- W empik go
Zadanie historii literatury polskiej - ebook
Zadanie historii literatury polskiej - ebook
Klasyka na e-czytnik to kolekcja lektur szkolnych, klasyki literatury polskiej, europejskiej i amerykańskiej w formatach ePub i Mobi. Również miłośnicy filozofii, historii i literatury staropolskiej znajdą w niej wiele ciekawych tytułów.
Seria zawiera utwory najbardziej znanych pisarzy literatury polskiej i światowej, począwszy od Horacego, Balzaca, Dostojewskiego i Kafki, po Kiplinga, Jeffersona czy Prousta. Nie zabraknie w niej też pozycji mniej znanych, pióra pisarzy średniowiecznych oraz twórców z epoki renesansu i baroku.
Kategoria: | Klasyka |
Zabezpieczenie: | brak |
Rozmiar pliku: | 218 KB |
FRAGMENT KSIĄŻKI
Rozpatrując dwuwiekowe niemal koleje pracy nad dziejami literatury polskiej, dostrzegamy w niej trzy periody stanowiące, jak o tym świadczy historia nauk, konieczne stopnie w rozwoju, każdej umiejętności.
Zawiązkiem pracy naukowej w danym zakresie jest wydzielenie istniejących, lecz nie wyróżnionych dotąd faktów, bądź ze związku z innymi grupami faktów, z jakimi zwykle je łączono, bądź wprost z chaosu otaczających nas szczegółów.
Dla dziejów literatury polskiej moment ten przypadł w początkach XVIII wieku.
Starowolski, najznakomitszy przedstawiciel polskiej uczoności w w. XVII, przyznaje znaczenie jedynie samym postaciom pisarzy i uczonych, uświetniających swymi zdolnościami i pracami epokę, w której żyli i społeczeństwo, które ich wydało. Zbiera on starannie i ogłasza zarówno biografie zasłużonych mężów (Hecatontas) jak i same dokumenty biograficzne. (Napisy nagrobkowe wydane pt. Monumenta Sarmatorum).
Dostrzeżenie w pomnikach literatury polskiej zabytków odrębnej natury, uznanie historycznej i naukowej wartości tych zabytków, troskliwe gromadzenie i opisywanie ich zawdzięczamy grupie zbieraczy i pracowników, występujących wśród światłego i zamożnego mieszczaństwa pruskiego przez cały ciąg XVIII wieku.
Niszczone i rozpraszane ciągłymi burzami wojennymi, lekceważone przy obniżeniu poziomu umysłowego w zbledniałym społeczeństwie, znalazły pomniki rozkwitu literatury w. XVI bezpieczny przytułek w domach dostojników miejskich, pastorów, profesorów Gdańska, Elbląga, Torunia i Królewca. Prąd reformacyjnych i humanistycznych idei, odbijający się w literaturze złotego wieku, jednał jej sympatie i szacunek protestanckiej inteligencji mieszczaństwa, o którego pojęciach i uczuciach obywatelskich świadczą liczne prace z zakresu historii, literatury i prawa polskiego.
Pisma Hoppiusa (1707), Brauna, Hoffmanna i całego zastępu bibliofilów, bibliografów, historyków, prawników, teologów stwierdzają, jak gorliwie gromadzono i starannie porządkowano już w pierwszej połowie XVIII w. materiał historyczny i piśmienniczy. Współcześnie z tym ruchem rozszerza się po dworach magnackich dyletantyzm więcej artystycznej niż literackiej lub naukowej natury, płynący częściej z naśladownictwa i próżności niż z istotnych upodobań. Podczas gdy większość panów gromadzi meble kosztowne, brązy, porcelany, marmury, obrazy, wydania zbytkowne obcych autorów, organizuje orkiestry, trupy śpiewaków, aktorów, zakłada wspaniałe parki, inni, nieliczni naturalnie, zwracają się do zabytków, narodowej przeszłości, zbierają księgi, rękopisy, dokumenty.
Bibliofilstwo panów polskich musiało szukać oparcia w doświadczeniu i erudycji pruskich zbieraczy i uczonych. Pierwsze pismo Załuskiego Programma litterarium (1731), będące odezwą o pomoc w zbieraniu i opisaniu całego literackiego spadku przeszłości, wyszło powtórnie w Gdańsku w r. 1743, w przekładzie łacińskim Jerzego Schulza, profesora toruńskiego. Zasłużony bibliotekarz Załuskiego i znakomity bibliograf, Janocki, pochodził z kół tego niemiecko-polskiego mieszczaństwa. Uczony Mitzler de Kolof zostaje również w ścisłych stosunkach z Załuskim.
Przez cały wiek XVIII i pierwszą ćwierć XIX trwa ta podwójna i wzajemnie uzupełniająca się praca – zbieraczy i bibliografów.. Gromadzą książki za przykładem Załuskiego nie tylko panowie, ale i mieszczańscy bibliofile w Warszawie i Krakowie; nad bibliografią pracują przeważnie uczeni niemieckiego pochodzenia jak Linde, Bandtkie, Lelewel i wreszcie Bentkowski, który chociaż Polak urodzeniem, pod wpływem wychowania i pobytu w niemieckim otoczeniu nabył wydatnych cech niemieckiego pedagoga i uczonego.
Bentkowskiego Historia literatury polskiej wystawiona w spisie dzieł drukiem ogłoszonych (1814) zamyka stuletni okres gromadzenia, i katalogowania drukowanych i rękopiśmiennych zabytków. Streszcza ona i porządkuje rezultaty łacińskich, niemieckich i polskich opracowań bibliografii pojedynczych działów, dając przez to całość materiału faktycznego. Panujące podówczas pojęcia o poezji i literaturze, a przy tym pierwotne przeznaczenie książki, mającej stanowić podręcznik dla młodzieży szkolnej, wskazały Bentkowskiemu jako naturalną podstawę systematycznej klasyfikacji materiału, podziały prozaiki i poetyki.
Jako wychowaniec niemieckiego uniwersytetu, ma on dość trafne pojęcia o warunkach dziejowego rozwoju życia umysłowego.. We wstępnej części dzieła rozpatruje kolejno te czynniki polityczne, społeczne, umysłowe, które oddziaływały przyjaźnie na rozwój literatury polskiej, a następnie wylicza i charakteryzuje szkodliwe dla niej wpływy. Na kolejnym występowaniu i przewadze takich pożytecznych i szkodliwych czynników, opiera swój podział na okresy. W samej pracy przecież nie posiłkuje się w przedstawieniu i ocenie faktów pojęciami wyłożonymi we wstępie i nie dzieli materiału na podstawie proponowanych okresów.
Współcześnie prawie z okazaniem się dzieła Bentkowskiego wielkie wstrząśnienie polityczne (wyprawa 1812 r. i upadek Napoleona), w połączeniu z rozkwitem wyższych studiów za sprawą uczonych i uzdolnionych profesorów uniwersytetu wileńskiego, wywołało w duszach młodego pokolenia nowe, bogate ugrupowanie pojęć, dostarczyło wyobraźni zasobu świeżych obrazów i spotęgowało siłę i śmiałość uczucia uszlachetnionego wyższymi pojęciami i wyegzaltowanego pod działaniem nowych, świetnych widoków rozległego pola działalności literackiej i narodowej. Widownią zarówno wielkiego dziejowego dramatu, jak wspaniałego rozkwitu nowej poezji były obszary Rusi litewskiej i Mazowsza, budzące się po raz pierwszy do bujniejszego życia duchowego.