Wyzwalacz szczęścia. Jak wychować szczęśliwe dziecko - ebook

ALE­XIA BAR­RA­BLE jest na­uczy­ciel­ką edu­ka­cji wcze­snosz­kol­nej, z pa­sją wy­ko­rzy­stu­ją­cą ba­da­nia na­uko­we, za­rów­no w pra­cy, jak i w domu. Za­in­spi­ro­wa­na wciąż roz­wi­ja­ją­cą się psy­cho­lo­gią po­zy­tywną, do po­mo­cy w na­pi­sa­niu tej książ­ki za­an­ga­żo­wa­ła dok­tor Jen­ny Bar­nett – neu­ro­nau­kow­ca, a za­ra­zem swo­ją przy­ja­ciół­kę.

Ale­xia do­ra­sta­ła w Gre­cji i Wiel­kiej Bry­ta­nii. Pra­co­wa­ła jako na­uczy­ciel­ka w pry­wat­nych lon­dyń­skich pod­sta­wów­kach, po czym wró­ci­ła do Gre­cji, gdzie uczy w szko­łach mię­dzy­na­ro­do­wych. Wy­kła­da też na wy­dzia­le pe­da­go­gi­ki w ateń­skiej fi­lii Uni­wer­sy­te­tu Dun­dee. Ale­xia miesz­ka w gó­rach, nie­da­le­ko Aten, wraz z mę­żem – rów­nież na­uczy­cie­lem, dwo­ma sy­na­mi i czte­re­ma psa­mi.

DR JEN­NY BAR­NETT jest neu­ro­nau­kow­cem i cie­ka­wi ją za­sto­so­wa­nie nauk ko­gni­tyw­nych do roz­wią­zy­wa­nia prak­tycz­nych pro­ble­mów. Stu­dio­wa­ła na trzech uni­wer­sy­te­tach: oks­fordz­kim, Cam­brid­ge i Ha­rvar­da, jest pro­fe­so­rem nad­zwy­czaj­nym na sta­no­wi­sku ba­daw­czym na Uni­wer­sy­te­cie Cam­brid­ge, a tak­że współ­au­tor­ką po­nad pięć­dzie­się­ciu prac na­uko­wych do­ty­czą­cych przy­czyn szczę­ścia i cho­rób umy­sło­wych.Ta książ­ka nie po­wsta­ła­by bez cu­dow­nej gru­py osób, któ­re nam po­ma­ga­ły na róż­nych eta­pach. Mówi się, że trze­ba ca­łej wio­ski, żeby wy­cho­wać dziec­ko – mam wra­że­nie, że to samo do­ty­czy rów­nież ksią­żek. A więc ogrom­nie dzię­ku­ję ca­łej na­szej wio­sce.

Je­ste­śmy z Jen­ny bez­gra­nicz­nie wdzięcz­ne wszyst­kim tym, któ­rzy od po­cząt­ku pod­chwy­ci­li nasz po­mysł i po­mo­gli nam uwie­rzyć, że uda się go zre­ali­zo­wać. Przy­ja­ciół­kom, ale tak­że cen­nym kry­ty­kom: Ma­riet­cie Pa­pa­da­tou-Pa­stou, Cor­de­lii Mad­dem, Pho­ebe Vay­anau i An­nie To­ulo­uma­kos. Moim ko­le­żan­kom z pra­cy, od któ­rych na­uczy­łam się wła­ści­wie wszyst­kie­go, co wiem o na­ucza­niu: Judi Ko­ra­ka­ki, Ta­rze Cal­low, Ju­lie Cha­li­kio­po­ulou i Sal­ly-Ann Mor­ris. Wszyst­kim mat­kom i oj­com, któ­rzy uważ­nie słu­cha­li, dzie­li­li się swo­imi do­świad­cze­nia­mi i da­wa­li nam rady, ale tak­że przez cały czas sta­no­wi­li po pro­stu źró­dło in­spi­ra­cji. Fa­ce­bo­oko­wej gru­pie Cu­dzo­ziem­skie mat­ki i przy­szłe mat­ki w Ate­nach (Fo­re­ign Mo­thers and Mo­thers-to-be in Athens), bę­dą­cej nie­wy­czer­pa­nym źró­dłem po­rad i wspar­cia. Mo­jej ma­mie i mo­je­mu ta­cie za cu­dow­ne dzie­ciń­stwo i szczę­śli­we wspo­mnie­nia. Sła­wie Ko­wa­lik, któ­ra po­ma­ga­ła mi w opie­ce nad moją dwój­ką na ostat­nim eta­pie pi­sa­nia tej książ­ki. I oczy­wi­ście szko­łom, w któ­rych pra­co­wa­łam – tym, gdzie dzie­ci na­praw­dę do­ra­sta­ją szczę­śli­wie!

Wresz­cie naj­więk­sze po­dzię­ko­wa­nia na­le­żą się mo­jej ro­dzi­nie: mo­je­mu mę­żo­wi Dun­ca­no­wi, mo­jej opo­ce i naj­wier­niej­sze­mu ki­bi­co­wi. Moim sy­nom, Jo­emu i Oli­ve­ro­wi, któ­rzy wnie­śli w na­sze ży­cie naj­wię­cej szczę­ścia i któ­rzy cier­pli­wie (i z ra­do­ścią) zno­si­li eks­pe­ry­men­ty z tymi wszyst­ki­mi po­my­sła­mi na szczę­ście, któ­re na nich wy­pró­bo­wy­wa­łam!

Dok­tor Jen­ny Bar­nett jest moją przy­ja­ciół­ką od dwu­dzie­stu lat i z en­tu­zja­zmem po­dej­mu­je więk­szość zwa­rio­wa­nych wy­zwań, któ­re jej pro­po­nu­ję. Na­sza współ­pra­ca przy pi­sa­niu tej książ­ki jesz­cze wzmoc­ni­ła na­szą przy­jaźń i już pla­nu­je­my ko­lej­ną wspól­ną przy­go­dę!

Ale­xia Bar­ra­ble, paź­dzier­nik 2015Tydzień temu wy­bra­ły­śmy się z moją pię­cio­let­nią cór­ką Cee na po­po­łu­dnio­wy spa­cer. Nie­daw­no opa­no­wa­ła jaz­dę na dwu­ko­ło­wym ro­we­rze i te­raz ko­rzy­sta z każ­dej oka­zji, żeby na nim po­sza­leć. A ja się cie­szę, że mogę biec obok niej i też za­znać tro­chę ru­chu na świe­żym po­wie­trzu. Wła­śnie koń­czył się in­ten­syw­ny świą­tecz­ny okres od­wie­dza­nia krew­nych i po­dró­żo­wa­nia, i był to do­sko­na­ły mo­ment na to, by spę­dzić tro­chę cza­su tyl­ko we dwie. Wy­da­wa­ło mi się, że tego wła­śnie nam trze­ba.

Tyle że ten nasz go­dzin­ny wy­pad oka­zał się zu­peł­nie nie­uda­ny. Cee cią­gle mia­ła ja­kieś po­wo­dy do ma­ru­dze­nia: wy­bo­ista uli­ca, zim­no, za­sa­dy bez­pie­czeń­stwa, to, że szłam za wol­no, a kil­ka mi­nut póź­niej – za szyb­ko. Sta­ra­łam się nie tra­cić po­go­dy du­cha, stwier­dzi­łam jed­nak, że nie zdo­łam po­pra­wić jej hu­mo­ru. Zu­peł­nie jak­by się za­wzię­ła, żeby tam­te­go po­po­łu­dnia być nie­szczę­śli­wa.

Wie­czo­rem, kie­dy już po­ło­ży­łam Cee i jej młod­sze­go bra­cisz­ka do łó­żek, za­czę­łam czy­tać Wy­zwa­lacz szczę­ścia. Na pierw­szej stro­nie na­tra­fi­łam na myśl, któ­ra za­in­spi­ro­wa­ła Ale­xię Bar­ra­ble i Jen­ny Bar­nett do na­pi­sa­nia tej książ­ki: w osta­tecz­nym roz­ra­chun­ku, tym, cze­go my, ro­dzi­ce, naj­bar­dziej pra­gnie­my dla na­szych dzie­ci jest to, by były szczę­śli­we.

Tak! Te sło­wa wy­da­ły mi się bar­dzo praw­dzi­we, zwłasz­cza po moim po­po­łu­dnio­wym do­świad­cze­niu z Cee. Naj­bar­dziej pra­gnę­łam, żeby Cee mo­gła prze­żyć każ­dy dzień z ra­do­ścią w ser­cu. W cza­sie tam­tej prze­jażdż­ki ro­we­ro­wej mia­łam na­dzie­ję, że bę­dzie się cie­szyć z siły swo­ich nóg, a nie ję­czeć, że jest zmę­czo­na. Ufa­łam, że do­strze­że pięk­no w sre­brzy­stej sza­ro­ści po­po­łu­dnia, za­miast na­rze­kać na zim­no. I że bę­dzie wdzięcz­na za to na­sze wspól­ne wyj­ście, a nie na­bur­mu­szo­na z po­wo­du mo­ich za­sad.

Jak wie­dzą wszy­scy ro­dzi­ce, na­sze dzie­ci ni­g­dy nie będą szczę­śli­we przez cały czas, i je­śli po­sta­wi­my so­bie to za cel, z pew­no­ścią po­pad­nie­my we fru­stra­cję. Wszy­scy mamy ta­kie dni, kie­dy czu­je­my, że nic nam się nie ukła­da. Tam­te­go po­po­łu­dnia po­zwo­li­łam Cee na te jej hu­mo­ry, ale kie­dy już za­snę­ła, za­in­spi­ro­wa­na lek­tu­rą za­czę­łam my­śleć, w jaki spo­sób mo­gli­by­śmy le­piej pie­lę­gno­wać szczę­ście w na­szej ro­dzi­nie. Książ­ka Wy­zwa­lacz szczę­ścia tra­fi­ła w moje ręce aku­rat w od­po­wied­nim mo­men­cie.

Ta książ­ka uczy nas, że szczę­ście nie przy­tra­fia się ot tak. To nie jest coś, na co moż­na cze­kać bez­czyn­nie, jak na przy­chyl­ne zrzą­dze­nie losu czy ład­ną po­go­dę. To coś, co mo­że­my sami stwo­rzyć dla sie­bie i na­szych dzie­ci. A co jesz­cze waż­niej­sze, mo­że­my je na­uczyć – głów­nie świe­cąc im przy­kła­dem – jak mogą stwo­rzyć swo­je wła­sne szczę­ście, ob­da­rzyć na­sze dzie­ci umie­jęt­no­ścią, któ­ra bę­dzie im słu­żyć przez całe ży­cie.

Na pierw­szy rzut oka pra­gnie­nie, żeby były po pro­stu szczę­śli­we, może wy­da­wać się nie­co płyt­kie. Od­ru­cho­wo wy­obra­ża­my so­bie dziec­ko, któ­re do­sta­je każ­dą za­baw­kę czy sma­ko­łyk, ja­kich się do­ma­ga, albo spę­dza ży­cie na cią­głej za­ba­wie. Wie­my z wła­sne­go do­świad­cze­nia, że wię­cej rze­czy nie­ko­niecz­nie ozna­cza wię­cej szczę­ścia, a do­bra za­ba­wa w rów­nym stop­niu wy­ni­ka z na­sze­go na­sta­wie­nia, co z oko­licz­no­ści.

Na pod­sta­wie lek­tu­ry Wy­zwa­lacz szczę­ścia prze­ko­nu­je­my się, że te same rze­czy, któ­re spra­wia­ją, że lu­dzie są szczę­śliw­si, czy­nią ich tak­że lep­szy­mi oby­wa­te­la­mi świa­ta, a je­śli tego wła­śnie chce­my dla na­szych dzie­ci, by­naj­mniej nie jest to płyt­kie pra­gnie­nie. Wy­ra­ża­nie wdzięcz­no­ści, zna­le­zie­nie sen­sow­ne­go za­ję­cia, po­ma­ga­nie in­nym, pie­lę­gno­wa­nie uważ­no­ści – to wszyst­ko przy­kła­dy dzia­łań, któ­re dają in­dy­wi­du­al­ne szczę­ście, ale tak­że pro­mie­niu­ją da­lej, spra­wia­jąc, że świat wo­kół nas sta­je się lep­szy. Z cza­sem mogą się one prze­ro­dzić w na­wy­ki na całe ży­cie, stać się „spo­so­bem by­cia”, któ­ry po­mo­że na­szym dzie­ciom uod­por­nić się na tru­dy i roz­cza­ro­wa­nia, a co za tym idzie, żyć na­praw­dę szczę­śli­wie – na­wet kie­dy nie będą już miesz­kać z nami pod jed­nym da­chem.

Au­tor­ki Wy­zwa­la­cza szczę­ścia od­da­ły ogrom­ną przy­słu­gę ro­dzi­com i na­uczy­cie­lom, do­ko­nu­jąc prze­glą­du ba­dań na­uko­wych do­ty­czą­cych szczę­ścia i wy­łu­sku­jąc opar­te na do­wo­dach stra­te­gie zwięk­sze­nia jego od­czu­wa­nia. Ta książ­ka to praw­dzi­wy skar­biec po­par­tych ba­da­nia­mi na­uko­wy­mi – i prze­te­sto­wa­nych przez jed­ną z au­to­rek w kla­sie i w domu – po­my­słów do sa­mo­dziel­ne­go wy­pró­bo­wa­nia z wa­szy­mi dzieć­mi i stwier­dze­nia, co naj­le­piej się spraw­dza w wa­szym przy­pad­ku.

W co­dzien­nej opie­ce nad dzieć­mi bar­dzo wie­le cza­su po­chła­nia­ją czyn­no­ści, któ­re mogą się nam wy­da­wać przy­ziem­ne. Nie­usta­ją­ca ru­ty­na prze­wi­ja­nia i ubie­ra­nia, go­to­wa­nia i sprzą­ta­nia, za­ba­wy i ką­pa­nia, bu­dze­nia i usy­pia­nia. Ile szczę­ścia mo­że­my tchnąć w te czyn­no­ści?

Za­in­spi­ro­wa­na tą książ­ką za­czę­łam od sku­pie­nia się na kil­ku ma­łych, ale waż­nych chwi­lach dnia. Pil­nu­ję, że­by­śmy każ­dy dzień za­czy­na­li od ra­do­sne­go po­wi­ta­nia, więc kie­dy dzie­ci bu­dzą mnie rano (za­wsze zbyt wcześ­nie!), pa­mię­tam o tym, żeby je przy­tu­lić, po­ca­ło­wać i po­wie­dzieć im parę cie­płych słów. Cała na­sza ro­dzi­na lubi też mo­ment przed roz­po­czę­ciem wie­czor­ne­go po­sił­ku, kie­dy za­sta­na­wia­my się, za co mo­że­my być wdzięcz­ni. A pod ko­niec dnia, kie­dy tulę Cee do snu, jako sta­ły punkt wpro­wa­dzam wspo­mi­na­nie na­szej ulu­bio­nej czę­ści dnia, żeby w ten spo­sób po­now­nie czer­pać z niej szczęś­cie i przed za­śnię­ciem my­śleć o czymś przy­jem­nym.

W Wy­zwa­la­czu szczę­ścia jest znacz­nie wię­cej po­my­słów, któ­re za­mie­rzam wy­pró­bo­wać z mo­imi dzieć­mi. Ta książ­ka uczy nas, że drob­ne uczyn­ki i małe na­wy­ki mogą w zna­czą­cy spo­sób przy­czy­nić się do szczę­śli­we­go dnia – i szczę­śli­we­go dzie­ciń­stwa.Jak korzystać z tej książki

To nie jest pod­ręcz­nik wy­cho­wa­nia. Ta książ­ka nie po­wie wam, jak być do­sko­na­łym ro­dzi­cem ani jak wy­cho­wać ide­al­ne dzie­ci, po­win­na na­to­miast pod­su­nąć wam pew­ne po­my­sły, jak spra­wić, by dni spę­dza­ne z dzieć­mi były przy­jem­niej­sze, bar­dziej zna­czą­ce, a co za tym idzie – szczę­śliw­sze. To wni­kli­we spoj­rze­nie na to, co spra­wia, że dzie­ci są szczę­śli­we, a tak­że do­głęb­na ana­li­za, jak naj­le­piej wy­ko­rzy­stać w prak­ty­ce to, co spraw­dza się w teo­rii. Jest to tak­że za­pis mo­ich kil­ku­let­nich sta­rań, by wcie­lić w ży­cie na­wy­ki szczę­ścia, za­rów­no w mo­jej kla­sie, jak i w domu. Na pod­sta­wie tych do­świad­czeń mogę wam wy­ja­wić je­den po­ży­tecz­ny sku­tek ubocz­ny sto­so­wa­nia tych tech­nik: ko­rzy­sta na tym cała ro­dzi­na. Szczę­ście jest za­raź­li­we!

Ta książ­ka nie zo­sta­ła po­my­śla­na tak, by ją czy­tać od po­cząt­ku do koń­ca za jed­nym po­sie­dze­niem. Jest prze­zna­czo­na dla za­ję­tych ro­dzi­ców ma­łych dzie­ci, któ­rzy nie mogą so­bie po­zwo­lić na luk­sus dłu­gie­go nie­prze­rwa­ne­go czy­ta­nia. Się­gaj­cie po nią i od­kła­daj­cie ją tak, jak wam pa­su­je, otwórz­cie ją na jed­nym roz­dzia­le, a ko­lej­ny po­miń­cie, je­śli chce­cie: nie ma po­praw­ne­go spo­so­bu jej czy­ta­nia ani też kon­kret­ne­go po­rząd­ku, w ja­kim na­le­ży to ro­bić. Czy­taj­cie na wy­ryw­ki, wy­pró­bo­wuj­cie róż­ne po­my­sły i spraw­dzaj­cie, w jaki spo­sób mogą one za­dzia­łać w wa­szej ro­dzi­nie.

Każ­dy roz­dział zo­stał po­dzie­lo­ny na czę­ści. Naj­pierw krót­ko przed­sta­wia­my dany na­wyk szczę­ścia, a na­stęp­nie przy­glą­da­my się ba­da­niom na­uko­wym po­twier­dza­ją­cym ten po­mysł. Da­lej znaj­dzie­cie dwie prak­tycz­ne czę­ści opi­su­ją­ce, w jaki spo­sób wy­ko­rzy­sta­łam te na­wy­ki w prak­ty­ce: w moim ży­ciu za­wo­do­wym, jako na­uczy­ciel­ka, a tak­że w domu, z mo­imi dzieć­mi. Za­miesz­czam rów­nież spo­strze­że­nia ma­tek bar­dziej do­świad­czo­nych ode mnie: czę­sto naj­cen­niej­szym źró­dłem prak­tycz­nych roz­wią­zań w moim ży­ciu są mat­ki wy­prze­dza­ją­ce mnie w grze zwa­nej wy­cho­wa­niem, któ­re do­ko­na­ły tego wszyst­kie­go przede mną! Na koń­cu więk­szo­ści z roz­dzia­łów su­ge­ru­ję kil­ka spo­so­bów na wy­ko­rzy­sta­nie tech­no­lo­gii, żeby wpro­wa­dzić na­wy­ki szczę­ścia w wa­szym ży­ciu. Je­śli je­ste­ście dum­ny­mi ro­dzi­ca­mi nie­co star­szych dzie­ci, może się oka­zać, że te su­ge­stie uła­twią wam prze­ko­na­nie ich do na­szych po­my­słów.

Po­mysł

Po­mysł na tę książ­kę przy­szedł mi do gło­wy za­nim uro­dzi­łam pierw­sze dziec­ko. Per­spek­ty­wa zbli­ża­ją­ce­go się ma­cie­rzyń­stwa za­chwy­ca­ła mnie i prze­ra­ża­ła – czę­sto w rów­nym stop­niu – a ja za­sta­na­wia­łam się wte­dy, cze­go pra­gnę dla mo­ich przy­szłych dzie­ci. Ja­kie są moje aspi­ra­cje w związ­ku z nimi? Jako do­świad­czo­na pra­cow­ni­ca oświa­ty wie­lo­krot­nie sły­sza­łam ro­dzi­ców mó­wią­cych o tym, cze­go pra­gną dla swo­ich dzie­ci. Mia­łam wra­że­nie, że lu­dzie mają ude­rza­ją­co róż­no­rod­ne, a jed­no­cze­śnie nie­wia­ry­god­nie po­dob­ne aspi­ra­cje zwią­za­ne z wła­sny­mi dzieć­mi. W grun­cie rze­czy, gdy do­trzeć do sed­na ich pra­gnień, to, cze­go wszy­scy chcą dla swo­ich dzie­ci, moż­na pod­su­mo­wać jed­nym sło­wem: szczę­ście. I ja tak­że do­szłam do wnio­sku, że naj­bar­dziej za­le­ży mi wła­śnie na tym, by moje przy­szłe dzie­ci po­tra­fi­ły być szczę­śli­we. Nie tyl­ko do­brze się ba­wić, cho­ciaż to tak­że może sta­no­wić cel wart za­cho­du, ale od­czu­wać szczę­ście w głęb­szym, bar­dziej zna­czą­cym i peł­niej­szym sen­sie.

W tym sa­mym cza­sie wiel­ką po­pu­lar­no­ścią za­czę­ła się cie­szyć na­uka o szczę­ściu i do­brym sa­mo­po­czu­ciu, czę­sto na­zy­wa­na „psy­cho­lo­gią po­zy­tyw­ną”. Obec­nie set­ki na­ukow­ców pod wo­dzą Mar­ti­na Se­lig­ma­na pro­wa­dzą ba­da­nia nad ulot­ną nie­gdyś dzie­dzi­ną szczę­ścia. Do­wia­du­ją się wie­lu cie­ka­wych rze­czy do­ty­czą­cych przed­mio­tu swych ba­dań, cza­sem ich od­kry­cia po­twier­dza­ją to, co pod­po­wia­da zdro­wy roz­są­dek czy mą­drość lu­do­wa, kie­dy in­dziej jed­nak do­cho­dzą do do­syć za­ska­ku­ją­cych i sprzecz­nych z in­tu­icją wnio­sków.

Za­wsze by­łam zwo­len­nicz­ką prak­tycz­nych roz­wią­zań opar­tych na ba­da­niach na­uko­wych, rów­nież w dzie­dzi­nie edu­ka­cji. W tam­tym cza­sie pra­co­wa­łam na peł­ny etat jako na­uczy­ciel­ka i mia­łam po­czu­cie, że to praw­dzi­wa oka­zja, by sko­rzy­stać z tych no­wych ba­dań i za­sto­so­wać je w mo­jej kla­sie, a nie tyl­ko ba­zo­wać na moim dzie­się­cio­let­nim do­świad­cze­niu w na­ucza­niu ma­łych dzie­ci. Póź­niej, kie­dy zo­sta­łam peł­no­eta­to­wą mamą, wró­ci­łam do li­te­ra­tu­ry na te­mat szczę­ścia i sta­ra­łam się prak­ty­ko­wać je w domu z dzieć­mi – Joem, moim star­szym sy­nem, i Oli­ve­rem, któ­ry uro­dził się na po­cząt­ku tego pro­jek­tu. Mój aniel­sko cier­pli­wy mąż Dun­can oka­zał się rów­nia­chą i też się do nas przy­łą­czył!

Żeby le­piej się ro­ze­znać w tej cią­gle roz­wi­ja­ją­cej się dzie­dzi­nie, po­pro­si­łam o po­moc moją przy­ja­ciół­kę Jen­ny, psy­cho­lo­ga i neu­ro­nau­kow­ca. Jen­ny po­dzie­la moją pa­sję sto­so­wa­nia na­uki w co­dzien­nym ży­ciu – ra­zem czy­ta­ły­śmy i oma­wia­ły­śmy nie­zli­czo­ne pra­ce na­uko­we na te­mat do­bre­go sa­mo­po­czu­cia i szczęś­cia. Stop­nio­wo za­czę­ły­śmy ukła­dać li­stę co­dzien­nych zwy­cza­jów, któ­re zda­wa­ły się pro­wa­dzić do po­pra­wy sa­mo­po­czu­cia, lep­sze­go na­stro­ju, ra­do­śniej­szych dni i w ogó­le bar­dziej sa­tys­fak­cjo­nu­ją­ce­go ży­cia. Im bar­dziej się w to za­głę­bia­ły­śmy, tym bar­dziej sta­wa­ło się oczy­wi­ste, że nie ist­nie­je ja­kaś wiel­ka ta­jem­ni­ca szczę­ścia – po­ja­wia się ono na wie­le róż­nych spo­so­bów i w roz­ma­itym stop­niu, w naj­róż­niej­szych chwi­lach: mogą je wy­wo­łać lody przy pla­ży, za­pach świe­żo sko­szo­nej tra­wy, spa­cer z psa­mi, pla­no­wa­nie przy­ję­cia nie­spo­dzian­ki. Naj­szczę­śliw­si wy­da­ją się ci, któ­rzy od­kry­li, w jaki spo­sób zbu­do­wać z tych ulot­nych chwil mo­tyw prze­wod­ni swo­je­go ży­cia: więk­sze za­do­wo­le­nie i po­czu­cie celu.

Prze­glą­da­jąc li­te­ra­tu­rę, za­uwa­ży­ły­śmy, że ist­nie­je kil­ka klu­czo­wych na­wy­ków cha­rak­te­ry­stycz­nych dla szczę­śli­wych lu­dzi. Uprasz­cza­jąc nie­co, za­czę­ły­śmy my­śleć o szczę­ściu jako o ze­sta­wie co­dzien­nych na­wy­ków. Sta­ra­ły­śmy się ze­brać więk­szość z nich w tej książ­ce. Na­sza li­sta nie jest jed­nak wy­czer­pu­ją­ca. Dzie­sięć aspek­tów szczę­ścia, któ­re oma­wia­my, to je­dy­nie su­ge­stie, któ­re – przy­ję­te i sto­so­wa­ne re­gu­lar­nie – po­win­ny po­pra­wić wa­sze co­dzien­ne sa­mo­po­czu­cie.

Nie­któ­re z nich za­pew­nią wam na­tych­mia­sto­we po­lep­sze­nie hu­mo­ru (jak Śpie­wa­nie i Uśmie­chy), inne mogą pro­wa­dzić do uda­ne­go ży­cia (jak Od­na­le­zie­nie sen­su i Uzy­skać prze­pływ). Nie­któ­re ozna­cza­ją małe zmia­ny w co­dzien­nym pla­nie dnia (jak Otwar­ta prze­strzeń czy Mind­ful­ness), pod­czas gdy inne wią­żą się ze zmia­ną per­spek­ty­wy (na przy­kład Wdzięcz­ność). U pod­staw więk­szo­ści z nich znaj­du­ją się re­la­cje z in­ny­mi ludź­mi: dzię­ki nim zbli­ży­my się do sie­bie jako ro­dzi­na, a tak­że umoc­ni­my na­sze wię­zi spo­łecz­ne. I wresz­cie wszyst­kie, w ta­kim czy in­nym stop­niu, zo­sta­ły po­par­te do­wo­da­mi na­uko­wy­mi, któ­re sta­ra­ły­śmy się wy­ło­żyć w pro­sty i ła­twy do zro­zu­mie­nia spo­sób.

Dlaczego szczęście?

Czę­sto ktoś mnie pyta, dla­cze­go tak się sku­piam na szczę­ściu dzie­ci, a nie na in­nych umie­jęt­no­ściach ży­cio­wych albo suk­ce­sach w na­uce. Ła­two tu o nie­po­ro­zu­mie­nie, więc za­wsze za­czy­nam od wy­ja­śnie­nia w pro­stych sło­wach, jak ro­zu­miem szczę­ście. Dla mnie, a tak­że dla ce­lów tej książ­ki, szczę­ście to za­rów­no ra­dość ży­cia (joie de vi­vre), któ­rą moż­na zna­leźć w drob­nych co­dzien­nych przy­jem­no­ściach, ale tak­że – co waż­niej­sze – trwa­łe po­czu­cie za­do­wo­le­nia, któ­re mają lu­dzie ży­ją­cy peł­nią ży­cia. Ta peł­nia ży­cia nie do­ty­czy rze­czy ma­te­rial­nych czy he­do­ni­stycz­nych za­jęć, ale sen­su, głę­bo­kich re­la­cji i szu­ka­nia sa­tys­fak­cjo­nu­ją­cych dzia­łań. Je­stem prze­ko­na­na, że szczę­ście tego ro­dza­ju po­cią­ga za sobą inne ko­rzy­ści.

Są zresz­tą na to do­wo­dy! Ba­da­nia na­uko­we po­ka­zu­ją, że szczę­śli­wi ucznio­wie le­piej się uczą: za­zwy­czaj mają lep­szą mo­ty­wa­cję i po­tra­fią dłu­żej się sku­pić. Ostat­nie ba­da­nia su­ge­ru­ją, że małe, za­le­d­wie osiem­na­sto­mie­sięcz­ne dzie­ci le­piej się uczą, kie­dy na­uce to­wa­rzy­szy śmiech. Po­nad­to szczę­śliw­si ucznio­wie na ogół le­piej za­cho­wu­ją się w kla­sie, a w wy­ni­ku sprzę­że­nia zwrot­ne­go wszy­scy mają bar­dziej sprzy­ja­ją­ce wa­run­ki do na­uki.

Szczę­śli­wi lu­dzie są mil­si (a wy­da­je się, że i od­wrot­nie – mil­si lu­dzie są rów­nież szczę­śliw­si). Cie­szą się za­zwy­czaj lep­szym zdro­wiem, dłu­żej żyją i bu­du­ją trwa­łe związ­ki, co z ko­lei czy­ni ich szczę­śliw­szy­mi. I wresz­cie lu­dzie szczę­śli­wi na ogół od­no­szą więk­sze suk­ce­sy, po­nie­waż wy­da­je się, że szczę­ście in­spi­ru­je nas do cięż­kiej pra­cy na rzecz lep­szej przy­szło­ści. Tak więc, cho­ciaż war­to po pro­stu dą­żyć do szczęś­cia jako ta­kie­go, ist­nie­je wie­le do­dat­ko­wych ko­rzy­ści by­cia szczę­śli­wym: a wszyst­ko są to rze­czy, któ­rych my, ro­dzi­ce, pra­gnie­my dla na­szych dzie­ci!

Motyw przewodni

Lu­dzie są zwie­rzę­ta­mi stad­ny­mi. Ewo­lu­owa­li­śmy, by być człon­ka­mi ple­mie­nia, wio­ski, a fun­da­men­tal­na ludz­ka po­trze­ba przy­na­leż­no­ści do gru­py wciąż po­zo­sta­je sil­na. Sta­ra­my się na­le­żeć do róż­nych grup – od ma­łych, jak pary i ro­dzi­ny, do więk­szych, jak ko­ścio­ły, klu­by i dru­ży­ny. Bez wzglę­du na to, czy je­ste­śmy in­tro­wer­ty­ka­mi, czy eks­tra­wer­ty­ka­mi, ob­co­wa­nie z in­ny­mi, roz­ma­wia­nie i by­cie ra­zem czy­nią nas szczę­śliw­szy­mi.

Związ­ki z ota­cza­ją­cy­mi nas ludź­mi sta­no­wią waż­ne źró­dło szczę­ścia (a tak­że spo­ra­dycz­nych nie­sna­sek, ma się ro­zu­mieć!), za­tem żad­na książ­ka na te­mat do­bre­go sa­mo­po­czu­cia nie by­ła­by kom­plet­na bez tego aspek­tu. A prze­cież, jak się prze­ko­na­cie, nie ma tu osob­ne­go roz­dzia­łu po­świę­co­ne­go kon­tak­tom to­wa­rzy­skim czy bu­do­wa­niu sil­niej­szych re­la­cji z ota­cza­ją­cy­mi nas oso­ba­mi. Po­wód jest pro­sty: umac­nia­nie wię­zi, za­rów­no w ob­rę­bie ro­dzi­ny, jak i poza nią, to mo­tyw prze­wod­ni, prze­wi­ja­ją­cy się przez każ­dy roz­dział tej książ­ki. Każ­dy oma­wia­ny na­wyk szczę­ścia wią­że się po czę­ści z po­głę­bia­niem re­la­cji mię­dzy nami, w na­szej ro­dzi­nie i w sze­rzej po­ję­tej spo­łecz­no­ści. Ta­kie za­ję­cia, jak śpie­wa­nie w chó­rze czy wo­lon­ta­riat spra­wią, że bę­dzie­my szczę­śli­wi – po czę­ści dla­te­go że w ten spo­sób wni­ka­my w pew­ną spo­łecz­ność, na­wią­zu­jąc nowe zna­jo­mo­ści i re­la­cje z in­ny­mi. Gdy two­rzy­my nowe tra­dy­cje ro­dzin­ne, wspo­mi­na­my wspól­ne do­świad­cze­nia czy po pro­stu re­gu­lar­nie jemy ra­zem po­sił­ki albo cho­dzi­my na spa­ce­ry, umac­nia­my wię­zi ro­dzin­ne, wspie­ra­jąc tym sa­mym trwa­łe do­bre sa­mo­po­czu­cie wszyst­kich człon­ków ro­dzi­ny.

Krótka, lecz ważna uwaga na temat modelowania, czyli dawania dobrego przykładu

Po­wsta­ły licz­ne pra­ce na­uko­we na te­mat tego, jak dzie­ci uczą się od ota­cza­ją­cych je osób, a jed­nym z naj­lep­szych spo­so­bów jest na­śla­do­wa­nie tego, co ro­bi­my my – do­ro­śli. Do­ty­czy to wszyst­kich sfer ży­cia, od za­cho­wa­nia przy je­dze­niu do życz­li­wo­ści dla in­nych, od cier­pli­wo­ści po my­cie zę­bów. Po­wiem wam wię­cej: dzie­ci nie tyl­ko na­śla­du­ją re­zul­tat koń­co­wy, ale ob­ser­wu­ją nas uważ­nie i sta­ra­ją się po­wie­lać wszyst­kie dzia­ła­nia, któ­re do nie­go pro­wa­dzą. Wła­ści­wie tę ce­chę u lu­dzi moż­na uznać za pod­sta­wę prze­ka­zy­wa­nia kul­tu­ry. Czę­sto do­brze jest odło­żyć na bok tra­dy­cyj­ne „na­ucza­nie” i po­zwo­lić, by na­sze dzie­ci ro­bi­ły to, co po­tra­fią naj­le­piej: niech chło­ną na­sze na­wy­ki szczę­ścia, ob­ser­wu­jąc, jak sto­su­je­my je każ­de­go dnia. A je­śli to pro­wa­dzi do pod­nie­sie­nia po­zio­mu szczę­ścia i do­bre­go sa­mo­po­czu­cia wszyst­kich człon­ków ro­dzi­ny, na­le­ży tyl­ko się cie­szyć!

Ko­men­tarz

Ta książ­ka wy­ko­rzy­stu­je moje po­nad­dzie­się­cio­let­nie do­świad­cze­nie w pra­cy z dzieć­mi, w róż­nych szko­łach. Sy­tu­acje w niej opi­sa­ne to fa­bu­la­ry­za­cje praw­dzi­wych zda­rzeń, a na opi­sy­wa­ne po­sta­ci zło­ży­ło się wie­lu uczniów i na­uczy­cie­li, z któ­ry­mi pra­co­wa­łam przez lata.Po­mysł

Być może nie zna­my wszyst­kich do­bro­dziejstw, ja­kie mogą się wią­zać ze zwy­kłym uśmie­chem, ale wie­my dość dużo, by stwier­dzić, że uśmie­cha­nie się może istot­nie pod­nieść nasz po­ziom szczę­ścia. To dzia­ła w dwie stro­ny: uśmie­cha­nie się po­pra­wia nam na­strój, ale pa­trze­nie na uśmiech­nię­te twa­rze rów­nież może uczy­nić nas szczę­śliw­szy­mi i po­zwo­lić bar­dziej opty­mi­stycz­nie spo­glą­dać w przy­szłość. Co wię­cej, uśmie­cha­jąc się do in­nych, mo­że­my wy­da­wać się bar­dziej przy­stęp­ni i przy­jaź­ni, a to rów­nież przy­no­si nam to­wa­rzy­ską ko­rzyść.

Zdro­wy roz­są­dek pod­po­wia­da nam, że lu­dzie szczęś­liw­si czę­ściej się uśmie­cha­ją, ale czy to moż­li­we, że uśmiech jest za­le­d­wie pierw­szym ogni­wem łań­cusz­ka szczę­ścia? Czy uśmiech musi być szcze­ry, żeby po­zy­tyw­nie wpły­nąć na na­strój za­rów­no jed­nej, jak i dru­giej stro­ny? I jak mo­że­my naj­le­piej za­chę­cić dzie­ci do tego, żeby po pro­stu tro­chę czę­ściej się uśmie­cha­ły?

.

.

.

…(fragment)…

Całość dostępna w wersji pełnej