten argument zbił mnie z tropu. Długo i mocno nad nim myślałam. Potem przeczytałam o pewnych filozofach, dla których człowiek i osoba to dwie różne kategorie, które dotyczą różnych rzeczy. W końcu uznałam, że mój syn miał rację. Wizard może nie jest człowiekiem, ale jest osobą.
Od kiedy Wizard jest dla mnie taką nieludzką osobą, nasze relacje bardzo się poprawiły. Wielu moich znajomych ciągle mówi, że Wizard to tylko pies, a do tego, że jestem lekko stuknięta. Ale o Sokratesie ludzie też mówili, że był zwariowany, więc chyba znalazłam się w całkiem dobrym towarzystwie.
więcej..
