- W empik go
Włodzimierz Antonowicz: Zarys jego działalności społeczno-politycznej i historycznej - ebook
Włodzimierz Antonowicz: Zarys jego działalności społeczno-politycznej i historycznej - ebook
Klasyka na e-czytnik to kolekcja lektur szkolnych, klasyki literatury polskiej, europejskiej i amerykańskiej w formatach ePub i Mobi. Również miłośnicy filozofii, historii i literatury staropolskiej znajdą w niej wiele ciekawych tytułów.
Seria zawiera utwory najbardziej znanych pisarzy literatury polskiej i światowej, począwszy od Horacego, Balzaca, Dostojewskiego i Kafki, po Kiplinga, Jeffersona czy Prousta. Nie zabraknie w niej też pozycji mniej znanych, pióra pisarzy średniowiecznych oraz twórców z epoki renesansu i baroku.
Kategoria: | Klasyka |
Zabezpieczenie: | brak |
Rozmiar pliku: | 306 KB |
FRAGMENT KSIĄŻKI
Wstęp
I. Pochodzenie i pierwsza młodość… 4
II. Chłopomaństwo na Rusi około r. 1855… 24
III. Lata uniwersyteckio 1855–1860… 39
IV. Zmiana narodowości (1861)… 56
V. Pierwsze publikacye (1861–1863)… 75
VI. Pogląd na genezę kozaczyzny… 86
VII. Szlachta na Rusi… 95
VIII. Doroszenko i Palij… 103
IX. Hajdamaczyzna… 114
X. Sąd o Chmielnickim. 133
XI. Zakończenie… 141
Omyłki druku:
strona 40 wiersz 4 od góry zamiast „kolega uniwersytecki”
ma być „antagonista”WSTĘP.
Sam tytuł mego zarysu monograficznego o W. Antonowiczu mógłby mię zwolnić od usprawiedliwienia się w jakim celu i w jakich rozmiarach podjęta została praca niniejsza. Działalność Antonowicza na polu historyografii częściowo tylko wchodzi w obręb naszych dziejów. Najbardziej zatem polskiego czytelnika może interesować to tylko co bezpośrednio dotyczy dziejów naszego narodu i stanowiska Antonowicza wobec narodu i dziejów naszych. Praca moja przeto w tych wyłącznie granicach zamkniętą została. Starałem się zwrócić uwagę czytelnika na te jedynie momenty, gdzie najjaskrawiej uwydatniały się osobiste poglądy tego historyka w stosunku do zjawisk i życia dziejowego Rusi w okresie wspólności państwowej z Rzptą polską. Dla całkowitej charakterystyki działalności naukowej Antonowicza miejsca w niniejszym szkicu niema; ten zakres jego pracy należy do historyi ruskiej.
Z założenia swego przeto praca moja musi być niezupełną, taką jest, taka miała być.
Starałem się być bezstronnym, prawdziwym, szczerym, obojętnym tylko być nie mogłem.
Nie mam pretensyi do tego, ażeby stanowisko moje, zajęte w tej pracy, zadowolniło wszystkich; wiem że spotkać się mogę z krytyką ostrą. To trudno. Najszczęśliwsi są ci, którzy w nieomylność swoją wierzą. Zapewnić tylko mogę, że nie kierowała mną żadna inna myśl oprócz chęci poznania umysłowości i charakteru tego niepospolitego człowieka i pokazania go w jego własnem oświetleniu polskiemu czytelnikowi.
Łozina, d. 20. listopada 1910.I. POCHODZENIE I PIERWSZA MŁODOŚĆ
(1834–1855).
21 marca s. st… roku 1908 zmarł w Kijowie Włodzimierz Antonowicz, profesor historyi Rosyi na uniwersytecie kijowskim – „znakomity historyk Ukrainy-Rusi, przewodnik (pionier) i naczelny kierownik ukraińskiego ruchu narodowego w Rosyi”. Takim tytułem do chwały uczciło śmierć jego dziennikarstwo ruskie. Nie będziemy toczyć sporów o nomenklaturę tytułów, to jednak nie da się zaprzeczyć, że był istotnie pionierem i kierownikiem ruchu umysłowego, a w szczególności historycznego w ruskiem społeczeństwie i narodzie. Nie popełnię wcale wielkiego błędu, gdy powiem, że sam ruch ten wywołał, nadał mu rozpęd społeczny, stworzył dlań podstawy naukowe, a na
Jeżeli weźmiemy na uwagę ważną bardzo okoliczność, że pracami swemi historycznemu objął zakres polsko-ruskich stosunków w obrębie dawnego państwa polskiego, to już z tego jedynie względu postać ta byłaby dla nas niezmiernie ciekawą i poznania godną.
Był to człowiek pod każdym względem niezwykły i zagadkowy, Śmierć jego i kilka kartek pozostawionego pamiętnika, nie wyjaśniły w zupełności ani jego umysłowości ani jego duszy. Całość tej umysłowości i duszy była niezmiernie złożoną i nieuchwytną. Z każdej strony przedstawiał się on inaczej. Łagodny i miękki w życiu codziennem, stawał się obrońcą najwyuzdańszej dzikości – w historyi; człowiek wysokiej kultury umysłowej i moralnej, w niszczycielach tej kultury – dopatrywał bohaterów; wychowany w polskiem społeczeństwie, wyrzekł się go, ażeby swoim ideom społecznym i naukowym nadać większe znaczenie prawdziwości; wykazując przez całe życie z niesłychaną wytrwałością i zacięciem tylko wady dawnego polskiego życia państwowego, nie gardząc ani oszczerstwem ani zgryżliwością, pod koniec życia, poszedł śladami Chmielnickicgo i Wyhowskiego, i próbował stworzyć, nie hadziacką wprawdzie, lecz lwowską ugodę – równie jak tamta nietrwałą. Słowem, był to duch sprzeczności przy pozornej jednolitości umysłowej i duchowej.
Cichą, tajemniczą niekiedy, napozór spokojną i pożyteczną rolę dziejową odegrał on względem Rusi. Ukochawszy idealnie naród ruski, nie goręcej i nie głębiej, jak kochało przed nim i po nim wielu Polaków, dla których Ruś była tylko wspólną macierzą, nie widział innego sposobu służby ruskiemu społeczeństwu, jak zdradziwszy własną ojczyznę, religię i narodowość. Odjął w ten sposób odrazu cechę czystości, niezależności i bezinteresowności pracy całego życia.
Trudno prześledzić dokładnie drogę, która go od bezwzględnej krytyki własnego narodu do oderwania się zaprowadziła. Spróbuję jednak naszkicować duchową i umysłową sylwetkę tego niezwykłego człowieka, który mógł wykształcić się i działać jedynie w tak anormalnych stosunkach, jakie, dzięki niezdrowej atmosferze państwowej, wytworzyły się wśród naszego narodu i społeczeństwa. Praca naukowa Antonowicza jest zbyt rozległą i różnorodną, ażebym się mógł pokusić o jej dokładne ocenienie. Zadowolonym będę, jeżeli uda mi się kilka rysów wybitnych tej postaci uchwycić, przedstawić kilka tez społecznych i historycznych, które stały się krzywą osią całego życia jego i przyczyniły się do wytworzenia i spopularyzowania kierunków i poglądów ze stanowiska prawdy dziejowej – fałszywych, ze stanowiska moralności – przesadnie wypaczonych, a już z tego względu dla Rusi szkodliwych. Już to samo zjawisko, że należał do dwóch narodowości, że zerwał węzły tradycyi i religii, łączące go z polskiem społeczeństwem, że poszedł na służbę idei państwowej, wrogiej zarówno Rusi jak i Polsce, ciekawą czyni tę dwoistą pod względem moralnym postać. Dla nas jest tem ciekawszy, że w duchu idei państwowej politycznej Rosyi pchnął swoją działalność historyczną, że wykształcił w tym kierunku całe pokolenie pracowników, że dziejów własnego i ruskiego narodu użył jako narzędzia walki, że na dzieje polsko-ruskie patrzył przez pryzmat polityki państwowej rosyjskiej, na którą się dał złapać niebacznie; że skutkiem tego, sformułowawszy fałszywe tezy historyczne, przeszczepił je ze szkodą prawdy i moralności w uczniów swoich; że stworzył hajdamaczyznę naukową, która dla walki w teraźniejszości szukała w dziejach nieuzasadnionego poparcia. Zastrzyknąwszy truciznę kozackiego warcholstwa i swawoli w nowożytne społeczeństwo ruskie, oderwał je na długie lata od pracy pozytywnej, skrzywił jego logikę i moralność, a walki przeszłości przekuł na nienawiść dzisiejszą.
Włodzimierz Antonowicz urodził się w Machnówce, pow. berdyczowskiego gub… kijowskiej 6. stycznia 1834 r.*).
–-