Wojna w Ukrainie - ebook

WSTĘP

Praca ta powstała z potrzeby chwili i jest pierw­szą próbą kom­plek­so­wej oceny doświad­czeń wojen­nych pły­ną­cych z wojny w Ukra­inie. Pierw­szą, ale na pewno nie ostat­nią, bowiem w miarę upływu czasu dowia­du­jemy się coraz wię­cej, a jed­no­cze­śnie wiele infor­ma­cji znaj­duje swoje pełne potwier­dze­nie lub zostaje zde­men­to­wa­nych. To spoj­rze­nie na gorąco, na bazie dostęp­nych na tym eta­pie wojny danych, przy mini­mum czasu nie­zbęd­nego na ich dokładne prze­ana­li­zo­wa­nie. Mamy nadzieję, że nasza książka wywoła mery­to­ryczną dys­ku­sję, że zostaną nam wytknięte błędy oraz pojawi się wiele infor­ma­cji uzu­peł­nia­ją­cych, jak też inne spoj­rze­nia na kon­kretne pro­blemy. Wsłu­chu­jąc się uważ­nie we wszel­kie mery­to­ryczne argu­menty jeste­śmy gotowi na wpro­wa­dze­nie w przy­szło­ści zmian i popra­wek, bo oma­wiana mate­ria jest dyna­miczna i przed­sta­wione tu róż­no­rodne wnio­ski nie są osta­teczne. Bar­dziej sta­no­wią one pewien ana­li­tyczny etap, który poprzez oma­wiane poszcze­gólne zagad­nie­nia ma dać tylko pewne ukie­run­ko­wa­nie. Taka dys­ku­sja, szcze­gól­nie w odnie­sie­niu do zmian dok­try­nal­nych oraz roz­woju ilo­ścio­wego i jako­ścio­wego Woj­ska Pol­skiego, powinna być dla nas wszyst­kich poży­teczna, i jest pożą­dana.1. PRZEBIEG WOJNY

Kiedy zaczęła się wojna w Ukra­inie? Być może już 26 lutego 2014 r., w momen­cie kiedy pierw­sze rosyj­skie woj­ska wylą­do­wały na lot­ni­sku Bel­bek na Kry­mie. A nastą­piło to w wyniku roz­ru­chów w róż­nych czę­ściach Pół­wy­spu Krym­skiego, kiedy to przy­była tu Jed­nostka Spe­cjalna MSW „Ber­kut”, skom­pro­mi­to­wana w cza­sie tłu­mie­nia roz­ru­chów w Kijo­wie kilka tygo­dni wcze­śniej. Jed­nostka została roz­wią­zana 25 lutego 2014 r., ale na Kry­mie, w Sewa­sto­polu i Sym­fe­ro­polu, zgo­to­wano jej człon­kom gorące powi­ta­nie. Wielu Ukra­iń­ców miesz­ka­ją­cych na Pół­wy­spie Krym­skim tęsk­niło do cza­sów sowiec­kich i było w związku z tym nasta­wio­nych pro­ro­syj­sko. Ponadto Krym z róż­nych wzglę­dów był obsza­rem, gdzie miesz­kała sto­sun­kowo naj­więk­sza mniej­szość rosyj­ska.

Wła­ści­wie to nikt nie wie­dział, czy były to rosyj­skie woj­ska. W świe­tle dzi­siej­szych doświad­czeń mogła to być jedna z pry­wat­nych firm woj­sko­wych, jakie w Rosji for­mal­nie są zaka­zane, ale które fak­tycz­nie tam funk­cjo­nują. Takie jak słynna CzWK „Wagner”, która poja­wiła się nieco póź­niej w Don­ba­sie. Czy wagne­rowcy byli już na Kry­mie? Nie wia­domo. Ale obok tych pierw­szych „zie­lo­nych ludzi­ków”, póź­niej na Pół­wy­sep Krym­ski wkro­czyły regu­larne oddziały rosyj­skie, do czego Rosja się abso­lut­nie nie przy­zna­wała. Część rosyj­skich wojsk przy­była też na pokła­dach okrę­tów wojen­nych zawi­ja­ją­cych do bazy mor­skiej w Sewa­sto­polu. Po odpo­wied­nim prze­gru­po­wa­niu się, w nocy z 26 na 27 lutego, rosyj­skie woj­ska bez żad­nego sprze­ciwu i oporu zajęły budynki Par­la­mentu i Rządu Repu­bliki Auto­no­micz­nej Krymu w Sym­fe­ro­polu.

Nie­długo potem żoł­nie­rze (przy­pusz­czal­nie) 45. Pułku Spec­nazu Wojsk Powietrz­no­de­san­to­wych Rosji z Kubinki pod Moskwą zajęli krym­skie lot­ni­sko Bel­bek. Per­so­nel 204. Sewa­sto­pol­skiej Bazy Lot­nic­twa Tak­tycz­nego Sił Powietrz­nych Ukra­iny nie sta­wił żad­nego oporu. Póź­niej Rosja­nie pozwo­lili na ewa­ku­ację jed­nostki, w tym na zabra­nie trans­por­tem lądo­wym na ukra­iń­skie tery­to­rium samo­lo­tów myśliw­skich MiG-29.

Cho­ciaż na Kry­mie ukra­iń­skie jed­nostki w zasa­dzie nie sta­wiły oporu, a spora część per­so­nelu Mary­narki Wojen­nej Ukra­iny prze­szła na stronę Rosji i pod­jęła dal­szą służbę w rosyj­skich siłach mor­skich, to mimo to Rosja­nie dość szybko roz­po­częli prze­rzut na Pół­wy­sep Krym­ski dość znacz­nych dodat­ko­wych sił i środ­ków. Naj­pierw była to 31. Bry­gada Desan­towo-Sztur­mowa z Ulja­now­ska poło­żo­nego około 900 km na wschód od Moskwy, a następ­nie tra­fiły tu ele­menty dwóch dywi­zji wojsk powietrz­no­de­san­to­wych: 76. Czer­ni­how­skiej DPD Gwar­dii z Pskowa oraz 98. Swir­skiej DPD Gwar­dii z Iwa­nowa.

1 marca 2014 r. samo­zwań­czy „pre­mier” Repu­bliki Auto­no­micz­nej Krymu, Sier­giej Aksi­now, zwró­cił się z prośbą do pre­zy­denta Fede­ra­cji Rosyj­skiej, Wła­di­mira Putina, „o zapew­nie­nie spo­koju i bez­pie­czeń­stwa miesz­kań­com Krymu”. 6 marca 2014 r. budy­nek Rady Naj­wyż­szej (par­la­mentu) Repu­bliki Auto­no­micz­nej Krymu w Sym­fe­ro­polu został szczel­nie obsta­wiony przez rosyj­skich spa­do­chro­nia­rzy, któ­rzy dopil­no­wali, by wynik obrad był zgodny z życze­niem. I był: jed­no­gło­śnie zagło­so­wano za przy­łą­cze­niem Krymu do Rosji.

Zasta­na­wia­jąca jest ane­miczna reak­cja władz Ukra­iny na te poczy­na­nia, ale nie ma w tym nic dziw­nego, pań­stwo to bowiem było w tym okre­sie w poważ­nym kry­zy­sie poli­tycz­nym. 12 marca peł­niący obo­wiązki pre­zy­denta Ukra­iny Ołek­sandr Tur­czy­now powie­dział, że armia ukra­iń­ska nie będzie się anga­żo­wała na Kry­mie, aby zapo­biec anek­sji pół­wy­spu przez Rosję, ponie­waż jej poten­cjał zosta­nie skon­cen­tro­wany na obro­nie wschod­niej gra­nicy pań­stwa. Krym był prak­tycz­nie stra­cony. Ukra­ina nato­miast, sto­jąca w obli­czu wielu nie­roz­wią­za­nych jesz­cze wewnętrz­nych pro­ble­mów, nie miała zamiaru wda­wać się w otwartą wojnę z Rosją. Tym­cza­sem na Kry­mie wciąż trwało wzmac­nia­nie sił rosyj­skich. Od 14 marca przez Cie­śninę Ker­czeń­ską nie­ustan­nie kur­so­wały promy, prze­wo­żące rosyj­skie uzbro­je­nie i sprzęt woj­skowy, amu­ni­cję i paliwo oraz inne zaopa­trze­nie.

16 marca 2014 r. na Kry­mie prze­pro­wa­dzono refe­ren­dum w spra­wie przy­łą­cze­nia Pół­wy­spu Krym­skiego do Rosji. Do gło­so­wa­nia było upraw­nio­nych około 1,5 mln osób, które mogły oddać swoje głosy w 1024 loka­lach wybor­czych. Wynik gło­so­wa­nia prze­kra­cza­jący 95 proc. „za” przy fre­kwen­cji ponad 81 proc. wska­zy­wał, że refe­ren­dum zapewne zostało sfał­szo­wane, choć trzeba pamię­tać, że sym­pa­tie pro­ro­syj­skie na Kry­mie były jed­nak dość silne. 21 marca 2014 r. rosyj­ski pre­zy­dent Wła­di­mir Putin pod­pi­sał akty raty­fi­ka­cyjne trak­tatu o przy­ję­ciu Repu­bliki Krymu do Fede­ra­cji Rosyj­skiej.

Nie­mal nikt na świe­cie nie uznał anek­sji Krymu, uczy­niły to jedy­nie Afga­ni­stan, Kir­gi­stan, Korea Pół­nocna, Kuba, Nika­ra­gua, Sudan, Syria i Zim­ba­bwe. Wszyst­kie inne pań­stwa na­dal uznają Krym za część Ukra­iny.

A może jed­nak wojna w Ukra­inie zaczęła się jesz­cze wcze­śniej, od słyn­nych demon­stra­cji na Placu Wol­no­ści w Kijo­wie i w innych mia­stach?

30 marca 2012 r. w Bruk­seli para­fo­wano umowę sto­wa­rzy­sze­niową Ukra­iny z Unią Euro­pej­ską (UE), ale jej nie pod­pi­sano, bowiem były zastrze­że­nia co do ukra­iń­skiej pra­wo­rząd­no­ści. W sierp­niu 2011 r. aresz­to­wano byłą pre­mier Julię Tymo­szenko, za rze­kome prze­stęp­stwa urzęd­ni­cze, po czym ska­zano ją na sie­dem lat pobytu w kolo­nii kar­nej. Par­la­ment Euro­pej­ski uwa­żał, że była to roz­grywka poli­tyczna, i żądał jej uwol­nie­nia, co stało się dopiero 22 lutego 2014 r., już po odsu­nię­ciu od wła­dzy Wik­tora Janu­ko­wy­cza. Ten ostatni pod pre­sją spo­łeczną poczy­nił pewne kroki na rzecz Bruk­seli, co wywo­łało reak­cję Rosji. Wkrótce, w sierp­niu 2013 r., zaczęła się wojna han­dlowa z Rosją, przez co ukra­iń­ski eks­port do tego pań­stwa spadł, co przy­czy­niło się do pogłę­bie­nia kry­zysu gospo­dar­czego. Z kolei pod wyraź­nym naci­skiem Moskwy Wik­tor Janu­ko­wycz odło­żył 21 listo­pada 2013 r. pod­pi­sa­nie umowy sto­wa­rzy­sze­nio­wej z UE na czas nie­okre­ślony.

24 listo­pada w Kijo­wie zaczęły się zbie­rać tłumy pro­te­stu­ją­cych, zwo­len­ni­ków przy­stą­pie­nia Ukra­iny do Unii Euro­pej­skiej. Pro­te­sty kon­cen­tro­wały się na głów­nym placu Kijowa, placu Nie­pod­le­gło­ści, zna­nym po ukra­iń­sku jako _Maj­dan Neza­łeż­no­sti_. Ze względu na cha­rak­ter pro­te­stów oraz fakt, że poja­wiły się one i w innych mia­stach na głów­nych pla­cach, zaczęto cały ruch nazy­wać Euro­maj­da­nem. Okre­śle­nie to utrwa­liło się, gdy poja­wił się taki hasz­tag na Twit­te­rze.

W pro­te­stach nie cho­dziło już tylko o samą umowę sto­wa­rzy­sze­niową. Coraz bar­dziej zde­ter­mi­no­wany tłum Ukra­iń­ców doma­gał się usu­nię­cia pre­zy­denta i rady­kal­nych zmian w pań­stwie. Cho­dziło o budowę demo­kra­tycz­nego pań­stwa prawa na wzór demo­kra­cji euro­pej­skich. Za przy­kład sta­wiano człon­ków UE, a ludzie mani­fe­sto­wali z fla­gami Ukra­iny i Unii Euro­pej­skiej. Pro­te­sty roz­lały się na całą Ukra­inę, pró­bo­wano je nawet orga­ni­zo­wać w nie­chęt­nej UE wschod­niej czę­ści pań­stwa, w tym w rosyj­sko­ję­zycz­nym Don­ba­sie, któ­rego lud­ność miała naj­więk­sze wąt­pli­wo­ści zwią­zane z pro­za­chod­nim kur­sem. Oba­wiano się upadku prze­my­słu, który od cza­sów sowiec­kich nie­wiele się zmo­der­ni­zo­wał i mógł liczyć pra­wie wyłącz­nie na eks­port swo­ich wyro­bów do Rosji, jako że na Zacho­dzie w ogóle nie były one kon­ku­ren­cyjne, nawet przy niskiej cenie. Czy ktoś w Niem­czech marzył o samo­cho­dzie oso­bo­wym Zapo­ro­żec albo jakiś prze­woź­nik kole­jowy myślał o loko­mo­ty­wach z Ługań­ska? Naj­chęt­niej kupo­wano jedy­nie węgiel z Zagłę­bia Doniec­kiego, albo stal z zakładu „Azow­stal” w Mariu­polu, ale nie wyroby wysoko prze­two­rzone.

30 listo­pada 2013 r. prze­ciw pro­te­stu­ją­cym wysłano Jed­nostkę Spe­cjalną MSW „Ber­kut”. Powstała ona z prze­kształ­ce­nia sowiec­kiego mobil­nego oddziału spe­cjal­nego prze­zna­cze­nia OMON, ukie­run­ko­wa­nego na tłu­mie­nie pro­te­stów spo­łecz­nych i dzia­ła­nia kontr­ter­ro­ry­styczne. W wyniku inter­wen­cji jed­nostki „Ber­kut” zaczęły się w Kijo­wie regu­larne walki, padli pierwsi zabici i ranni wśród demon­stran­tów. Ofiary wywo­łały gniew i rady­ka­li­za­cję pro­te­stu­ją­cych, a kraj sta­nął na kra­wę­dzi wojny domo­wej.

Pro­te­sty trwały cały gru­dzień i sty­czeń 2014 r., ludzie nie usta­wali w swo­ich dąże­niach do demo­kra­tycz­nego pań­stwa prawa. Nie pomo­gły bru­talne inter­wen­cje mili­cji ukra­iń­skiej, demon­stru­jący wciąż się zbie­rali, usi­łu­jąc zaj­mo­wać budynki rzą­dowe i samorzą­dowe. Prze­si­le­nie starć nastą­piło mię­dzy 18 a 20 lutego 2014 r., kiedy to liczba ofiar osią­gnęła kil­ka­set osób. Pod naci­skiem coraz więk­szej fali nie­za­do­wo­le­nia Wik­tor Janu­ko­wycz zde­cy­do­wał się na wcze­śniej­sze wybory. Jed­nak 21 lutego mili­cja wyco­fała się z ulic Kijowa, a sam Janu­ko­wycz zbiegł do Moskwy, oba­wia­jąc się o swoje życie. 22 lutego ukra­iń­ski par­la­ment for­mal­nie pozba­wił go urzędu, wyzna­cza­jąc na tym­cza­so­wego pre­zy­denta Ołek­san­dra Tur­czy­nowa, prze­wod­ni­czą­cego Rady Naj­wyż­szej. Tu małe wyja­śnie­nie – ukra­iń­ski jed­no­izbowy par­la­ment liczący 450 depu­to­wa­nych nosi nazwę Rady Naj­wyż­szej, zaś jej prze­wod­ni­czący jest odpo­wied­ni­kiem pol­skiego mar­szałka Sejmu.

Wraz z obję­ciem urzędu pre­zy­denta przez Ołek­san­dra Tur­czy­nowa, który peł­nił tę funk­cję tym­cza­sowo do czasu wyboru Petra Poro­szenki, zaczęła się nowa era w histo­rii Ukra­iny i budo­wa­nia demo­kra­tycz­nego pań­stwa prawa. Rosja ode­brała to jako bez­po­śred­nie zagro­że­nie dla swo­jej poli­tyki i pod­jęła dzia­ła­nia wojenne prze­ciwko Ukra­inie.

We wschod­niej Ukra­inie zaczęto orga­ni­zo­wać demon­stra­cje sprze­ci­wia­jące się zmia­nie wła­dzy. Czę­ściowo był to samo­rzutny, oddolny ruch, a czę­ściowo wspie­rany i orga­ni­zo­wany przez rosyj­skie służby spe­cjalne. Ruch ten nazwano „anty­maj­da­nem”.

Silne ten­den­cje sepa­ra­ty­styczne wystę­po­wały w Char­ko­wie, w Ługań­sku, Doniecku, ale też i Mariu­polu czy w pozo­sta­łej czę­ści obwodu zapo­ro­skiego. Duże wiece „anty­maj­da­nowe” odbyły się w Char­ko­wie i Doniecku 1 marca 2014 roku. 3 marca sepa­ra­ty­ści pro­ro­syj­scy siłą wdarli się do budyn­ków regio­nal­nej admi­ni­stra­cji w Doniecku i w Ode­ssie, podobna próba w Char­ko­wie skoń­czyła się fia­skiem. Do 5 marca ukra­iń­skie siły pro­rzą­dowe wypro­wa­dziły demon­stran­tów, ale w Doniecku ponow­nie zdo­byto budy­nek władz obwodu 6 marca. Trzy dni póź­niej doszło do podob­nego aktu prze­mocy w Ługań­sku, a na budynku admi­ni­stra­cji obwodu wywie­szono rosyj­skie flagi.

Nie miej­sce tu na omó­wie­nie całego prze­biegu wojny w Don­ba­sie w 2014 r. Dość powie­dzieć, że w wyniku cięż­kich walk, jakie były pro­wa­dzone na wscho­dzie Ukra­iny w końcu w lutym 2015 r. usta­liły się gra­nice mię­dzy Ukra­iną a sepa­ra­ty­stami spon­so­ro­wa­nymi przez Rosję. Wojna z okresu luty 2014 – luty 2015 r. to rów­nież bar­dzo cie­kawy i cał­ko­wi­cie zapo­mniany kon­flikt, obfi­tu­jący w takie bitwy jak walki o Mariu­pol, o Sło­wiańsk i Kra­ma­torsk, walki w Sek­to­rze „D” i okrą­że­nie pod Debal­ce­wem oraz hero­iczną obronę Portu Lot­ni­czego w Doniecku, gdzie obroń­ców lot­ni­ska nazwano „cybor­gami” ze względu na ich nie­sa­mo­wite poświę­ce­nie w walce.

5 wrze­śnia 2014 r. pod­pi­sano w Miń­sku poro­zu­mie­nie znane jako pro­to­kół miń­ski, wyne­go­cjo­wany pod egidą Orga­ni­za­cji Bez­pie­czeń­stwa i Współ­pracy w Euro­pie (OBWE) pomię­dzy Rosją a Ukra­iną o prze­rwa­niu ognia na linii demar­ka­cyj­nej, zakła­da­jąc wyco­fa­nie arty­le­rii o kali­brze powy­żej 100 mm na odle­głość nie mniej­szą niż 15 km od niej. Prze­rwa­nie ognia na linii demar­ka­cyj­nej mieli nad­zo­ro­wać obser­wa­to­rzy OBWE. Poro­zu­mie­nie to zostało dość szybko zerwane przez doniec­kich sepa­ra­ty­stów i wkrótce wybu­chła tzw. druga bitwa o Port Lot­ni­czy w Doniecku. Walki trwały aż do lutego 2015 r., kiedy 15 lutego strony zgo­dziły się ponow­nie pod­pi­sać poro­zu­mie­nie o prze­rwa­niu ognia, tzw. poro­zu­mie­nie Mińsk II.

To poro­zu­mie­nie mniej wię­cej było prze­strze­gane, ponie­waż do walk na pełną skalę na nowo nie doszło. Nie­mniej jed­nak nie prze­rwało to czę­stej wymiany ognia i wza­jem­nych ostrza­łów. Jed­no­cze­śnie obie strony zbu­do­wały sieć potęż­nych umoc­nień wzdłuż linii demar­ka­cyj­nej. W latach 2022-2023 miało to zaowo­co­wać tym, że w Don­ba­sie Rosja­nie nie zdo­łali poko­nać ukra­iń­skiej obrony.

Rosja spo­dzie­wała się, że odbie­ra­jąc Ukra­inie naj­bar­dziej uprze­my­sło­wiony wschód i sły­nący z tury­styki Krym, a jed­no­cze­śnie two­rząc na zaję­tych tere­nach wzor­cowe pań­stwa mające poka­zać czym może być Nowo­ro­sja, osią­gnie dzięki temu kilka celów. Po pierw­sze, w ten spo­sób pozo­stałą część Ukra­iny spro­wa­dzi do poziomu repu­bliki bana­no­wej, w któ­rej skłó­cone elity poli­tyczne będą wio­dły pań­stwo do coraz bar­dziej nie­uchron­nego upadku. Wów­czas, obser­wu­jąc suk­ces odnie­siony przez sepa­ra­ty­styczne repu­bliki ści­śle współ­pra­cu­jące z Rosją, Ukra­ina sama będzie chciała pójść w ich ślady.

Ale nie wszystko poszło zgod­nie z pla­nem. Po pierw­sze, nie udało się zająć bar­dzo waż­nych miast prze­my­sło­wych, w tym naj­waż­niej­szego, dru­giego co do wiel­ko­ści mia­sta w Ukra­inie – Char­kowa, ale też i poło­żo­nego nad Morzem Azow­skim Mariu­pola. Zna­cze­nie tego dru­giego do pew­nego stop­nia udało się zmar­gi­na­li­zo­wać poprzez budowę Mostu Ker­czeń­skiego przez cie­śninę o tej nazwie, zna­nego też jako Most Krym­ski, jako że łączył on Pół­wy­sep Krym­ski z Kra­jem Kra­sno­dar­skim w Rosji. Oka­zało się więc, że Ukra­ina została ze spo­rym poten­cja­łem, w tym potęż­nym prze­my­słem Char­kowa, mia­sta Dni­pro (dawny Dnie­pro­pie­trowsk), Kre­men­czuga i Zapo­roża. Kijów to także wielki ośro­dek prze­my­słowy, nieco mniej­szy Ode­ssa. Po dru­gie, kiedy odcięto od Ukra­iny robot­ni­czą część wschod­nią, pozo­stała część skon­so­li­do­wała się wokół idei wstą­pie­nia do UE i ta część ukra­iń­skiego pań­stwa zaczęła się lepiej roz­wi­jać.

Ludzie byli tu bowiem bar­dziej inno­wa­cyjni, bar­dziej ela­styczni, bar­dziej przed­się­bior­czy i spraw­niejsi, co zaowo­co­wało wzro­stem dochodu naro­do­wego per capita. Po dru­gie, wła­dze nowych sepa­ra­ty­stycz­nych repu­blik powią­zane z Moskwą, a jesz­cze bar­dziej z jej służ­bami spe­cjal­nymi, zostały zbu­do­wane na wzór rosyj­ski. Powstały więc pań­stwa typowo mafijne, z ban­dyc­kimi ukła­dami w któ­rych nie obo­wią­zy­wało żadne prawo, ludzie byli wyrzu­cani z domów które zaj­mo­wali sobie więksi i pomniejsi funk­cjo­na­riu­sze nowego reżimu, a mają­tek kopalń, hut i innych zakła­dów prze­my­sło­wych został bar­dzo szybko roz­kra­dziony. Wiele z nich upa­dło, inne co prawda pra­co­wały, ale gór­ni­kom czy robot­ni­kom przez dłuż­szy czas nie wypła­cano pen­sji. Mimo, że ludzie ucie­ka­jący od sepa­ra­ty­stów nie byli w Ukra­inie mile widziani (postrze­gano ich jako zdraj­ców), to jed­nak zbie­gło ich stąd około miliona. Szybko wie­ści o sto­sun­kach panu­ją­cych w Doniec­kiej Repu­blice Ludo­wej i Ługań­skiej Repu­blice Ludo­wej roz­nio­sły się w Ukra­inie i sto­su­nek do Rosji zaczął się stop­niowo zmie­niać.

Tej zmiany nie dostrze­gli Rosja­nie. Był to naj­więk­szy błąd popeł­niony w momen­cie agre­sji w 2022 r. Byli oni prze­ko­nani, że mają do czy­nie­nia z taką samą Ukra­iną, jak w 2014 r. Pań­stwem podzie­lo­nym i mocno wewnętrz­nie skon­flik­to­wa­nym, gdzie wła­dze cen­tralne nie mogą liczyć na lojal­ność bar­dzo wielu wła­snych funk­cjo­na­riu­szy. Ukra­ina prze­szła sporą trans­for­ma­cję i zaczęła się zbli­żać do zachod­nich struk­tur. Nowy pre­zy­dent Woło­dy­myr Zełen­ski który objął urząd w maju 2019 r., jesz­cze bar­dziej przy­śpie­szył refor­mo­wa­nie kraju w kie­runku pra­wo­rząd­no­ści i zbli­że­nia do stan­dar­dów zachodu, pro­ces roz­po­częty przez jego poprzed­nika, Petra Poro­szenkę. Nie star­czyło pie­nię­dzy na poważne zakupy woj­skowe, ale część sprzętu prze­szła moder­ni­za­cję w opar­ciu o moż­li­wo­ści kra­jo­wego prze­my­słu zbro­je­nio­wego, a przede wszyst­kim w woj­sku udało się zbu­do­wać duch patrio­ty­zmu i lojal­no­ści.

Auto­rem rosyj­skiego pro­jektu Nowo­ro­sji, jak miała nazy­wać się „kra­ina mle­kiem i mio­dem pły­nąca” powstała z sepa­ra­ty­stycz­nych repu­blik w Ukra­inie, był bli­ski współ­pra­cow­nik Wła­di­mira Putina, Wła­di­sław Sur­kow. Jed­nak, w lutym 2020 r. pre­zy­dent Rosji zwol­nił Sur­kowa i jego współ­pra­cow­ników, co było bar­dzo wyraź­nym sygna­łem, że nic nie wyszło z Nowo­ro­sji, mają­cej przy­cią­gnąć pozo­sta­łych Ukra­iń­ców. To naj­praw­do­po­dob­niej wła­śnie wtedy Putin pod­jął decy­zję o zmia­nie planu i doko­na­niu inwa­zji na Ukra­inę oraz usta­no­wie­niu tam prorosyj­skiego rządu. Gro­ma­dze­nie wojsk wokół Ukra­iny zaczęło się już wio­sną 2021 r. Już wtedy ukra­iń­ski rząd liczył się z ata­kiem ze strony Rosji, choć nikt na Zacho­dzie nie wie­rzył w taką moż­li­wość.1.2. Pozostałe kierunki działań

Char­ków miał być kolej­nym mia­stem wzię­tym przez Rosjan. Zada­nie wyda­wało się dość łatwe, wszak już w 2014 r. Char­ków o mały włos nie wpadł w ręce sepa­ra­ty­stów. W zasa­dzie w tym okre­sie Char­ków ura­to­wali ukra­iń­scy nacjo­na­li­ści oraz kibole ze słyn­nego już ruchu Prawy Sek­tor. Na szczę­ście, mimo zasług dla obrony Char­kowa, ruch ten został w Ukra­inie zmar­gi­na­li­zo­wany i już w maju 2014 r. jego przed­sta­wi­ciele nie weszli do Par­la­mentu. Przez te osiem lat bar­dzo wiele się jed­nak zmie­niło. Char­ków to nie Donieck, gdzie domi­nuje prze­mysł ciężki. Co prawda w Char­ko­wie znaj­duje się jedna z naj­więk­szych na świe­cie fabryk czoł­gów (w 2022 r. zaj­mo­wała się głów­nie remon­tami i moder­ni­za­cjami pojaz­dów pan­cer­nych oraz pro­duk­cją sil­ni­ków wyso­ko­pręż­nych), znana obec­nie jako Fabryka im. Wia­cze­sława Mały­szewa, ale jest też i zakład pro­duk­cji lot­ni­czej ChAZ oraz liczne nowo­cze­sne wytwór­nie, takie jak Tur­bo­atom – wytwórca tur­bin ener­ge­tycz­nych znaj­du­jący się w pierw­szej dzie­siątce firm tej branży na świe­cie, firma che­mii samo­cho­do­wej XADO, pro­du­ku­jący maszyny elek­tryczne Elek­tro­tiaż­masz, zakład auto­ma­tyki Char­tron pro­du­ku­jący m.in. układy kie­ro­wa­nia do poci­sków rakie­to­wych ale i sys­te­mów kosmicz­nych, wielki zakład pro­duk­cji łożysk tocz­nych, Char­kow­ski Zakład im. T. Szew­czenki wytwa­rza­jący sys­temy elek­tro­niczne, w tym woj­skowe itd. Ogól­nie rzecz bio­rąc Char­ków to mia­sto prze­mysłu elek­trycznego, mecha­niki pre­cy­zyj­nej i elek­tro­niki, pełne róż­nych nowo zało­żo­nych firm, które mają wiel­kie szanse zaist­nieć na Zacho­dzie po odpo­wied­nim trans­fe­rze tech­no­lo­gii, a nawet i bez tego. W prze­ci­wień­stwie do kopalń, hut, zakła­dów meta­lur­gicz­nych i che­micz­nych Don­basu, char­kow­skiemu prze­mysłowi zupeł­nie nie grozi los wschod­nio-ukra­iń­skiego prze­mysłu cięż­kiego. Dla­tego Char­ków prze­stał się bać kursu na Unię Euro­pej­ską, a miesz­kańcy Char­kowa zaczęli w tym widzieć swoją szansę.

Rosja­nie tego w ogóle nie dostrze­gli. Wyda­wało im się, że marsz na Char­ków, leżący zale­d­wie 35 km od gra­nicy z Rosją, będzie spa­cer­kiem, a lud­ność Char­kowa powita rosyj­skie woj­ska entu­zja­stycz­nie i z kwia­tami. Nic bar­dziej myl­nego.

Może dla­tego do ataku na Char­ków wyzna­czono naj­słab­szą z armii Zachod­niego Okręgu Woj­sko­wego, 6. Armię z Sankt Peters­burga (dowódca: gen. por. Wła­di­sław Jer­szow, we wrze­śniu 2022 r. zdjęty ze sta­no­wi­ska). W armii tej były tylko dwie bry­gady manew­rowe: 25. Sewa­sto­pol­ska BZ Gwar­dii i 138. BZ Gwar­dii, dla­tego dodat­kowo armię wzmoc­niono ele­men­tami 14. Kor­pusu Armij­nego z Floty Pół­noc­nej, głów­nie 200. Pie­czeng­ską BZ Gwar­dii. Ta ostat­nia była bry­gadą ark­tyczną na co dzień sta­cjo­nu­jącą pod Mur­mań­skiem i miała dość spe­cy­ficzne wypo­sa­że­nie: ark­tyczne wszę­do­łazy DT-30 Witiaź, nie za bar­dzo jed­nak nada­jące się do walk w Ukra­inie.

Wyda­wało się, że rosyj­skie woj­ska szybko się wedrą do Char­kowa. I fak­tycz­nie już dru­giego dnia na pół­nocne przed­mie­ścia wje­chały opan­ce­rzone pojazdy patro­lowe GAZ Tigr nale­żące do 25. Sewa­sto­pol­skiej Bry­gady Zme­cha­ni­zo­wa­nej Gwar­dii. Około 30 wozów, czyli zapewne więk­sza część kom­pa­nii roz­po­znaw­czej bry­gady wdarła się do mia­sta i wyda­wało się, że za chwilę, w ślad za nią poja­wią się rosyj­scy pie­chu­rzy zme­cha­ni­zo­wani i ich czołgi. Grupa pojaz­dów patro­lo­wych wje­chała, ale już z mia­sta nie wyje­chała. Wpa­dła w zasadzkę i została cał­ko­wi­cie zli­kwi­do­wana. Był to kolejny przy­kład rosyj­skiej non­sza­lan­cji w pro­wa­dze­niu dzia­łań wojen­nych.

Zapraszamy do zakupu pełnej wersji książki