Zarządzanie innowacjami i transferem technologii - ebook

ROZDZIAŁ 3 Działalność innowacyjna a TPP i B+R

Mówiąc o ogólnie rozumianej problematyce technicznej, w tym także pracach prowadzonych w przemyśle nad nowym produktem czy procesem wytwórczym, często używamy zamiennie takich pojęć jak:

- techniczne przygotowanie produkcji (TPP),
- prace badawczo-rozwojowe (B+R),
- działalność innowacyjna.

Chociaż dla laika pojęcia te pod względem znaczeniowym mogą być równoważne, to dla osób zajmujących się na co dzień problematyką z zakresu postępu technicznego, prac naukowo-badawczych czy wdrożeniowych łączenie tych pojęć musi budzić uzasadniony sprzeciw, bo zarówno zakres działań, jak i szczegółowość poruszanych zagadnień objętych przez te pojęcia jest różna.

Niżej zostaną przedstawione i omówione (na podstawie literatury krajowej i zagranicznej) ww. pojęcia, a następnie zostaną wskazane ich elementy wspólne oraz różniące.

3.1. Techniczne przygotowanie produkcji

Według M. Dworczyka przez techniczne przygotowanie produkcji rozumie się zespół następujących działań:

1. Prace naukowo-badawcze ukierunkowane na nowe wyroby, materiały, procesy wytwórcze oraz metody wytwarzania.

2. Prace projektowe dotyczące nowych wyrobów, procesów technologicznych, oprzyrządowania produkcji i specjalnych urządzeń produkcyjnych.

3. Prace związane z opracowywaniem normatywów technicznych oraz emitowaniem niezbędnej dokumentacji technicznej.

4. Prace związane z rozruchem i opanowywaniem nowej produkcji oraz nowych metod produkcji.

5. Prace związane z bieżącą obsługą produkcji i doskonaleniem już wytwarzanych wyrobów.

Według M. Dworczyka głównym celem technicznego przygotowania produkcji jest opracowanie projektów nowych wyrobów, metod ich wytwarzania oraz uruchomienie produkcji, a także stałe doskonalenie wyrobów. Realizacja tego celu jest możliwa tylko przy silnej integracji prac naukowo-badawczych projektowych i wdrożeniowych.

Z kolei F. Haratym za techniczne przygotowanie produkcji uważa „wszystkie działania w przedsiębiorstwie zmierzające do określenia: cech technicznych i modernizowanych wyrobów oraz ich elementów składowych, metod i środków ich wytwarzania, a także warunków technicznych i typowego procesu ich eksploatacji”. Dzieli on techniczne przygotowanie produkcji na perspektywiczne i właściwe techniczne przygotowanie produkcji.

W skład perspektywicznego technicznego przygotowania produkcji wchodzą:

- prace naukowo-badawcze,
- przygotowanie wyprzedzające.

W skład właściwego technicznego przygotowania produkcji wchodzą:

- przygotowanie doświadczalne,
- przygotowanie do uruchomienia produkcji,
- nadzór nad uruchomieniem produkcji,
- obsługa produkcji i eksploatacji,
- doskonalenie wyrobów i procesów.

Bardziej precyzyjnie definiuje techniczne przygotowanie produkcji K. Grelak. Cały proces przygotowania produkcji dzieli na dwie części − fazę badań oraz fazę wdrażania (która faktycznie równoważna jest technicznemu przygotowaniu produkcji). Z rysunku 3.1 wynika, że TPP obejmuje prace rozwojowe, wdrożeniowe, rozruch produkcji, ale nie prace naukowo-badawcze. W praktyce przemysłowej trudno jest precyzyjnie i jednoznacznie określić granice, w którym momencie kończą się prace naukowo-badawcze, a zaczynają prace rozwojowe. Dlatego można sądzić, że prace rozwojowe nad nowym produktem obejmują także pewien zakres prac naukowo-badawczych, których prowadzenie jest niezbędne do bezproblemowego przejścia w fazę prac rozwojowych.

Rysunek 3.1. Jednolity system przygotowania produkcji

Źródło: K. Grelak, dz. cyt., s. 266.

W większości przedsiębiorstw przemysłowych techniczne przygotowanie produkcji jest powszechnie stosowanym pojęciem na określenie przedsięwzięć z zakresu przygotowania nowej produkcji. Osobom niewtajemniczonym w złożoność i zakres przedsięwzięć wchodzących w skład technicznego przygotowania produkcji brzmienie pojęcia sugerować mogłoby przede wszystkim techniczny aspekt podejmowanych działań (typowych i rutynowych prac inżynierskich) pozbawionych pierwiastka twórczego. Tak jednak nie jest. Większość autorów zajmujących się tą problematyką dzieli techniczne przygotowanie produkcji na:

- wstępne (perspektywiczne) TPP,
- właściwe TPP.

Wstępne techniczne przygotowanie produkcji ma charakter prac naukowo-badawczych w dziedzinie obejmującej działalność całego przedsiębiorstwa. Są one prowadzone bez względu na stan zaawansowania prac nad konkretnym wyrobem w przedsiębiorstwie. Celem tych prac jest poznanie obecnego stanu techniki, jak i przyszłych trendów rozwoju techniki w danej dziedzinie.

Przedsiębiorstwo, chcąc się rozwijać, musi wybiegać swoimi działaniami daleko w przyszłość, by mogło przygotować się do zmian zachodzących w technice (w danej branży). Zakres podejmowanych działań realizujących te cele może być różny, tj. od bieżącego studiowania literatury technicznej z danej branży do prowadzenia własnych prac naukowo-badawczych, weryfikujących określone hipotezy naukowe i przygotowujące grunt do wdrażania nowych wynalazków. Zależy to nie tylko od zasobów finansowych przedsiębiorstwa, ale także od odczuwania potrzeby angażowania się przedsiębiorstwa w prace naukowo-badawcze. Z reguły perspektywiczne TTP kończy się określeniem wstępnych założeń techniczno-ekonomicznych przyszłego wyrobu.

W skład właściwego technicznego przygotowania produkcji wchodzi konstrukcyjne, technologiczne i organizacyjne przygotowanie produkcji. Działania te charakteryzuje różny stopień zaangażowania twórczego. Niektóre z nich można zaliczyć do grupy działań wyjątkowo twórczych, a inne do grupy działań rutynowych (typowo inżynierskich).

Do prac wyjątkowo twórczych można z całą pewnością zaliczyć:

- całokształt prac związanych z projektowaniem wyrobu lub procesu wytwórczego,
- budowę modelu lub prototypu przyszłego produktu,
- prowadzenie prac doświadczalno-laboratoryjnych nad nowym produktem lub procesem wytwórczym.

Z kolei do prac rutynowych zaliczyć można:

- opracowanie i emisję dokumentacji technicznej do produkcji seryjnej,
- opracowanie harmonogramu prac z zakresu TPP nowego produktu,
- opracowanie dokumentacji i wykonanie oprzyrządowania produkcji,
- prace związane z uruchomieniem i wytworzeniem serii próbnej,
- prowadzenie badań prototypu lub wyrobów tzw. serii próbnej (pilotażowej),
- pozostałe prace związane z rozlokowaniem przyszłej produkcji w czasie i przestrzeni.

Podsumowując powyższe rozważania, można stwierdzić, że TPP nie ogranicza się tylko do działań typowo inżynierskich, ale wymaga również uruchomienia prac naukowo-badawczych.

Jak wskazuje M. Dworczyk, rola nauki w technicznym przygotowaniu produkcji jest coraz większa. Przyczynia się ona, podobnie jak inne czynniki produkcji, do wzrostu gospodarczego (staje się nawet czynnikiem wiodącym), dlatego nie można jej wyeliminować z procesu TPP. Doceniając znaczenie prac naukowo-badawczych w ogólnym procesie TPP, autor skłonny był do zmiany nazwy pojęcia z technicznego przygotowania produkcji na naukowo-techniczne przygotowanie produkcji. Dyskusyjny jednak pozostaje problem włączania badań podstawowych do całokształtu prac związanych z przygotowaniem produkcji bez względu na to, czy są to badania ukierunkowane, czy nie. Praktyka przemysłowa przedsiębiorstw krajowych (ale nie tylko) dowodzi, że przedsiębiorstwa niechętnie angażują się w prowadzenie badań podstawowych z uwagi na duże nakłady finansowe oraz trudne do przewidzenia efekty. Z ekonomicznego punktu widzenia w przypadku przedsiębiorstw uzasadnione są tylko takie badania, które przynoszą wymierny efekt. Do takich badań zaliczyć na pewno można badania stosowane ukierunkowane na rozwiązywanie konkretnych problemów technicznych.

3.2. Prace badawczo-rozwojowe (B+R)

Zgodnie z literaturą zachodnią do prac badawczo-rozwojowych (research & development) zalicza się:

- badania podstawowe,
- badania stosowane,
- prace rozwojowe (faza rozwoju).

Badania podstawowe postrzegane są najczęściej jako próby rozszerzenia wiedzy ogólnej. Są to badania prowadzone bez konkretnego celu i bez pełnej świadomości tego, co można odkryć. Dostarczają one nowych teorii i praw nauki. Motywy prowadzenia tych badań mogą być różne − może to być zwykła ciekawość badaczy prowadzących badania lub też zorganizowana działalność badawcza mająca na celu odkrywanie nowych sekretów natury czy prawideł wiedzy. Wyniki tych badań nie mają żadnych komercyjnych zastosowań, jednak w wielu przypadkach podejmowane są w oczekiwaniu na przyszłe korzyści. Są one bardzo kosztowne, dlatego na luksus prowadzenia badań podstawowych mogą pozwolić sobie tylko kraje bogate (tzw. kraje wysoko rozwinięte). Najczęściej prowadzone one są w dużych ośrodkach uniwersyteckich, ponieważ mogą być powiązane z kształceniem uniwersyteckim lub przygotowywaniem nowych kadr naukowych. W ograniczonym zakresie prowadzą je także samodzielne jednostki naukowo-badawcze lub ośrodki finansowane przez wielkie korporacje przemysłowe.

Przykładem badań podstawowych mogą być badania prowadzone nad właściwościami ciał stałych w zakresie niskich temperatur, w wyniku których odkryto efekt nadprzewodnictwa metali w bardzo niskich temperaturach.

Badania stosowane prowadzone są w ściśle określonym celu. Motywem ich podejmowania jest weryfikacja rezultatów badań podstawowych pod kątem ich praktycznego wykorzystania. Badania te z reguły wymagają poszerzenia stanu wiedzy z pewnej dziedziny. Badania stosowane mogą dać początek nowej grupie nieznanych dotąd wyrobów lub procesów wytwórczych. Ich wyniki najczęściej są utrzymywane w ścisłej tajemnicy, ponieważ dają szansę uzyskania sporych korzyści w wyniku wprowadzenia nowych produktów na rynek.

Przykładem badań stosowanych mogą być badania prowadzone nad praktycznym wykorzystaniem efektu nadprzewodnictwa. Wynikiem tych prac może być np. opracowanie podstaw teoretycznych konstrukcji magnesów wytwarzających bardzo silne pole magnetyczne i powstałe w związku z tym koncepcje przyszłego praktycznego wykorzystania tych magnesów.

Prace rozwojowe (faza rozwoju) są zmaterializowaniem koncepcji czy idei przyszłych produktów w konkretnym projekcie technicznym, dzięki któremu można wprowadzić nowy wyrób na rynek. Prace rozwojowe są bardzo obszernym pojęciem. W skład tych prac mogą wchodzić:

- badania rynku pod kątem przyszłych potrzeb konsumentów lub zbytu wyrobów,
- badanie stanu obecnego i prognozowanie przyszłego rozwoju techniki w danej branży przemysłu,
- badania uzupełniające, patentowe czy licencyjne,
- budowa modeli i prototypów przyszłych produktów oraz ich badania,
- opracowanie dokumentacji technicznej przyszłego produktu itp.

Prace rozwojowe mogą np. dotyczyć opracowania super szybkich pojazdów na tzw. „poduszce” magnetycznej wykorzystującej ideę silnika liniowego i magnesów o bardzo silnym polu magnetycznym.

Inny podział prac B+R proponuje J. Czupiał. Badania podstawowe dzieli on na badania czyste i skierowane w zależności od przeznaczenia tych badań. Badania podstawowe czyste prowadzone są jedynie w celu przyrostu zasobu wiedzy naukowej (cel wyłącznie poznawczy), natomiast badania podstawowe skierowane mają cel podobny do badań podstawowych czystych, jednak wysiłek naukowców skierowany jest na określone obszary niewiedzy, przyczyniając się do poszerzania świadomości na temat tych obszarów. Również prace rozwojowe autor określa mianem rozwoju eksperymentalnego, gdyż, jak uważa, takie określenie bardziej precyzyjnie odzwierciedla problemy przygotowania produkcji wyrobu czy metody wytwórczej. Słowo „rozwój” zdaniem J. Czupiała ma zbyt wiele znaczeń, aby mogło służyć do określenia złożonej problematyki powstawania nowego produktu. Pełen cykl rozwoju nauki, techniki i innowacji w ujęciu tego autora przedstawia rysunek 3.2.

Prace badawczo-rozwojowe dotyczące nowego produktu lub procesu wytwórczego obejmują swoim zasięgiem wiele działań o różnym stopniu zaangażowania twórczego. Część podejmowanych działań wymaga dużego wysiłku twórczego, a inne niewielkiego. Nie oznacza to jednak, że można je pominąć jako mniej istotne z punktu widzenia całości prowadzonych prac. Szeroki zakres działań podejmowanych w ramach prac badawczo-rozwojowych wskazuje, że nie mają one tylko wymiaru naukowo-technicznego, choć aspekt naukowo-techniczny dominuje w większości definicji prac B+R.

W klasycznym ujęciu przez prace badawczo-rozwojowe rozumiemy najczęściej działania polegające na rozwiązywaniu problemów naukowo-technicznych wymagających dużego zaangażowania twórczego. Pozytywne przyjęcie nowego produktu na współczesnym rynku wymaga podejmowania oprócz działań naukowo-technicznych także działań marketingowych, ekonomicznych, organizacyjnych, a nawet (choć w ograniczonym zakresie) polityczno-społecznych. Można zatem zadać pytanie, czy słusznie wszystkie te działania powinny wchodzić w skład prac badawczo-rozwojowych, czy też pewna ich część powinna być z tych prac wyłączona. Dodatkowym utrudnieniem w udzieleniu odpowiedzi na tak postawione pytanie może być porównanie fazy rozwoju produktu z technicznym przygotowaniem produkcji, który obejmuje swym zasięgiem również część działań z zakresu prac B+R. Jak już wcześniej wskazywano, w skład TPP wchodzą również prace twórcze (naukowo-techniczne) oraz działania typowo inżynierskie, mające niewielki związek z wyżej prezentowanymi pracami B+R.

Warto zatem dla rozróżnienia obydwu pojęć przytoczyć oficjalne stanowisko Narodowej Fundacji Nauki (National Science Foundation − NSF) w Stanach Zjednoczonych oraz Frascati Manual, będący w decydującej mierze wykładnią w interpretacji postępu technicznego w krajach OECD. Zarówno UNESCO, jak i OECD definiują B+R jako „pracę twórczą podjętą w sposób systematyczny w celu zwiększenia stanu wiedzy, włączając w to wiedzę o ludziach, kulturze i społeczeństwie, i wykorzystywanie tej wiedzy w nowych zastosowaniach”.

Rysunek 3.2. Cykl rozwoju nauki, techniki i innowacji

Źródło: J. Czupiał, dz. cyt., s. 14.

Bardziej szczegółową definicję B+R podaje Departament Badań Naukowych i Przemysłowych (DSIR), który do tych prac zalicza następujące działania:

1. Badania podstawowe.

2. Badania stosowane, rozwój techniczny i techniczne prace pomocnicze w celu wykorzystania nowych materiałów, wdrożenia nowych metod produkcyjnych, maszyn narzędzi lub produktów lub usprawnienia istniejących metod pracy, procesów, narzędzi itd.

3. Opracowanie prototypu, ale z wyłączeniem:

• rutynowych analiz, inspekcji, kontroli,

• projektowania jednostek produkcyjnych,

• przygotowania narzędzi do produkowania,

• produkowania celem sprzedaży,

• badań rynkowych,

• sprzedawania wyprodukowanych wyrobów.

Z powyższych definicji wynika, że rutynowych działań inżynierskich (tzw. prac powielających) nie powinno kojarzyć się z pracami B+R.

Innym kryterium wyodrębniania działań, które powinny i nie powinny wchodzić w skład B+R, mogą być zasady księgowania kosztów w przedsiębiorstwach. Zasady zaliczania poszczególnych składników B+R do kosztów różnią się w poszczególnych krajach. Najwięcej kontrowersji budzi zaliczanie do prac B+R rutynowych usprawnień technicznych, kontroli i badań rynkowych prowadzonych w związku z uruchomieniem produkcji nowego wyrobu.

Działalność innowacyjna została wyczerpująco przedstawiona we wcześniejszych podrozdziałach. Porównując zatem wszystkie trzy rodzaje aktywności ludzkiej, możemy stwierdzić, że działalność innowacyjna jest pojęciem najbardziej obszernym. Mieści ona w sobie wiele działań, począwszy od badań podstawowych aż do sprzedaży wyrobów na rynku. Elementy wspólne i różniące pojęć TPP, B+R i działalności innowacyjnej przedstawia tabela 3.1.

3.3. Kaizen

Pojęciem częściowo związanym z działalnością innowacyjną jest kaizen, które najprościej scharakteryzować można jako „ciągłe, nieprzerwane doskonalenie systemu produkcyjnego”. Kaizen jest często mylone z działalnością innowacyjną, gdyż nacisk w tej metodzie kładziony jest na te same składowe systemu produkcyjnego co w działalności innowacyjnej. Różnice w obydwu podejściach są jednak na tyle duże, że działalności tych nie można z sobą łączyć.

Tabela 3.1. Zakres prac w TPP, B+R i działalności innowacyjnej

Źródło: opracowanie własne

Kaizen jest słowem pochodzącym z języka japońskiego i oznacza:

- ciągłe doskonalenie procesów produkcji i pracy,
- ciągły postęp techniczno-technologiczny i organizacyjny przedsiębiorstwa,
- ciągle usprawnianie systemu produkcyjnego,
- ciągłe usprawnianie wszystkiego, co wpływa na ostateczny wynik.

Kaizen nastawione jest przede wszystkim na pracowników i realizowane procesy. Przez włączanie pracowników w proces usprawniania przedsiębiorstwa czują się oni ważniejsi, bardziej dowartościowani i lepiej identyfikują się ze swoim przedsiębiorstwem. To właśnie różni kaizen od innowacji, bo nacisk w działalności innowacyjnej położony jest przede wszystkim na rezultat końcowy. Wprawdzie efekty kaizen nie są tak spektakularne jak te wynikające z działalności innowacyjnej, jednak mają duży wpływ na podnoszenie poziomu technicznego przedsiębiorstwa.

Główne różnice między kaizen a innowacjami przedstawiono w tabeli 3.2.

Tabela 3.2. Różnice między kaizen a innowacjami

Lp.

Kaizen

Innowacje

1

Usprawnianie

Kreatywność

2

Przywiązanie wagi do szczegółów

Przywiązanie wagi do spraw głównych

3

Praca zespołowa

Indywidualizm

4

Zorientowanie na ludzi

Zorientowanie na technikę

5

Efekty w długim okresie

Efekty w krótkim okresie

6

Informacje ogólnie dostępne

Informacje dla wtajemniczonych

7

Zmiany stopniowe, ale ciągłe

Zmiany radykalne

8

Bazowanie na istniejących technologiach

Kreowanie nowych technologii

9

Konwencjonalna wiedza

Zaawansowana wiedza

10

Zorientowanie na zwykłych pracowników

Zorientowanie na wysokiej klasy specjalistów

Źródło: opracowanie własne.

Korzyści z postępu techniczno-technologicznego powstałego na podstawie innowacji często są marnotrawione wskutek utrwalania się starych nawyków i stereotypów dotyczących kultury pracy (rysunek 3.3). Negatywnemu utrwalaniu się tych nawyków przeciwdziała właśnie kaizen, który nie pozwala się cofać, lecz każe kroczyć nieustannie, małymi krokami naprzód. Zatem kaizen jest jak przysłowiowy żółw − porusza się powoli, ale za to skutecznie (rysunek 3.4).

Rysunek 3.3. Wpływ innowacji na rozwój techniczny przedsiębiorstwa

Źródło: opracowanie własne.

Rysunek 3.4. Łączny wpływ kaizen i innowacji na rozwój techniczny przedsiębiorstwa

Źródło: opracowanie własne.

3.4. Działalność innowacyjna a projektowanie techniczne wyrobów

Nieodzownym elementem pracy każdego inżyniera (wynalazcy) jest projektowanie techniczne. Nie oznacza to jednak, że działalność projektowa związana jest tylko ze sferą techniki. Występuje ona także w takich dziedzinach jak: medycyna, wojskowość, twórczość artystyczna, ekonomia, reklama itp. Niezależnie od dziedziny, w której występuje, charakterystyczne dla projektowania jest to, że wymaga ono dużego wysiłku twórczego. W większości przypadków projektowanie dotyczy rzeczy nowych i niepowtarzalnych. Właśnie ta niepowtarzalność powoduje, że zakres prac podejmowanych w ramach prac projektowych dla każdego nowego wyrobu bądź procesu wytwórczego jest inny. Z pozoru mogłoby się zatem wydawać, że projektów tych nic ze sobą nie wiąże, a więc nie ma elementów wspólnych (reguł, prawidłowości) umożliwiających badanie tych procesów, jednak analiza wielu powtarzających się po sobie projektów konkretnych wyrobów wykazuje, że takie prawidłowości jednak występują. Wykorzystując te prawidłowości, można tworzyć pewne uniwersalne procedury postępowania, które ułatwiają sterowanie procesem projektowania wyrobów w zależności od jego złożoności i branży, której dotyczą. Wszystkie czynności występujące w procesie projektowania podzielić można na:

- heurystyczne,
- algorytmiczne.

Czynności heurystyczne to te, które związane są silnie z podmiotem projektowania (projektantem), a szczególnie z jego osobowością. Cechuje je duży potencjał twórczy, a dotyczą rzeczy nowych, niepowtarzalnych i w dużej mierze oryginalnych. Czynności tych w żaden sposób nie można uporządkować, a próby zmierzające w tym kierunku dają skutek odwrotny do zakładanego.

Drugim rodzajem są czynności w dużej mierze rutynowe i typowe dla procesu projektowania. Należą do nich: obliczenia, symulacje i analizy wykonywane najczęściej z zastosowaniem techniki komputerowej. Algorytmizacja czynności oznacza, że dla pewnych etapów procesu projektowania można stosować procedury postępowania ułatwiające osiągnięcie zamierzonego celu, np.: projekt wstępny, wykonanie modelu, badanie, weryfikacja i przejście do następnego etapu. Zakres prac projektowych i stopień ich trudności zależy od projektowanego przedmiotu (np. inny będzie dla projektu instalacji oświetleniowej budynku mieszkalnego, a inny dla dużego transformatora energetycznego).

Zgodnie z powyższym można stwierdzić, że projektowanie jest to ciąg logicznie uporządkowanych działań zmierzających do wykonania projektu konkretnego wyrobu. Projektowanie rozpoczyna się w momencie uświadomienia problemu, a kończy się opracowaniem wiarygodnej dokumentacji technicznej przyszłego produktu. Pod tym względem proces projektowania ma wiele cech wspólnych z procesem innowacyjnym, przynajmniej w początkowej fazie rozwoju produktu. Jednak proces innowacyjny kończy się komercjalizacją produktu, natomiast projektowanie − chociaż jest częścią składową procesu innowacyjnego − nie musi oznaczać praktycznego wykorzystania projektu. W jednym i drugim przypadku mamy jednak do czynienia z pracą twórczą osób zaangażowanych w tego typu przedsięwzięcia.

Prace projektowe kojarzą się większości osób (w tym kadrze techniczno-inżynieryjnej) przede wszystkim z pracami konstruktorskimi. W ujęciu tradycyjnym prace projektowe również utożsamiane są przede wszystkim z konstrukcyjnym przygotowaniem produkcji (KPP). Natomiast KPP jest tylko jednym z trzech etapów ogólnego technicznego przygotowania produkcji (TPP). Tak wąskie ujęcie procesu projektowania wynika przede wszystkim ze specyfiki tradycyjnego przebiegu prac z zakresu przygotowania produkcji i jego niewielkiego stopnia skomplikowania, gdzie dodatkowo występuje wyraźny podział wszystkich prac na konstrukcyjne, technologiczne i organizacyjne. W takim ujęciu prace projektowe nie obejmują wszystkich działań dotyczących TPP (np. emisja dokumentacji produkcyjnej, wykonanie oprzyrządowania produkcji, planowanie zadań czy rozruch produkcji), co niesłusznie zawęża zakres prac i problematyki związanej z projektowaniem.

Do lepszego zrozumienia złożonej problematyki dotyczącej nowoczesnego projektowania pomocna jest współczesna koncepcja określania prac projektowych, w których zakres wykonywanych czynności w stosunku do ujęcia tradycyjnego został znacznie rozszerzony na korzyść technologicznego i organizacyjnego przygotowania produkcji. Jest to wynikiem coraz powszechniejszego wdrażania w przemyśle technik komputerowych, które wymuszają daleko idące zmiany w procesach wytwórczych i metodach organizacji prac projektowych. Technika komputerowa jest pomocna w projektowaniu procesów technologicznych oraz efektywnym planowaniu prac i zasobów będących w dyspozycji ośrodków badawczo-rozwojowych (OBR), w których głównie koncentrują się prace z zakresu TPP.

Współcześnie przyjmuje się, że proces projektowania zaczyna się od momentu faktycznej materializacji pomysłu na nowy produkt (tworzenie dokumentacji lub modelu na komputerze), a kończy wdrożeniem go do produkcji. Nie oznacza to, że wszystkie czynności z tak określonego przedziału prac należy automatycznie kwalifikować jako prace projektowe. Jak już wspomniano, prace projektowe to takie, które oprócz czynności powielanych w sposób schematyczny zawierają także duży ładunek twórczości. Dlatego z prac projektowych należałoby wyeliminować prace typowo inżynierskie, tzw. powielające, które co prawda muszą być wykonane z punktu widzenia całości prac projektowych, jednak niewiele nowego do tych prac wnoszą. Przykładem może tu być opracowanie norm czasowych i materiałowych lub emisja dokumentacji produkcyjnej (karty technologiczne).

Z powyższego wynika, że cały proces przygotowania produkcji można podzielić na fazę przedprojektową (czynności przedprojektowe) i fazę projektową (projektowanie właściwe). Projektowanie należy utożsamiać z technicznym przygotowaniem produkcji, natomiast prace przedprojektowe to najczęściej:

- badania rynku i konkurencji,
- prace naukowo-badawcze,
- badania patentowe i licencyjne,
- opracowanie założeń techniczno-ekonomicznych wyrobu,
- opracowanie programu produktu.

Trudno byłoby współcześnie omawiać skomplikowaną problematykę dotyczącą technicznego przygotowania produkcji bez przywołania pojęcia projektowania, gdyż dotyczy ono prawie wszystkich jego etapów. Mniejsza jest jego rola na etapie technologicznego przygotowania produkcji, a większa na etapie konstrukcyjnego przygotowania produkcji. Projektowanie to nie tylko typowe prace kreślarskie, ale także wykonywanie obliczeń, analiz, badań prototypów i serii próbnej, symulacji, projektowanie procesów wytwórczych itp.

Jeśli zatem projektowanie jest tak ważne w procesie przygotowania produkcji, to warto ten proces nieustannie monitorować i usprawniać z uwagi na efekt końcowy, czyli przyszły produkt. Duży wpływ na sprawność i efektywność procesu projektowania ma odpowiednie sterowanie pracami projektowymi. Sterowanie projektowaniem powinno mieć postać określonej procedury, która „prowadziłaby” wyrób przez wszystkie etapy prac przygotowania produkcji, wskazując ich niezbędny zakres i kolejność wykonywania. Procedura powinna być na tyle ogólna, żeby wyeliminować możliwość przeoczenia ważnej czynności lub popełnienia rażącego błędu, zanim wyrób trafi do produkcji seryjnej, a jednocześnie na tyle elastyczna, żeby nie krępować spontanicznej twórczości technicznej konstruktorów i technologów. Kreatywność projektantów i nowatorstwo rozwiązań ma z kolei duży wpływ na przyszły produkt i jego przyjęcie na rynku.