Wikingowie. Najeźdźcy z morza - ebook
Wikingowie. Najeźdźcy z morza - ebook
Od IX do XI wieku wikingowie dotarli do prawie wszystkich wybrzeży zachodniego świata. Stosując nowe techniki żeglarskie i zaskakujące strategie, uderzali znienacka, atakowali znacznymi siłami, a następnie wycofywali się ze zrabowanymi dobrami i jeńcami. Gdziekolwiek się pojawili, siali zniszczenie i zadawali ogromne cierpienia, lecz spotkanie przedstawicieli różnych kultur nieodwracalnie zmieniło zarówno społeczności europejskie, jak i nordyckie. Przedstawiona w książce krótka historia wikingów opowiada o ich najazdach, statkach, uzbrojeniu i niezwykłym stylu życia.
Kim Hjardar – norweski historyk, który ukończył studia podyplomowe w Centrum Studiów Wikingów i Wczesnego Średniowiecza na Uniwersytecie w Oslo. Jest wykładowcą historii i nauk społecznych w Wyższej Szkole St. Hallvard w Lier. Od ponad piętnastu lat bada czasy wikingów i średniowiecza w ramach pracy zawodowej i ożywia historię jako członek grupy rekonstrukcyjnej. Był przewodniczącym największego i najstarszego w Norwegii stowarzyszenia rekonstrukcji historycznych.
Spis treści
Wprowadzenie
Kalendarium
Rozdział 1. Społeczeństwo Wikingów
Rozdział 2. Kultura Walki
Rozdział 3. Religia, Mitologia I Kult
Rozdział 4. Grabieże, Eksploracja I Osadnictwo
Rozdział 5. Ekspansja Na Północ I Zachód
Rozdział 6. Najazd Na Anglię
Bibliografia
Kategoria: | Popularnonaukowe |
Zabezpieczenie: |
Watermark
|
ISBN: | 978-83-8151-081-3 |
Rozmiar pliku: | 4,9 MB |
FRAGMENT KSIĄŻKI
Od IX do XI wieku wikingowie dotarli do prawie wszystkich wybrzeży zachodniego świata. Pustoszyli zjednoczone hiszpańskie królestwa i powstrzymali ekspansję Karola Wielkiego oraz Franków w Europie. Gdziekolwiek się pojawili, siali zniszczenie i zadawali ogromne cierpienia, lecz spotkanie przedstawicieli różnych kultur nieodwracalnie zmieniło zarówno społeczności europejskie, jak i nordyckie. Stosując nowe techniki żeglarskie i zaskakujące strategie, uderzali znienacka, atakowali znacznymi siłami, a następnie wycofywali się ze zrabowanymi dobrami i jeńcami. Ta książka opowiada o ich społeczeństwie i stylu życia, o ich statkach, broni i uzbrojeniu oraz o tym, jak pustoszyli Europę i dotarli aż do wybrzeży Ameryki.
Wikingowie żyli ponad tysiąc lat temu, ale pozostawili po sobie wiele śladów na rozległym obszarze. Dlatego ich historię można poskładać z kawałków jak puzzle, korzystając z licznych źródeł. Tymi kawałkami układanki są zabytki archeologiczne, na przykład wydobyte z ziemi szczątki narzędzi, broń, szkielety, groby, budynki i osady. Dostarczają nam one informacji o tym, jak żyli ludzie w czasach wikingów – jakie mieli zwyczaje grzebalne, jaką bronią się posługiwali, jakiego budulca używali i jakiego typu budowle wznosili, ale nie dowiemy się z nich, o czym myśleli ani co czuli. Do tego potrzebujemy źródeł pisanych lub ikonograficznych. Musimy też odróżniać materiały pisane traktujące o wikingach od tych, które sami sporządzili. Do najcenniejszych zabytków zaliczamy te, które wyszły spod ręki samych wikingów: poematy, teksty lub wizerunki na kamieniach runicznych i innych materiałach archeologicznych.
Bardzo ważnym źródłem informacji o epoce wikingów są historie zachowane na Islandii, zwane sagami. Do najsłynniejszych należą sagi o norweskich królach, które w XIII wieku spisał islandzki historyk i wódz Snorri Sturluson (1179–1241). Przenoszą one odbiorców w realia wypraw handlowych, grabieży i podbojów w znanym wówczas świecie. Przemawiają do nas głosami uczestników krwawych bitew i ekscytujących wydarzeń. Niestety Snorri Sturluson urodził się dwa stulecia po tym, co opisywał, więc osobiście nic z tego nie doświadczył. Jak twierdzi w swoim dziele, opierał się na starych podaniach, ustnych przekazach i poezji skaldycznej. Nie mamy zatem pewności, czy w jego opowieściach kryje się choćby źdźbło prawdy. Gdy historyk próbuje poskładać w całość okruchy informacji o wikingach i chce się posiłkować sagami, musi zadać sobie szereg pytań. Czy istnieją jakieś inne źródła, potwierdzające słowa Snorriego Sturlusona? Wspaniale, gdy okazuje się, że istnieją, jednak musimy jeszcze ustalić, które z nich są starsze od sag. W ten sposób próbujemy sięgnąć możliwie głęboko w przeszłość. Musimy również zadać sobie pytanie, dlaczego Snorri Sturluson spisał te historie. Na przykład gdy pisał o przodkach norweskiego króla Håkona IV Starego, był u niego na służbie. Czy przedstawił ich w sposób korzystny dla władcy? Czy dodał albo upiększył jakieś fakty, aby przypodobać się władcy?
Najlepiej jest, gdy źródła archeologiczne potwierdzają informacje zawarte w opowieściach. W 1996 roku podczas wykopalisk w duńskim Roskilde odkryto okazałą, trzydziestosześciometrową łódź wikingów. Stosując nowoczesne techniki, między innymi dendrochronologię, badacze ustalili, że zbudowano ją w norweskim okręgu Vestfold w latach 1025–1026. W Sadze o Olafie Tryggvasonie Snorri Sturluson opisał, że w 1026 roku król kazał zbudować taką wspaniałą łódź w Vestfold. Nie da się stwierdzić, czy to ta sama łódź, ale przynajmniej mamy pewność, że w Norwegii budowano podobne jednostki w czasach, w których dzieją się sagi spisane przez Sturlusona. Ważnym źródłem, uzupełniającym sagi Sturlusona i inne, jest poezja skaldyczna. Wiele nordyckich poematów dotyczy wydarzeń dziejących się na przestrzeni wieków od wielkiej wędrówki ludów aż po średniowiecze. Poezja uchodzi za wiarygodne źródło informacji historycznych ze względu na swą złożoność. Należy wiernie ją cytować, aby nie zgubić ani nie przekręcić jej znaczenia. Większość poematów powstała na chwałę królów i wodzów, więc niewiele powiedzą nam o codziennym życiu w tamtych czasach, za to dużo dowiemy się o zachowaniach władców i wyznawanych przez nich wartościach.
Snorri Sturluson na ilustracji Christiana Krogha do Heimskringli (Krąg ziemski), opublikowanej nakładem wydawnictwa J.M. Stenersen & Co w 1899 roku (CC BY-SA)
Najważniejsze źródła pisane nie pochodzą wcale – jak można byłoby przypuszczać – ze Skandynawii. Oprócz bogatej literatury nordyckiej dysponujemy bowiem wieloma materiałami angielskimi, irlandzkimi, francuskimi, rosyjskimi, bizantyjskimi oraz arabskimi. Bardzo często powstawały one w czasach współczesnych wikingom i stanowią relacje naocznych świadków. Niektóre z tych źródeł to jedynie krótkie wzmianki w najstarszych kronikach klasztornych i kościelnych, inne to żywe opowieści podróżników o wikińskich zwyczajach i tradycjach. Razem składają się na fascynujący i wieloaspektowy obraz społeczeństwa wikingów.KALENDARIUM
700–750 Pierwsze użycie żagla w Skandynawii, umożliwiające podróże po otwartym morzu. Wzrost produkcji żelaza prowadzący do wytwarzania większej ilości broni i narzędzi.
780–790 Wikingowie osiedlają się na wyspach Morza Północnego i rozpoczynają najazdy na Anglię i Szkocję.
789 Wikingowie docierają do Portland i zabijają królewskiego zarządcę.
793 Wikingowie napadają na klasztor na świętej wyspie Lindisfarne, będący nortumbryjskim ośrodkiem chrystianizacji.
795 Pierwsze ataki wikingów na Irlandię i Hiszpanię.
799 Wikingowie napadają na klasztor na francuskiej wyspie Noirmoutier w Akwitanii.
800 Wikingowie prowadzą handel z plemionami Rusi.
808–810 Duński król Godfred przeprowadza kilka ataków na Franków.
834 Pochówek dwóch kobiet w łodzi pogrzebowej w Osebergu w norweskim okręgu Vestfold.
835 Wikingowie docierają do Bizancjum.
845 Duński wódz wikingów, Ragnar Lodbrok, napada na Hamburg i Paryż.
865 Wielka armia pogan po raz pierwszy dociera do Anglii.
866 York – zamożny ośrodek handlowy – staje się główną siedzibą wikingów w Anglii.
872 Po bitwie w zatoce Hjorungavágr król Harald I Pięknowłosy jednoczy zachodnią Norwegię pod swoim panowaniem.
879 Utworzenie Danelaw we wschodniej Anglii.
880 Wikingowie podbijają Kijów, który staje się ich głównym ośrodkiem na Rusi. Żeglarz Ottar z Hålogalandu odwiedza dwór Alfreda Wielkiego, króla Wesseksu.
910 Na Islandii przychodzi na świat wojownik i skald Egil Skalla-Grímsson.
911 Wikiński wódz Rollo (Rolf) zajmuje ziemie w Normandii.
922 Arabski podróżnik Ahmad ibn Fadlan spotyka wikingów na Wołdze i opisuje ich zadziwiające zwyczaje.
952 Eryk I Krwawy Topór zostaje ostatnim wikińskim królem Yorku.
975 Duński król Harald Sinozęby w obliczu zagrożenia inwazją przez cesarza Ottona II przechodzi na chrześcijaństwo.
980 Wikingowie zostają najemnikami władców Cesarstwa Wschodniorzymskiego.
991 Olaf Tryggvason zwycięża w bitwie pod Maldon i wymusza pierwszy okup na Ethelredzie II Bezradnym.
1000 Leif Eriksson dopływa do wschodniego wybrzeża dzisiejszej Kanady i zakłada pierwszy przyczółek handlowy w Ameryce. Islandczycy przyjmują chrześcijaństwo zgodnie z decyzją podjętą na zgromadzeniu ogólnym (Alþing).
1002 Z rozkazu króla Ethelreda II Bezradnego dochodzi do rzezi skandynawskich osadników w Anglii, znanej jako masakra w dzień św. Brykcjusza.
1014 Przegrana wikingów z Dublina w bitwie pod Clontarf i początek upadku wikińskiego panowania w Irlandii. Duński król Swen Widłobrody obala Ethelreda II Bezradnego i przejmuje jego tron.
1016 Król Danii Kanut Wielki zasiada na tronie Anglii.
1024 Król Norwegii Olaf II Haraldsson przyjmuje chrześcijaństwo.
1030 Olaf II Haraldsson ginie w bitwie pod Stiklestad, a królem Norwegii zostaje Kanut Wielki.
1036 Sigtrygg Jedwabistobrody zostaje wygnany z Dublina po 47 latach panowania.
1041 W Bizancjum powstaje nowa cesarska gwardia – wareska.
1042 Śmierć Kanuta Surowego, ostatniego duńskiego króla Anglii. Na tronie Anglii zasiada Edward Wyznawca. Norweski król Magnus I Dobry jednoczy Danię i Norwegię pod swoim berłem.
1066 Umiera król Anglii Edward Wyznawca, a norweski król Harald III Srogi ginie w bitwie pod Stamford Bridge, pokonany przez wojska Harolda II. Wilhelm I Zdobywca zwycięża Harolda II w bitwie pod Hastings i zostaje pierwszym normańskim władcą Anglii.
1070 Ukończenie siedemdziesięciometrowej tkaniny z Bayeux, przedstawiającej normański podbój Anglii.
1085 Ostatnia, zakończona niepowodzeniem próba odbicia Anglii przez wikingów.
1095 Śmierć Godreda Crovana, ostatniego nordyckiego króla Dublina.
1100 Islandzki historyk Sæmund Froda zaczyna spisywać dzieje norweskich władców.
1103 „Ostatni wiking”, norweski król Magnus III Bosy, zostaje zabity w Irlandii podczas ostatniej próby odzyskania panowania nad regionem przez wikingów.ROZDZIAŁ 1
SPOŁECZEŃSTWO WIKINGÓW
Na początku epoki wikingów stanowili oni raczej jednorodną społeczność, zamieszkującą obszar od południowej Danii aż po północną Norwegię, między innymi okręg Troms, i wschodnią Szwecję, czyli wybrzeże Bałtyku. To terytorium dzieliło się na wiele małych królestw, ziem, hrabstw i okręgów.
Pod względem ekonomicznym i liczby ludności najbardziej rozkwitło królestwo rządzone przez duńskich władców. Dominację zapewniała im kontrola handlu między regionem Bałtyku a zachodnią Europą. W pewnych okresach Duńczycy sprawowali także kontrolę nad regionami na obu brzegach fiordu Oslo – od Agder, Vestfold i okolic Oslo w Norwegii aż na południe, po tereny dzisiejszej Szwecji nad ujściem rzeki Göta, gdzie obecnie znajduje się Göteborg. Na południu rzeka Eider w dzisiejszych Niemczech wyznaczała naturalną granicę między królestwami na kontynencie a tymi na Półwyspie Jutlandzkim. Rozległe lasy w Szlezwiku i Holsztynie również stanowiły trudną do pokonania barierę w drodze na południe. Na wschodzie lasy i mokradła Smalandii oddzielały duńską Skanię od terenów zasiedlonych przez Gotów.
W epoce wikingów Szwecję zamieszkiwały dwa plemiona – Swionowie i Goci. Ich terytoria rozdzielały wielkie jeziora i lasy, tworzące naturalną przeszkodę. Swionowie zajmowali wschodnie wybrzeże Szwecji i okolice jeziora Melar, a także wyspy Olandię i Gotlandię. Pod ich wpływem pozostawało również wschodnie wybrzeże Bałtyku, czyli tereny dzisiejszej Estonii i częściowo Finlandii. Goci żyli na rozległych nizinach południowej Szwecji. Gotlandia dzieliła się na dwa duże regiony – Ostrogothię i Westrogothię.
W Norwegii ludność skupiała się głównie we wschodniej części kraju i nad fiordem Trondheim, gdzie dało się prowadzić uprawę na szeroką skalę. Na zachodnim wybrzeżu ludzie żyli na wąskich pasach lądu wzdłuż brzegu morza i fiordów. Górskie tereny w głębi lądu były niezamieszkane. W północnej Norwegii populacja nordycka również skupiła się wzdłuż wybrzeża. Na większości terenów środkowej i północnej Norwegii Nordycy koegzystowali z Lapończykami, którzy musieli płacić im daninę w postaci futer, puchu oraz skór i kłów morsów. Pod koniec epoki wikingów, około roku 1000, populacja całej Skandynawii (zarówno ludzi wolnych, jak i niewolników) osiągnęła około 1,2 mln osób.