Wojny napoleońskie. Historia globalna. Tom 2 - ebook
Format ebooka:
EPUB
Format
EPUB
czytaj
na czytniku
czytaj
na tablecie
czytaj
na smartfonie
Jeden z najpopularniejszych formatów e-booków na świecie.
Niezwykle wygodny i przyjazny czytelnikom - w przeciwieństwie do formatu
PDF umożliwia skalowanie czcionki, dzięki czemu możliwe jest dopasowanie
jej wielkości do kroju i rozmiarów ekranu. Więcej informacji znajdziesz
w dziale Pomoc.
Multiformat
E-booki w Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu.
Oznacza to, że po dokonaniu zakupu, e-book pojawi się na Twoim koncie we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu.
Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu.
Format
MOBI
czytaj
na czytniku
czytaj
na tablecie
czytaj
na smartfonie
Jeden z najczęściej wybieranych formatów wśród czytelników
e-booków. Możesz go odczytać na czytniku Kindle oraz na smartfonach i
tabletach po zainstalowaniu specjalnej aplikacji. Więcej informacji
znajdziesz w dziale Pomoc.
Multiformat
E-booki w Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu.
Oznacza to, że po dokonaniu zakupu, e-book pojawi się na Twoim koncie we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu.
Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu.
Multiformat
E-booki sprzedawane w księgarni Virtualo.pl dostępne są w opcji
multiformatu - kupujesz treść, nie format. Po dodaniu e-booka do koszyka
i dokonaniu płatności, e-book pojawi się na Twoim koncie w Mojej
Bibliotece we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego
tytułu. Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na
karcie produktu przy okładce. Uwaga: audiobooki nie są objęte opcją
multiformatu.
czytaj
na tablecie
Aby odczytywać e-booki na swoim tablecie musisz zainstalować specjalną
aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego,
który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. Bluefire
dla EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
czytaj
na czytniku
Czytanie na e-czytniku z ekranem e-ink jest bardzo wygodne i nie męczy
wzroku. Pliki przystosowane do odczytywania na czytnikach to przede
wszystkim EPUB (ten format możesz odczytać m.in. na czytnikach
PocketBook) i MOBI (ten fromat możesz odczytać m.in. na czytnikach Kindle).
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
czytaj
na smartfonie
Aby odczytywać e-booki na swoim smartfonie musisz zainstalować specjalną
aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego,
który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. iBooks dla
EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
Czytaj fragment
Pobierz fragment
Pobierz fragment w jednym z dostępnych formatów
Wojny napoleońskie. Historia globalna. Tom 2 - ebook
Prestiżowe nagrody dla najlepszej książki roku: Gilder Lehrman Prize for military history (2020) oraz Distinguished Book Award (2021) Society for military history.
Mistrzowsko wykorzystując materiał źródłowy w kilku językach, profesor Mikaberidze stworzył imponujące rozmachem dzieło opisujące wojny, które zaczęły się w czasie rewolucji francuskiej i trwały do klęski Napoleona w 1815 roku. Początkowo toczone we własnej obronie, pod wpływem Bonapartego stały się narzędziem budowy globalnego imperium. Równolegle z walkami w Europie mocarstwa rywalizowały o hegemonię w obu Amerykach, Afryce, Azji i na Bliskim Wschodzie. W okresie między reformacją a wybuchem pierwszej wojny światowej to właśnie wojny napoleońskie były wydarzeniem, które w największym stopniu odmieniło świat, ich skutki zaś są widoczne do dzisiaj.
Ogromna skala wojen napoleońskich sprawiła, że odcisnęły one piętno na wydarzeniach politycznych, kulturalnych, dyplomatycznych i militarnych w każdym niemal zakątku świata. W Egipcie dzięki nim do władzy doszedł Muhammad Ali i stworzył silne państwo. W Ameryce Północnej były przyczyną sprzedaży Luizjany Stanom Zjednoczonym, a następnie wojny amerykańsko-brytyjskiej z lat 1812–1815, które otworzyły drogę do szybkiej ekspansji terytorialnej USA. W Ameryce Łacińskiej stanowiły inspirację dla ruchów narodowowyzwoleńczych, które położyły kres kolonialnej władzy Hiszpanii.
Nie jest to jednak wyłącznie historia militarna tego przełomowego okresu. Oprócz ukazania globalnego zasięgu wojen napoleońskich autor przedstawia szeroki społeczny i ekonomiczny kontekst wydarzeń, wpływ innowacji technologicznych, analizę wewnętrznej polityki poszczególnych uczestników tej rozgrywki oraz splot ich interesów handlowych, działań dyplomatycznych, sojuszy i imperialnych ambicji.
Wojny napoleońskie. Historia globalna, których drugi tom właśnie trzymasz, Drogi Czytelniku, to oparta na wieloletnich badaniach, błyskotliwie napisana praca naukowa będąca monumentalnym wkładem w nasze rozumienie tego kluczowego okresu dziejów świata.
| Kategoria: | Historia |
| Zabezpieczenie: |
Watermark
|
| ISBN: | 978-83-8338-738-3 |
| Rozmiar pliku: | 8,2 MB |
FRAGMENT KSIĄŻKI
„Moim powołaniem jest zmienić świat”.
– Napoleon do swego brata Józefa
„Zdobyliśmy imperium siłą zbrojną i nadal musi się ono opierać na sile zbrojnej, bo w przeciwnym razie tym samym sposobem przypadnie ono jakiemuś silniejszemu mocarstwu”.
– Tajny Komitet brytyjskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej
„Ten Napoleon to był chłop na schwał! Jego żywot to pochód półboga od bitwy do bitwy i od zwycięstwa do zwycięstwa. Równie dobrze można by o nim powiedzieć, że znajdował się w stanie ciągłego oświecenia; dlatego również jego los był tak prześwietny, że świat takiego nie znał przed nim, a być może i po nim już nie pozna”.
– Johann Wolfgang Goethe
„Jeden człowiek żył wówczas w Europie; reszta starała się napełnić płuca powietrzem, które on wydychał. Co roku Francja składała temu człowiekowi w darze trzysta tysięcy młodych ludzi; był to haracz płacony Cezarowi. Gdyby nie miał ze sobą tej trzody, nie mógłby biec za swoją fortuną. Była to eskorta, której potrzebował, aby przebyć świat i paść w końcu w małej kotlince bezludnej wyspy, w cieniu płaczącej wierzby”.
– Alfred de Musset (przełożył Tadeusz Boy-Żeleński)
„Dzieje powszechne nie są żyznym gruntem dla pomyślności; okresy pomyślności są w nich pustymi stronicami”.
– Georg Wilhelm Friedrich HegelSPIS MAPEK
Mapka 16 Północna Europa
Mapka 17 Imperium osmańskie i „kwestia wschodnia”
Mapka 18 Dziedzictwo napoleońskie na Bliskim Wschodzie
Mapka 19 Ekspansja rosyjska na Kaukazie
Mapka 20 Rewolucje w świecie atlantyckim 1776–1826
Mapka 21 Indie Zachodnie
Mapka 22 Indie
Mapka 23 Ocean Indyjski w czasie wojen napoleońskich
Mapka 24 Ameryka Południowa 1808–1815
Mapka 25 Kampania rosyjska 1812 r.
Mapka 26 Ameryka Północna 1812–1815
Mapka 27 Kampanie w Niemczech i Francji 1813–1814
Mapka 28 Europa w 1815 r. po kongresie wiedeńskim
Mapka 29 Świat po 1815 r.Zapraszamy do zakupu pełnej wersji książki
1.
Por. M. Roberts, _The Swedish Imperial Experience, 1560–1718_, Cambridge 1979. Szersze omówienie historii regionu bałtyckiego, zob. M. North, _The Baltic: A History_, Cambridge 2015, s. 117–182.
2.
H.A. Barton, _Scandinavia in the Revolutionary Era_, Minneapolis 1986, s. 181.
3.
Por. S.C.O. Carlsson, _Gustaf IV Adolf, en biografi_, Stockholm 1946; M. Klinge, _Napoleonin varjo: Euroopan ja Suomen murros 1795–1815_, Helsinki 2009.
4.
Na temat znaczenia Pomorza dla Szwecji, zob. J.E. Olesen, _Schwedisch-Pommern in der schwedischen Politik nach 1806_ _Das Ende des Alten Reiches im Ostseeraum: Wahrnehmungen und Transformationen_, red. M. North, R. Riemer, Köln 2008, s. 274–292.
5.
Duński następca tronu do księcia Chrystiana Augusta, 21 listopada 1806 roku _Meddelelser fra krigsarkiverne udgine af Generalstaben_, Bd. II, København 1885, s. 347–348.
6.
G. Björlin, _Sveriges krig i tyskland åren 1805–1807_, Stockholm 1882, s. 100, 144–154, 162–172, 174–187.
7.
C. Jorgensen, _The Anglo-Swedish Alliance Against Napoleonic France_, New York 2004, s. 75–80.
8.
C.G. de Koch, F. Schoell, _Histoire abrégée des traités de paix entre les puissances de l’Europe depuis la Paix de Westphalie_, t. III, Bruxelles 1838, s. 45–46.
9.
Ibidem, s. 47–48. Podobnie jak inni członkowie koalicji, Szwecja skarżyła się jednak, że Brytyjczycy nie zapewnili jej dostatecznie szybko odpowiedniej pomocy militarnej. Jorgensen wskazuje, że „zwlekanie” Londynu wynikało z faktu, iż miał on do dyspozycji tylko 16 tysięcy żołnierzy, których mógł użyć na kontynencie europejskim, a wysłanie ekspedycji hamował również brak odpowiedniej liczby wolnych statków i okrętów. Co ważniejsze, „Brytyjczycy odmawiali działania, dopóki nie poznają dokładnych planów Gustawa IV i nie dowiedzą się, jak liczne oddziały będą musieli sfinansować”, por. C. Jorgensen, _The Anglo-Swedish Alliance_, op. cit_._, s. 80–89.
10.
G. Björlin, _Sveriges krig i tyskland åren_, op. cit., s. 214–226. Dla strony francuskiej, zob. V. de Saint-Junien, _Brune’s 1807 Campaign in Swedish Pomerania_, West Chester 2001.
11.
Duński następca tronu do księcia Chrystiana Augusta, 21 listopada 1806 roku _Meddelelser fra krigsarkiverne udgine af Generalstaben_, Bd. II, op. cit., s. 347–348.
12.
Raporty duńskich urzędników i dowódców pogranicznych, zob. _Meddelelser fra krigsarkiverne udgine af Generalstaben_, Bd. II, op. cit., s. 310 i następne. Odpowiedź Murata z 8 listopada, zob. ibidem, s. 325.
13.
Zob. _Papers Relative to the Expedition to Copenhagen_ _The Parliamentary Debates from the Year 1803 to the Present Time_, vol. X, London 1812, s. 765–767, 775–776. Por. R. Glenthøj, M. Nordhagen Ottosen, _Experiences of War and Nationality in Denmark and Norway, 1807–1815_, New York 2014, s. 30.
14.
Canning do lorda Granville’a, 21 lipca (dopisek datowany 22 lipca) A.N. Ryan, _Documents Relating to the Copenhagen Operation, 1807_, „Publications of the Navy Record Society”, vol. 125, no. 5 (1984), s. 307–308.
15.
_The Parliamentary Debates from the Year 1803 to the Present Time_, vol. X, op. cit., s. 13, 18, 30, 59, 68, 69, 72–73, 74–75, 86–87, 92, 94, 252–266. Debaty z 1–3 lutego 1808 roku są częściowo dostępne na stronie http://hansard.millbanksystems.com/volumes/1/10.
16.
O. Browning, _A British Agent at Tilsit_, „English Historical Review”, vol. 17, no. 65 (1902), s. 110; T. Munch-Petersen, _Colin Alexander Mackenzie: A British Agent at Tilsit_, „Northern Studies”, vol. 37 (2003), s. 9–16; J.H. Rose, _A British Agent at Tilsit_, „English Historical Review”, vol. 16, no. 64 (1901), s. 712–718; J.H. Rose, _Canning and the Secret Intelligence from Tilsit (July 16–23, 1807)_, „Transactions of the Royal Historical Society”, (n.s.), vol. 20 (1906), s. 61–77.
17.
T. Munch-Petersen, _The Secret Intelligence from Tilsit: New Light on the Events Surrounding the British Bombardment of Copenhagen in 1807_, „Historisk Tidsskrift”, Bd. 102, no. 1 (2002), s. 55–96.
18.
Doskonałe omówienie, zob. R.G. Albion, _Forests and Sea Power: The Timber Problem of the Royal Navy, 1652–1862_, Cambridge 1926, s. 20–32.
19.
G.L. Beer, _British Colonial Policy, 1754–1765_, New York 1907, s. 215–217. Por. _Remarks on the Probable Conduct of Russia and France Towards This Country, Also on the Necessity of Great Britain Becoming Independent of the Northern Powers for Her Maritime Supplies_, London 1805, s. 93–95; J.J. Oddy, _European Commerce: Shewing New and Secure Channels of Trade with the Continent of Europe_, London 1805.
20.
Dane na podstawie J.J. Oddy, _European Commerce_, op. cit., s. 398.
21.
W liście do admirała Jamesa Gambiera z września 1807 roku Henry Phipps, lord Mulgrave, minister spraw zagranicznych w rządzie Williama Pitta młodszego w latach 1805–1806, wyrażał szczególne zaniepokojenie francuską okupacją Zelandii, która mogła pomóc Napoleonowi w zablokowaniu Morza Bałtyckiego. Mulgrave rozważał odbicie wyspy jako „warunek najwyższej wagi”, gdyż zapewniłoby to Brytyjczykom dostęp do Bałtyku i mogłoby wbić klin w sojusz francusko-rosyjski, por. lord Mulgrave do Gambiera _Memorials, Personal and Historical of Lord Gambier_, vol. II, red. G. Chatterton, London 1861, s. 43.
22.
W maju 1807 roku lord Pembroke, nowo mianowany ambasador brytyjski w Wiedniu, płynął fregatą _Astrea_, dowodzoną przez kapitana Dunbara, i zawinąwszy po drodze do Kopenhagi, widział jakoby Duńczyków pośpiesznie szykujących swoje okręty do wyjścia w morze. Raport Pembroke’a został poparty bardziej szczegółową relacją Dunbara na temat rzekomych przygotowań Duńczyków. „To, co rzeczywiście widział lord Pembroke, było i pozostaje do dzisiaj tajemnicą – piszą współcześni historycy duńscy. – Jedynym okrętem, jaki szykowano do wyjścia w morze, był okręt liniowy, który miał zabrać rosyjską księżniczkę do Petersburga”, por. R. Glenthøj, M. Nordhagen Ottosen, _Experiences of War and Nationality_, op. cit., s. 31. Por. A.N. Ryan, _The Causes of the British Attack upon Copenhagen in 1807_, „English Historical Review”, vol. 63, no. 266 (1953), s. 43 i następne.
23.
C.J. Kulsrud, _The Seizure of the Danish Fleet in 1807_, „American Journal of International Law”, vol. 32, no. 2 (1938), s. 280–311. Bardziej krytyczny pogląd, zob. E. Moller, _England og Danmark–Norge 1807_, „Dansk Historisk Tidsskrift”, vol. 8, no. 3 (1912), s. 310–321.
24.
R. Glenthøj, M. Nordhagen Ottosen, _Experiences of War and Nationality_, op. cit., s. 32.
25.
Napoleon do Talleyranda, 31 lipca 1807 roku, CN, t. XV, s. 459–460. To samo pragnienie wyraził dwa dni później, pisząc do swego gubernatora miast hanzeatyckich: „Albo Dania wypowie wojnę Anglii, albo ja wypowiem wojnę Danii”, por. Napoleon do Bernadotte’a, 2 sierpnia 1807 roku, CN, t. XV, s. 467.
26.
R. Glenthøj, M. Nordhagen Ottosen, _Experiences of War and Nationality_, op. cit., s. 30–31. Por. H.A. Barton, _Scandinavia in the Revolutionary Era, 1760–1815_, Minneapolis 1986, s. 277–278.
27.
J.D. Grainger, _The British Navy in the Baltic_, Woodbridge 2014, s. 167–171; Por. A.N. Ryan, _The Causes of the British Attack upon Copenhagen_, op. cit., s. 51–52.
28.
R. Glenthøj, M. Nordhagen Ottosen, _Experiences of War and Nationality_, op. cit., s. 29–31.
29.
J. Bernstorff do księcia-regenta, 3 sierpnia 1807 roku, cyt. za: „Historisk Tidsskrift”, Bd. 6, H. 1 (1887–1888), s. 38.
30.
R. Glenthøj, M. Nordhagen Ottosen, _Experiences of War and Nationality_, op. cit., s. 42–45.
31.
J.D. Grainger, _The British Navy in the Baltic_, op. cit., s. 173.
32.
A. Paget, _The Paget Papers_, vol. II, op. cit., s. 376.
33.
A. Stanisławskaja, _Russko-anglijskije otnoszenija i problemy Sriediziemnomorja 1798–1807_, Moskwa 1962, s. 482.
34.
Deklaracja zerwania pokoju z Anglią, 5 listopada 1807 roku, PSZ, I sob., t. XXIX, s. 1306–1308.
35.
Pamięć o ataku brytyjskim utrzymywała się przez długi czas, wzmacniana widocznymi śladami ostrzału, które można było zobaczyć w Kopenhadze jeszcze w latach 30. XIX wieku.
36.
Francuska obecność wojskowa w północnych Niemczech w decydującym stopniu przyczyniła się oczywiście do tego, iż rząd duński nie miał innego wyjścia niż oddanie Holsztynu, Szlezwiku lub innych części swego terytorium.
37.
W czasie tej wojny Duńczycy i Norwegowie zdobyli łącznie blisko 2 tysiące brytyjskich statków handlowych, od czasu do czasu ścierając się również (z pewnymi sukcesami) z brytyjskimi okrętami wojennymi.
38.
T.K. Derry, _History of Scandinavia_, Minneapolis 1979, s. 204–205.
39.
J.R. Sveinsson, _Society, Urbanity and Housing in Iceland_, Gävle 2000, s. 43. Łączna liczba ludności Islandii wynosiła wtedy nieco ponad 47 tysięcy osób, por. R. Tomasson, _Iceland: The First New Society_, Minneapolis 1980, s. 58.
40.
A. Agnarsdottir, _Scottish Plans for the Annexation of Iceland, 1785–1813_, „Northern Studies”, vol. 29 (1992), s. 83–91.
41.
Szczegóły, zob. A. Agnarsdottir, _The Imperial Atlantic System: Iceland and Britain During the Napoleonic Wars_ _Atlantic History: History of the Atlantic System 1580–1830_, red. H. Pietschmann, Göttingen 2002, s. 497–512; A. Agnarsdottir, _The Challenge of War on Maritime Trade in the North Atlantic: The Case of the British Trade to Iceland during the Napoleonic Wars_ _Merchant Organization and Maritime Trade in the North Atlantic, 1660–1815_, red. O.U. Jansen, St. John’s 1998, s. 221–258. Na temat Josepha Banksa oraz Islandii, zob. _Sir Joseph Banks, Iceland and the North Atlantic 1772–1820: Journals, Letters and Documents_, red. A. Agnarsdóttir, London 2016.
42.
S. Phelps, _Observations on the Importance of Extending the British Fisheries Etc._, London 1817, s. 58.
43.
G. Karlsson, _The History of Iceland_, Minneapolis 2000, s. 195–196.
44.
Studium biograficzne, zob. S. Bakewell, _The English Dane: From King of Iceland to Tasmanian Convict_, New York 2011.
45.
J. Jorgenson, _The Convict King, Being the Life and Adventures of Jorgen Jorgenson_, London 1891, s. 69–70.
46.
Jørgensen spędził dwa lata w więzieniu. Po uwolnieniu prowadził wędrowny tryb życia, podróżując po Europie i Australii.
47.
A. Agnarsdóttir, _Iceland Under British Protection During the Napoleonic Wars_ _Scandinavia in the Age of Revolution: Nordic Political Cultures, 1740–1820_, red. P. Ihalainen, K. Sennefelt, M. Bregnsbo, P. Winton, Burlington 2011, s. 255–266.
48.
C. Jorgensen, _The Anglo-Swedish Alliance_, op. cit., s. 100–125.
49.
Rosja otrzymała dodatkowe terytoria w Finlandii, w tym miasta Fredrikshamn (Hamina), Villmanstrand (Lappeenranta) i Nyslott (Savonlinna).
50.
S. Clason, _Gustaf IV Adolf och den europeiska krisen under Napoleon: Historiska uppsatser_, Stockholm 1913, s. 102–103. Owym dyplomatą był Curt Bogislaus Ludvig Kristoffer von Stedingk, ambasador szwedzki w Rosji, który przedłożył raport z rozmowy z kanclerzem rosyjskim Nikołajem Rumiancewem, por. Stedingk do króla Gustawa IV, 5 grudnia 1807 roku _Mémoires posthumes du Feld-Maréchal Comte de Stedingk_, t. II, Paris 1845, s. 398.
51.
S. Clason, _Gustaf IV Adolf_, op. cit., s. 104.
52.
Na temat negocjacji rosyjsko-szwedzkich, zob. S. Clason, _Gustaf IV Adolf_, op. cit., s. 104–115; C.H. von Platen, _Stedingk: Curt von Stedingk (1746–1837): kosmopolit, krigare och dyplomat hos Ludvig XVI, Gustavus III och Katarina den stora_, Stockholm 1995, s. 241–244.
53.
H.C. Robinson, _Diary, Reminiscences and Correspondence_, vol. I, red. T. Sadler, Boston 1870, s. 167.
– Napoleon do swego brata Józefa
„Zdobyliśmy imperium siłą zbrojną i nadal musi się ono opierać na sile zbrojnej, bo w przeciwnym razie tym samym sposobem przypadnie ono jakiemuś silniejszemu mocarstwu”.
– Tajny Komitet brytyjskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej
„Ten Napoleon to był chłop na schwał! Jego żywot to pochód półboga od bitwy do bitwy i od zwycięstwa do zwycięstwa. Równie dobrze można by o nim powiedzieć, że znajdował się w stanie ciągłego oświecenia; dlatego również jego los był tak prześwietny, że świat takiego nie znał przed nim, a być może i po nim już nie pozna”.
– Johann Wolfgang Goethe
„Jeden człowiek żył wówczas w Europie; reszta starała się napełnić płuca powietrzem, które on wydychał. Co roku Francja składała temu człowiekowi w darze trzysta tysięcy młodych ludzi; był to haracz płacony Cezarowi. Gdyby nie miał ze sobą tej trzody, nie mógłby biec za swoją fortuną. Była to eskorta, której potrzebował, aby przebyć świat i paść w końcu w małej kotlince bezludnej wyspy, w cieniu płaczącej wierzby”.
– Alfred de Musset (przełożył Tadeusz Boy-Żeleński)
„Dzieje powszechne nie są żyznym gruntem dla pomyślności; okresy pomyślności są w nich pustymi stronicami”.
– Georg Wilhelm Friedrich HegelSPIS MAPEK
Mapka 16 Północna Europa
Mapka 17 Imperium osmańskie i „kwestia wschodnia”
Mapka 18 Dziedzictwo napoleońskie na Bliskim Wschodzie
Mapka 19 Ekspansja rosyjska na Kaukazie
Mapka 20 Rewolucje w świecie atlantyckim 1776–1826
Mapka 21 Indie Zachodnie
Mapka 22 Indie
Mapka 23 Ocean Indyjski w czasie wojen napoleońskich
Mapka 24 Ameryka Południowa 1808–1815
Mapka 25 Kampania rosyjska 1812 r.
Mapka 26 Ameryka Północna 1812–1815
Mapka 27 Kampanie w Niemczech i Francji 1813–1814
Mapka 28 Europa w 1815 r. po kongresie wiedeńskim
Mapka 29 Świat po 1815 r.Zapraszamy do zakupu pełnej wersji książki
1.
Por. M. Roberts, _The Swedish Imperial Experience, 1560–1718_, Cambridge 1979. Szersze omówienie historii regionu bałtyckiego, zob. M. North, _The Baltic: A History_, Cambridge 2015, s. 117–182.
2.
H.A. Barton, _Scandinavia in the Revolutionary Era_, Minneapolis 1986, s. 181.
3.
Por. S.C.O. Carlsson, _Gustaf IV Adolf, en biografi_, Stockholm 1946; M. Klinge, _Napoleonin varjo: Euroopan ja Suomen murros 1795–1815_, Helsinki 2009.
4.
Na temat znaczenia Pomorza dla Szwecji, zob. J.E. Olesen, _Schwedisch-Pommern in der schwedischen Politik nach 1806_ _Das Ende des Alten Reiches im Ostseeraum: Wahrnehmungen und Transformationen_, red. M. North, R. Riemer, Köln 2008, s. 274–292.
5.
Duński następca tronu do księcia Chrystiana Augusta, 21 listopada 1806 roku _Meddelelser fra krigsarkiverne udgine af Generalstaben_, Bd. II, København 1885, s. 347–348.
6.
G. Björlin, _Sveriges krig i tyskland åren 1805–1807_, Stockholm 1882, s. 100, 144–154, 162–172, 174–187.
7.
C. Jorgensen, _The Anglo-Swedish Alliance Against Napoleonic France_, New York 2004, s. 75–80.
8.
C.G. de Koch, F. Schoell, _Histoire abrégée des traités de paix entre les puissances de l’Europe depuis la Paix de Westphalie_, t. III, Bruxelles 1838, s. 45–46.
9.
Ibidem, s. 47–48. Podobnie jak inni członkowie koalicji, Szwecja skarżyła się jednak, że Brytyjczycy nie zapewnili jej dostatecznie szybko odpowiedniej pomocy militarnej. Jorgensen wskazuje, że „zwlekanie” Londynu wynikało z faktu, iż miał on do dyspozycji tylko 16 tysięcy żołnierzy, których mógł użyć na kontynencie europejskim, a wysłanie ekspedycji hamował również brak odpowiedniej liczby wolnych statków i okrętów. Co ważniejsze, „Brytyjczycy odmawiali działania, dopóki nie poznają dokładnych planów Gustawa IV i nie dowiedzą się, jak liczne oddziały będą musieli sfinansować”, por. C. Jorgensen, _The Anglo-Swedish Alliance_, op. cit_._, s. 80–89.
10.
G. Björlin, _Sveriges krig i tyskland åren_, op. cit., s. 214–226. Dla strony francuskiej, zob. V. de Saint-Junien, _Brune’s 1807 Campaign in Swedish Pomerania_, West Chester 2001.
11.
Duński następca tronu do księcia Chrystiana Augusta, 21 listopada 1806 roku _Meddelelser fra krigsarkiverne udgine af Generalstaben_, Bd. II, op. cit., s. 347–348.
12.
Raporty duńskich urzędników i dowódców pogranicznych, zob. _Meddelelser fra krigsarkiverne udgine af Generalstaben_, Bd. II, op. cit., s. 310 i następne. Odpowiedź Murata z 8 listopada, zob. ibidem, s. 325.
13.
Zob. _Papers Relative to the Expedition to Copenhagen_ _The Parliamentary Debates from the Year 1803 to the Present Time_, vol. X, London 1812, s. 765–767, 775–776. Por. R. Glenthøj, M. Nordhagen Ottosen, _Experiences of War and Nationality in Denmark and Norway, 1807–1815_, New York 2014, s. 30.
14.
Canning do lorda Granville’a, 21 lipca (dopisek datowany 22 lipca) A.N. Ryan, _Documents Relating to the Copenhagen Operation, 1807_, „Publications of the Navy Record Society”, vol. 125, no. 5 (1984), s. 307–308.
15.
_The Parliamentary Debates from the Year 1803 to the Present Time_, vol. X, op. cit., s. 13, 18, 30, 59, 68, 69, 72–73, 74–75, 86–87, 92, 94, 252–266. Debaty z 1–3 lutego 1808 roku są częściowo dostępne na stronie http://hansard.millbanksystems.com/volumes/1/10.
16.
O. Browning, _A British Agent at Tilsit_, „English Historical Review”, vol. 17, no. 65 (1902), s. 110; T. Munch-Petersen, _Colin Alexander Mackenzie: A British Agent at Tilsit_, „Northern Studies”, vol. 37 (2003), s. 9–16; J.H. Rose, _A British Agent at Tilsit_, „English Historical Review”, vol. 16, no. 64 (1901), s. 712–718; J.H. Rose, _Canning and the Secret Intelligence from Tilsit (July 16–23, 1807)_, „Transactions of the Royal Historical Society”, (n.s.), vol. 20 (1906), s. 61–77.
17.
T. Munch-Petersen, _The Secret Intelligence from Tilsit: New Light on the Events Surrounding the British Bombardment of Copenhagen in 1807_, „Historisk Tidsskrift”, Bd. 102, no. 1 (2002), s. 55–96.
18.
Doskonałe omówienie, zob. R.G. Albion, _Forests and Sea Power: The Timber Problem of the Royal Navy, 1652–1862_, Cambridge 1926, s. 20–32.
19.
G.L. Beer, _British Colonial Policy, 1754–1765_, New York 1907, s. 215–217. Por. _Remarks on the Probable Conduct of Russia and France Towards This Country, Also on the Necessity of Great Britain Becoming Independent of the Northern Powers for Her Maritime Supplies_, London 1805, s. 93–95; J.J. Oddy, _European Commerce: Shewing New and Secure Channels of Trade with the Continent of Europe_, London 1805.
20.
Dane na podstawie J.J. Oddy, _European Commerce_, op. cit., s. 398.
21.
W liście do admirała Jamesa Gambiera z września 1807 roku Henry Phipps, lord Mulgrave, minister spraw zagranicznych w rządzie Williama Pitta młodszego w latach 1805–1806, wyrażał szczególne zaniepokojenie francuską okupacją Zelandii, która mogła pomóc Napoleonowi w zablokowaniu Morza Bałtyckiego. Mulgrave rozważał odbicie wyspy jako „warunek najwyższej wagi”, gdyż zapewniłoby to Brytyjczykom dostęp do Bałtyku i mogłoby wbić klin w sojusz francusko-rosyjski, por. lord Mulgrave do Gambiera _Memorials, Personal and Historical of Lord Gambier_, vol. II, red. G. Chatterton, London 1861, s. 43.
22.
W maju 1807 roku lord Pembroke, nowo mianowany ambasador brytyjski w Wiedniu, płynął fregatą _Astrea_, dowodzoną przez kapitana Dunbara, i zawinąwszy po drodze do Kopenhagi, widział jakoby Duńczyków pośpiesznie szykujących swoje okręty do wyjścia w morze. Raport Pembroke’a został poparty bardziej szczegółową relacją Dunbara na temat rzekomych przygotowań Duńczyków. „To, co rzeczywiście widział lord Pembroke, było i pozostaje do dzisiaj tajemnicą – piszą współcześni historycy duńscy. – Jedynym okrętem, jaki szykowano do wyjścia w morze, był okręt liniowy, który miał zabrać rosyjską księżniczkę do Petersburga”, por. R. Glenthøj, M. Nordhagen Ottosen, _Experiences of War and Nationality_, op. cit., s. 31. Por. A.N. Ryan, _The Causes of the British Attack upon Copenhagen in 1807_, „English Historical Review”, vol. 63, no. 266 (1953), s. 43 i następne.
23.
C.J. Kulsrud, _The Seizure of the Danish Fleet in 1807_, „American Journal of International Law”, vol. 32, no. 2 (1938), s. 280–311. Bardziej krytyczny pogląd, zob. E. Moller, _England og Danmark–Norge 1807_, „Dansk Historisk Tidsskrift”, vol. 8, no. 3 (1912), s. 310–321.
24.
R. Glenthøj, M. Nordhagen Ottosen, _Experiences of War and Nationality_, op. cit., s. 32.
25.
Napoleon do Talleyranda, 31 lipca 1807 roku, CN, t. XV, s. 459–460. To samo pragnienie wyraził dwa dni później, pisząc do swego gubernatora miast hanzeatyckich: „Albo Dania wypowie wojnę Anglii, albo ja wypowiem wojnę Danii”, por. Napoleon do Bernadotte’a, 2 sierpnia 1807 roku, CN, t. XV, s. 467.
26.
R. Glenthøj, M. Nordhagen Ottosen, _Experiences of War and Nationality_, op. cit., s. 30–31. Por. H.A. Barton, _Scandinavia in the Revolutionary Era, 1760–1815_, Minneapolis 1986, s. 277–278.
27.
J.D. Grainger, _The British Navy in the Baltic_, Woodbridge 2014, s. 167–171; Por. A.N. Ryan, _The Causes of the British Attack upon Copenhagen_, op. cit., s. 51–52.
28.
R. Glenthøj, M. Nordhagen Ottosen, _Experiences of War and Nationality_, op. cit., s. 29–31.
29.
J. Bernstorff do księcia-regenta, 3 sierpnia 1807 roku, cyt. za: „Historisk Tidsskrift”, Bd. 6, H. 1 (1887–1888), s. 38.
30.
R. Glenthøj, M. Nordhagen Ottosen, _Experiences of War and Nationality_, op. cit., s. 42–45.
31.
J.D. Grainger, _The British Navy in the Baltic_, op. cit., s. 173.
32.
A. Paget, _The Paget Papers_, vol. II, op. cit., s. 376.
33.
A. Stanisławskaja, _Russko-anglijskije otnoszenija i problemy Sriediziemnomorja 1798–1807_, Moskwa 1962, s. 482.
34.
Deklaracja zerwania pokoju z Anglią, 5 listopada 1807 roku, PSZ, I sob., t. XXIX, s. 1306–1308.
35.
Pamięć o ataku brytyjskim utrzymywała się przez długi czas, wzmacniana widocznymi śladami ostrzału, które można było zobaczyć w Kopenhadze jeszcze w latach 30. XIX wieku.
36.
Francuska obecność wojskowa w północnych Niemczech w decydującym stopniu przyczyniła się oczywiście do tego, iż rząd duński nie miał innego wyjścia niż oddanie Holsztynu, Szlezwiku lub innych części swego terytorium.
37.
W czasie tej wojny Duńczycy i Norwegowie zdobyli łącznie blisko 2 tysiące brytyjskich statków handlowych, od czasu do czasu ścierając się również (z pewnymi sukcesami) z brytyjskimi okrętami wojennymi.
38.
T.K. Derry, _History of Scandinavia_, Minneapolis 1979, s. 204–205.
39.
J.R. Sveinsson, _Society, Urbanity and Housing in Iceland_, Gävle 2000, s. 43. Łączna liczba ludności Islandii wynosiła wtedy nieco ponad 47 tysięcy osób, por. R. Tomasson, _Iceland: The First New Society_, Minneapolis 1980, s. 58.
40.
A. Agnarsdottir, _Scottish Plans for the Annexation of Iceland, 1785–1813_, „Northern Studies”, vol. 29 (1992), s. 83–91.
41.
Szczegóły, zob. A. Agnarsdottir, _The Imperial Atlantic System: Iceland and Britain During the Napoleonic Wars_ _Atlantic History: History of the Atlantic System 1580–1830_, red. H. Pietschmann, Göttingen 2002, s. 497–512; A. Agnarsdottir, _The Challenge of War on Maritime Trade in the North Atlantic: The Case of the British Trade to Iceland during the Napoleonic Wars_ _Merchant Organization and Maritime Trade in the North Atlantic, 1660–1815_, red. O.U. Jansen, St. John’s 1998, s. 221–258. Na temat Josepha Banksa oraz Islandii, zob. _Sir Joseph Banks, Iceland and the North Atlantic 1772–1820: Journals, Letters and Documents_, red. A. Agnarsdóttir, London 2016.
42.
S. Phelps, _Observations on the Importance of Extending the British Fisheries Etc._, London 1817, s. 58.
43.
G. Karlsson, _The History of Iceland_, Minneapolis 2000, s. 195–196.
44.
Studium biograficzne, zob. S. Bakewell, _The English Dane: From King of Iceland to Tasmanian Convict_, New York 2011.
45.
J. Jorgenson, _The Convict King, Being the Life and Adventures of Jorgen Jorgenson_, London 1891, s. 69–70.
46.
Jørgensen spędził dwa lata w więzieniu. Po uwolnieniu prowadził wędrowny tryb życia, podróżując po Europie i Australii.
47.
A. Agnarsdóttir, _Iceland Under British Protection During the Napoleonic Wars_ _Scandinavia in the Age of Revolution: Nordic Political Cultures, 1740–1820_, red. P. Ihalainen, K. Sennefelt, M. Bregnsbo, P. Winton, Burlington 2011, s. 255–266.
48.
C. Jorgensen, _The Anglo-Swedish Alliance_, op. cit., s. 100–125.
49.
Rosja otrzymała dodatkowe terytoria w Finlandii, w tym miasta Fredrikshamn (Hamina), Villmanstrand (Lappeenranta) i Nyslott (Savonlinna).
50.
S. Clason, _Gustaf IV Adolf och den europeiska krisen under Napoleon: Historiska uppsatser_, Stockholm 1913, s. 102–103. Owym dyplomatą był Curt Bogislaus Ludvig Kristoffer von Stedingk, ambasador szwedzki w Rosji, który przedłożył raport z rozmowy z kanclerzem rosyjskim Nikołajem Rumiancewem, por. Stedingk do króla Gustawa IV, 5 grudnia 1807 roku _Mémoires posthumes du Feld-Maréchal Comte de Stedingk_, t. II, Paris 1845, s. 398.
51.
S. Clason, _Gustaf IV Adolf_, op. cit., s. 104.
52.
Na temat negocjacji rosyjsko-szwedzkich, zob. S. Clason, _Gustaf IV Adolf_, op. cit., s. 104–115; C.H. von Platen, _Stedingk: Curt von Stedingk (1746–1837): kosmopolit, krigare och dyplomat hos Ludvig XVI, Gustavus III och Katarina den stora_, Stockholm 1995, s. 241–244.
53.
H.C. Robinson, _Diary, Reminiscences and Correspondence_, vol. I, red. T. Sadler, Boston 1870, s. 167.
więcej..
