-
W empik go
Wobec nieznanego — wspomnienia podróżników z wieku XIX w perspektywie postkolonialnej - ebook
Wydawnictwo:
Data wydania:
1 lutego 2016
Format ebooka:
EPUB
Format
EPUB
czytaj
na czytniku
czytaj
na tablecie
czytaj
na smartfonie
Jeden z najpopularniejszych formatów e-booków na świecie.
Niezwykle wygodny i przyjazny czytelnikom - w przeciwieństwie do formatu
PDF umożliwia skalowanie czcionki, dzięki czemu możliwe jest dopasowanie
jej wielkości do kroju i rozmiarów ekranu. Więcej informacji znajdziesz
w dziale Pomoc.
Multiformat
E-booki w Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu.
Oznacza to, że po dokonaniu zakupu, e-book pojawi się na Twoim koncie we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu.
Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu.
Format
MOBI
czytaj
na czytniku
czytaj
na tablecie
czytaj
na smartfonie
Jeden z najczęściej wybieranych formatów wśród czytelników
e-booków. Możesz go odczytać na czytniku Kindle oraz na smartfonach i
tabletach po zainstalowaniu specjalnej aplikacji. Więcej informacji
znajdziesz w dziale Pomoc.
Multiformat
E-booki w Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu.
Oznacza to, że po dokonaniu zakupu, e-book pojawi się na Twoim koncie we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu.
Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu.
Multiformat
E-booki sprzedawane w księgarni Virtualo.pl dostępne są w opcji
multiformatu - kupujesz treść, nie format. Po dodaniu e-booka do koszyka
i dokonaniu płatności, e-book pojawi się na Twoim koncie w Mojej
Bibliotece we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego
tytułu. Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na
karcie produktu przy okładce. Uwaga: audiobooki nie są objęte opcją
multiformatu.
czytaj
na tablecie
Aby odczytywać e-booki na swoim tablecie musisz zainstalować specjalną
aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego,
który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. Bluefire
dla EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
czytaj
na czytniku
Czytanie na e-czytniku z ekranem e-ink jest bardzo wygodne i nie męczy
wzroku. Pliki przystosowane do odczytywania na czytnikach to przede
wszystkim EPUB (ten format możesz odczytać m.in. na czytnikach
PocketBook) i MOBI (ten fromat możesz odczytać m.in. na czytnikach Kindle).
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
czytaj
na smartfonie
Aby odczytywać e-booki na swoim smartfonie musisz zainstalować specjalną
aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego,
który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. iBooks dla
EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
Czytaj fragment
Pobierz fragment
Pobierz fragment w jednym z dostępnych formatów
LUB
24,99 zł za tytuł
Tytuł dostępny w abonamencie Empik Go już od 24,99 zł / 30 dni
Sprawdź
Słuchaj i czytaj w abonamencie Go Standard już za 24,99 zł / 30 dni. Subskrypcja Go Standard daje możliwość dodania do biblioteki 3 dowolne tytuły w danym okresie rozliczeniowym (30 dni). Wybierasz z ponad 200 tys. audiobooków, ebooków i podcastów.
Wobec nieznanego — wspomnienia podróżników z wieku XIX w perspektywie postkolonialnej - ebook
Książka jest portretem Polaków, którzy w poszukiwaniu wolności, szczęścia i własnej tożsamości zdecydowali się na tułaczkę w nieznane.
| Kategoria: | Proza |
| Zabezpieczenie: |
Watermark
|
| ISBN: | 978-83-65236-40-1 |
| Rozmiar pliku: | 1,1 MB |
FRAGMENT KSIĄŻKI
Wstęp
W swojej pracy przedstawię obraz nieznanego we wspomnieniach podróżników XIX wieku w perspektywie teorii postkolonialnych. W celach poznawczych wybrałam trzy książki, które napisane zostały w formie wspomnień, przez Polaków, którzy w połowie XIX wieku wyemigrowali do Australii. Pierwsza publikacja jest autorstwa Seweryna Korzelińskiego Opis podróży do Australii i pobyt tamże od r. 1852 do 1856, autorem drugiej książki zatytułowanej Dziesięć lat w Australii jest Sygurd Wiśniowski, tekst trzeci Trzy epoki z życia mego, czyli wyjazd do Australii, tamże mój pobyt i powrót do Europy napisał Bolesław Dolański.
Na strukturę pracy składają się trzy rozdziały. Rozdział pierwszy to krótki zarys współczesnych teorii postkolonialnych, oraz prezentacja założeń ideowych najważniejszych badaczy, którzy są prekursorami i znawcami tej problematyki. Przedstawię dokonania Frantza Fanona, Edwarda Saida, Gayatri Spivak i Homi Bhabha. Wyjaśnię pojęcie postkolonializmu, kolonializmu i podporządkowanych.
W części pierwszej drugiego rozdziału przybliżę postacie polskich podróżników, których odkrycia w Australii na stałe zapisały ich na liście światowych odkrywców. Opiszę odkrycia Pawła Edmunda Strzeleckiego w południowo — wschodniej Australii, Jana Czekanowskiego i Mirosława Malinowskiego. Część druga w całości poświęcona zostanie biografii, oraz twórczości Seweryna Korzelińskiego, a przede wszystkim jego wspomnieniom z Australii.
Rozdział trzeci Wspomnienia polskich podróżników jest syntezą twórczości literackiej Sygurda Wiśniowskiego i Bolesława Dolańskiego, podróżników, którzy przebywali w Australii w tym samym czasie. Ich wspomnienia spisane w trakcie pobytu w Wiktorii są odzwierciedleniem życia tubylców i górników pod panowaniem Imperium Brytyjskiego. W tej części w podrozdziale Australijska fascynacja przedstawię powieść Wojciecha Gutkowskiego, który zainspirowany opowieściami powracających z Australii rodaków, napisał książkę w formie dziennika, która odzwierciedla jak wielkie zainteresowanie wśród Europejczyków budził nieznany ląd. W tej części pracy także przedstawię opinie Korzelińskiego, Wiśniowskiego i Dolańskiego tuz przed powrotem do Europy. Wskażę na różnice dotyczące spostrzeżeń autorów dotyczących Australii z perspektywy Europejczyków.I. Teorie postkolonialne XX wieku- założenia
1.1. Postkolonializm
Postkolonializm — obok takich teorii jak poststrukturalizm, psychoanaliza i feminizm — w minionym dziesięcioleciu dał się poznać jako główny dyskurs krytyczny w humanistyce. Teoria postkolonialna nie jest teorią w sensie naukowym. Postkolonializm dąży przede wszystkim do zmian w sposobie działania i myślenia ludzi. Odnosi się do wszelkich zmian w świecie, w którym zmiany dokonały się za pomocą walki. Opowiada się za prawem wszystkich ludzi do równego dostępu do zarówno zasobów naturalnych, dóbr materialnych, ale i kulturowych. Postkolonialne może, zatem być poczucie odrębności, niosące ze sobą pozytywna energie i tolerancję. Faktem jest, że negatywne i pozytywne zachowania współistnieją ze sobą, tworząc nowe zjawisko historyczne i kulturowe.
Badania postkolonialne, maja przede wszystkim znosić wszelkie podziały historyczne, granice geograficzne, kulturowe, wskazywać to, co dobre i wspólne. Teorie postkolonialne powstawały i nadal będą powstawać, w miejscach, które kojarzone są z kolonializmem. Postkolonializm odnosi się zarówno do całego narodu, jak i do jednostek. Prace powstające w ramach postkolonializmu, maja na celu przede wszystkim zmianę w postrzeganiu relacji między Zachodem, a Wschodem. Zrozumieć różnice kulturowe, polityczne, społeczne między dwoma różnymi od siebie światami. Ludzie, którzy pozostawali w dominującej zależności z rządami kolonialnymi, cały czas sprzeciwiali się dominacji kolonizatora, organizowali różne formy oporu, lecz dopiero pod koniec XIX wieku opór ten uzyskał postać ruchów politycznych. XX wiek dla państw skolonizowanych, był wiekiem zbrojnej walki, która ostatecznie uwieczniona została zwycięstwem nad rządami kolonialnymi.
Wolność oznaczała początek dla skolonizowanych państw, odejście od poczucia bycia podporządkowanym, zależnym od kolonizatora. Kraje Trzecie Świata odzyskując niepodległość, jednak nie do końca uniezależniły się od kolonizatorów. Bardzo często do dnia dzisiejszego uzależnione są od mocarstw ekonomicznie i gospodarczo, są ofiarami neokolonializmu. Faktem jest również, że nawet, jeżeli dany kraj uwolnił się spod jarzma kolonizacji zewnętrznej, bardzo często uległ kolonizacji wewnętrznej. Przykładem są Indie, gdzie uzyskanie wolności łączyło się z brakiem akceptacji dla odrębności kulturowej istniejących plemion. Plemiona te zostały uznane przez własne władze, za zacofane i zostały poddane procesowi cywilizacji. Tylko wtedy mogły zostać uznane za pełnoprawnych obywateli nowoczesnego społeczeństwa.
Europa od wieków hamuje rozwój innych ludów, podporządkowuje je swoim własnym celom, swojej sławie; od wieków, w imię rzekomej „przygody duchowej”, tłumi oddech niemal całej ludzkości(…) Najwyższy czas zrozumieć, że lepiej na zawsze odciąć się od Europy.(…) Zerwijmy z obsesją dogonienia Europy.(…) Przestańmy naśladować Europę.(…) Spróbujmy odkryć człowieka, któremu Europa nie potrafiła zapewnić zwycięstwa. … Trzeci Świat to olbrzym, a jego celem powinno być rozwiązanie problemów przerastających siły Europy.(…) Zadaniem Trzeciego Świata jest napisanie na nowo historii człowieka obejmującej wspaniałe wytwory kultury europejskiej myśli i europejskie zbrodnie.
Frantz Fanon, Wyklęty lud ziemi
1.2. Frantz Fanon
Nurt badań postkolonialnych rozwinął się w latach 60 XX wieku, wraz z działalnością Frantza Fanona. Autor biblii kolonializmu był filozofem, potomkiem afrykańskich niewolników, psychiatra, a nade wszystko rewolucjonistą. Trudno zaklasyfikować Fanona do jednego konkretnego nurtu myśli postkolonialnej, czy filozoficznej. Zapewne sięgał do marksizmu, głównie do teorii alienacji, ale nie utożsamiał się z jakąkolwiek ortodoksją. Dzieła Frantza Fanona wywarły duży wpływ na ideologię ruchów narodowowyzwoleńczych różnych krajów, stanowiły bazę ideową dla rewolty studenckiej 1968 roku. Fanon zasłużył sobie na miano bohatera Trzeciego Świata, dzięki niemu inność ujrzała światło dzienne i zaczęła walczyć o swoje prawo do wolności.
W książce Wyklęty lud ziemi poddał analizie świat po kolonizacji. Kolonizacja według autora składa się z dwóch światów, dwóch odrębnych rzeczywistości, które stanowią wzajemne zaprzeczenie, wykluczają się. Przede wszystkim, aby mógł istnieć świat kolonizatora konieczne jest istnienie rzeczywistości skolonizowanego i vice versa. Fanon w sposób nader realistyczny opisuje ów dualizm, który nie trąci od brutalności i rasizmu.
Miasto kolonizatora to miasto z kamienia i stali. Pełne światła i asfaltu oraz śmietników pękających od resztek nie znanych, nigdy nie widzianych, nawet w marzeniu produktów. Stopy kolonizatora zawsze są odsłonięte (…), chociaż ulice są czyste, gładkie, bez dziur, czy kamieni. Miasto kolonizatora to miasto syte, leniwe, brzuch kolonisty — pełen zawsze dobrych rzeczy (…). Miasto skolonizowane, miasto tubylcze, miasto czarne, medina, rezerwat, to miejsce podejrzane, zamieszkane przez podejrzanych osobników Na świat przychodzi się tu byle jak, byle gdzie. Umiera się byle gdzie, na byle, co. To świat zagęszczony — człowiek na człowieku, lepianka na lepiance (…). Miasto skulone, miasto na kolanach, miasto pełzające. Miasto czarnuchów, miasto brudasów.
Sytuacja kolonizatora i skolonizowanego jest tak zróżnicowana i odmienna, ze trudno mówić o jakichkolwiek podobieństwach. Rzeczywistość, którą opisuje Fanon zamieszkują dwa różne gatunki. Dekolonizacja- definiowana przez Fanona jest procesem długotrwałym i musi rozpocząć się jednocześnie na wszystkich płaszczyznach. Pierwszym krokiem do wolności jest rozpoczęcie walki wyzwoleńczej, ale doprowadzi tylko do częściowego uwolnienia się od kolonizatora. Krok drugi zależy już od samego skolonizowanego, każdej jednostki osobno w konfrontacji z kolonizatorem. Walka zbrojna uświadamia skolonizowanemu, że kolonizator nie jest Bogiem, jest tylko śmiertelnikiem, który odczuwa ból fizyczny. Frantz Fanona nie uznaje półśrodków, uważa, że to przemoc doprowadziła do zniewolenia Trzeciego Świata i tylko ta sama przemoc, pozwoli utraconą wolność odzyskać.
W rozdziale Przemoc Fanon oświadcza, że zwycięstwo nad kolonizatorem, nie będzie zwycięstwem ostatecznym. Istnieją jeszcze zależności gospodarcze i ekonomiczne od Metropolii, a to może oznaczać zagrożenie dla społeczeństwa.
Wtedy kapitalizm wycofuje swoje kapitały, odwołuje kadry techniczne i buduje wokół młodego państwa aparat nacisku ekonomicznego. (…) Metropolia oświadcza- Zachciało się wam niepodległości, to ją bierzcie i zdychajcie.
Darmowy fragment
W swojej pracy przedstawię obraz nieznanego we wspomnieniach podróżników XIX wieku w perspektywie teorii postkolonialnych. W celach poznawczych wybrałam trzy książki, które napisane zostały w formie wspomnień, przez Polaków, którzy w połowie XIX wieku wyemigrowali do Australii. Pierwsza publikacja jest autorstwa Seweryna Korzelińskiego Opis podróży do Australii i pobyt tamże od r. 1852 do 1856, autorem drugiej książki zatytułowanej Dziesięć lat w Australii jest Sygurd Wiśniowski, tekst trzeci Trzy epoki z życia mego, czyli wyjazd do Australii, tamże mój pobyt i powrót do Europy napisał Bolesław Dolański.
Na strukturę pracy składają się trzy rozdziały. Rozdział pierwszy to krótki zarys współczesnych teorii postkolonialnych, oraz prezentacja założeń ideowych najważniejszych badaczy, którzy są prekursorami i znawcami tej problematyki. Przedstawię dokonania Frantza Fanona, Edwarda Saida, Gayatri Spivak i Homi Bhabha. Wyjaśnię pojęcie postkolonializmu, kolonializmu i podporządkowanych.
W części pierwszej drugiego rozdziału przybliżę postacie polskich podróżników, których odkrycia w Australii na stałe zapisały ich na liście światowych odkrywców. Opiszę odkrycia Pawła Edmunda Strzeleckiego w południowo — wschodniej Australii, Jana Czekanowskiego i Mirosława Malinowskiego. Część druga w całości poświęcona zostanie biografii, oraz twórczości Seweryna Korzelińskiego, a przede wszystkim jego wspomnieniom z Australii.
Rozdział trzeci Wspomnienia polskich podróżników jest syntezą twórczości literackiej Sygurda Wiśniowskiego i Bolesława Dolańskiego, podróżników, którzy przebywali w Australii w tym samym czasie. Ich wspomnienia spisane w trakcie pobytu w Wiktorii są odzwierciedleniem życia tubylców i górników pod panowaniem Imperium Brytyjskiego. W tej części w podrozdziale Australijska fascynacja przedstawię powieść Wojciecha Gutkowskiego, który zainspirowany opowieściami powracających z Australii rodaków, napisał książkę w formie dziennika, która odzwierciedla jak wielkie zainteresowanie wśród Europejczyków budził nieznany ląd. W tej części pracy także przedstawię opinie Korzelińskiego, Wiśniowskiego i Dolańskiego tuz przed powrotem do Europy. Wskażę na różnice dotyczące spostrzeżeń autorów dotyczących Australii z perspektywy Europejczyków.I. Teorie postkolonialne XX wieku- założenia
1.1. Postkolonializm
Postkolonializm — obok takich teorii jak poststrukturalizm, psychoanaliza i feminizm — w minionym dziesięcioleciu dał się poznać jako główny dyskurs krytyczny w humanistyce. Teoria postkolonialna nie jest teorią w sensie naukowym. Postkolonializm dąży przede wszystkim do zmian w sposobie działania i myślenia ludzi. Odnosi się do wszelkich zmian w świecie, w którym zmiany dokonały się za pomocą walki. Opowiada się za prawem wszystkich ludzi do równego dostępu do zarówno zasobów naturalnych, dóbr materialnych, ale i kulturowych. Postkolonialne może, zatem być poczucie odrębności, niosące ze sobą pozytywna energie i tolerancję. Faktem jest, że negatywne i pozytywne zachowania współistnieją ze sobą, tworząc nowe zjawisko historyczne i kulturowe.
Badania postkolonialne, maja przede wszystkim znosić wszelkie podziały historyczne, granice geograficzne, kulturowe, wskazywać to, co dobre i wspólne. Teorie postkolonialne powstawały i nadal będą powstawać, w miejscach, które kojarzone są z kolonializmem. Postkolonializm odnosi się zarówno do całego narodu, jak i do jednostek. Prace powstające w ramach postkolonializmu, maja na celu przede wszystkim zmianę w postrzeganiu relacji między Zachodem, a Wschodem. Zrozumieć różnice kulturowe, polityczne, społeczne między dwoma różnymi od siebie światami. Ludzie, którzy pozostawali w dominującej zależności z rządami kolonialnymi, cały czas sprzeciwiali się dominacji kolonizatora, organizowali różne formy oporu, lecz dopiero pod koniec XIX wieku opór ten uzyskał postać ruchów politycznych. XX wiek dla państw skolonizowanych, był wiekiem zbrojnej walki, która ostatecznie uwieczniona została zwycięstwem nad rządami kolonialnymi.
Wolność oznaczała początek dla skolonizowanych państw, odejście od poczucia bycia podporządkowanym, zależnym od kolonizatora. Kraje Trzecie Świata odzyskując niepodległość, jednak nie do końca uniezależniły się od kolonizatorów. Bardzo często do dnia dzisiejszego uzależnione są od mocarstw ekonomicznie i gospodarczo, są ofiarami neokolonializmu. Faktem jest również, że nawet, jeżeli dany kraj uwolnił się spod jarzma kolonizacji zewnętrznej, bardzo często uległ kolonizacji wewnętrznej. Przykładem są Indie, gdzie uzyskanie wolności łączyło się z brakiem akceptacji dla odrębności kulturowej istniejących plemion. Plemiona te zostały uznane przez własne władze, za zacofane i zostały poddane procesowi cywilizacji. Tylko wtedy mogły zostać uznane za pełnoprawnych obywateli nowoczesnego społeczeństwa.
Europa od wieków hamuje rozwój innych ludów, podporządkowuje je swoim własnym celom, swojej sławie; od wieków, w imię rzekomej „przygody duchowej”, tłumi oddech niemal całej ludzkości(…) Najwyższy czas zrozumieć, że lepiej na zawsze odciąć się od Europy.(…) Zerwijmy z obsesją dogonienia Europy.(…) Przestańmy naśladować Europę.(…) Spróbujmy odkryć człowieka, któremu Europa nie potrafiła zapewnić zwycięstwa. … Trzeci Świat to olbrzym, a jego celem powinno być rozwiązanie problemów przerastających siły Europy.(…) Zadaniem Trzeciego Świata jest napisanie na nowo historii człowieka obejmującej wspaniałe wytwory kultury europejskiej myśli i europejskie zbrodnie.
Frantz Fanon, Wyklęty lud ziemi
1.2. Frantz Fanon
Nurt badań postkolonialnych rozwinął się w latach 60 XX wieku, wraz z działalnością Frantza Fanona. Autor biblii kolonializmu był filozofem, potomkiem afrykańskich niewolników, psychiatra, a nade wszystko rewolucjonistą. Trudno zaklasyfikować Fanona do jednego konkretnego nurtu myśli postkolonialnej, czy filozoficznej. Zapewne sięgał do marksizmu, głównie do teorii alienacji, ale nie utożsamiał się z jakąkolwiek ortodoksją. Dzieła Frantza Fanona wywarły duży wpływ na ideologię ruchów narodowowyzwoleńczych różnych krajów, stanowiły bazę ideową dla rewolty studenckiej 1968 roku. Fanon zasłużył sobie na miano bohatera Trzeciego Świata, dzięki niemu inność ujrzała światło dzienne i zaczęła walczyć o swoje prawo do wolności.
W książce Wyklęty lud ziemi poddał analizie świat po kolonizacji. Kolonizacja według autora składa się z dwóch światów, dwóch odrębnych rzeczywistości, które stanowią wzajemne zaprzeczenie, wykluczają się. Przede wszystkim, aby mógł istnieć świat kolonizatora konieczne jest istnienie rzeczywistości skolonizowanego i vice versa. Fanon w sposób nader realistyczny opisuje ów dualizm, który nie trąci od brutalności i rasizmu.
Miasto kolonizatora to miasto z kamienia i stali. Pełne światła i asfaltu oraz śmietników pękających od resztek nie znanych, nigdy nie widzianych, nawet w marzeniu produktów. Stopy kolonizatora zawsze są odsłonięte (…), chociaż ulice są czyste, gładkie, bez dziur, czy kamieni. Miasto kolonizatora to miasto syte, leniwe, brzuch kolonisty — pełen zawsze dobrych rzeczy (…). Miasto skolonizowane, miasto tubylcze, miasto czarne, medina, rezerwat, to miejsce podejrzane, zamieszkane przez podejrzanych osobników Na świat przychodzi się tu byle jak, byle gdzie. Umiera się byle gdzie, na byle, co. To świat zagęszczony — człowiek na człowieku, lepianka na lepiance (…). Miasto skulone, miasto na kolanach, miasto pełzające. Miasto czarnuchów, miasto brudasów.
Sytuacja kolonizatora i skolonizowanego jest tak zróżnicowana i odmienna, ze trudno mówić o jakichkolwiek podobieństwach. Rzeczywistość, którą opisuje Fanon zamieszkują dwa różne gatunki. Dekolonizacja- definiowana przez Fanona jest procesem długotrwałym i musi rozpocząć się jednocześnie na wszystkich płaszczyznach. Pierwszym krokiem do wolności jest rozpoczęcie walki wyzwoleńczej, ale doprowadzi tylko do częściowego uwolnienia się od kolonizatora. Krok drugi zależy już od samego skolonizowanego, każdej jednostki osobno w konfrontacji z kolonizatorem. Walka zbrojna uświadamia skolonizowanemu, że kolonizator nie jest Bogiem, jest tylko śmiertelnikiem, który odczuwa ból fizyczny. Frantz Fanona nie uznaje półśrodków, uważa, że to przemoc doprowadziła do zniewolenia Trzeciego Świata i tylko ta sama przemoc, pozwoli utraconą wolność odzyskać.
W rozdziale Przemoc Fanon oświadcza, że zwycięstwo nad kolonizatorem, nie będzie zwycięstwem ostatecznym. Istnieją jeszcze zależności gospodarcze i ekonomiczne od Metropolii, a to może oznaczać zagrożenie dla społeczeństwa.
Wtedy kapitalizm wycofuje swoje kapitały, odwołuje kadry techniczne i buduje wokół młodego państwa aparat nacisku ekonomicznego. (…) Metropolia oświadcza- Zachciało się wam niepodległości, to ją bierzcie i zdychajcie.
Darmowy fragment
więcej..
