X Olimpiada Szachowa – Helsinki 1952 - ebook

Seria Olimpiad

“Wielka Księga Olimpiad Szachowych” – poczynając od 1927 roku – opisuje kolejne rozgrywane zawody olimpijskie – firmowane przez FIDE - zarówno męskie jak i kobiece. Najbardziej aktualne informacje dotyczące wydanych pozycji książkowych w serii, znajdują się na oficjalnej stronie: szachy-kwi.eu

Seria będzie zawierać poniższe pozycje książkowe:

Olimpiady męskie

1. Pierwsza Olimpiada Szachowa - Londyn 1927

2. II Olimpiada Szachowa - Haga 1928

3. III Olimpiada Szachowa - Hamburg 1930

4. IV Olimpiada Szachowa - Praga 1931

5. V Olimpiada Szachowa - Folkestone 1933

6. VI Olimpiada Szachowa - Warszawa 1935

7. VII Olimpiada Szachowa - Sztokholm 1937

8. VIII Olimpiada Szachowa - Buenos Aires 1939

9. IX Olimpiada Szachowa - Dubrownik 1950

10. X Olimpiada Szachowa - Helsinki 1952

11. XI Olimpiada Szachowa - Amsterdam 1954

12. XII Olimpiada Szachowa - Moskwa 1956

13. XIII Olimpiada Szachowa - Monachium 1958

14. XIV Olimpiada Szachowa - Lipsk 1960

15. XV Olimpiada Szachowa - Złote Piaski 1962

16. XVI Olimpiada Szachowa - Tel Awiw 1964

17. XVII Olimpiada Szachowa - Hawana 1966

18. XVIII Olimpiada Szachowa - Lugano 1968

19. XIX Olimpiada Szachowa - Siegen 1970

20. XX Olimpiada Szachowa - Skopje 1972

21. XXI Olimpiada Szachowa - Nicea 1974

22. XXII Olimpiada Szachowa - Hajfa1976

23. XXIII Olimpiada Szachowa - Buenos Aires 1978

24. XXIV Olimpiada Szachowa - Valletta 1980

25. XXV Olimpiada Szachowa - Lucerna 1982

26. XXVI Olimpiada Szachowa - Saloniki 1984

27. XXVII Olimpiada Szachowa - Dubaj 1986

28. XXVIII Olimpiada Szachowa - Saloniki 1988

29. XXIX Olimpiada Szachowa - Nowy Sad 1990

30. XXX Olimpiada Szachowa - Manila 1992

31. XXXI Olimpiada Szachowa - Moskwa 1994

32. XXXII Olimpiada Szachowa - Erewań 1996

33. XXXIII Olimpiada Szachowa - Elista 1998

34. XXXIV Olimpiada Szachowa - Stambuł 2000

35. XXXV Olimpiada Szachowa - Bled 2002

36. XXXVI Olimpiada Szachowa - Calvia 2004

37. XXXVII Olimpiada Szachowa - Turyn 2006

38. XXXVIII Olimpiada Szachowa - Drezno 2008

39. XXXIX Olimpiada Szachowa – Chanty-Mansyjsk 2010

40. XL Olimpiada Szachowa – Stambuł 2012

41. XLI Olimpiada Szachowa - Tromso 2014

42. XLII Olimpiada Szachowa - Baku 2016

43. XLIII Olimpiada Szachowa - Batumi 2018

44. XLIV Olimpiada Szachowa - Chanty-Mansyjsk 2020

Olimpiady kobiece

1. Pierwsza Kobieca Olimpiada Szachowa - Emmen 1957

2. II Kobieca Olimpiada Szachowa - Split 1963

3. III Kobieca Olimpiada Szachowa - Oberhausen 1966

4. IV Kobieca Olimpiada Szachowa - Lublin 1969

5. V Kobieca Olimpiada Szachowa - Skopje 1972

6. VI Kobieca Olimpiada Szachowa - Medellin 1974

7. VII Kobieca Olimpiada Szachowa - Hajfa 1976

8. VIII Kobieca Olimpiada Szachowa - Buenos Aires 1978

9. IX Kobieca Olimpiada Szachowa - Valletta 1980

10. X Kobieca Olimpiada Szachowa - Lucerna 1982

11. XI Kobieca Olimpiada Szachowa - Saloniki 1984

12. XII Kobieca Olimpiada Szachowa - Dubaj 1986

13. XIII Kobieca Olimpiada Szachowa - Saloniki 1988

14. XIV Kobieca Olimpiada Szachowa - Nowy Sad 1990

15. XV Kobieca Olimpiada Szachowa - Manila 1992

16. XVI Kobieca Olimpiada Szachowa - Moskwa 1994

17. XVII Kobieca Olimpiada Szachowa - Erewań 1996

18. XVIII Kobieca Olimpiada Szachowa - Elista 1998

19. XIX Kobieca Olimpiada Szachowa – Stanbuł 2000

20. XX Kobieca Olimpiada Szachowa – Bled 2002

21. XXI Kobieca Olimpiada Szachowa – Calvia 2004

22. XXII Kobieca Olimpiada Szachowa – Turyn 2006

23. XXIII Kobieca Olimpiada Szachowa – Drezno 2008

24. XXIV Kobieca Olimpiada Szachowa – Chanty-Mansyjsk 2010

25. XXV Kobieca Olimpiada Szachowa – Stambuł 2012

26. XXVI Kobieca Olimpiada Szachowa – Tromso 2014

27. XXVII Kobieca Olimpiada Szachowa – Baku 2016

28. XXVIII Kobieca Olimpiada Szachowa – Batumi 2018

29. XXIX Kobieca Olimpiada Szachowa – Chanty-Mansyjsk 2020

Dodatkowe informacje znajdziesz

na oficjalnej stronie internetowej serii

“Wielka Księga Olimpiad Szachowych”

szachy-kwi.euX Olimpiada

Helsinki, 9 – 31 sierpnia 1952 r.

Kolejna, dziesiąta już Olimpiada, została zorganizowana w Finlandii, państwie neutralnym, dzięki czemu mogło przybyć więcej krajów. Spodziewano się ich 30, jednak ostatecznie przybyło 25 i rekord z Buenos Aires 1939 nie został pobity. Francuzi przyznali potem, że zabrakło im funduszy na przyjazd.Szachowa Federacja Finlandii proponując organizację jubileuszowej Olimpiady, chciała ją połączyć z mającymi się odbyć w Helsinkach, XV Igrzyskami Olimpijskimi. Działacze fińscy mieli pojęcie o organizacji tak gigantycznej imprezy szachowej: wszak Finlandia brała udział w tych rozgrywkach już po raz szósty!

Po raz pierwszy w historii można było zobaczyć szachistów ZSRR, którzy już byli członkami FIDE.

Regulamin i tempo gry (2,5 godziny na 40 posunięć i po godzinie na każde następne 16) były takie, jak na poprzedniej Olimpiadzie. Zdecydowano jednak, że można grać tylko jedną rundę dziennie (po południu), zaś na drugi dzień rano będą toczyły się dogrywki, dzięki czemu nie gromadziła się ich nadmierna ilość i tabela przedstawiała się bardziej przejrzyście.

Podczas uroczystego otwarcia rozgrywek olimpijskich, które miało miejsce 9 sierpnia 1952 roku, uroczyste ślubowanie złożył Kaarle Sakari Ojanen, reprezentant Finlandii na Olimpiadach w 1937 i 1950 roku, mistrz międzynarodowy od 1952 roku. Na środku sali utworzono półkole z flagami zespołów uczestniczących w Olimpiadzie. Drużyny w kolejności alfabetycznej podchodziły do stolika, gdzie Dyrektor Generalny Ilmakunnas i prezydent FIDE Folke Rogard nadzorowali prezentację publiczności każdego zespołu i losowanie numerów startowych przez ich kapitanów. Każdej zapowiedzi towarzyszyły długie i gromkie brawa. Z ogromną ciekawością zerkano na debiutującą ekipę sowiecką, na obrońców pucharu Hamiltona–Russella, Jugosłowian, na „srebrnych” Argentyńczyków i na silnie zestawioną drużynę węgierską. Na koniec sędzia główny Karel Opočensky ogłosił zgromadzonym widzom wyniki losowania. Opočensky wypowiadał się w języku francuskim, Rogard w szwedzkim, a Ilmakunnas w fińskim. Całość zakończono odegraniem fińskiego hymnu narodowego.

140 zawodników (13 arcymistrzów i 38 mistrzów międzynarodowych) rozegrało łącznie 740 partii.

Olimpiadę rozegrano w przestrzennych salach budynku Business College. Dyrektorem generalnym został Ari Ilmakunnas, dyrektorem turnieju Eino Heilimo, zaś jego zastępcą Paavo Lihtonen (wszyscy Finlandia). Sędzią głównym mianowano, jak wspomniano, Karela Opočenskiego (zawodnik w Olimpiadach Praga 1931, Folkestone 1933, Warszawa 1935 i Buenos Aires 1939). Przy ostatecznym wyniku o zajętym miejscu decydowały punktu zdobyte w poszczególnych partiach (tzw. małe), a w drugiej kolejności punkty meczowe.

Grafika: plakat i plakietka X Olimpiady

Zarówno otwarcie Olimpiady, zakończenie i sam przebieg rozgrywek Fińska Federacja Szachowa zorganizowała bez zarzutu. Szczególnie komplementował organizatorów opiekun debiutującego zespołu sowieckiego Ragozin. Grano na ceratowych, ale dobrze usztywnionych szachownicach, a dla kibiców przygotowano demonstracyjne szachownice, na których nanoszono sukcesywnie wykonywane posunięcia w najważniejszych partiach.

Prasa na bieżąco zamieszczała olimpijskie materiały, a zawodnicy otrzymywali ładnie wydrukowane kolejne numery biuletynu zawierającego zdjęcia, wywiady, a przede wszystkim komplet rozegranych partii. Specjalne autobusy dowoziły zawodników z hotelu do miejsca gry.

Dobrym pomysłem było rozgrywanie wyłącznie jednej rundy dziennie, zaś na drugi dzień z rana odbywały się dogrywki. Dzięki temu aktualizowana na bieżąco tabela dawała przejrzysty obraz rywalizacji po każdej rundzie.

Fotografia: Ojanen składa olimpijskie ślubowanie

Fotografia: ceremonia otwarcia Olimpiady, stoi w „ogonku” ekipa Brazylii.

Od prawej: Vasconcellos, Carvalho Jr, Mangini, Mendes, German i Filho (zasłonięty)

Prawie wszystkie zespoły wystawiły pełną szóstkę zawodników. W piątkę grała jedynie Argentyna (!), Dania, Kuba, Luksemburg, Saara, Włochy, Izrael i Szwajcaria a w czwórkę młoda ekipa Niemieckiej Republiki Demokratycznej (NRD).

W szrankach olimpijskich, oprócz oczywiście ZSRR, zadebiutowały: NRD, Luksemburg, Izrael i Saara (po drugiej wojnie światowej w latach 1946 – 56 stanowiła obszar autonomiczny pod zwierzchnictwem Francji, a następnie na podstawie porozumienia Francji i NRF z 1956 roku przyłączona w 1957 roku do NRF).

Fotografia: sala gry

Już po raz drugi zastosowano dwustopniowy system rozgrywek. Ekipy podzielono na 3 grupy, z których pierwsze trzy awansowały do finału A, którego stawką był puchar Hamiltona – Russella, następne trzy – do finału B, a pozostałe, miały grać w finale C. Na wniosek sędziego głównego, mistrza czeskiego Opočenskiego rozstawiono do każdej grupy po trzy drużyny, a mianowicie ZSRR, Argentynę, Jugosławię, Węgry, Czechosłowację, NRF, Szwecję, USA i Holandię, przy czym wszystkie państwa uszeregowane zostały w kolejności od 1 do 25, otrzymując odpowiedni numer startowy. Następnie utworzono trzy grupy w ten sposób, że suma numerów punktów startowych poszczególnych reprezentacji jak też i drużyn rozstawionych była we wszystkich grupach jednakowa. Do jednej z grup dolosowano potem Luksemburg jako drużynę najsłabszą.

Opisany system nie był zły, ale z perspektywy przebiegu rozgrywek okazało się, że najsilniejsza była trzecia grupa.

Zespoły uznane za najsilniejsze, czyli tzw. „rozstawione” uszeregowano następująco:

1. ZSRR,

2. Argentyna,

3. Jugosławia,

4. Węgry,

5. Czechosłowacja,

6. NRF,

7. Szwecja,

8. USA

9. Holandia.

Debiutująca po wojnie ekipa polska została sklasyfikowana dopiero na 17 pozycji. Rozstawienie było prawidłowe, bowiem w finale A ostatecznie zagrało z tej grupy osiem zespołów i tylko Holandii nie udało się tej sztuki dokonać ze względu na doskonałą formę i postawę szachistów ekipy fińskiej.

W ramach przygotowań do Olimpiady, Polacy rozegrali dwa mecze treningowe: pokonali Węgry 6:4 i NRD 8,5:1,5. Jednakże była to ekipa zdecydowanie słabsza od tej, w której walczyli Rubinstein, Tartakower, Najdorf, Frydman P. czy też Regedziński. W Zakopanem odbył się obóz kondycyjny, zaś międzynarodowy turniej w Międzyzdrojach miał być traktowany jako ostateczne eliminacje. O kolejności szachownic decydowało miejsce zajęte we wspomnianym turnieju. W przypadku dzielenia miejsc (dotyczyło to szachownic drugiej, trzeciej i czwartej) dodatkowym kryterium był wynik uzyskany z zawodnikami zagranicznymi.

Turniej przyniósł wyniki: 1 – 2. Milew (Bułgaria) i Balanel (Rumunia) po 11 p. z 16), 3 – 4. Szily (Węgry) i Makarczyk (Polska) po 10 p., 5. Tarnowski (Polska) 9,5 p., 6. Szabo S. (Węgry) 9 p., 7 – 8. Koch (NRD) i Bobocow (Bułgaria) po 8 p., 9 – 12. Śliwa, Plater, Pytlakowski i Gawlikowski (wszyscy Polska) po 7,5 p., 13 – 14. Litmanowicz i Arłamowski (obaj Polska) po 7 p., 15 – 16. Bakonyi (Węgry) i Grynfeld (Polska) po 6 p. i 17. Kubart (NRD) 3,5 p. Jednak już po turnieju ówczesne Prezydium Sekcji Szachów GKKF niespodziewanie zmieniło decyzję i ostatecznie do Helsinek nie wyjechała najsilniejsza ekipa. Zawodnikom towarzyszyli przewodniczący Sekcji Szachów GKKF Z. Miller oraz dwóch trenerów Balcarek i Gadaliński.

Ostatecznie kadrę stanowili (w nawiasie miejsce zajęte na X mistrzostwach Polski, jakie odbyły się w 1952 roku w Katowicach): Jan Tarnowski (12), Andrzej Pytlakowski (5 – 8), Kazimierz Plater (10), Bogdan Śliwa (1 – 2, w dodatkowym meczu, o tytuł mistrza kraju, pokonał Makarczyka 4:2, w meczu, w którym nie podpisano ani jednego remisu), Władysław Litmanowicz (15) oraz Izaak Grynfeld (11). Ten ostatni od 1954 roku występował jako Ignacy Branicki! Można zastanawiać się, dlaczego Makarczyk (1 – 2), Szymański (3) i Szapiel (4) nie znaleźli uznania w oczach szachowych prominentów?

Fotografia: ekipa polska w Helsinkach
Siedzą od lewej: Litmanowicz, Miller, Śliwa i Tarnowski
Stoją od lewej: Plater, Balcarek, Pytlakowski, Gadaliński i Grynfeld

Fotografia z okładki miesięcznika „Szachy” z września 1952 roku

Nie mógł zagrać członek przedwojennej ekipy, doskonały Teodor Regedziński (5 – 8), który ze względu na stan zdrowia został wcześniej zwolniony z… więzienia, do którego został wtrącony zaraz po wojnie, za udział w organizowanych przez Niemców turniejach szachowych w czasie okupacji hitlerowskiej na terenie Łodzi, która leżała wówczas na terenie „Reichu”. Losy polskiego, przedwojennego olimpijczyka były bardzo skomplikowane. Prawdopodobnie szantażem został on zmuszony do „kolaboracji” z okupantem. Po wyjściu na wolność był bardzo schorowany i dwa lata po X mistrzostwach Polski, w 1954 roku zmarł. W każdym razie nie wysłano do Helsinek najsilniejszej drużyny.

Fotografia: Helsinki 1952, ekipa Danii po przyjeździe do Helsinek. Enevoldsen J., Poulsen, Pedersen, Enevoldsen H. i dwie osoby towarzyszące

Fotografia: ekipa Jugoslawii w Helsinkach; Tidskrift För Schack nr 9/1952

Od lewej: Pirc, Gligorić, Rabar, Milić, Fuderer i Trifunović

Fotografia: ekipa Szwecji – Helsinki 1952; Tidskrift För Schack nr 9/1952

Od lewej: Danielsson, Lundin, Johansson, Stahlberg, Sköld i Stoltz

Fotografia: Ekipa Czechosłowacji w Helsinkach; Szachy nr 9/1952

Od lewej: Pachman, Pithart, Šajtar, Filip, Zita i Kottnauer

Do faworytów zaliczono oczywiście zespół ZSRR (co prawda nie przyjechał mistrz świata Botwinnik, ale ekipę sowiecką stanowili wyłącznie arcymistrzowie!), Argentynę znów z Najdorfem i Bolbochanem na czele, wzmocnioną byłym austriackim i niemieckim „numerem 1” Eliskasesem, Jugosławię w bardzo podobnym składzie jak w Dubrowniku, Węgry z arcymistrzem Szabo, a także USA, której liderem był ponownie Reshevsky wspomagany przez Evansa.

Szwecja katastrofalnie osłabiona w Dubrowniku, tym razem wystąpiła ze Stahlbergiem, Stoltzem, Lundinem i Danielssonem, którzy pięknie spisywali się na przedwojennych Olimpiadach! Było też kilka ważnych nieobecności.

Holandia grała bez Euwego, NRF – bez Unzickera, zaś w zespołach Anglii i Szwajcarii brakowało czołowych zawodników. Ze „starych” znajomych można było znowu zobaczyć Duńczyka Enevoldsena J., Schmida (NRF), Gligoricia, Trifunovicia, Pirca i Rabara (wszyscy Jugosławia), Donnera (Holandia), Bööka (Finlandia) i Czerniaka.

W zespole Izraela zawodnicy Oren i Aloni, to byli polscy zawodnicy. Pierwszy z nich był olimpijczykiem z Hagi (rok 1928), gdzie grał jako Chwojnik (przed wojną mieszkał w Krakowie), zaś drugi był znany wcześniej jako Schächter i pochodził ze Lwowa.

Fotografia: do Helsinek przybyło wielu gości. Na zdjęciu 92-letni Hugo Backmansson, wybitny malarz (orientalista i portrecista) fiński rosyjskiego pochodzenia (po prawej) gra partię szachów ze swoim synem Bryanem Backmanssonem. Był zapalonym szachistą i założycielem klubów szachowych w Helsinkach, Petersburgu i Tangerze.

Zmarł w 1953 roku.

W Helsinkach można było zobaczyć także artystę malarza (!) z zawodu, mistrza międzynarodowego Henriego Groba, znanego z Olimpiad w Londynie 1927 i Warszawie 1935, który rok przed zmaganiami w Helsinkach zdobył mistrzostwo Szwajcarii (to był jego ostatni występ olimpijski) i wielu innych.

W zespole angielskim zagrali m.in. Golombek (Warszawa 1935, Sztokholm 1937 i Buenos Aires 1939), Milner-Barry (Sztokholm 1937 Buenos Aires 1939) oraz młodziutki debiutant Penrose, któremu przyszło dziewięciokrotnie grać na Olimpiadach.

Na dwóch pierwszych szachownicach kubańskich zagrali znani z Buenos Aires 1939 Aleman Dovo i Planas Garcia.

Liderem Austriaków został legendarny Lokvenc (Londyn 1927, Haga 1928, Hamburg 1930 i Praga 1931).

Na drugiej „desce” Islandii pojawił wielki talent Fridrik Olafsson, który w przyszłości miał zostać najsilniejszym zawodnikiem kraju i jego pierwszym arcymistrzem! Na razie jednak liderem zespołu pozostawał Eggert Gilfer znany z udziału w Olimpiadach w Hamburgu 1930, Folkestone 1933 i Sztokholmie 1937.

Eliminacje odbyły się w dniach 10 – 19 sierpnia. Wyniki losowania były następujące:

------- --------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Grupa Skład grup
1 1. Czechosłowacja, 2. Islandia, 3. Argentyna, 4. Dania, 5. NRF, 6. Kuba, 7. Luksemburg, 8. Anglia, 9. Saara.
2 1. NRD, 2. Brazylia, 3. Norwegia, 4. Węgry, 5. Włochy, 6. Jugosławia, 7. Szwecja, 8. Austria.
3 1. Holandia, 2. Finlandia, 3. Grecja, 4. ZSRR, 5. Izrael, 6. Szwajcaria, 7. Polska, 8. USA.
------- --------------------------------------------------------------------------------------------------------------

W grupie 1 przewidziano jeden dzień wolny (18 sierpnia), w grupie 2 trzy dni wolne (12 VIII, 15 VIII i 18 VIII), zaś w grupie 3 także trzy dni wolne od gry – 13 VIII, 16 VIII i 18 VIII.

Po zakończeniu eliminacji, 19 VIII, wszystkie grupy miały znowu dzień wolny i 21 VIII rozpoczynały się wszystkie finały (A i B – dzień wolny tylko 29 VIII, w C dni wolne od gry przypadły na 28 – 30 VIII).

Fotografia: Karel Opočensky, sędzia główny – Helsinki 1952