XVIII Olimpiada Szachowa - Lugano 1968 - ebook

Seria Olimpiad

“Wielka Księga Olimpiad Szachowych” – poczynając od 1927 roku – opisuje kolejne rozgrywane zawody olimpijskie – firmowane przez FIDE - zarówno męskie jak i kobiece. Najbardziej aktualne informacje dotyczące wydanych pozycji książkowych w serii, znajdują się na oficjalnej stronie: https://szachy-kwi.eu

Seria będzie zawierać poniższe pozycje książkowe:

----------------------------------------------------- ------------------------------------------------------------
Olimpiady męskie Olimpiady kobiece

1. Pierwsza Olimpiada Szachowa - Londyn 1927 1. Pierwsza Kobieca Olimpiada Szachowa - Emmen 1957
2. II Olimpiada Szachowa - Haga 1928 2. II Kobieca Olimpiada Szachowa - Split 1963
3. III Olimpiada Szachowa - Hamburg 1930 3. III Kobieca Olimpiada Szachowa - Oberhausen 1966
4. IV Olimpiada Szachowa - Praga 1931 4. IV Kobieca Olimpiada Szachowa - Lublin 1969
5. V Olimpiada Szachowa - Folkestone 1933 5. V Kobieca Olimpiada Szachowa - Skopje 1972
6. VI Olimpiada Szachowa - Warszawa 1935 6. VI Kobieca Olimpiada Szachowa - Medellin 1974
7. VII Olimpiada Szachowa - Sztokholm 1937 7. VII Kobieca Olimpiada Szachowa - Hajfa 1976
8. VIII Olimpiada Szachowa - Buenos Aires 1939 8. VIII Kobieca Olimpiada Szachowa - Buenos Aires 1978
9. IX Olimpiada Szachowa - Dubrownik 1950 9. IX Kobieca Olimpiada Szachowa - Valletta 1980
10. X Olimpiada Szachowa - Helsinki 1952 10. X Kobieca Olimpiada Szachowa - Lucerna 1982
11. XI Olimpiada Szachowa - Amsterdam 1954 11. XI Kobieca Olimpiada Szachowa - Saloniki 1984
12. XII Olimpiada Szachowa - Moskwa 1956 12. XII Kobieca Olimpiada Szachowa - Dubaj 1986
13. XIII Olimpiada Szachowa - Monachium 1958 13. XIII Kobieca Olimpiada Szachowa - Saloniki 1988
14. XIV Olimpiada Szachowa - Lipsk 1960 14. XIV Kobieca Olimpiada Szachowa - Nowy Sad 1990
15. XV Olimpiada Szachowa - Złote Piaski 1962 15. XV Kobieca Olimpiada Szachowa - Manila 1992
16. XVI Olimpiada Szachowa - Tel Awiw 1964 16. XVI Kobieca Olimpiada Szachowa - Moskwa 1994
17. XVII Olimpiada Szachowa - Hawana 1966 17. XVII Kobieca Olimpiada Szachowa - Erewań 1996
18. XVIII Olimpiada Szachowa - Lugano 1968 18. XVIII Kobieca Olimpiada Szachowa - Elista 1998
19. XIX Olimpiada Szachowa - Siegen 1970 19. XIX Kobieca Olimpiada Szachowa – Stanbuł 2000
20. XX Olimpiada Szachowa - Skopje 1972 20. XX Kobieca Olimpiada Szachowa – Bled 2002
21. XXI Olimpiada Szachowa - Nicea 1974 21. XXI Kobieca Olimpiada Szachowa – Calvia 2004
22. XXII Olimpiada Szachowa - Hajfa1976 22. XXII Kobieca Olimpiada Szachowa – Turyn 2006
23. XXIII Olimpiada Szachowa - Buenos Aires 1978 23. XXIII Kobieca Olimpiada Szachowa – Drezno 2008
24. XXIV Olimpiada Szachowa - Valletta 1980 24. XXIV Kobieca Olimpiada Szachowa – Chanty-Mansyjsk 2010
25. XXV Olimpiada Szachowa - Lucerna 1982 25. XXV Kobieca Olimpiada Szachowa – Stambuł 2012
26. XXVI Olimpiada Szachowa - Saloniki 1984 26. XXVI Kobieca Olimpiada Szachowa – Tromso 2014
27. XXVII Olimpiada Szachowa - Dubaj 1986 27. XXVII Kobieca Olimpiada Szachowa – Baku 2016
28. XXVIII Olimpiada Szachowa - Saloniki 1988 28. XXVIII Kobieca Olimpiada Szachowa – Batumi 2018
29. XXIX Olimpiada Szachowa - Nowy Sad 1990 29. XXIX Kobieca Olimpiada Szachowa – Chanty-Mansyjsk 2020
30. XXX Olimpiada Szachowa - Manila 1992
31. XXXI Olimpiada Szachowa - Moskwa 1994
32. XXXII Olimpiada Szachowa - Erewań 1996
33. XXXIII Olimpiada Szachowa - Elista 1998
34. XXXIV Olimpiada Szachowa - Stambuł 2000
35. XXXV Olimpiada Szachowa - Bled 2002
36. XXXVI Olimpiada Szachowa - Calvia 2004
37. XXXVII Olimpiada Szachowa - Turyn 2006
38. XXXVIII Olimpiada Szachowa - Drezno 2008
39. XXXIX Olimpiada Szachowa – Chanty-Mansyjsk 2010
40. XL Olimpiada Szachowa – Stambuł 2012
41. XLI Olimpiada Szachowa - Tromso 2014
42. XLII Olimpiada Szachowa - Baku 2016
43. XLIII Olimpiada Szachowa - Batumi 2018
44. XLIV Olimpiada Szachowa - Chanty-Mansyjsk 2020
----------------------------------------------------- ------------------------------------------------------------

Dodatkowe informacje znajdziesz

na oficjalnej stronie internetowej serii

“Wielka Księga Olimpiad Szachowych”

https://szachy-kwi.euXVIII Olimpiada Lugano, 17 października – 7 listopada 1968 r.

XVIII Olimpiada Szachowa została zorganizowana w południowo-wschodniej Szwajcarii, w liczącym około 30 tysięcy mieszkańców miasteczku malowniczo położonym nad jeziorem Lugano, od którego przejęło swoją nazwę.

Na czele Komitetu Organizacyjnego stanął Alois Nagler, a sędzią głównym został ponownie Jaroslav Šajtar. Szwajcaria po raz pierwszy zorganizowała imprezę tak masową, toteż dotacja władz tego kraju wynosząca około 15 tysięcy franków szwajcarskich była przysłowiową kroplą w morzu potrzeb. Brakujące pieniądze zebrano od bogatych prywatnych sponsorów, spośród których wielu pracowało, całkowicie gratis, w machinie organizacyjnej Olimpiady. Kiedy zebrano kwotę 600 tysięcy franków szwajcarskich, czyli pięć razy mniej niż Kubańczycy dwa lata wstecz, było oczywiste, że daleko jej będzie do luksusu Lipska 1960, a tym bardziej Hawany 1966. Z przyczyn oszczędnościowych wybrano turystyczne miasteczko, w tzw. martwym sezonie, kiedy opłaty za wszelkie usługi były w miarę niskie.

Miejscem gry był Padiglione Conza, parterowy budynek na skrzyżowaniu dwóch głównych ulic miasta Via Castagnola i Via Cassarate. Bardzo duża sala normalnie wykorzystywana była na różne wystawy, pokazy mody itp. Kiedy wprowadzono tam ponad 100 stolików szachowych, nagle zrobiło się bardzo ciasno. Dla kibiców wygospodarowano mniej więcej dwumetrowe przejścia między ścianami bocznymi, a sznurem odgradzającym zawodników. Pozwolono niepotrzebnie zarówno niegrającym jak i tym, którzy zakończyli swój pojedynek nadal przebywać przy stolikach szachowych, co powodowało taki ścisk, że grający jeszcze, szczególnie w ostatnich godzinach rundy, nie mieli dosłownie, czym oddychać! Jeśli dodamy, że szwankowało oświetlenie i czasem psuły się, szwajcarskie przecież zegary, to zrozumiemy postępek Fischera.

Otóż Amerykanie przyjechali do Lugano kilka dni przed otwarciem imprezy. Zapowiedzieli prasie, że zamierzają powalczyć z ekipą ZSRR o złote medale, bowiem w końcu udało się pozyskać do zespołu dwóch swoich najwybitniejszych szachistów, tj. Fischera i Reshevsky’ego, równocześnie. Ten ostatni w końcu zgodził się grać na drugiej szachownicy. Pozostali zawodnicy ekipy byli wyłącznie arcymistrzami!

Mapka wskazująca położenie Padiglione Conza
Zdjęcie: jacq-manu.weebly.com

Padiglione Conza – widok z 2011 roku
Zdjęcie: caffe.ch

W Lugano zespół USA przeprowadził mały rekonesans po sali turniejowej i po jej obejrzeniu Robert Fischer stwierdził, że w takiej sali grać nie będzie! Jego zdaniem odległość między grającymi, a publicznością powinna wynosić minimum 5 metrów, zaś oświetlenie winno być lepsze. Kiedy organizatorzy odpowiedzieli, że nie dysponują inną salą, Amerykanie zaproponowali, aby… mecze ich drużyny odbywały się w innym miejscu, bez publiczności i przy lepszym oświetleniu, co oczywiście zostało odrzucone, gdyż podobne żądania mogły wysunąć pozostałe zespoły! Stworzenie lepszych warunków dla jednej drużyny, a właściwie „normalnych” warunków, byłoby dodatkowym handicapem! Po tej wymianie poglądów, Fischer, zawsze wierny sobie, spakował po prostu swoje rzeczy i nie żegnając się nawet z kapitanem drużyny, opuścił Szwajcarię. W dniu losowania, gdy należało zgłosić skład zespołu, Amerykanie podjęli męską decyzję, zrezygnowali ze swojego lidera i wstawili do składu, mającego początkowo nie grać, członka ekipy, Donalda Byrne’a, brata słynnego Roberta. Tym razem nikt nie potępił kroku Fischera, gdyż warunki gry były rzeczywiście fatalne. Sławny „Bobby” stracił 5000 dolarów nagrody, jaką miał otrzymać od Federacji Szachowej USA za udział w trzech imprezach: w turniejach w Natanji (Izrael) i Vinkovci (Jugosławia), oba te turnieje Fischer wygrał, i właśnie w omawianej Olimpiadzie.

Evans (po lewej), Koltanowski (w środku) i kapitan drużyny Donald Byrne dyskutują, co zrobić po odjeździe Fischera
Zdjęcie: „Szachmaty w ZSRR” numer 1/1969

Szczególny tłok panował w dniu, w którym były mistrz świata Smysłow grał z Ismini Cababe (Cypr) jedyną kobietą, czwartą po Chaude de Silans, Renoy-Chevrier i Carrasco, walczącą z mężczyznami. Stolik był tak ciasno opleciony widzami, że sowiecki arcymistrz wielokrotnie prosił o pomoc sędziego, który jednak okazał się bezradny! Mistrz świata Petrosjan stwierdził krótko: „Tutaj nie można wprost grać. (…) Warunki gry są dla nas zawodowców nie do przyjęcia. Nic dziwnego, że cierpi na tym poziom rozgrywek. Partie grane w eliminacjach są na niskim poziomie. A co będzie w finałach?!”.

Biuletyn ukazywał się codziennie, ale był pełen błędów. „Za to” wydano przepiękny okolicznościowy znaczek poświęcony zmaganiom w Lugano.

Innym nieszczęściem, ale już niezależnym od organizatorów, były równolegle trwające Igrzyska Olimpijskie w Meksyku, co powodowało, że prasa i media niezbyt interesowały się rozgrywkami szachowymi.

Mimo tak wielu niedogodności, w Lugano padły kolejne rekordy.

Bardzo ważne było przyjęcie przez FIDE wniosku polskiego, po pamiętnym meczu USA – Norwegia, gdzie Amerykanie „podłożyli się” swoim przeciwnikom, że mecze rozegrane w eliminacjach liczą się w finale, jako rozegrane w pierwszej rundzie! Zatem losowanie finalistów odbywało się parami, a gra rozpoczynała od II rundy! Miało to zapobiec różnym „machinacjom”, bowiem teraz punkty z eliminacji liczyły się w finale!

Do Lugano przyjechały 53 reprezentacje! Ponieważ zjawiła się także Australia, były reprezentowane, podobnie jak w Tel Awiwie, wszystkie zamieszkane kontynenty. Zadebiutowały Andora, Kostaryka, Singapur i Wyspy Dziewicze. Te ostatnie, dopiero po przyjeździe, zostały przyjęte w poczet członków FIDE, pobrano od nich odpowiednie składki i mogły grać!

Po raz pierwszy wszystkie zespoły zgłosiły pełne składy, ale Cypr, Liban, Hongkong i Portugalia mimo to zagrały w piątkę, bowiem nie wszyscy ich zawodnicy dojechali do Szwajcarii.

314 zawodników miało rozegrać 1912 partii. Ostatecznie liczba ta wyniosła „tylko” 1906, bowiem 6 oddano walkowerem. Do stolików szachowych zasiadło, nowy rekord, 41 arcymistrzów i 55 mistrzów międzynarodowych.

Jeszcze na długo przed Olimpiadą, Federacja Szachowa USA, mając na względzie przekonania religijne dwóch swoich czołowych gwiazd, przeforsowała, aby w piątki rundy odbywały się od 11,30 do 16,30, zaś w soboty, od 18,30 do 23,30. W pozostałe dni oczywiście, zgodnie z tradycją, o godzinie 16,00. Ostatnia runda rozpoczęła się o 9,00. Wygodny dla dwóch, a kłopotliwy dla pozostałych 312 (!) zawodników regulamin został ostro oprotestowany m.in. przez Larsena, ale nie przyniosło to żadnego skutku. Dopiero Kongres FIDE w Puerto Rico w 1969 roku wydal uchwałę, że na kolejnych Turniejach Nacji regulamin ma obowiązywać wszystkich graczy i nie może być od niego żadnych odstępstw. Grano sprawdzonym tempem: 2,5 godziny na 40 ruchów i po jednej godzinie na każde następne 16.

Sala gry
Zdjęcie: George Koltanowski

Kompletem arcymistrzów dysponowały jedynie ZSRR i Jugosławia, zaś pięcioma Węgry i USA. Na czele Węgrów ponownie ujrzano Portischa, zaś na pierwszej szachownicy rezerwowej dawno niewidzianego arcymistrza Barczę. Względem poprzedniej Olimpiady ekipę USA wzmocnił Lombardy, ale brak Fischera uniemożliwił walkę o najwyższe trofeum. Po przerwie ujrzano zespół NRF. W jego składzie, obok Unzickera, Schmida, Dargi i Pflegera, pojawił się kolejny wielki talent, 20.letni Robert Hübner. Argentyna dysponowała trzema arcymistrzami: Najdorfem, który grał praktycznie dopiero w finale, Panno i Rossetto. Zabrakło ze starego składu solidnego Bolbochana. Uhlmann i Pietzsch prowadzili do boju zespół NRD, Islandia grała bez Olafssona, Bułgaria dysponowała trzema obytymi w turniejach arcymistrzami, Bobocowem, Tringowem i Padewskim, w zespole Czechosłowacji zabrakło dwóch najlepszych zawodników, Pachmana i Kavalka. Nie zapominajmy, że rok 1968 był rokiem tzw. „Praskiej wiosny”, próby obalenia reżimu komunistycznego w Czechosłowacji stłamszonej przez wojska „bratnich” krajów. Kavalek, właśnie w tym roku, wyemigrował najpierw do NRF, potem do USA, zaś Pachman wyjechał do NRF, co prawda dopiero w 1973 roku, ale na Olimpiadzie w brawach czeskich już nie wystąpił. Holandia po przerwie znowu miała w składzie arcymistrza Donnera. W zespole Brazylii zadebiutował ogromny talent, młodziutki 16.letni Henrique Mecking, który już w wieku 13 lat zdobył mistrzostwo Brazylii seniorów! Pełnił on również zaszczytną rolę kapitana swojego zespołu.

Henrique Mecking, turniej międzystrefowy w Sousse
Zdjęcie: „Chess Review” numer 3/1968

Do Lugano w charakterze gości przyjechali trzej uczestnicy Pierwszej Olimpiady w Londynie z 1927 roku: Koltanowski, Betbeder i najstarszy ówcześnie arcymistrz, 73-letni Sämisch.

Parę słów o Najdorfie. Początkowo miał grać wyłącznie w finale, bowiem na krótko przed odlotem zespołu do Szwajcarii oświadczył: „Dacie sobie radę beze mnie. Przecież zakwalifikujecie się na pewno do finału. Gdyby zaś wam to się nie udało, to nie zasługujecie, by w waszej drużynie grał Najdorf”. Pan Mieczysław zajmował wyjątkową pozycję w szachach argentyńskich i dlatego nikt nawet nie próbował z nim dyskutować! Ale już w dniu losowania, nie wytrzymał, i zadzwonił z Buenos Aires do Panno, aby podał mu skład grupy. W I rundzie Argentyna rozgromiła Maroko 4,0 : 0,0. Gdy jednak tego wieczoru Najdorf ponownie zadzwonił, Panno tak opowiedział mu przebieg meczu: „Ja z trudem wygrałem, Rubinetti przegrał, Rossetto walczy o remis, a Sanguinetti forsownie przegrywa w przypadku, gdy przeciwnik zapisał najsilniejszy ruch”. Odpowiedź Najdorfa była gwałtowna: „Jesteście kupą fuszerów! Nie liczcie na mnie!” I po dwóch dniach… już był w Lugano!

Zinser (Francja) i najstarszy niemiecki arcymistrz Sämisch w Lugano
Zdjęcie: „Szachy Ryga” numer 1/1969

Rozstawienie ekip odbyło się, jak na poprzednich Olimpiadach, na podstawie anonimowych list złożonych przez kapitanów drużyn, na których ustawili zespoły „od najsilniejszego do najsłabszego”. O ostatecznym numerze w tak ułożonym „rankingu” decydowała zwykła średnia arytmetyczna. Nad całym przebiegiem tego procesu czuwała komisja złożona z sędziego głównego Šajtara oraz arcymistrzów Gellera i Larsena. Wszystkie drużyny podzielono na siedem grup eliminacyjnych, z których każde kolejne dwie awansowały odpowiednio do finałów A, B, C i D. Klucz przygotowano na wszystkie zgłoszone ekipy, których początkowo miało być 56, ale nie przyjechały zgłoszone wcześniej reprezentacje Iranu, Peru i Nowej Zelandii, toteż w trzech grupach liczba zespołów była nieparzysta.

Rozgrywki eliminacyjne rozegrano w dniach 18 – 24 października 1968 roku. Wyniki losowania w poszczególnych grupach były następujące:

------- --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Grupa Skład grup
1 1.Portugalia, 2. Izrael, 3. ZSRR, 4. Anglia, 5. Cypr, 6. Meksyk, 7. Włochy i 8. Filipiny.
2 1. Australia, 2. Dania, 3. Wenezuela, 4. USA, 5. Francja, 6. Peru*, 7. Austria i 8. Mongolia.
3 1. Hiszpania, 2. Szkocja, 3. Afryka Południowa, 4. Polska, 5. Luksemburg, 6. Jugosławia, 7. Iran* i 8. Dominikana.
4 1. Holandia, 2. Węgry, 3. Paragwaj, 4. Monako, 5. Kanada, 6. Kostaryka, 7. Irlandia i 8. Belgia.
5 1. Liban, 2. Brazylia, 3. Szwajcaria, 4. Rumunia, 5. Hongkong, 6. Norwegia, 7. NRF i 8. Puerto Rico.
6 1. Szwecja, 2. Argentyna, 3. NRD, 4. Nowa Zelandia*, 5. Wyspy Dziewicze, 6. Finlandia, 7. Maroko i 8. Grecja.
7 1. Turcja, 2. Islandia, 3. Bułgaria, 4. Andora, 5. Tunezja, 6. Kuba, 7. Singapur i 8. Czechosłowacja.
------- --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

*Gwiazdką oznaczono zespoły, na które oczekiwano, ale ostatecznie nie pojawiły się w Lugano.

Niełatwe do rozwiązania zadanie miał Polski Związek Szachowy przy ustalaniu składu reprezentacji polskiej. Przyczyną trudności były zaskakujące wyniki XXV Mistrzostw Polski, czyli przekonującego zwycięstwa Romualda Grąbczewskiego, doskonałe wyniki Jana Adamskiego i młodziutkiego Jerzego Lewiego, fatalne rezultaty Jacka Bednarskiego, Andrzeja Filipowicza i Andrzeja Sydora, nieobecność Zbigniewa Dody i kolejna czasowa… dyskwalifikacja Bogdana Śliwy. Ostatecznie Prezydium Zarządu utworzyło dwie grupy zawodników: jedną mieli stanowić ci, których udział w ekipie olimpijskiej nie budzi żadnych wątpliwości ze względu na dotychczasowe osiągnięcia. Do nich zaliczono mistrza Polski Grąbczewskiego, zeszłorocznego mistrza Dodę, Bednarskiego i Kostrę. Drugą grupę utworzyli zawodnicy, którzy w drodze meczowego turnieju eliminacyjnego mieli wyłonić pozostałą dwójkę. Do tej grupy weszli: Adamski, Filipowicz, Lewi, Schmidt, Witkowski i Śliwa. Ten ostatni wyeliminował się sam, bowiem nie otrzymał zgody zakładu pracy (takie to były czasy!) na udział w turnieju. Zatem, po raz pierwszy po wojnie zabrakło w reprezentacji Polski Bogdana Śliwy! Jak pokazała przyszłość, ten znakomity zawodnik definitywnie pożegnał się z udziałem w Olimpiadach. W efekcie końcowym nominacje, według kolejności szachownic, uzyskali: Jerzy Kostro, mistrz międzynarodowy Jacek Bednarski, mistrz międzynarodowy Zbigniew Doda, Włodzimierz Schmidt, Jan Adamski i Romuald Grąbczewski. Jako zawodnik rezerwowy wytypowany został mistrz Stefan Witkowski.

Treningiem miały być: zgrupowanie wypoczynkowo – szkoleniowe w Giżycku z udziałem zagranicznego trenera, A. Lilienthala, dobrze obsadzony turniej międzynarodowy w Polanicy oraz konsultacje indywidualne w Poznaniu, Warszawie i Lublinie z udziałem tego samego trenera.

Władysław Litmanowicz opowiada jak ustalono kolejność szachownic w polskim zespole. „Skład drużyny został ustalony w oparciu o mistrzostwo Polski (Łódź 1968 r.) oraz przedolimpijskie mecze eliminacyjne. Kolejność szachownic ustalona została na zebraniu drużyny bezpośrednio po zakończeniu turnieju polanickiego w obecności wiceprezesa Polskiego Związku Szachowego Stefana Fursa, kierownika wyszkolenia Polskiego Związku Szachowego Stefana Witkowskiego oraz Władysława Litmanowicza. Nie była to sprawa łatwa i dziś z perspektywy czasu, w oparciu o wynik Olimpiady można stwierdzić, że ustawienie drużyny było nie tylko przemyślane, ale też i szczęśliwe. Autor koncepcji ustawienia trzech pierwszych szachownic (Stefan Witkowski) wychodził z założenia, że Kostro i Bednarski potrafią się wzajemnie uzupełniać kolorami, że obaj są doskonałymi teoretykami i dlatego potrafią wytrzymać napór przeciwników na czołowych szachownicach. Przed zawodnikami tymi postawiono zdanie zrobienia wyniku w granicach 50%. Przy takim założeniu trzecia i czwarta szachownica musiały być dostarczycielami punktów. Trzecia pozycja Dody nie podlegała dyskusji, przy czym nasz niewątpliwie najsilniejszy obecnie szachista nie miał żadnych obiekcji natury ambicjonalnej, co do ustawienia go na tej właśnie szachownicy. Natomiast rozstrzygnąć należało problem mistrza Polski, który w zasadzie znaleźć się powinien w składzie zasadniczym, a więc najlepiej na czwartej szachownicy. Grąbczewski wyraził jednak również gotowość gry na którejkolwiek pozycji i dlatego też – w oparciu o jego stosunkowo słaby wynik w Polanicy – nie licząc się zbytnio z tym, co kto powie czy też, co kto sobie pomyśli, postanowiono Grąbczewskiego ustawić na szóstej pozycji. O kolejności Schmidt – J. Adamski zadecydowała większa rutyna olimpijska poznaniaka. Najważniejsze jednak, że ustalona kolejność zdała egzamin i drużyna w takim właśnie składzie grała w Lugano doskonale, wypełniając z nadwyżką postawione przed nią zadanie”.

Teraz krótko o tym, co się „działo” w latach 1967 i 1968 przed szwajcarską Olimpiadą.

Rok 1967.

Sezon 1967 tradycyjnie otworzył turniej w Hastings (28 grudnia 1966 – 6 stycznia 1967 rok). Wyniki: 1. Botwinnik (ZSRR) 6,5 punktu z 9 partii (poniósł sensacyjną porażkę z angielskim przedstawicielem młodzieży Keene), 2. Uhlmann (NRD) 5,5 p., 3 – 5. Bałaszow (ZSRR), Basman (Anglia) i Kurajica (Jugosławia) po 5 p., 6. Penrose (Anglia) 4,5 p., 7. Mecking (Brazylia, pokonał Bałaszowa) 4 p., 8. Keene (Anglia) 3,5 p., 9 – 10. Czerniak (Izrael) i Hartston (Anglia) po 3 p. W turnieju wystąpiło aż czterech nastolatków: Mecking – 15 lat, Bałaszow – 17 lat, Keene i Kurajica – po 19 lat.

W dniach 27 grudnia 1966 – 6 stycznia 1967 rozegrano w Reggio Emilia niewielki turniej, który dał wyniki: 1 – 2. Cirić (Jugosławia) i Ciocaltea (Rumunia) po 8 punktów z 11 partii, 3 – 4. Kozma (Czechosłowacja) i Honfi (Węgry) po 7,5 p., 5. Damjanović (Jugosławia) 7 p., 6 – 7. Buljovcić (Jugosławia) i Bobocow (Bułgaria) po 6,5 p., 8. Paoli (Włochy) 5 p., 9. Malkanek (Czechosłowacja) 4 p., 10. Zinser (Francja) 3,5 p., 11. Capeche (Włochy) 1,5 p. i 12. Mondiani (Włochy) 1 p.

W dniach 11 stycznia – 6 lutego w znanej miejscowości uzdrowiskowej Vrnjačkiej Banji rozegrano turniej międzystrefowy. Wygrał Ivkov (Jugosławia) 12 punktów z 17 partii. Dalej szli: 2. Matanović (Jugosławia) 11,5 p., 3. Barczay (Węgry) 11 p., 4. Gheorghiu (Rumunia) 10,5 p., 5. Fuchs (NRD) 10 p., 6 – 10. Haman (Dania), Kostro (Polska), Lengyel (Węgry), Mohrlok (NRF) i Pachman (Czechosłowacja) po 9,5 p., 11. Jansa (Czechosłowacja) 9 p., 12. Hindle (Anglia) 8 p., 13 – 14. Bobocow (Bułgaria) i Zuidema (Holandia) po 7,5 p., 15. Watzka (Austria) 5,5 p., 16. Bilyap (Turcja) 5 p., 17 – 18. Gunnarsson (Islandia) i Vizantiadis (Grecja) po 4 p. Awans do turnieju międzystrefowego uzyskali trzej pierwsi zawodnicy.

Kolejny coroczny turniej odbył się w Beverwijk w dniach 11 – 29 stycznia. Wyniki: Spasski 11 punktów z 15 partii, 2. Łutikow (obaj ZSRR) 10,5 p., 3. Cirić (Jugosławia) 9 p., 4. Larsen (Dania) 8,5 p., 5. Darga (NRF) 8 p., 6 – 9. Van Geet (Holandia), Gligorić (Jugosławia), Kuijpers (Holandia) i Szabo (Węgry) po 7,5 p., 10 – 12. Donner (Holandia), Kavalek (Czechosłowacja) i Pomar (Hiszpania) po 7 p., 13 – 14. Ghitescu (Rumunia) i Robatsch (Austria) po 6 p., 15 – 16. Langeweg i Ree (obaj Holandia) po 5 p.

XIV Mistrzostwa Polski: 1 – 2. Doda i Śliwa po 11 punktów z 15 partii, 3. Schmidt 9,5 p., 4. Filipowicz 9 p., 5. Bednarski 8,5 p., 6 – 7. J. Adamski i Witkowski po 8 p. itd.

W dniach 18 marca – 9 kwietnia odbył się ostatni z dziesięciu turniej strefowy. Organizatorem była Federacja Szachowa NRD, a imprezę rozegrano w Halle. Wyniki: 1. Portisch (Węgry) 15,5 punktu z 19 partii, 2. Hort (Czechosłowacja) 15 p., 3 – 4. Uhlmann (NRD) i Matulović (Jugosławia) po 13 p. Ci dwaj zawodnicy mieli rozegrać mecz uzupełniający o awans do turnieju międzystrefowego. Dalej szli: 5. Zinn (NRD) 11,5 p., 6 – 7. Westerinen (Finlandia) i Besser (NRF) po 11 p., 8. Zwaig (Norwegia) 10,5 p., 9. Johansson (Szwecja) 10 p., 10 – 14. Kuijpers (Holandia), Minew (Bułgaria), Petersen (Dania), Gerusel (NRF) i Kristinsson (Islandia) po 8,5 p., 15. Ciocaltea (Rumunia) 8 p., 16. Kinnmark (Szwecja) 7 p., 17. Minić (Jugosławia) 6,5 p., 18 – 19. Pietrusiak (Polska) i Havansi (Finlandia) po 5,5 p. i 20. Camilleri (Malta) 4,5 p.

Wielki turniej w Sarajewie zorganizowano już po raz dziesiąty. Grano w dniach 19 marca – 7 kwietnia. Wyniki: 1 – 2. Ivkov (Jugosławia) i Stein (ZSRR) po 10,5 p., 3 – 4. Benkö (USA) i Sawon (ZSRR) po 10 p., 5 – 6. R. Byrne (USA) i Cirić po 9,5 p., 7 – 8. Nikolić (obaj Jugosławia) i Tringow (Bułgaria) po 8,5 p., 9 – 10. Kavalek (Czechosłowacja) i Vukić (Jugosławia) po 7 p., 11 – 12. Dückstein (Austria) i Janosević (Jugosławia) po 6 p., 13. Pietzsch (NRD) 5 p., 14 – 15. Bogdanović i Kozomara po 4,5 p. i 16. Mestrović (wszyscy trzej Jugosławia) 3 p.

Pewne kłopoty powstały w turnieju strefowym w Rio Hondo. Triumfowało tam czterech zawodników: Mecking (15 lat!), Bolbochan, Panno i Foguelman. Ponieważ dla Ameryki Południowej przewidziano trzy miejsca w turnieju międzystrefowym, w lutym rozegrano dwukołowy baraż. Sensacyjne zwycięstwo odniósł „szachowy Pele”, Henrique Mecking, jak nazywano go w rodzimej Brazylii zdobywszy 4,5 p. z 6 partii. Dalej byli: 2. Bolbochan 4 p., 3. Panno 3 p. i 4. Foguelman (wszyscy trzej Argentyna) 0,5 p.

W dniach 24 marca – 4 kwietnia zorganizowano mały liczebnie, ale pięknie obsadzony turniej w Monte Carlo. Wygrał Fischer (USA), który przegrał tylko z Gellerem uzyskując 7 punktów z 9 partii. Kolejne miejsca zajęli: 2. Smysłow (ZSRR) 6,5 p., 3 – 4. Geller (ZSRR) i Larsen (Dania) po 6 p., 5. Matanović (Jugosławia) 5 p., 6 – 7. Gligorić (Jugosławia) i Lombardy (USA) po 4,5 p., 8. Forintos (Węgry) 4 p., 9. Mazzoni (Francja) 1 p. (dwa remisy) i Bergraser (Francja) 0,5 p. Znany z udziału w Olimpiadach Bergraser rozchorował się w trakcie turnieju i cztery ostatnie partie musiał oddać walkowerem.

W XXII mistrzostwach Jugosławii (20 kwietnia – 14 maja) triumfował Matulović 12 punktów z 17 partii. Dalej byli: 2 – 6. Ivkov, Matanović, Cirić, Bogdanović i Bukić po 9,5. itd. Był to drugi tytuł w karierze Matulovicia, który jako jedyny nie przegrał żadnej partii.

Mistrzostwa NRD przyniosły wyniki: 1. Pietzsch 12,5 punktu z 17 partii (bez porażki) 2. Malich 11,5 p. (przegrał z Möhringiem) 3. Möhring 10,5 p., 4 – 5. Csulits i Schöneberg po 10 p., 6 – 9. Baumbach, Golz, Hennings i Espig po 9,5 p., 10 – 12. Liebert, Neukirch i Starck po 9 p. itd.

Wyniki wielkiego turnieju międzynarodowego w Moskwie (grali wyłącznie arcymistrzowie, co w owych latach należało do niezwykłej rzadkości): 1. Stein 11 p., 2 – 5. Bobocow (Bułgaria), Tal, Smysłow i Gipslis (wszyscy ZSRR) po 10 p., 6 – 8. Portisch (Węgry), Spasski i Bronstein po 9,5 p., 9 – 12. Petrosjan (wszyscy ZSRR), Najdorf (Argentyna), Keres i Geller (obaj ZSRR) po 8,5 p., 13. Gheorghiu (Rumunia) 8 p., 14. Gligorić (Jugosławia) 7,5 p., 15 – 18. Pachman (Czechosłowacja), Bilek (Węgry), Filip (Czechosłowacja) i Uhlmann (NRD) po 6 p.

Pierwsza trójka w mistrzostwach Austrii: 1. Janetschek 12,5 punktu z 15 partii, 2. Prameshuber 12 p. i 3. Stoppel 10 p.

Wielki turniej międzynarodowy w Mariborze rozegrano w dniach 5 – 25 lipca. 1. Unzicker (NRF) 10 punktów z 15 partii, 2. Reshevsky (USA) 9,5 p., 3 – 5. Zinn (NRD), Matanović i Ivkov (obaj Jugosławia) po 9 p., 6. Robatsch (Austria) 8,5 p., 7 – 8. Lengyel (Węgry) i Musil (Jugosławia) po 8 p., 9 – 12. Minew (Bułgaria), Addison (USA), Matulović i Udovcić (obaj Jugosławia) po 7,5 p. Miejsca 13 – 16 zajęli zawodnicy jugosłowiańscy.

VII turniej IBM w Amsterdamie odbył się w dniach 17 – 31 lipca. Wygrał Portisch (Węgry) 8 punktów z 11 partii jako jedyny bez porażki. Wygrał m.in. z Gellerem. Dalej szli 2. Geller (ZSRR) 7 p., 3 – 4. Cirić (Jugosławia) i Langeweg (Holandia) po 6,5 p., 5. Mojsiejew (ZSRR) 6 p., 6 – 7. Donner (Holandia) i Ghitescu (Rumunia) po 5,5 p., 8. Pachman (Czechosłowacja), 9. J. Enevoldsen (Dania) 4,5 p., 10 – 11. Scholl i Zuidema po 4 p. i 12. Ree (wszyscy Holandia) 3,5 p.

V turniej pamięci Rubinsteina w Polanicy Zdroju odbył się w dniach 9 – 31 sierpnia. Podajemy tylko nagrodzone miejsca. 1. Furman (ZSRR) 11 punktów z 15 partii, 2 – 3. Hort (Czechosłowacja) i Uhlmann (NRD) po 10,5 p., 4 – 6. Doda (Polska), Flohr (ZSRR) i Kolarow (Bułgaria) po 9 p.

V Memoriał Capablanki był solowym popisem Benta Larsena. Oto wyniki: 1. Larsen (Dania) 15 punktów z 19 partii, 2. Tajmanow 13,5 p., 3. Smysłow 13 p., 4. Poługajewski (wszyscy ZSRR) 12 p., 5 – 6. Filip (Czechosłowacja) i Gligorić (Jugosławia) po 11,5 p., 7 – 8. Bednarski (Polska) i Donner (Holandia) po 10 p., 9 – 10. Barcza (Węgry) i Pachman (Czechosłowacja) po 9,5 p., 11 – 12. Cobo (Kuba) i Schmid (NRF) po 9 p., 13. Hennings (NRD) 8,5 p., 14 – 15. E. Jimenez (Kuba) i Rossetto (Argentyna) po 8 p., 16 – 17. O’Kelly (Belgia) i J. Rodriguez (Kuba) po 7,5 p., 18. Westerinen (Finlandia) 7 p., Garcia S. (Kuba) 5,5 p. i 20. Letelier (Chile) 4,5 p.

Już po raz siódmy rozegrano turniej międzystrefowy. Odbył się w Sousse (Tunezja) w dniach 16 października – 17 listopada. Do meczów kandydackich awansowało sześciu najlepszych zawodników. Wyniki: 1. Larsen (Dania) 15,5 punktu z 22 partii, 2 – 4. Geller (ZSRR), Gligorić (Jugosławia) i Korcznoj (ZSRR) po 14 p., 5. Portisch (Węgry) 13,5 p., 6 – 8. Hort (Czechosłowacja), Reshevsky (USA) i Stein (ZSRR) po 13 p., 9. Matulović 12,5 p., 10. Matanović 12 p., 11 – 12. Ivkov (wszyscy Jugosławia) i Mecking (Brazylia) po 11 p., 13 – 14. Gipslis (ZSRR) i Kavalek (Czechosłowacja) po 10 p., 15. Suttles (Kanada) 9,5 p., 16. Bilek 9 p., 17. Barczay (obaj Węgry) po 8 p., 18. R. Byrne (USA) 7,5 p., 19 – 20. Cuellar (Kolumbia) i Mjagmarsuren (Mongolia) po 6,5 p., 21. Sarapu (Nowa Zelandia) 4 p., 22. S. Bouaziz (Tunezja) 3,5 p. Na 23. miejscu wpisano Fischera, który po dziesięciu rundach z dorobkiem 8,5 punktu wycofał się z turnieju.

W dniach 11 października – 5 listopada odbył się ciekawy turniej w Wenecji. Toczył się niestety w cieniu wielkich zmagań w Sousse. Wyniki: 1. Donner (Holandia) 11 punktów z 13 partii, 2 – 3. Evans (USA) i Petrosjan (ZSRR) po 10 p., 4 – 5. Pachman (Czechosłowacja) i Janosević (Jugosławia) po 8 p., 6 – 7. Lengyel (Węgry) i Robatsch (Austria) po 7,5 p., 8. Tatai (Włochy) 6 p., 9. Canal (Peru) 5,5 p., 10. Kupper (Szwajcaria) 5 p., 11. Zinser (Francja) 4,5 p., 12. Paoli 3,5 p., 13. Calapso 3 p. i 14. Magrin (wszyscy Włochy) 1,5 p.

W okresie 25 listopada – 17 grudnia sezon szachowy 1967 zamykał wielki turniej w Palma de Mallorca. Znowu najlepszy okazał się Bent Larsen! Wyniki: 1. Larsen (Dania) 13 punktów z 17 partii, 2 – 3. Botwinnik i Smysłow (obaj ZSRR) po 12,5 p., 4. Portisch (Węgry) 11,5 p., 5. Gligorić 10,5 p., 6. Ivkov 10 p., 7. Matulović (wszyscy Jugosławia) 9 p., 8 – 9. Toran (Hiszpania) i Lehmann (NRF) po 8,5 p., 10 – 11. Donner (Holandia) i Diez del Corral (Hiszpania) po 8 p., 12 – 13. O’Kelly (Belgia) i Medina (Hiszpania) po 6,5 p., 14 – 15. Damjanović (Jugosławia) i Tatai (Włochy) po 6 p., 16 – 17. Bednarski (Polska) i Calvo R. (Hiszpania) po 5,5 p. 1 18. E. Jimenez (Kuba) 5 p.

Rok 1968.

Zaczynamy znowu od rozgranego już po raz 43, turnieju w Hastings (27 grudnia 1967 – 5 stycznia 1968 rok). 1 – 4. Hort (Czechosłowacja), Gheorghiu (Rumunia), Stein i Suetin (obaj ZSRR) po 6 punktów z 9 partii, 5. Ostojić (Jugosławia) 5 p., 6. Kaplan (Puerto Rico) 4 p., 7. Whiteley 3,5 p., 8 – 9. Keene i Hartston po 3 p. i 10. Basman (wszyscy Anglia) 2,5 p.

W dniach 19 lutego – 8 marca w Łodzi odbyły się XXV mistrzostwa Polski. Wyniki: 1. Grąbczewski 10,5 punktu z 15 partii, 2 – 5. J. Adamski, Schmidt, Lewi i Kostro – po 9,5 p., 6. Witkowski 8,5 p., 7. Bednarski 8 p., 8. Pytel 7,5 p., 9 – 10. Filipowicz i Jamroz po 7 p. itd.

W dniach 18 lutego – 2 marca w Los Angeles odbył się baraż zawodników, którzy w Sousse 1967 podzielili 6 – 8 miejsce, aby wyłonić ósmego „kandydata”. Reshevsky miał w tym mini turnieju „remis for”, gdyż miał lepszego od Horta i Steina „Bergera”. Dwukołowy baraż nie wyłonił zwycięzcy, gdyż Hort (Czechosłowacja), Stein (ZSRR) i Reshevsky (USA) zdobyli po 4 punkty z 8 partii. W spotkaniach Hort – Stein raz wygrał Hort, a raz Stein, a pozostałe partie wraz ze wszystkimi rozegranymi przez Reshevsky’ego zakończyły się remisem. Zatem, zgodnie z regulaminem FIDE, awansował Amerykanin. Po losowaniu pary ćwierćfinałowe wyglądały tak: Spasski – Geller, Larsen – Portisch, Tal – Gligorić i Korcznoj – Reshevsky. Obrońcą tytułu mistrza świata był Tigran Petrosjan.

Kolejny turniej w Monte Carlo rozegrano w dniach 3 – 17 kwietnia. Na pierwszym miejscu znalazł się znowu Larsen! Oto wyniki: 1. Larsen (Dania) 9,5 punktu z 13 partii, 2. Botwinnik 9 p., 3 – 4. Smysłow (obaj ZSRR) i Hort (Czechosłowacja) po 8,5 p., 5. R. Byrne 8 p., 6 – 8. Benkö (obaj USA), Gheorghiu (Rumunia) i Portisch po 7,5 p., 9. Forintos (obaj Węgry) 6,5 p., 10 – 11. Damjanović (Jugosławia) i Uhlmann (NRD) po 5,5 p., 12. Padewski (Bułgaria) 5 p., 13. Leselter 1,5 p. i 14. Zinser (obaj Francja) 1 p. Botwinnik, Smysłow i Hort przeszli dystans bez porażki, Larsen przegrał tylko z Robertem Byrne’m, ale wygrał 7 partii, co było rekordem.

W dniach 2 – 19 kwietnia w Suchumi nad Morzem Czarnym odbył się ćwierćfinałowy mecz pretendentów, w którym Spasski pokonał Gellera w stosunku 5,5 : 2,5.

W dniach 22 kwietnia – 14 maja w Belgradzie odbył się ćwierćfinałowy mecz pretendentów, w którym Tal pokonał Gligoricia w stosunku 5,5 : 3,5.

W Bambergu (NRF) rozegrano w dniach 11 – 28 kwietnia silny turniej. Wygrał z dużą przewagą Keres (ZSRR) 12 punktów z 15 partii. Kolejne miejsca zajęli: 2 – 3. Petrosjan (ZSRR) i Schmid po 10 p., 4 – 5. Teschner i Unzicker (wszyscy NRF) po 9,5 p., 6. Ivkov (Jugosławia) 9 p., 7. Westerinen (Finlandia) 8,5 p., 8. Donner (Holandia) 8 p., 9. Pfleger (NRF) 7,5 p., 10. Bobocow (Bułgaria) 7 p., 11. Kestler (NRF) 6 p., 12 – 13. Szabo (Węgry) i Dückstein (Austria) po 5,5 p., 14. Teufel 4,5 p., 15. Klundt (obaj NRF) 4 p. i 16. Toran (Hiszpania) 3,5 p.

W dniach 5 – 24 maja w nadmorskiej jugosłowiańskiej miejscowości Poreć odbył się ćwierćfinałowy mecz pretendentów, w którym Larsen pokonał Portischa w stosunku 5,5 : 4,5.

W dniach 8 – 20 maja w Amsterdamie odbył się ostatni ćwierćfinałowy mecz pretendentów, w którym Korcznoj pokonał Reshevsky’ego w stosunku 5,5 : 2,5. Samuel Reshevsky nie zdołał wygrać żadnej partii. Wszystkie mecze rozegrano na dystansie 10 partii, ale gdy któryś z uczestników osiągnął 5,5 punktu mecz przerywano.

W dniach 25 czerwca – 15 lipca w największej sali Centralnego Domu Armii Sowieckiej w Moskwie odbył się półfinałowy mecz pretendentów, w którym Korcznoj pokonał Tala w stosunku 5,5 : 4,5.

W dniach 5 – 20 lipca w Malmö odbył się półfinałowy mecz pretendentów, w którym Spasski pokonał Larsena w stosunku 5,5 : 2,5. Nie ulega wątpliwości, że zwyciężając w Hawanie, Winnipeg, Sousse, Palma de Mallorca i Monte Carlo Bent Larsen dokonał wielkiego wyczynu, ale gra w turnieju, to nie to samo co w meczu z jednym przeciwnikiem. Mimo to rozmiar porażki Larsena wzbudził wielkie zdziwienie świata szachowego. Po pierwszych trzech partiach Spasski prowadził 3,0 : 0,0 i praktycznie było po „wszystkim”.

15 lipca w Warszawie odbyły się mecze eliminacyjne do drużyny olimpijskiej, w których padły wyniki: Adamski – Witkowski 3,0 : 1,0 i Schmidt – Lewi 3,5 : 1,5. Zatem dwa wolne wakaty uzupełnili Jan Adamski i Włodzimierz Schmidt.

VI turniej pamięci Rubinsteina rozegrano w Polanicy Zdroju w dniach 3 – 28 sierpnia. Wyniki: 1. Smysłow (ZSRR) 11,5 punktu z 15 partii, 2. Kavalek (Czechosłowacja) 10,5 p., 3 – 5. Doda (Polska), Padewski (Bułgaria) i Simagin (ZSRR) po 9 p., 6. Jansa (Czechosłowacja) 8,5 p., 7 – 8. Adamski i Schmidt (obaj Polska) po 8 p., 9. Pietzsch (NRD) 7,5 p., 10 – 11. Kostro (Polska) i Soos (Rumunia) po 7 p., 12 – 13. Bilek i Forintos (obaj Węgry) po 6,5 p., 14. Golz (NRD) 5 p., 15. Grąbczewski 4 p. i Bednarski (obaj Polska) 3 p.

VIII turniej IBM w Amsterdamie odbył się w dniach 16 lipca – 3 sierpnia. Wyniki: 1. Kavalek (Czechosłowacja) 10,5 p., 2. Bronstein (ZSRR) 10 p., 3 – 7. Cirić (Jugosławia), Langeweg (Holandia), Lengyel (Węgry), Ree (Holandia) i Szamkowicz (ZSRR) po 8,5 p., 8 – 9. Donner (Holandia) i Ivkov (Jugosławia) po 8 p., 10 – 11. Kotow (ZSRR) i Marović (Jugosławia) po 7,5 p., 12. Bilek (Węgry) 7 p., 13. Bouwmeester 6 p., 14. Jongsma 5 p., 15. Kuijpers 4,5 p. i 16. Zuidema (wszyscy Holandia) 3,5 p.

II Turniej solidarności Skopje – Ohrid miał większą i silniejszą obsadę od zeszłorocznego. Rozegrany został w dniach 10 lipca – 5 sierpnia. Oto wyniki: 1. Portisch (Węgry) 14,5 punktu z 19 partii, 2. Geller 13,5 p., 3. Poługajewski (obaj ZSRR) 13 p., 4. Hort (Czechosłowacja) 12,5 p., 5. Matulović 11,5 p., 6 – 8. Gligorić (obaj Jugosławia), Sawon (ZSRR) i Uhlmann (NRD) po 11 p., 9 – 10. Matanović i Minić po 10,5 p., 11. Parma (wszyscy Jugosławia) 10 p., 12. Gheorghiu (Rumunia) 9,5 p. itd.

W dniach 6 – 26 września w „Październikowym Domu Kultury” w Kijowie odbył się finałowy mecz pretendentów, w którym Spasski pokonał Korcznoja w stosunku 6,5 : 3,5. Tym razem grano na dystansie 12 partii, ale przekroczenie 6,5 punktu automatycznie kończyło mecz. W przewidzianym w 1969 roku meczu o mistrzostwo świata Borys Spasski miał walczyć z ówczesnym mistrzem świata Tigranem Petrosjanem.

Przyjacielska rozmowa Gellera (po lewej) z Najdorfem – Lugano 1968
Zdjęcie: „Szachy” numer 1/1969