-
W empik go
Zapomniany człowiek - ebook
Wydawnictwo:
Data wydania:
30 października 2022
Format ebooka:
EPUB
Format
EPUB
czytaj
na czytniku
czytaj
na tablecie
czytaj
na smartfonie
Jeden z najpopularniejszych formatów e-booków na świecie.
Niezwykle wygodny i przyjazny czytelnikom - w przeciwieństwie do formatu
PDF umożliwia skalowanie czcionki, dzięki czemu możliwe jest dopasowanie
jej wielkości do kroju i rozmiarów ekranu. Więcej informacji znajdziesz
w dziale Pomoc.
Multiformat
E-booki w Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu.
Oznacza to, że po dokonaniu zakupu, e-book pojawi się na Twoim koncie we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu.
Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu.
Format
PDF
czytaj
na laptopie
czytaj
na tablecie
Format e-booków, który możesz odczytywać na tablecie oraz
laptopie. Pliki PDF są odczytywane również przez czytniki i smartfony,
jednakze względu na komfort czytania i brak możliwości skalowania
czcionki, czytanie plików PDF na tych urządzeniach może być męczące dla
oczu. Więcej informacji znajdziesz w dziale Pomoc.
Multiformat
E-booki w Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu.
Oznacza to, że po dokonaniu zakupu, e-book pojawi się na Twoim koncie we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu.
Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu.
Format
MOBI
czytaj
na czytniku
czytaj
na tablecie
czytaj
na smartfonie
Jeden z najczęściej wybieranych formatów wśród czytelników
e-booków. Możesz go odczytać na czytniku Kindle oraz na smartfonach i
tabletach po zainstalowaniu specjalnej aplikacji. Więcej informacji
znajdziesz w dziale Pomoc.
Multiformat
E-booki w Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu.
Oznacza to, że po dokonaniu zakupu, e-book pojawi się na Twoim koncie we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu.
Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu.
Multiformat
E-booki sprzedawane w księgarni Virtualo.pl dostępne są w opcji
multiformatu - kupujesz treść, nie format. Po dodaniu e-booka do koszyka
i dokonaniu płatności, e-book pojawi się na Twoim koncie w Mojej
Bibliotece we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego
tytułu. Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na
karcie produktu przy okładce. Uwaga: audiobooki nie są objęte opcją
multiformatu.
czytaj
na laptopie
Pliki PDF zabezpieczone watermarkiem możesz odczytać na dowolnym
laptopie po zainstalowaniu czytnika dokumentów PDF. Najpowszechniejszym
programem, który umożliwi odczytanie pliku PDF na laptopie, jest Adobe
Reader. W zależności od potrzeb, możesz zainstalować również inny
program - e-booki PDF pod względem sposobu odczytywania nie różnią
niczym od powszechnie stosowanych dokumentów PDF, które odczytujemy
każdego dnia.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
czytaj
na tablecie
Aby odczytywać e-booki na swoim tablecie musisz zainstalować specjalną
aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego,
który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. Bluefire
dla EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
czytaj
na czytniku
Czytanie na e-czytniku z ekranem e-ink jest bardzo wygodne i nie męczy
wzroku. Pliki przystosowane do odczytywania na czytnikach to przede
wszystkim EPUB (ten format możesz odczytać m.in. na czytnikach
PocketBook) i MOBI (ten fromat możesz odczytać m.in. na czytnikach Kindle).
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
czytaj
na smartfonie
Aby odczytywać e-booki na swoim smartfonie musisz zainstalować specjalną
aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego,
który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. iBooks dla
EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
Czytaj fragment
Pobierz fragment
Pobierz fragment w jednym z dostępnych formatów
LUB
24,99 zł za tytuł
Tytuł dostępny w abonamencie Empik Go już od 24,99 zł / 30 dni
Sprawdź
Słuchaj i czytaj w abonamencie Go Standard już za 24,99 zł / 30 dni. Subskrypcja Go Standard daje możliwość dodania do biblioteki 3 dowolne tytuły w danym okresie rozliczeniowym (30 dni). Wybierasz z ponad 200 tys. audiobooków, ebooków i podcastów.
Zapomniany człowiek - ebook
"Zapomniany człowiek to człowiek, o którym „nigdy się nie myśli”. Zapomniany człowiek „jest ofiarą reformatorów, myślicieli społecznych i dobroczyńców”, którzy, widząc, że komuś dzieje się krzywda, stwierdzają, że państwo powinno się tym zająć. Zapomniany człowiek „jest prostym, uczciwym robotnikiem, gotowym zarabiać na życie produktywną pracą”, ignorowanym, bo „nie prosi o żadne przysługi”. I to zapomniany człowiek za wszystkie te pomysły płaci – „wszystkie ciężary spadają na niego”." – fragment z przedmowy do wydania polskiego
O autorze:
William Graham Sumner (1840–1910) – jeden z ojców socjologii, filozof polityczny, profesor Uniwersytetu Yale, klasyczny liberał i leseferysta, autor licznych prac na temat etyki, historii Stanów Zjednoczonych, historii gospodarczej, teorii polityki, socjologii i antropologii.
| Kategoria: | Ekonomia |
| Zabezpieczenie: | brak |
| ISBN: | 978-83-65086-44-0 |
| Rozmiar pliku: | 774 KB |
FRAGMENT KSIĄŻKI
_PRZEDMOWA_
Inspiracją dla przetłumaczenia i wydania tego krótkiego eseju są wykłady śp. Witolda Kwaśnickiego – profesora, który wykształcił całe zastępy ekonomistów szukających rozwiązań w wolnym rynku, a nie w nowych regulacjach i innych formach interwencjonizmu. Witek wpajał swoim studentom, by przy ocenie wszelkich politycznych propozycji mieli na uwadze nie tylko bezpośrednie ich konsekwencje, lecz także konsekwencje pośrednie i dalsze. Stąd obok Frédérica Bastiata (_Co widać i_ _czego nie widać_) i Henry’ego Hazlitta (_Ekonomia w_ _jednej lekcji_) na pierwszym wykładzie z mikroekonomii zawsze pojawiał się William Graham Sumner i jego _Zapomniany człowiek_.
Witek pytał retorycznie: kto jak nie ekonomiści powinien zadbać o zapomnianego człowieka? Uważał, że troska o niego powinna być dla nas, ekonomistów, zadaniem priorytetowym. Jego esej z 2006 roku pt. _Zapomniany podatnik_ zamieściliśmy na końcu tej broszurki.
Zapomniany człowiek to człowiek, o którym „nigdy się nie myśli”. Zapomniany człowiek „jest ofiarą reformatorów, myślicieli społecznych i dobroczyńców”, którzy, widząc, że komuś dzieje się krzywda, stwierdzają, że państwo powinno się tym zająć. Zapomniany człowiek „jest prostym, uczciwym robotnikiem, gotowym zarabiać na życie produktywną pracą”, ignorowanym, bo „nie prosi o żadne przysługi”. I to zapomniany człowiek za wszystkie te pomysły płaci – „wszystkie ciężary spadają na niego”.
Gdy Sumner pisał swój esej w 1883 roku, wydatki publiczne w Stanach Zjednoczonych nie zbliżały się nawet do poziomu 10 procent produktu krajowego brutto. Obecnie amerykańskie państwo na wszystkich szczeblach – federalnym, stanowym i lokalnym – pochłania około jednej trzeciej PKB. W Unii Europejskiej w 2021 roku wydatki publiczne stanowiły średnio ponad połowę PKB – nie jest to efekt jakiegoś wielkiego skoku spowodowanego pandemią, bo wcześniej państwa członkowskie UE wydawały niewiele mniej.
W Polsce wydatki publiczne są niższe od unijnej średniej, co nie oznacza, że są niskie – przekraczają bowiem 40 procent PKB. Największą kategorią wydatków polskiego państwa nie są wydatki na obronę narodową, bezpieczeństwo wewnętrzne i sądownictwo, ochronę zdrowia, Kościół czy nawet administrację. Najwięcej wydaje się w Polsce na tzw. ochronę socjalną – emerytury i renty (w tym „trzynastki” i „czternastki”, a być może niedługo też „piętnastki”), 500+, 300+ i różne inne formy „wsparcia”. Łącznie ta kategoria stanowi ponad jedną trzecią wydatków publicznych.
Z perspektywy czasu można by uznać za zrozumiałe, że zapomniany człowiek pozostawał zapomniany, gdy Sumner próbował zwrócić uwagę opinii publicznej na jego los. Wszak, jak wspomniałem, wydatki amerykańskiego państwa stanowiły wtedy raptem kilka procent PKB. Ale teraz, gdy np. w Polsce wydatki publiczne są w stosunku do rozmiarów gospodarki wielokrotnie wyższe, wydawać by się mogło, że powinno być inaczej.
Politycy chętnie wykorzystują niewiedzę ludzi, jeśli chodzi o płacone podatki. Fakt, iż w przypadku np. umów o pracę pracodawca potrąca całość podatków i składek płaconych przez pracownika, sprawia, że ten ostatni nigdy tych pieniędzy, które _de facto_ oddaje państwu, nie ma na swoim koncie. Nie odnosi więc wrażenia, że cokolwiek państwu jest zmuszony zapłacić. Stąd później wyniki sondaży wskazujące, iż ponad 20 procent badanych uważa, że nie płaci żadnych podatków, a prawie 40 procent sądzi, że program 500+ jest finansowany albo z pieniędzy rządowych, albo z podatków, ale płaconych przez kogoś innego.
W zaciemnieniu obrazu tego, kto w ostatecznym rozrachunku finansuje państwowe programy, swój udział ma też to, na czym skupia się debata publiczna. W kontekście istniejących i proponowanych wydatków zwykle porusza się kwestię tego, czy budżet na nie stać. Tymczasem o wiele istotniejsze powinno być pytanie, czy podatki płacone przez ludzi nie są za wysokie. Przecież żeby budżet było na cokolwiek stać, państwo musi najpierw zebrać odpowiednią kwotę w podatkach albo się zadłużyć (co oznacza wyższe niż w przeciwnym razie podatki w przyszłości). Niestety świadomość tego niknie w zalewie informacji o idących w miliardy złotych wydatkach państwa. Jednak koniec końców wszystkie te wydatki finansuje zapomniany człowiek.
Jak obrazowo opisał to Frédéric Bastiat: „Państwo nie jest i nie może być istotą jednoręczną. Posiada dwie ręce: jedną do brania, drugą do dawania. Innymi słowy, rękę surową i rękę łagodną. Działanie tej drugiej jest z konieczności podporządkowane działaniu tej pierwszej”. Oczywiście politycy chętnie eksponują „rękę łagodną”, ukrywając przy tym „rękę surową”. Przykłady?
Przez kilka ostatnich lat słyszeliśmy, że rząd ma pieniądze na politykę społeczną dzięki „skutecznej walce z mafiami vatowskimi”. Pomijając fakt, że tzw. uszczelnienie VAT przyniosło budżetowi wzrost wpływów o kilkanaście miliardów złotych rocznie, a 500+ wraz z „trzynastkami” i „czternastkami” kosztuje rocznie ponad 60 miliardów złotych (co pokazuje, że matematyka stojąca za tym twierdzeniem ewidentnie kuleje), trzeba zadać pytanie: dlaczego zamiast tworzyć nowe programy socjalne rząd nie wykorzystał tego, by po prostu obniżyć podatki (chociażby „tymczasowo” podwyższone ponad dekadę temu stawki VAT), a zamiast tego wprowadził nowe?
W ostatnich miesiącach z ust przedstawicieli opozycji słyszeliśmy, że państwo stać na 20-procentową podwyżkę wynagrodzeń dla pracowników sfery budżetowej. Skąd miałoby wziąć pieniądze? Z podatku inflacyjnego, gdyż z powodu inflacji „dziesiątki miliardów złotych więcej zapłacimy w podatkach”. I znowu to samo pytanie: dlaczego nie ulżyć ludziom obniżkami podatków, gdy galopujący wzrost cen każdego miesiąca pożera siłę nabywczą ich wynagrodzeń?
I w końcu przykład redystrybucji, która odbywa się poza sektorem publicznym. W połowie lipca prezydent Andrzej Duda podpisał ustawę o „wakacjach kredytowych”. Pracom nad nią towarzyszyła wyjątkowa w ostatnich latach polityczna jednomyślność. Ustawę poparło aż 453 posłów i 98 senatorów. Słynny rabuś Willie Sutton, zapytany o to, dlaczego napada na banki, miał odpowiedzieć: „bo tam właśnie są pieniądze”. Tym tropem poszli też politycy – zarówno partii rządzącej, jak i opozycji. Banki pieniądze mają, zyski sektora zapowiadają się rekordowe, więc nic nie stoi na przeszkodzie, by ulżyć dotkniętym rosnącymi ratami kredytobiorcom. Budżet nie ucierpi, za wszystko zapłacą banki.
Wydawać by się mogło, że sprawa jest oczywista: dłużnikowi należy współczuć, bo ciąży na nim obowiązek spłaty kredytu, a wierzyciel pieniądze ma, skoro był w stanie je pożyczyć. Powszechne wyobrażenia bywają jednak zwodnicze, a debata polityczna nad ustawą o „wakacjach kredytowych” tak bardzo skupiła się nad ustawianiem banków w roli kozłów ofiarnych, których można bezkarnie pozbawiać dochodów, że tylko te wyobrażenia utrwaliła.
Nawet pobieżne zapoznanie się z tym, w jaki sposób działają banki, pozwala jednak rozwiać to złudzenie. Banki co do zasady finansują się kapitałem obcym – głównie zobowiązaniami wobec podmiotów gospodarczych i gospodarstw domowych, które lokują w nich depozyty. Kiedy pozbawia się banki przychodów odsetkowych, te tracą środki na wypłatę odsetek od ulokowanych w nich oszczędności – również oszczędności deponowanych przez ludzi biednych i żyjących skromnie, odkładających na czarną godzinę czy z myślą o tym, by kiedyś w przyszłości mieć pieniądze na wkład własny na wymarzone mieszkanie. Wypłacanych przez banki odsetek nie da się oddzielić od odsetek od nich otrzymywanych: banki nie są skłonne ponosić kosztów wyższych od osiąganych przychodów.
Pojawiały się czasem głosy wskazujące na koszty, jakie w wyniku „wakacji kredytowych” mieliby ponieść deponenci i przyszli kredytobiorcy. Głosy te często zbywano jednak tym, że banki wcale oprocentowania lokat i kont oszczędnościowych nie podnoszą, za to chętnie podnoszą oprocentowanie kredytów. I tak utrwaliło się oczywiste kłamstwo, ze szkodą dla wielu deponentów, którzy nawet nie zdają sobie sprawy, że ich bank oferuje konto oszczędnościowe albo lokatę, oprocentowane na poziomie stopy referencyjnej NBP albo i wyżej, przez co trzymają oni dalej środki na nieoprocentowanym rachunku bieżącym.
Ale pojawiały się głosy o zapomnianych właścicielach banków. W debacie publicznej własność została już dawno temu w pełni utożsamiona z kontrolą, a tę, jeśli chodzi o największe banki komercyjne – jak powszechnie wiadomo – sprawuje albo państwo, albo kapitał zagraniczny. Finansowe konsekwencje tej kontroli ponoszą jednak wszyscy akcjonariusze, również ci, którzy posiadają po kilka akcji, tak samo jak wszyscy akcjonariusze ponoszą konsekwencje podatku bankowego, regulacji i „wakacji kredytowych”.
Kim są ci zapomniani właściciele banków? W pierwszej kolejności trzeba wymienić otwarte fundusze emerytalne, które na koniec 2021 roku posiadały bezpośrednio lub pośrednio (przez PZU, posiadające akcje Alior Banku i Pekao) akcje banków o wartości ponad 50 miliardów złotych, czyli ponad dwa razy więcej, niż wyniosła wartość akcji posiadanych bezpośrednio lub pośrednio przez Skarb Państwa (nieco ponad 24 miliardy złotych). To własność nie wielkich i bogatych instytucji finansowych, lecz 15 milionów przyszłych emerytów. Polacy posiadają akcje banków też samodzielnie, chociażby w wyniku różnych programów prywatyzacyjnych, do uczestniczenia w których zachęcały ich kolejne rządy. W końcu posiadają je, jeśli zdecydowali się zainwestować w polską giełdę w ramach tzw. trzeciego filara emerytalnego, w tym przez pracownicze plany kapitałowe. Do tych ostatnich nakłaniał, głosząc hasło „budowania oszczędności Polaków”, sam premier Mateusz Morawiecki, który w kwietniu tego roku, kiedy obwieścił, że „zmusi sektor bankowy” do pomagania kredytobiorcom, nie zająknął się nawet, że oznacza to, iż zapłacą za to również ponad dwa miliony uczestników promowanych wcześniej przez niego PPK.
Sumner pisze na koniec: „Zapomniany mężczyzna i zapomniana kobieta są duszą i sercem społeczeństwa. To oni powinni być na pierwszym miejscu, to o nich powinniśmy zawsze pamiętać. Jeśli już potrzeba reform społecznych, niechże wreszcie będą to programy uwolnienia zapomnianego człowieka choć od części obarczających go ciężarów”. Za rok mają się odbyć w Polsce wybory parlamentarne, które zawsze są dobrą okazją do łechtania wyborców obietnicami kolejnych dodatków i tarcz bez wspominania o nowych daninach, opłatach i podatkach. Już rozpoczęty festiwal obietnic potwierdza prawdziwość słów Bastiata, że „państwo to wielka fikcja, dzięki której każdy usiłuje żyć kosztem innych”. Ale może ktoś wreszcie przypomni sobie o zapomnianym człowieku?
Marcin Zieliński
wrzesień 2022 rokuPUBLIKACJE WYDAWNICTWA INSTYTUTU MISESA:
UKAZAŁY SIĘ:
Ludwig von Mises, _Ludzkie działanie_, 2007, 2011
Jesús Huerta de Soto, _Pieniądz, kredyt bankowy i_ _cykle koniunkturalne_, 2009, 2011
Murray N. Rothbard, _Wielki Kryzys w_ _Ameryce_, 2010
_Pod prąd głównego nurtu ekonomii_ (red. Mateusz Machaj), 2010
_Austriacy o_ _standardzie złota_ (red. Llewellyn Rockwell), 2011
Philipp Bagus, _Tragedia euro_, 2011
Ludwig von Mises, _Teoria a_ _historia_, Instytut Misesa–Wydawnictwo Naukowe PWN, 2011
Ludwig von Mises, _Kalkulacja ekonomiczna w_ _socjalizmie_, 2011
Jesús Huerta de Soto, _Socjalizm, rachunek ekonomiczny i_ _funkcja przedsiębiorcza_, 2011
Adam Heydel, _Dzieła zebrane_, 2011
Henry Hazlitt, _Ekonomia w_ _jednej lekcji_, 2012
Mateusz Machaj, _Kapitalizm, socjalizm i_ _prawa własności_, 2013
Jörg Guido Hülsmann, _Etyka produkcji pieniądza_, 2014
Friedrich August von Hayek, _Pieniądz i_ _kryzysy_, 2014
Hans-Hermann Hoppe, _Teoria socjalizmu i_ _kapitalizmu_, 2015
Murray N. Rothbard, _Ekonomiczny punkt widzenia_, 2015
Eugen von Böhm-Bawerk, Ludwig von Mises, Murray N. Rothbard, _Marksizm. Krytyka_, 2016
Radosław Wojtyszyn, _Doktryna polityczna i_ _prawna Murraya Newtona Rothbarda_, 2017
Nicolai J. Foss, Peter G. Klein, _Organizowanie działania przedsiębiorczego. Nowe spojrzenie na firmę_, 2017
Murray N. Rothbard, _Ekonomia wolnego rynku_, Fijorr Publishing-Instytut Misesa, 2017
Deirdre N. McCloskey, _Burżuazyjna godność. Dlaczego ekonomia nie potrafi wyjaśnić współczesnego świata?_, 2017
Ludwig von Mises, _Rząd wszechmogący. Narodziny państwa totalnego i_ _wojny totalnej_, 2018
Michael Huemer, _Problem władzy politycznej. O_ _przymusie i_ _posłuszeństwie_, 2019
Mateusz Machaj, _Gwiezdne wojny a_ _filozofia polityki. Powstanie i_ _upadek pierwszego imperium galaktycznego_, Fijorr Publishing-Instytut Misesa, 2019
O INSTYTUCIE MISESA
Instytut Ludwiga von Misesa, ufundowany we Wrocławiu w sierpniu 2003 r., jest niezależnym ośrodkiem badawczo-edukacyjnym, odwołującym się do tradycji austriackiej szkoły ekonomii, dorobku klasycznego liberalizmu oraz libertariańskiej myśli politycznej. Patronem organizacji jest jeden z najwybitniejszych ekonomistów w historii – Ludwig von Mises. Od 2006 r. jesteśmy organizacją pożytku publicznego.
NASZA MISJA I DZIAŁALNOŚĆ
Celem Instytutu Misesa jest zwiększenie wiedzy społeczeństwa na temat procesów ekonomicznych i instytucji gospodarki rynkowej. Pragniemy żyć w kraju o prężnej gospodarce opartej na własności prywatnej i odpowiedzialności, gdzie podstawą funkcjonowania społeczeństwa będzie dobrowolna i pokojowa współpraca międzyludzka.
Wierzymy, że najlepszymi metodami urzeczywistnienia naszych celów są rzetelna edukacja i merytoryczna argumentacja w dyskusji. Dlatego wydajemy książki, udostępniamy liczne teksty naukowe na stronie www.mises.pl, prowadzimy lekcje, wykłady i seminaria. Publikujemy także raporty, komentarze i teksty publicystyczne. Wszystkie te działania wymagają nakładów – czasu i pieniędzy.
JAK MOŻESZ POMÓC?
1. PRZEKAZAĆ DAROWIZNĘ:
- Bezpośrednio na konto:
Instytut Edukacji Ekonomicznej im. Ludwiga von Misesa
50-224 Wrocław, pl. Strzelecki 20
Nr konta 19 2130 0004 2001 0253 7975 0001
- Skorzystać z formularza na stronie www.mises.pl/przekaz-darowizne (możliwość płatności przelewem elektronicznym, kartą kredytową bądź systemem Pay-Pal).
Darowiznę można także odliczyć od podstawy opodatkowania.
2. PRZEKAZAĆ 1% PODATKU DOCHODOWEGO:
Szczegóły na stronie: www.mises.pl/wsparcie/1-procent/
3. PRACOWAĆ JAKO PRAKTYKANT, WOLONTARIUSZ LUB WSPÓŁPRACOWNIK:
Zainteresowane osoby prosimy o kontakt pod adresem: [email protected] lub [email protected].
Inspiracją dla przetłumaczenia i wydania tego krótkiego eseju są wykłady śp. Witolda Kwaśnickiego – profesora, który wykształcił całe zastępy ekonomistów szukających rozwiązań w wolnym rynku, a nie w nowych regulacjach i innych formach interwencjonizmu. Witek wpajał swoim studentom, by przy ocenie wszelkich politycznych propozycji mieli na uwadze nie tylko bezpośrednie ich konsekwencje, lecz także konsekwencje pośrednie i dalsze. Stąd obok Frédérica Bastiata (_Co widać i_ _czego nie widać_) i Henry’ego Hazlitta (_Ekonomia w_ _jednej lekcji_) na pierwszym wykładzie z mikroekonomii zawsze pojawiał się William Graham Sumner i jego _Zapomniany człowiek_.
Witek pytał retorycznie: kto jak nie ekonomiści powinien zadbać o zapomnianego człowieka? Uważał, że troska o niego powinna być dla nas, ekonomistów, zadaniem priorytetowym. Jego esej z 2006 roku pt. _Zapomniany podatnik_ zamieściliśmy na końcu tej broszurki.
Zapomniany człowiek to człowiek, o którym „nigdy się nie myśli”. Zapomniany człowiek „jest ofiarą reformatorów, myślicieli społecznych i dobroczyńców”, którzy, widząc, że komuś dzieje się krzywda, stwierdzają, że państwo powinno się tym zająć. Zapomniany człowiek „jest prostym, uczciwym robotnikiem, gotowym zarabiać na życie produktywną pracą”, ignorowanym, bo „nie prosi o żadne przysługi”. I to zapomniany człowiek za wszystkie te pomysły płaci – „wszystkie ciężary spadają na niego”.
Gdy Sumner pisał swój esej w 1883 roku, wydatki publiczne w Stanach Zjednoczonych nie zbliżały się nawet do poziomu 10 procent produktu krajowego brutto. Obecnie amerykańskie państwo na wszystkich szczeblach – federalnym, stanowym i lokalnym – pochłania około jednej trzeciej PKB. W Unii Europejskiej w 2021 roku wydatki publiczne stanowiły średnio ponad połowę PKB – nie jest to efekt jakiegoś wielkiego skoku spowodowanego pandemią, bo wcześniej państwa członkowskie UE wydawały niewiele mniej.
W Polsce wydatki publiczne są niższe od unijnej średniej, co nie oznacza, że są niskie – przekraczają bowiem 40 procent PKB. Największą kategorią wydatków polskiego państwa nie są wydatki na obronę narodową, bezpieczeństwo wewnętrzne i sądownictwo, ochronę zdrowia, Kościół czy nawet administrację. Najwięcej wydaje się w Polsce na tzw. ochronę socjalną – emerytury i renty (w tym „trzynastki” i „czternastki”, a być może niedługo też „piętnastki”), 500+, 300+ i różne inne formy „wsparcia”. Łącznie ta kategoria stanowi ponad jedną trzecią wydatków publicznych.
Z perspektywy czasu można by uznać za zrozumiałe, że zapomniany człowiek pozostawał zapomniany, gdy Sumner próbował zwrócić uwagę opinii publicznej na jego los. Wszak, jak wspomniałem, wydatki amerykańskiego państwa stanowiły wtedy raptem kilka procent PKB. Ale teraz, gdy np. w Polsce wydatki publiczne są w stosunku do rozmiarów gospodarki wielokrotnie wyższe, wydawać by się mogło, że powinno być inaczej.
Politycy chętnie wykorzystują niewiedzę ludzi, jeśli chodzi o płacone podatki. Fakt, iż w przypadku np. umów o pracę pracodawca potrąca całość podatków i składek płaconych przez pracownika, sprawia, że ten ostatni nigdy tych pieniędzy, które _de facto_ oddaje państwu, nie ma na swoim koncie. Nie odnosi więc wrażenia, że cokolwiek państwu jest zmuszony zapłacić. Stąd później wyniki sondaży wskazujące, iż ponad 20 procent badanych uważa, że nie płaci żadnych podatków, a prawie 40 procent sądzi, że program 500+ jest finansowany albo z pieniędzy rządowych, albo z podatków, ale płaconych przez kogoś innego.
W zaciemnieniu obrazu tego, kto w ostatecznym rozrachunku finansuje państwowe programy, swój udział ma też to, na czym skupia się debata publiczna. W kontekście istniejących i proponowanych wydatków zwykle porusza się kwestię tego, czy budżet na nie stać. Tymczasem o wiele istotniejsze powinno być pytanie, czy podatki płacone przez ludzi nie są za wysokie. Przecież żeby budżet było na cokolwiek stać, państwo musi najpierw zebrać odpowiednią kwotę w podatkach albo się zadłużyć (co oznacza wyższe niż w przeciwnym razie podatki w przyszłości). Niestety świadomość tego niknie w zalewie informacji o idących w miliardy złotych wydatkach państwa. Jednak koniec końców wszystkie te wydatki finansuje zapomniany człowiek.
Jak obrazowo opisał to Frédéric Bastiat: „Państwo nie jest i nie może być istotą jednoręczną. Posiada dwie ręce: jedną do brania, drugą do dawania. Innymi słowy, rękę surową i rękę łagodną. Działanie tej drugiej jest z konieczności podporządkowane działaniu tej pierwszej”. Oczywiście politycy chętnie eksponują „rękę łagodną”, ukrywając przy tym „rękę surową”. Przykłady?
Przez kilka ostatnich lat słyszeliśmy, że rząd ma pieniądze na politykę społeczną dzięki „skutecznej walce z mafiami vatowskimi”. Pomijając fakt, że tzw. uszczelnienie VAT przyniosło budżetowi wzrost wpływów o kilkanaście miliardów złotych rocznie, a 500+ wraz z „trzynastkami” i „czternastkami” kosztuje rocznie ponad 60 miliardów złotych (co pokazuje, że matematyka stojąca za tym twierdzeniem ewidentnie kuleje), trzeba zadać pytanie: dlaczego zamiast tworzyć nowe programy socjalne rząd nie wykorzystał tego, by po prostu obniżyć podatki (chociażby „tymczasowo” podwyższone ponad dekadę temu stawki VAT), a zamiast tego wprowadził nowe?
W ostatnich miesiącach z ust przedstawicieli opozycji słyszeliśmy, że państwo stać na 20-procentową podwyżkę wynagrodzeń dla pracowników sfery budżetowej. Skąd miałoby wziąć pieniądze? Z podatku inflacyjnego, gdyż z powodu inflacji „dziesiątki miliardów złotych więcej zapłacimy w podatkach”. I znowu to samo pytanie: dlaczego nie ulżyć ludziom obniżkami podatków, gdy galopujący wzrost cen każdego miesiąca pożera siłę nabywczą ich wynagrodzeń?
I w końcu przykład redystrybucji, która odbywa się poza sektorem publicznym. W połowie lipca prezydent Andrzej Duda podpisał ustawę o „wakacjach kredytowych”. Pracom nad nią towarzyszyła wyjątkowa w ostatnich latach polityczna jednomyślność. Ustawę poparło aż 453 posłów i 98 senatorów. Słynny rabuś Willie Sutton, zapytany o to, dlaczego napada na banki, miał odpowiedzieć: „bo tam właśnie są pieniądze”. Tym tropem poszli też politycy – zarówno partii rządzącej, jak i opozycji. Banki pieniądze mają, zyski sektora zapowiadają się rekordowe, więc nic nie stoi na przeszkodzie, by ulżyć dotkniętym rosnącymi ratami kredytobiorcom. Budżet nie ucierpi, za wszystko zapłacą banki.
Wydawać by się mogło, że sprawa jest oczywista: dłużnikowi należy współczuć, bo ciąży na nim obowiązek spłaty kredytu, a wierzyciel pieniądze ma, skoro był w stanie je pożyczyć. Powszechne wyobrażenia bywają jednak zwodnicze, a debata polityczna nad ustawą o „wakacjach kredytowych” tak bardzo skupiła się nad ustawianiem banków w roli kozłów ofiarnych, których można bezkarnie pozbawiać dochodów, że tylko te wyobrażenia utrwaliła.
Nawet pobieżne zapoznanie się z tym, w jaki sposób działają banki, pozwala jednak rozwiać to złudzenie. Banki co do zasady finansują się kapitałem obcym – głównie zobowiązaniami wobec podmiotów gospodarczych i gospodarstw domowych, które lokują w nich depozyty. Kiedy pozbawia się banki przychodów odsetkowych, te tracą środki na wypłatę odsetek od ulokowanych w nich oszczędności – również oszczędności deponowanych przez ludzi biednych i żyjących skromnie, odkładających na czarną godzinę czy z myślą o tym, by kiedyś w przyszłości mieć pieniądze na wkład własny na wymarzone mieszkanie. Wypłacanych przez banki odsetek nie da się oddzielić od odsetek od nich otrzymywanych: banki nie są skłonne ponosić kosztów wyższych od osiąganych przychodów.
Pojawiały się czasem głosy wskazujące na koszty, jakie w wyniku „wakacji kredytowych” mieliby ponieść deponenci i przyszli kredytobiorcy. Głosy te często zbywano jednak tym, że banki wcale oprocentowania lokat i kont oszczędnościowych nie podnoszą, za to chętnie podnoszą oprocentowanie kredytów. I tak utrwaliło się oczywiste kłamstwo, ze szkodą dla wielu deponentów, którzy nawet nie zdają sobie sprawy, że ich bank oferuje konto oszczędnościowe albo lokatę, oprocentowane na poziomie stopy referencyjnej NBP albo i wyżej, przez co trzymają oni dalej środki na nieoprocentowanym rachunku bieżącym.
Ale pojawiały się głosy o zapomnianych właścicielach banków. W debacie publicznej własność została już dawno temu w pełni utożsamiona z kontrolą, a tę, jeśli chodzi o największe banki komercyjne – jak powszechnie wiadomo – sprawuje albo państwo, albo kapitał zagraniczny. Finansowe konsekwencje tej kontroli ponoszą jednak wszyscy akcjonariusze, również ci, którzy posiadają po kilka akcji, tak samo jak wszyscy akcjonariusze ponoszą konsekwencje podatku bankowego, regulacji i „wakacji kredytowych”.
Kim są ci zapomniani właściciele banków? W pierwszej kolejności trzeba wymienić otwarte fundusze emerytalne, które na koniec 2021 roku posiadały bezpośrednio lub pośrednio (przez PZU, posiadające akcje Alior Banku i Pekao) akcje banków o wartości ponad 50 miliardów złotych, czyli ponad dwa razy więcej, niż wyniosła wartość akcji posiadanych bezpośrednio lub pośrednio przez Skarb Państwa (nieco ponad 24 miliardy złotych). To własność nie wielkich i bogatych instytucji finansowych, lecz 15 milionów przyszłych emerytów. Polacy posiadają akcje banków też samodzielnie, chociażby w wyniku różnych programów prywatyzacyjnych, do uczestniczenia w których zachęcały ich kolejne rządy. W końcu posiadają je, jeśli zdecydowali się zainwestować w polską giełdę w ramach tzw. trzeciego filara emerytalnego, w tym przez pracownicze plany kapitałowe. Do tych ostatnich nakłaniał, głosząc hasło „budowania oszczędności Polaków”, sam premier Mateusz Morawiecki, który w kwietniu tego roku, kiedy obwieścił, że „zmusi sektor bankowy” do pomagania kredytobiorcom, nie zająknął się nawet, że oznacza to, iż zapłacą za to również ponad dwa miliony uczestników promowanych wcześniej przez niego PPK.
Sumner pisze na koniec: „Zapomniany mężczyzna i zapomniana kobieta są duszą i sercem społeczeństwa. To oni powinni być na pierwszym miejscu, to o nich powinniśmy zawsze pamiętać. Jeśli już potrzeba reform społecznych, niechże wreszcie będą to programy uwolnienia zapomnianego człowieka choć od części obarczających go ciężarów”. Za rok mają się odbyć w Polsce wybory parlamentarne, które zawsze są dobrą okazją do łechtania wyborców obietnicami kolejnych dodatków i tarcz bez wspominania o nowych daninach, opłatach i podatkach. Już rozpoczęty festiwal obietnic potwierdza prawdziwość słów Bastiata, że „państwo to wielka fikcja, dzięki której każdy usiłuje żyć kosztem innych”. Ale może ktoś wreszcie przypomni sobie o zapomnianym człowieku?
Marcin Zieliński
wrzesień 2022 rokuPUBLIKACJE WYDAWNICTWA INSTYTUTU MISESA:
UKAZAŁY SIĘ:
Ludwig von Mises, _Ludzkie działanie_, 2007, 2011
Jesús Huerta de Soto, _Pieniądz, kredyt bankowy i_ _cykle koniunkturalne_, 2009, 2011
Murray N. Rothbard, _Wielki Kryzys w_ _Ameryce_, 2010
_Pod prąd głównego nurtu ekonomii_ (red. Mateusz Machaj), 2010
_Austriacy o_ _standardzie złota_ (red. Llewellyn Rockwell), 2011
Philipp Bagus, _Tragedia euro_, 2011
Ludwig von Mises, _Teoria a_ _historia_, Instytut Misesa–Wydawnictwo Naukowe PWN, 2011
Ludwig von Mises, _Kalkulacja ekonomiczna w_ _socjalizmie_, 2011
Jesús Huerta de Soto, _Socjalizm, rachunek ekonomiczny i_ _funkcja przedsiębiorcza_, 2011
Adam Heydel, _Dzieła zebrane_, 2011
Henry Hazlitt, _Ekonomia w_ _jednej lekcji_, 2012
Mateusz Machaj, _Kapitalizm, socjalizm i_ _prawa własności_, 2013
Jörg Guido Hülsmann, _Etyka produkcji pieniądza_, 2014
Friedrich August von Hayek, _Pieniądz i_ _kryzysy_, 2014
Hans-Hermann Hoppe, _Teoria socjalizmu i_ _kapitalizmu_, 2015
Murray N. Rothbard, _Ekonomiczny punkt widzenia_, 2015
Eugen von Böhm-Bawerk, Ludwig von Mises, Murray N. Rothbard, _Marksizm. Krytyka_, 2016
Radosław Wojtyszyn, _Doktryna polityczna i_ _prawna Murraya Newtona Rothbarda_, 2017
Nicolai J. Foss, Peter G. Klein, _Organizowanie działania przedsiębiorczego. Nowe spojrzenie na firmę_, 2017
Murray N. Rothbard, _Ekonomia wolnego rynku_, Fijorr Publishing-Instytut Misesa, 2017
Deirdre N. McCloskey, _Burżuazyjna godność. Dlaczego ekonomia nie potrafi wyjaśnić współczesnego świata?_, 2017
Ludwig von Mises, _Rząd wszechmogący. Narodziny państwa totalnego i_ _wojny totalnej_, 2018
Michael Huemer, _Problem władzy politycznej. O_ _przymusie i_ _posłuszeństwie_, 2019
Mateusz Machaj, _Gwiezdne wojny a_ _filozofia polityki. Powstanie i_ _upadek pierwszego imperium galaktycznego_, Fijorr Publishing-Instytut Misesa, 2019
O INSTYTUCIE MISESA
Instytut Ludwiga von Misesa, ufundowany we Wrocławiu w sierpniu 2003 r., jest niezależnym ośrodkiem badawczo-edukacyjnym, odwołującym się do tradycji austriackiej szkoły ekonomii, dorobku klasycznego liberalizmu oraz libertariańskiej myśli politycznej. Patronem organizacji jest jeden z najwybitniejszych ekonomistów w historii – Ludwig von Mises. Od 2006 r. jesteśmy organizacją pożytku publicznego.
NASZA MISJA I DZIAŁALNOŚĆ
Celem Instytutu Misesa jest zwiększenie wiedzy społeczeństwa na temat procesów ekonomicznych i instytucji gospodarki rynkowej. Pragniemy żyć w kraju o prężnej gospodarce opartej na własności prywatnej i odpowiedzialności, gdzie podstawą funkcjonowania społeczeństwa będzie dobrowolna i pokojowa współpraca międzyludzka.
Wierzymy, że najlepszymi metodami urzeczywistnienia naszych celów są rzetelna edukacja i merytoryczna argumentacja w dyskusji. Dlatego wydajemy książki, udostępniamy liczne teksty naukowe na stronie www.mises.pl, prowadzimy lekcje, wykłady i seminaria. Publikujemy także raporty, komentarze i teksty publicystyczne. Wszystkie te działania wymagają nakładów – czasu i pieniędzy.
JAK MOŻESZ POMÓC?
1. PRZEKAZAĆ DAROWIZNĘ:
- Bezpośrednio na konto:
Instytut Edukacji Ekonomicznej im. Ludwiga von Misesa
50-224 Wrocław, pl. Strzelecki 20
Nr konta 19 2130 0004 2001 0253 7975 0001
- Skorzystać z formularza na stronie www.mises.pl/przekaz-darowizne (możliwość płatności przelewem elektronicznym, kartą kredytową bądź systemem Pay-Pal).
Darowiznę można także odliczyć od podstawy opodatkowania.
2. PRZEKAZAĆ 1% PODATKU DOCHODOWEGO:
Szczegóły na stronie: www.mises.pl/wsparcie/1-procent/
3. PRACOWAĆ JAKO PRAKTYKANT, WOLONTARIUSZ LUB WSPÓŁPRACOWNIK:
Zainteresowane osoby prosimy o kontakt pod adresem: [email protected] lub [email protected].
więcej..
