-
W empik go
Więzi w małżeństwie i rodzinie - ebook
Wydawnictwo:
Rok wydania:
2008
Format ebooka:
EPUB
Format
EPUB
czytaj
na czytniku
czytaj
na tablecie
czytaj
na smartfonie
Jeden z najpopularniejszych formatów e-booków na świecie.
Niezwykle wygodny i przyjazny czytelnikom - w przeciwieństwie do formatu
PDF umożliwia skalowanie czcionki, dzięki czemu możliwe jest dopasowanie
jej wielkości do kroju i rozmiarów ekranu. Więcej informacji znajdziesz
w dziale Pomoc.
Multiformat
E-booki w Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu.
Oznacza to, że po dokonaniu zakupu, e-book pojawi się na Twoim koncie we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu.
Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu.
Format
MOBI
czytaj
na czytniku
czytaj
na tablecie
czytaj
na smartfonie
Jeden z najczęściej wybieranych formatów wśród czytelników
e-booków. Możesz go odczytać na czytniku Kindle oraz na smartfonach i
tabletach po zainstalowaniu specjalnej aplikacji. Więcej informacji
znajdziesz w dziale Pomoc.
Multiformat
E-booki w Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu.
Oznacza to, że po dokonaniu zakupu, e-book pojawi się na Twoim koncie we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu.
Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu.
Multiformat
E-booki sprzedawane w księgarni Virtualo.pl dostępne są w opcji
multiformatu - kupujesz treść, nie format. Po dodaniu e-booka do koszyka
i dokonaniu płatności, e-book pojawi się na Twoim koncie w Mojej
Bibliotece we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego
tytułu. Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na
karcie produktu przy okładce. Uwaga: audiobooki nie są objęte opcją
multiformatu.
czytaj
na tablecie
Aby odczytywać e-booki na swoim tablecie musisz zainstalować specjalną
aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego,
który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. Bluefire
dla EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
czytaj
na czytniku
Czytanie na e-czytniku z ekranem e-ink jest bardzo wygodne i nie męczy
wzroku. Pliki przystosowane do odczytywania na czytnikach to przede
wszystkim EPUB (ten format możesz odczytać m.in. na czytnikach
PocketBook) i MOBI (ten fromat możesz odczytać m.in. na czytnikach Kindle).
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
czytaj
na smartfonie
Aby odczytywać e-booki na swoim smartfonie musisz zainstalować specjalną
aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego,
który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. iBooks dla
EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
Czytaj fragment
Pobierz fragment
Pobierz fragment w jednym z dostępnych formatów
LUB
24,99 zł za tytuł
Tytuł dostępny w abonamencie Empik Go już od 24,99 zł / 30 dni
Sprawdź
Słuchaj i czytaj w abonamencie Go Standard już za 24,99 zł / 30 dni. Subskrypcja Go Standard daje możliwość dodania do biblioteki 3 dowolne tytuły w danym okresie rozliczeniowym (30 dni). Wybierasz z ponad 200 tys. audiobooków, ebooków i podcastów.
Więzi w małżeństwie i rodzinie - ebook
Badanie systemów rodzinnych jest zadaniem bardzo złożonym. Bez względu na to, czy w procesie badawczym interesuje nas tylko konkretna jednostka, czy cała rodzina, niezbędne jest osadzenie tych badań w kontekście szeroko rozumianego życia rodzinnego. Prezentowana publikacja ma pomóc badaczowi rodziny w poznawaniu niektórych aspektów jej funkcjonowania. Autor przedstawia nowe narzędzia badawcze, pozwalające na ujmowanie problemów małżeństwa i rodziny głównie z perspektywy małżonków.
Publikacja składa się z sześciu części. W pierwszej omówiono teorie i metody badań nad rodziną, w drugiej, trzeciej i czwartej zaprezentowano kolejno Kwestionariusz Dobranego Małżeństwa (KDM-2), Kwestionariusz Komunikacji Małżeńskiej (KKM) oraz Kwestionariusz Retrospektywnej Oceny Postaw Rodziców (KPR-Roc). W piątej części Czytelnik znajdzie Skalę Postaw Rodzicielskich (dla rodziców),a w ostatniej – Kwestionariusz Stylów Przywiązaniowych (KSP). Każda metoda zawiera opis teoretycznych podstaw jej konstrukcji.
Adresatami publikacji są osoby i instytucje zajmujące się problematyką małżeństwa i rodziny (m.in. poradnie psychologiczno-pedagogiczne, rodzinne ośrodki diagnostyczne, poradnie rodzinne, kuratorzy, psychologowie szkolni, instytuty badawcze na uczelniach wyższych, prywatne gabinety pedagogiczne i psychologiczne, studenci kierunków pedagogicznych i psychologicznych).
| Kategoria: | Psychologia |
| Zabezpieczenie: |
Watermark
|
| ISBN: | 978-83-7308-845-0 |
| Rozmiar pliku: | 7,3 MB |
FRAGMENT KSIĄŻKI
Wstęp
Badanie systemów rodzinnych jest zadaniem wielce złożonym, gdyż owa złożoność jest definiowana przez naturę przedmiotu badania. Bez względu na to, czy w procesie badawczym interesuje nas tylko konkretna jednostka, niezbędne jest osadzenie tych badań w kontekście szeroko rozumianego życia rodzinnego. Należy uwzględniać tło naszych analiz, w przeciwnym razie postawiona diagnoza będzie co najmniej niepełna, jeżeli nie fałszywa. Współczesny badacz rodziny musi rozumieć mechanizmy jej funkcjonowania i stosować różne metody, gdyż każda z nich pozwala jedynie na naświetlenie jakiegoś aspektu podejmowanego problemu.
Wielopokoleniowa, rozwojowa perspektywa analizy systemów rodzinnych zmusza do koncentracji uwagi na stadiach w cyklu życiowym rodziny oraz zadaniach, które są charakterystyczne dla każdego z nich. Takie podejście musi również brać pod uwagę wzory interakcji występujące w rodzinie w różnych okresach jej trwania i rozwoju. Wszystkie systemy rodzinne borykają się ze stresem rozwojowym, który wynika z dwóch podstawowych źródeł: (1) zmieniających się potrzeb i możliwości poszczególnych członków rodziny zmierzających ku dorosłości i (2) zmian w systemie rodziny jako całości, która przechodzi różne modyfikacje w czasie. Zmieniające się potrzeby i możliwości osób przez całe ich życie mają wpływ na jakość wzorców interakcji w rodzinie, zarówno między małżonkami, między małżonkami i ich dziećmi, między dziećmi, jak i pomiędzy wszystkimi członkami rodzin generacyjnych. Kiedy jednostki rosną i dojrzewają, ich fizyczne, społeczne, emocjonalne, psychologiczne i poznawcze potrzeby oraz możliwości adaptacyjne także się zmieniają. Ma to konsekwencje w wypełnianiu podstawowych zadań przez rodzinę. Status ekonomiczny rodziny, jej granice, emocjonalne otoczenie oraz zadania dotyczące tożsamości będą się zmieniać odpowiednio do potrzeb i możliwości jej członków. Rodzina musi być zdolna do zmieniania swoich strategii interakcji w odpowiedzi na te zmiany, jeżeli ma trwać i jednocześnie wspomagać rozwój poszczególnych jej członków. Każdy system rodzinny ma przecież swój własny, indywidualny rytm rozwoju. Rodzina przez cały czas przechodzi zmiany dotyczące jej składu, gdyż jedni członkowie przybywają, inni zaś są w różny sposób „traceni” (śmierć, odejście z domu). Przejścia te mogą powodować okresy niestałości, dezorganizacji, stresu i wymuszać potencjalne zmiany poprzez nowe formy adaptacji bądź znaczące modyfikacje dotychczasowych sposobów funkcjonowania. W trakcie strukturalnej reorganizacji, zadania muszą być zmienione, role przedefinio-wane, strategie zrewidowane. Na przykład urodzenie pierwszego dziecka przemieszcza rodzinę z dwuosobowego do trójosobowego systemu, dodając nową rolę rodzica do poprzednio istniejących ról rodziny. Prowadzi to do zmian zarówno w strukturalnym składzie rodziny, jak i w podstawowych zadaniach, jakie rodzina będzie wykonywać. Zadania dotyczące utrzymania muszą teraz obejmować zajmowanie się podstawowymi fizycznymi potrzebami noworodka. Zasoby poprzednio kierowane ku innym priorytetom teraz muszą być skupiane na dziecku. Rodzina musi ponownie wyrównać jej wewnętrzne granice, musi bowiem uwzględniać zarówno podsystem rodzicielski, jak i małżeński. Zewnętrzne granice muszą być także przesunięte z uwagi na konieczne interakcje z profesjonalnymi systemami opieki nad dzieckiem (pediatrami, opiekunami).
Im więcej uwagi skupia się na potrzebach niemowlęcia, tym bardziej może się zmieniać emocjonalny klimat rodziny. Może się pojawić konflikt między oczekiwaniami każdego z rodziców (opieka nad dzieckiem versus małżeńskie obowiązki). Tożsamość rodziny musi ulec przedefiniowaniu – od pary małżonków do rodziny z dziećmi, to z kolei wymaga modyfikacji w formowaniu behawioralnych strategii rodziny. Potrzebne są nowe decyzje, plany, sposoby postępowania, aby wypełniać każde z pojawiających się i zmieniających zadań. Wszystkie rodziny muszą się wjakiś sposób zmierzyć z kwestiami rozwojowymi, muszą wykazywać w miarę upływu czasu określony poziom adaptabilności. Na przykład para małżonków, która z wyboru nie ma dzieci, nie musi się borykać z czynnikami stresowymi wynikającymi z obowiązków rodzicielskich. Niemniej partnerzy muszą się ciągle nawzajem do siebie dostosowywać, muszą się liczyć ze starzeniem się każdego z nich, a to będzie miało przecież wpływ na jakość ich małżeńskich relacji. Oni też mają do czynienia ze starzeniem się ich własnych rodziców, ze zmianami ich wymagań, wynikających z ich zmian rozwojowych. Podobnie rekonstruowane rodziny składające się z dorosłego, który ponownie zawarł związek małżeński, przybranych dzieci i przybranego rodzeństwa, stają przed różnymi problemami, znacznie różniącymi się od tych, jakie mają miejsce w tradycyjnych rodzinach.
Ważną kwestią jest również to, że prawdziwie systemowa perspektywa rozwoju rodziny powinna brać pod uwagę złożoność pokoleń, z których składa się system rodzinny. Każde pokolenie jest połączone z innymi i każde pokolenie doświadcza rozwojowych przejść i zmian. Zmiana w jednym pokoleniu ma wpływ na stres i napięcia odczuwane w następnych. Stres w nuklearnej rodzinie nasila się ilekroć rozwojowe zmiany zdarzają się w innych pokoleniach rodziny. Analizy rozwojowe, uwzględniające aspekt temporalny, muszą spostrzegać wielopokoleniowy system rodzinnyjako nieustannie zmieniający się w czasie, muszą dostrzegać fakt, że każde pokolenie przechodzi przez serię kolejnych stadiów. Nie istnieje tam wyraźny początek lub koniec.
Prezentowane opracowanie ma pomóc potencjalnemu badaczowi rodziny w poznawaniu niektórych, jak się wydaje istotnych, aspektów jej funkcjonowania. Diagnozowanie jakości relacji w diadzie małżeńskiej, relacji z ważnymi osobami z rodziny generacyjnej, stosunku do dziecka czy prezentowanych stylów przywiązaniowych wydaje się stosunkowo ważne. Przedstawione nowe narzędzia badawcze, głównie pozwalające na ujmowanie problemów małżeństwa i rodziny z perspektywy małżonków, mają temu celowi służyć. Z tą nadzieją został podjęty trud ich opracowania, z jednoczesnym przekonaniem o ich przydatności zarówno dla rozwoju teorii rodziny, jak i procesu diagnostycznego w praktyce diagnostyczno-terapeutycznej.
I
Teorie i metody badań nad rodziną
1.1. Teorie badania rodziny
Badania dotyczące rodziny należą do zagadnień bardzo złożonych, gdzie krzyżują się liczne dyscypliny oraz pola badawczych zainteresowań. Studia dotyczące narzeczeństwa, małżeństwa, rodziny, bycia rodzicem oraz stosunków między jakością systemu rodzinnego a rozwojem indywidualnym stanowią wspólne pole zainteresowań dla niemal wszystkich dyscyplin w ramach nauk społecznych i humanistycznych. Z tych też powodów na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat rozwinęła się różnorodność podejść teoretycznych ujmujących problematykę rodzinną, co spowodowało, że badania dotyczące rodziny zostały wyodrębnione jako samodzielny obszar badań, a tematyka ta stała się źródłem komentarzy metateoretycznych przedstawiających nieco odmienne spojrzenia i podejścia. Można je sprowadzić do trzech podstawowych:
1) identyfikacji najbardziej powszechnych teorii dotyczących badań nad rodziną;
2) konstrukcji modeli stosunków rodzinnych;
3) identyfikacji najczęściej stosowanych metod badawczych.
Większość współczesnych teorii rodziny w dużym stopniu koncentruje się na sposobach komunikacji i nawiązywania relacji w systemie rodzinnym z perspektywy czynników je warunkujących. Oto ich krótki przegląd, mający na celu uwrażliwienie badaczy rodziny na złożoność przedmiotu badania.
Teoria sieci
Teoria sieci rodziny odnosi się do przepływu i wymiany informacji czy dóbr pomiędzy członkami rodziny, jak również z innymi znaczącymi osobami spoza kręgu rodzinnego (Galvin, Brommel, 1996). Obydwa wymiary wymiany sieci rodzinnej funkcjonują, aby umożliwić czy ułatwić podejmowanie decyzji, prowadzenie negocjacji, reorganizację czynności, w celu zapewnienia wsparcia i komunikacji. Jednym z przykładów zastosowania tej perspektywy było badanie skutków włączania do sieci nowych członków (spoza kręgu rodziny) przez wdowy i wdowców (Lamme i in., 1996). Do czynników mających wpływ na powstawanie nowych sieci powiązań po śmierci jednego z partnerów można zaliczyć: dostępność sąsiadów, czas trwania wdowieństwa, natężenie wysiłku w poszukiwaniu nowych relacji i związków, jakość sieci społecznych kontaktów przed okresem wdowieństwa.
Teoria przywiązania
Przywiązanie to zwykle bliska więź, jaka powstaje między niemowlęciem a opiekunem (Bowlby, 1988). Przywiązanie jest traktowane jako niezbędny mechanizm umożliwiający przeżycie, powiązane jest z takimi zachowaniami niemowlęcia, jak płacz, niepokój wynikający z odseparowania od opiekuna, potrzeba przebywania z nim w bezpośredniej bliskości. Uważa się, że mechanizm ten rozwija się podczas stałych, ciągłych interakcji między niemowlęciem a opiekunem. Podkreśla się, że rozwój każdego z typów przywiązania (bezpiecznego, unikowego, lękowo-ambiwalentnego) ma wpływ na funkcjonowanie w bliskich związkach interpersonalnych w okresie dorosłości. Przykładem ilustrującym tę prawidłowość mogą być studia nad związkiem między przywiązaniem matek do swoich partnerów a wychowywaniem dziecka w czasie pierwszego roku ich życia (Scher, Mayseless, 1994). Badacze odkryli, że matki, które obawiały się porzucenia ze strony swoich partnerów, przejawiały bardziej ograniczającą postawę wobec dziecka, natomiast matki, które obawiały się bliskich i zależnych kontaktów ze swoimi partnerami, wykazywały wyższy poziom macierzyńskiego niepokoju o dziecko. Inne interesujące badania dotyczące 92 par małżeńskich wskazują na związek między określonym stylem przywiązania a doświadczanym obciążeniem (napięciem) i stosowanymi strategiami radzenia sobie z nim w trakcie podejmowania ról rodzicielskich. Style przywiązania były identyfikowane w trakcie ciąży, natomiast sposoby radzenia sobie i poziom napięcia zostały zbadane po urodzeniu dzieci. Rezultaty badań wskazywały, że typ przywiązania pozwalał przewidywać strategie radzenia sobie z „nową sytuacją” podczas wchodzenia w role rodzicielskie.
Teoria biegu życia rodzinnego
Teoria biegu życia rodzinnego lub teoria cyklu rodzinnego jest podejściem badającym szeroko pojęte stadia, poprzez które określona rodzina może przechodzić (Cooper, 1999). Perspektywa ta jest skierowana zarówno na określone stadia rozwoju jednostki jako członka rodziny (np. niemowlęctwo, dzieciństwo, dorosłość itd.), jak również na określone etapy w rozwoju rodziny (np. opuszczenie domu, wychowywanie dziecka, małżeństwo itp.).
Teoria systemu rodzinnego
Rodzina jako system uosabia takie cechy, jak całość, współzależność, hierarchię, zmianę i zdolność adaptacji, wymianę z otoczeniem (Little-john, 1999), ze szczególnym uwzględnieniem relacji między członkami rodziny. Za przykład w ramach teorii systemu rodzinnego służy badanie granic i konfliktów między rodzicami, którzy są po rozwodzie (Madden-Derdich i in., 1999). Wspomniane granice w ramach omawianej perspektywy są rozumiane zarówno jako wyraźne, jak i domniemane zasady przewodzące i regulujące interakcje, związki między członkami rodziny (Minuchin, 1974). Jak wynika z wielu badań, niemożność ustalenia granic, które jasno definiują zadania poprzedniego partnera w związku jako współrodzica, ale już nie partnera w nowym małżeństwie, są głównym powodem konfliktów między rodzicami po rozwodzie (Madden-Derdich i in., 1999).
Teoria roli
Rola może być opisana jako zestaw istniejących zachowań, jakie członek rodziny odgrywa w relacji z innymi członkami rodziny, włączając w to sposób, w jaki każdy członek rodziny negocjuje z innymi swoje i ich miejsce w ramach danej struktury rodzinnej (Stamp, 2004). Role matki, żony lub siostry są konstruowane w relaq'i z innymi członkami rodziny (dzieckiem, mężem, bratem), mogą się rozwijać i zmieniać na przestrzeni czasu. Jednostki mogą także doświadczyć konfliktu wykonywania roli (np. rodzica), jak również konfliktu między różnymi rolami (np. matki i żony). Adams i Parrott (1994) przebadali odgrywanie roli przez pielęgniarki pediatrii i matki w relacji do hospitalizowanych dzieci.
Badanie systemów rodzinnych jest zadaniem wielce złożonym, gdyż owa złożoność jest definiowana przez naturę przedmiotu badania. Bez względu na to, czy w procesie badawczym interesuje nas tylko konkretna jednostka, niezbędne jest osadzenie tych badań w kontekście szeroko rozumianego życia rodzinnego. Należy uwzględniać tło naszych analiz, w przeciwnym razie postawiona diagnoza będzie co najmniej niepełna, jeżeli nie fałszywa. Współczesny badacz rodziny musi rozumieć mechanizmy jej funkcjonowania i stosować różne metody, gdyż każda z nich pozwala jedynie na naświetlenie jakiegoś aspektu podejmowanego problemu.
Wielopokoleniowa, rozwojowa perspektywa analizy systemów rodzinnych zmusza do koncentracji uwagi na stadiach w cyklu życiowym rodziny oraz zadaniach, które są charakterystyczne dla każdego z nich. Takie podejście musi również brać pod uwagę wzory interakcji występujące w rodzinie w różnych okresach jej trwania i rozwoju. Wszystkie systemy rodzinne borykają się ze stresem rozwojowym, który wynika z dwóch podstawowych źródeł: (1) zmieniających się potrzeb i możliwości poszczególnych członków rodziny zmierzających ku dorosłości i (2) zmian w systemie rodziny jako całości, która przechodzi różne modyfikacje w czasie. Zmieniające się potrzeby i możliwości osób przez całe ich życie mają wpływ na jakość wzorców interakcji w rodzinie, zarówno między małżonkami, między małżonkami i ich dziećmi, między dziećmi, jak i pomiędzy wszystkimi członkami rodzin generacyjnych. Kiedy jednostki rosną i dojrzewają, ich fizyczne, społeczne, emocjonalne, psychologiczne i poznawcze potrzeby oraz możliwości adaptacyjne także się zmieniają. Ma to konsekwencje w wypełnianiu podstawowych zadań przez rodzinę. Status ekonomiczny rodziny, jej granice, emocjonalne otoczenie oraz zadania dotyczące tożsamości będą się zmieniać odpowiednio do potrzeb i możliwości jej członków. Rodzina musi być zdolna do zmieniania swoich strategii interakcji w odpowiedzi na te zmiany, jeżeli ma trwać i jednocześnie wspomagać rozwój poszczególnych jej członków. Każdy system rodzinny ma przecież swój własny, indywidualny rytm rozwoju. Rodzina przez cały czas przechodzi zmiany dotyczące jej składu, gdyż jedni członkowie przybywają, inni zaś są w różny sposób „traceni” (śmierć, odejście z domu). Przejścia te mogą powodować okresy niestałości, dezorganizacji, stresu i wymuszać potencjalne zmiany poprzez nowe formy adaptacji bądź znaczące modyfikacje dotychczasowych sposobów funkcjonowania. W trakcie strukturalnej reorganizacji, zadania muszą być zmienione, role przedefinio-wane, strategie zrewidowane. Na przykład urodzenie pierwszego dziecka przemieszcza rodzinę z dwuosobowego do trójosobowego systemu, dodając nową rolę rodzica do poprzednio istniejących ról rodziny. Prowadzi to do zmian zarówno w strukturalnym składzie rodziny, jak i w podstawowych zadaniach, jakie rodzina będzie wykonywać. Zadania dotyczące utrzymania muszą teraz obejmować zajmowanie się podstawowymi fizycznymi potrzebami noworodka. Zasoby poprzednio kierowane ku innym priorytetom teraz muszą być skupiane na dziecku. Rodzina musi ponownie wyrównać jej wewnętrzne granice, musi bowiem uwzględniać zarówno podsystem rodzicielski, jak i małżeński. Zewnętrzne granice muszą być także przesunięte z uwagi na konieczne interakcje z profesjonalnymi systemami opieki nad dzieckiem (pediatrami, opiekunami).
Im więcej uwagi skupia się na potrzebach niemowlęcia, tym bardziej może się zmieniać emocjonalny klimat rodziny. Może się pojawić konflikt między oczekiwaniami każdego z rodziców (opieka nad dzieckiem versus małżeńskie obowiązki). Tożsamość rodziny musi ulec przedefiniowaniu – od pary małżonków do rodziny z dziećmi, to z kolei wymaga modyfikacji w formowaniu behawioralnych strategii rodziny. Potrzebne są nowe decyzje, plany, sposoby postępowania, aby wypełniać każde z pojawiających się i zmieniających zadań. Wszystkie rodziny muszą się wjakiś sposób zmierzyć z kwestiami rozwojowymi, muszą wykazywać w miarę upływu czasu określony poziom adaptabilności. Na przykład para małżonków, która z wyboru nie ma dzieci, nie musi się borykać z czynnikami stresowymi wynikającymi z obowiązków rodzicielskich. Niemniej partnerzy muszą się ciągle nawzajem do siebie dostosowywać, muszą się liczyć ze starzeniem się każdego z nich, a to będzie miało przecież wpływ na jakość ich małżeńskich relacji. Oni też mają do czynienia ze starzeniem się ich własnych rodziców, ze zmianami ich wymagań, wynikających z ich zmian rozwojowych. Podobnie rekonstruowane rodziny składające się z dorosłego, który ponownie zawarł związek małżeński, przybranych dzieci i przybranego rodzeństwa, stają przed różnymi problemami, znacznie różniącymi się od tych, jakie mają miejsce w tradycyjnych rodzinach.
Ważną kwestią jest również to, że prawdziwie systemowa perspektywa rozwoju rodziny powinna brać pod uwagę złożoność pokoleń, z których składa się system rodzinny. Każde pokolenie jest połączone z innymi i każde pokolenie doświadcza rozwojowych przejść i zmian. Zmiana w jednym pokoleniu ma wpływ na stres i napięcia odczuwane w następnych. Stres w nuklearnej rodzinie nasila się ilekroć rozwojowe zmiany zdarzają się w innych pokoleniach rodziny. Analizy rozwojowe, uwzględniające aspekt temporalny, muszą spostrzegać wielopokoleniowy system rodzinnyjako nieustannie zmieniający się w czasie, muszą dostrzegać fakt, że każde pokolenie przechodzi przez serię kolejnych stadiów. Nie istnieje tam wyraźny początek lub koniec.
Prezentowane opracowanie ma pomóc potencjalnemu badaczowi rodziny w poznawaniu niektórych, jak się wydaje istotnych, aspektów jej funkcjonowania. Diagnozowanie jakości relacji w diadzie małżeńskiej, relacji z ważnymi osobami z rodziny generacyjnej, stosunku do dziecka czy prezentowanych stylów przywiązaniowych wydaje się stosunkowo ważne. Przedstawione nowe narzędzia badawcze, głównie pozwalające na ujmowanie problemów małżeństwa i rodziny z perspektywy małżonków, mają temu celowi służyć. Z tą nadzieją został podjęty trud ich opracowania, z jednoczesnym przekonaniem o ich przydatności zarówno dla rozwoju teorii rodziny, jak i procesu diagnostycznego w praktyce diagnostyczno-terapeutycznej.
I
Teorie i metody badań nad rodziną
1.1. Teorie badania rodziny
Badania dotyczące rodziny należą do zagadnień bardzo złożonych, gdzie krzyżują się liczne dyscypliny oraz pola badawczych zainteresowań. Studia dotyczące narzeczeństwa, małżeństwa, rodziny, bycia rodzicem oraz stosunków między jakością systemu rodzinnego a rozwojem indywidualnym stanowią wspólne pole zainteresowań dla niemal wszystkich dyscyplin w ramach nauk społecznych i humanistycznych. Z tych też powodów na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat rozwinęła się różnorodność podejść teoretycznych ujmujących problematykę rodzinną, co spowodowało, że badania dotyczące rodziny zostały wyodrębnione jako samodzielny obszar badań, a tematyka ta stała się źródłem komentarzy metateoretycznych przedstawiających nieco odmienne spojrzenia i podejścia. Można je sprowadzić do trzech podstawowych:
1) identyfikacji najbardziej powszechnych teorii dotyczących badań nad rodziną;
2) konstrukcji modeli stosunków rodzinnych;
3) identyfikacji najczęściej stosowanych metod badawczych.
Większość współczesnych teorii rodziny w dużym stopniu koncentruje się na sposobach komunikacji i nawiązywania relacji w systemie rodzinnym z perspektywy czynników je warunkujących. Oto ich krótki przegląd, mający na celu uwrażliwienie badaczy rodziny na złożoność przedmiotu badania.
Teoria sieci
Teoria sieci rodziny odnosi się do przepływu i wymiany informacji czy dóbr pomiędzy członkami rodziny, jak również z innymi znaczącymi osobami spoza kręgu rodzinnego (Galvin, Brommel, 1996). Obydwa wymiary wymiany sieci rodzinnej funkcjonują, aby umożliwić czy ułatwić podejmowanie decyzji, prowadzenie negocjacji, reorganizację czynności, w celu zapewnienia wsparcia i komunikacji. Jednym z przykładów zastosowania tej perspektywy było badanie skutków włączania do sieci nowych członków (spoza kręgu rodziny) przez wdowy i wdowców (Lamme i in., 1996). Do czynników mających wpływ na powstawanie nowych sieci powiązań po śmierci jednego z partnerów można zaliczyć: dostępność sąsiadów, czas trwania wdowieństwa, natężenie wysiłku w poszukiwaniu nowych relacji i związków, jakość sieci społecznych kontaktów przed okresem wdowieństwa.
Teoria przywiązania
Przywiązanie to zwykle bliska więź, jaka powstaje między niemowlęciem a opiekunem (Bowlby, 1988). Przywiązanie jest traktowane jako niezbędny mechanizm umożliwiający przeżycie, powiązane jest z takimi zachowaniami niemowlęcia, jak płacz, niepokój wynikający z odseparowania od opiekuna, potrzeba przebywania z nim w bezpośredniej bliskości. Uważa się, że mechanizm ten rozwija się podczas stałych, ciągłych interakcji między niemowlęciem a opiekunem. Podkreśla się, że rozwój każdego z typów przywiązania (bezpiecznego, unikowego, lękowo-ambiwalentnego) ma wpływ na funkcjonowanie w bliskich związkach interpersonalnych w okresie dorosłości. Przykładem ilustrującym tę prawidłowość mogą być studia nad związkiem między przywiązaniem matek do swoich partnerów a wychowywaniem dziecka w czasie pierwszego roku ich życia (Scher, Mayseless, 1994). Badacze odkryli, że matki, które obawiały się porzucenia ze strony swoich partnerów, przejawiały bardziej ograniczającą postawę wobec dziecka, natomiast matki, które obawiały się bliskich i zależnych kontaktów ze swoimi partnerami, wykazywały wyższy poziom macierzyńskiego niepokoju o dziecko. Inne interesujące badania dotyczące 92 par małżeńskich wskazują na związek między określonym stylem przywiązania a doświadczanym obciążeniem (napięciem) i stosowanymi strategiami radzenia sobie z nim w trakcie podejmowania ról rodzicielskich. Style przywiązania były identyfikowane w trakcie ciąży, natomiast sposoby radzenia sobie i poziom napięcia zostały zbadane po urodzeniu dzieci. Rezultaty badań wskazywały, że typ przywiązania pozwalał przewidywać strategie radzenia sobie z „nową sytuacją” podczas wchodzenia w role rodzicielskie.
Teoria biegu życia rodzinnego
Teoria biegu życia rodzinnego lub teoria cyklu rodzinnego jest podejściem badającym szeroko pojęte stadia, poprzez które określona rodzina może przechodzić (Cooper, 1999). Perspektywa ta jest skierowana zarówno na określone stadia rozwoju jednostki jako członka rodziny (np. niemowlęctwo, dzieciństwo, dorosłość itd.), jak również na określone etapy w rozwoju rodziny (np. opuszczenie domu, wychowywanie dziecka, małżeństwo itp.).
Teoria systemu rodzinnego
Rodzina jako system uosabia takie cechy, jak całość, współzależność, hierarchię, zmianę i zdolność adaptacji, wymianę z otoczeniem (Little-john, 1999), ze szczególnym uwzględnieniem relacji między członkami rodziny. Za przykład w ramach teorii systemu rodzinnego służy badanie granic i konfliktów między rodzicami, którzy są po rozwodzie (Madden-Derdich i in., 1999). Wspomniane granice w ramach omawianej perspektywy są rozumiane zarówno jako wyraźne, jak i domniemane zasady przewodzące i regulujące interakcje, związki między członkami rodziny (Minuchin, 1974). Jak wynika z wielu badań, niemożność ustalenia granic, które jasno definiują zadania poprzedniego partnera w związku jako współrodzica, ale już nie partnera w nowym małżeństwie, są głównym powodem konfliktów między rodzicami po rozwodzie (Madden-Derdich i in., 1999).
Teoria roli
Rola może być opisana jako zestaw istniejących zachowań, jakie członek rodziny odgrywa w relacji z innymi członkami rodziny, włączając w to sposób, w jaki każdy członek rodziny negocjuje z innymi swoje i ich miejsce w ramach danej struktury rodzinnej (Stamp, 2004). Role matki, żony lub siostry są konstruowane w relaq'i z innymi członkami rodziny (dzieckiem, mężem, bratem), mogą się rozwijać i zmieniać na przestrzeni czasu. Jednostki mogą także doświadczyć konfliktu wykonywania roli (np. rodzica), jak również konfliktu między różnymi rolami (np. matki i żony). Adams i Parrott (1994) przebadali odgrywanie roli przez pielęgniarki pediatrii i matki w relacji do hospitalizowanych dzieci.
więcej..
