Zarządzanie procesami cyfryzacji uczelni - ebook

WSTĘP

Rozwój technologiczny sprawia, że instytucje szkolnictwa wyższego ewoluują w kierunku modelu zwanego cyfrowym uniwersytetem (Goodfellow, Lea 2013; Sułkowski 2022, 2023, Fernandez, Machado, Amarel 2023). Transformację cyfrową i przekształcanie tradycyjnych kultur uczelni w cyfrowe przyspiesza wdrażanie innowacji technologicznych (Díaz-García i in. 2023). Instytucje szkolnictwa wyższego stanęły przed wyzwaniem adaptacji do nowoczesnych narzędzi cyfrowych, które warunkują efektywne i sprawne zarządzanie procesami realizowanymi w środowisku uczelni.

Potrzebę cyfrowej transformacji przyspieszyła pandemia Covid-19 (Antonopoulou, Begkos, Zhu 2023; Trevisan 2023). Cyfrowe narzędzia i platformy edukacyjne, stosowane w procesie dydaktycznym, zaczęły przekształcać środowisko uczenia się (Castro, Tumibay 2019) i wpływać na zmianę doświadczeń studentów i użytkowników końcowych (Coral, Bernuy 2022). Nowe technologie wprowadzają nowe metody nauczania, wspierają proces personalizacji uczenia się i dostosowują go do potrzeb indywidualnych poszczególnych studentów. Ponadto coraz bardziej globalne i konkurencyjne środowisko wymusza rozwój międzynarodowej współpracy, zarówno w kontekście działań badawczych, projektowych, jak i dydaktycznych. Zmieniające się środowisko technologiczne stawia wyzwania także dla procesów administracyjnych realizowanych w uczelni. Rosnąca automatyzacja powoduje upowszechnienie rozwiązań chmurowych i przenosi część doczasowych zadań do przestrzeni wirtualnej. Dotyczy nie tylko obsługi powtarzalnych zadań zawodowych czy komunikacji, ale i zadań wymagających analiz opartych na dużych zbiorach danych. Przykładem może być obsługa administracyjna wielu procesów, w tym zarządzanie rekrutacją, danymi finansowymi, księgowymi czy naukowymi w kontekście ewaluacji pracowniczej (Silva-Lopez i in. 2017; Tapia i in. 2023). Bardziej powszechnym rozwiązaniem staje się stosowanie systemów informatycznych aniżeli wykonywanie tych czynności przez ludzi.

Lista stawianych wyzwań jest znacznie dłuższa i obejmuje także te dotyczące rynku pracy i kompetencji oczekiwanych przez pracodawców, poprawy efektywności i jakości edukacji czy kwestii dostępności i zrównoważonego rozwoju. Ewolucja uczelni wymusza konieczność transformacji strategii rozwoju szkolnictwa wyższego i wprowadzania cyfrowych zmian w obszarze strategicznym, organizacyjnym, kulturowym i funkcjonalnym uczelni. Podkreśla się, że udane inicjatywy transformacji cyfrowej, które wpływają m.in. na model uczelni, struktury organizacyjne czy oferowane usługi, (Matt, Hess, Benlian 2015) wymagają skutecznego cyfrowego przywództwa (Benavides 2023; Sułkowski 2022, 2023).

Na przestrzeni ostatnich lat badania nad transformacją cyfrową organizacji szkolnictwa wyższego zyskały na coraz większym znaczeniu i nabrały multidyscyplinarnego charakteru. Na podstawie przeprowadzonej analizy literatury można przyjąć, że dotychczas w znacznym stopniu badania koncentrowały się na wyzwaniach i korzyściach, jakie niesie za sobą transformacja cyfrowa dla instytucji szkolnictwa wyższego. Proces ten dotyczy przede wszystkim wprowadzania narzędzi cyfrowych, takich jak platformy edukacyjne, chmury czy sztuczna inteligencja (Fernandez i in. 2023; Pietersen 2023; Yavuz, Kayali, Karaman 2023), oraz narzędzi, których celem jest wspieranie zarządzanie uczelnią i jej procesami (Teslia i in. 2021; Yavuz, Kayali, Karaman 2023). Ponadto podkreśla się znaczenie włączenia technologii cyfrowych dla zarządzania i transferu wiedzą (Marks, Al-Ali 2020) oraz efektywności edukacyjnej (Rani 2023) podczas pandemii Covid-19.

Transformacja cyfrowa i jej narzędzia wpływają zarówno na rozwój kompetencji (Carvalho i in. 2023; Linh, Huong, Tien 2023), relacje społeczne (Buck, Willat 2024), jak i doświadczenia (Espinosa-Vélez, Armijos-Buitrón, Mora 2022) i samopoczucie społeczności akademickiej – studentów, kadry naukowej i administracyjnej czy zewnętrznych interesariuszy uczelni (Brink i in. 2020). Technologie cyfrowe wykorzystywane są również do procesów internacjonalizacji uczelni (Santos 2023) i wspierania zrównoważonych praktyk (Veckalne, Tambovceva 2022). Liderzy edukacyjni uczą się, jak radzić sobie z wyzwaniami transformacji cyfrowej (Poszytek 2024). Jednak wielu uczelniom wciąż brakuje kompleksowych strategii cyfrowych, co jednocześnie wpływa na poziom ich cyfrowej dojrzałości (Fernandez i in. 2023).

Ponadto w prowadzonych badaniach identyfikowane są bariery transformacji cyfrowej w uczelniach (Gkrimpizi, Peristeras, Magnisalis 2023; Budiyanto i in. 2024). Badacze podejmują próby ich klasyfikacji, uwzględniając aspekty środowiskowe (Yin i in. 2022), strategiczne (Degn 2023; Fernandez i in. 2023), organizacyjne (Peeters, Grommen, Tubbax 2023), technologiczne (Al-Nuaimi 2024) czy kulturowe (Alexandro, Basrowi 2024).

Przytoczone obszary nie wyczerpują zakresu podejmowanych na gruncie polskim, jak i międzynarodowym rozważań i badań. Stanowią jednak dowód, że transformacja cyfrowa głęboko modyfikuje funkcjonowanie i zarządzanie procesami w szkolnictwie wyższym, przekształcając uczelnie w cyfrowe uniwersytety (Díaz-García i in. 2022; Sułkowski 2022, 2023; Fernandez i in. 2023).

Autorzy są świadomi, że problematyka cyfrowej transformacji uczelni i jej narzędzia to dynamicznie rozwijający się nurt badawczy. Tempo zmian technologicznych, różnorodność wyzwań oraz potrzeba profesjonalizacji uczelni i dostosowania kluczowych procesów do cyfrowego ekosystemu uzasadniają konieczność wszechstronnego i zróżnicowanego podejścia w badaniach nad tym obszarem. Dalszy ich rozwój powinien koncentrować się na szerokiej eksploracji różnorodnych tematów i perspektyw. Środowisko naukowe nie ignoruje tego postulatu i zwiększa zainteresowanie procesem cyfryzacji i transformacji uczelni. Zaprezentowany stan badań wskazuje jednoznacznie, że problematyka badań nad cyfrowymi wdrożeniami w uczelniach ma istotne znaczenie zarówno z perspektywy praktycznej, jak i teoretycznej. Zarówno na gruncie teoretycznym – zwiększająca się liczba publikacji (m.in. wydawanych przez Routledge, Springer, Taylor & Francis, Elgar), jak i praktycznym – międzynarodowe, cykliczne konferencje naukowe (HEAD) i warsztaty (organizowane m.in. przez UNESCO, EURASHE), a także działania badawcze (m.in. badania realizowane przez International Association of Universities), można zaobserwować rosnące jej znaczenie.

Przyczyny do podjęcia tematyki cyfrowych wdrożeń realizowanych przez instytucje szkolnictwa wyższego są wieloaspektowe. Podjęcie tematyki wdrożeń cyfrowych innowacji stanowi odpowiedź na zróżnicowane wyzwania stawiane instytucjom szkolnictwa wyższego i otwiera nowe możliwości ich rozwoju. Wskazuje także na szczególną wagę tego rozwijającego się obszaru, wynikającą z konieczności dostosowania się uczelni do dynamicznych zmian technologicznych i społecznych. Wreszcie uzasadnienie dla podjęcia tematu badawczego stanowią zidentyfikowane luki badawcze na gruncie teoretycznym, jak i praktycznym.

Luka na gruncie teoretycznym wskazuje na brak w dostępnych teoriach i koncepcjach specyficznych aspektów cyfrowej transformacji w szkolnictwie wyższym związanych z wdrażaniem cyfrowych narzędzi i systemów. Nie zostały dotychczas opisane i zdefiniowane bądź są one niewystarczające strategie i modele wdrażania cyfrowych narzędzi i systemów. W odniesieniu do pojęcia transformacji cyfrowej uczelni pojawia się wiele odmiennych stanowisk.

Natomiast luka na gruncie praktycznym wskazuje, że pomimo rosnącej liczby publikacji na temat transformacji cyfrowej zarówno w polskiej, jak i międzynarodowej literaturze naukowej słabo eksplorowane są kwestie dotyczące innowacyjnych, cyfrowych narzędzi wprowadzanych w celu usprawniania zarządzania procesami administracyjnymi, edukacyjnymi, badawczymi czy trzeciomisyjnymi. Trudno o dane na temat praktyk wskazujących na stosowane wizje, modele wdrażania cyfrowych narzędzi czy identyfikujące kluczowych interesariuszy i ich zadania. Badania obejmujące wskazane zagadnienia w zasadzie nie były w Polsce dotychczas przeprowadzane. Brak dobrych praktyk w tym zakresie potwierdza potrzebę realizowania dalszych badań w obszarze transformacji cyfrowej instytucji szkolnictwa wyższego i skupienie się na jej węższych aspektach.

Identyfikacja dobrych praktyk i sposobów, w jaki systemy i produkty cyfrowe stawiają czoła wyzwaniom związanym z gromadzeniem i zarządzaniem procesami opartymi na ogromnych ilościach danych może przyczynić się do rozwoju cyfrowych strategii i polityk polskich uczelni. Dlatego konieczne są dalsze badania i zwrócenie większej uwagi na cyfrowe innowacje i ich znaczenie dla strategicznego zarządzania i profesjonalizacji tych procesów w polskich uczelniach.

Cyfryzacja uczelni i wdrożenia cyfrowych narzędzi to długotrwały i wieloaspektowy proces, który wymaga skoordynowanego działania na wielu płaszczyznach. Wyniki naszych badań mogą wspierać osoby zarządzające w realizacji procesów decyzyjnych i operacyjnych. Dostarczają bowiem praktycznych rekomendacji dla skutecznego zarządzania procesem, który jest nie tylko koniecznością, ale również szansą na zwiększenie efektywności, innowacyjności i konkurencyjności instytucji szkolnictwa wyższego w Polsce. Dlatego podjęcie tematu cyfrowych wdrożeń w uczelniach wydaje się głęboko uzasadnione. Motywację do podjęcia niniejszej problematyki badawczej stanowią także zainteresowania naukowe obu autorów, znajdujące odzwierciedlenie w publikacjach naukowych (m.in. Sułkowski 2022, 2023; Ulatowska, Wainio, Pierzchała 2023) oraz prowadzone na gruncie międzynarodowym badania (m.in. w uczelniach w Hiszpanii, Finlandii, Chorwacji czy na Tajwanie), jak i obserwacje oraz doświadczenia dydaktyczne autorów.

Problematyka transformacji cyfrowej uczelni i wdrożeń cyfrowych innowacji to interdyscyplinarne zagadnienia, osadzone w dziedzinie nauk społecznych, a szczególnie w naukach o zarządzaniu i jakości. Zagadnienia te dotykają jednocześnie wielu obszarów związanych z aspektami technologicznymi, organizacyjnymi, socjologicznymi, ekonomicznymi oraz psychologicznymi, co skłania badaczy do holistycznego podejścia do ich badań. Podjęcie niniejszej tematyki jest ważne dla lepszego rozumienia, jak te technologie cyfrowe mogą przyczyniać się do poprawy zarządzania procesami oraz doświadczeń wielu interesariuszy w środowisku akademickim.

Badania nad transformacją uniwersytetu opierających się na wdrożeniach cyfrowych narzędzi wpisują się w nurt praktyczny, obejmując strategiczne, operacyjne, kulturowe, a także funkcjonalne aspekty zarządzania. Na poziomie strategicznym, badania koncentrują się na obszarach powiązanych z decyzjami zarządczymi, zarządzaniem zmianą czy optymalizacją zasobów uczelni. Na poziomie operacyjnym pomagają lepiej rozumieć interakcje między poziomami (mezo, makro i mikro) oraz zarządzaniem jakością. Na poziomie kulturowym obejmują analizę, jak zmienia się kultura organizacyjna uczelni w odpowiedzi na wdrożenia technologii cyfrowych oraz jak promowana i komunikowana jest innowacyjność, otwartość na podejmowanie ryzyka czy eksperymentowanie z technologią. Wreszcie na poziomie funkcjonalnym wspierają zarządzanie procesami administracyjnymi, dydaktycznymi i badawczymi. Wszystkie te elementy powiązane z wdrażaniem cyfrowych innowacji, wspierają rozwój instytucji szkolnictwa wyższego w dynamicznie zmieniającym się środowisku technologicznym i przygotowują je na przyszłe wyzwania i zmiany.

Trudno jest podjąć jednoznaczną decyzję dotyczącą paradygmatu dla badań prowadzonych nad cyfrowym uniwersytetem i wdrożeniami technologicznymi. Z uwagi na charakter nauki o zarządzaniu, jak i samych procesów zarządzania (Sułkowski 2013a; Zawadzki 2013; Bombała 2021) nasz wybór ukierunkowany jest na podejście wieloparadygmatyczne. Paradygmaty dostarczają społeczności naukowej modeli problemów i ich rozwiązań (Bombała 2021), które jako zbiór pojęć i teorii zapewniają ramy do tworzenia koncepcji, metodologii i ogólnego kierunku prowadzonych badań (Kuhn 1962). W naukach o zarządzaniu stosowane są różne klasyfikacje paradygmatów (Hatch 1997; Sułkowski 2016; Bombała 2021), „strategii projektowania” (Patton 2002, za: Bombała 2021:187), ideologii badawczych (Strang 2015, za: Bombała 2021: 187) czy ram epistemologicznych (Babbie 2010, za: Bombała 2021: 187; Babbie 2024).

Spośród paradygmatów proponowanych w literaturze nauk o zarządzaniu stosunkowo często przywoływane są podziały według Burrella i Morgana (Bombała 2021; Przytuła 2024), Hatch (Bombała 2021; Sułkowski 2022) oraz Stranga (Bombała 2021; Sułkowski 2022). Pierwsi badacze wyróżniają cztery paradygmaty: neopozytywistyczno-funkcjonalistyczno-systemowy, interpretatywno-symboliczny, radykalny strukturalizm oraz radykalny humanizm (za: Sułkowski 2022: 350). Hatch mówi o paradygmacie klasycznym, modernistycznym, interpretacyjno-symbolicznym i postmodernistycznym, natomiast podział Stranga proponuje: pozytywizm, pragmatyzm i konstruktywizm (Bombała 2021: 187). To jednak podział Burrella i Morgana wyznacza punkt odniesienia przy wyróżnianiu paradygmatów w naukach o zarządzaniu (Woźniak 2011).

Po pierwsze, aby uniknąć „rozdrobnienia paradygmatów” (Sułkowski 2016: 431), projektując niniejsze badania, przyjęliśmy interpretatywno-symboliczną perspektywę ontologiczną i epistemologiczną (Sułkowski 2013). Paradygmat interpretatywno-symboliczny zakłada, że nieokreślona z góry subiektywna rzeczywistość jest wytworem konstrukcji społecznych. W jej tworzeniu szczególnego znaczenia nabiera język, który pozwala uchwycić zjawiska w sposób, w jaki są one doświadczane i rozumiane przez uczestników. Celem badań nie jest dążenie do obiektywnej prawdy, tylko uchwycenie zjawisk, które są subiektywnie tworzone, interpretowane i przetwarzane. Staje się to przyczynkiem do nawiązania wspólnego dialogu i stwarza szansę do poznania bardziej złożonego i pełniejszego obrazu badanej rzeczywistości. W tym ujęciu organizacja to proces konstruowania i odczytywania rzeczywistości społecznej. Przyjęliśmy zgodnie za paradygmatem interpretatywno-symbolicznym, że zapewnienie głębszego zrozumienia rzeczywistości interakcji społecznych przyczyni się do zwiększenia wiarygodności i autentyczności naszych badań.

Po drugie, aby uzyskać pełniejsze zrozumienie, jak ludzie, interesariusze środowiska akademickiego, konstruują swoją rzeczywistość społeczną. Jednocześnie przyjęliśmy komplementarne względem interpretatywno-symbolicznego podejście wywodzące się z konstruktywizmu społecznego (Sułkowski 2012; Kociatkiewicz 2016). Konstruktywizm społeczny (Berger, Luckmann 1983) bada, jak interpretacje są osadzone w szerszym kontekście społecznym, kulturowym i historycznym. Badania nad innowacjami technologicznymi i cyfrowymi wdrożenia dobrze wpisują się w pole badawcze konstruktywizmu. Kontekst społeczny pozwala lepiej rozumieć technologię, która nie istnieje w izolacji, tylko jest częścią systemu technospołecznego. Włączenie kontekstu społecznego do analizy technologii pozwala lepiej rozumieć, jak wdrożenia cyfrowych narzędzi są przyjmowane, wykorzystywane i czy wpisują się w oczekiwania społeczności akademickiej (Kociatkiewicz 2016).

Uznaliśmy, że metodologia deskryptywno-wyjaśniająca i jakościowe podejście badawcze pozwolą nam lepiej zrozumieć złożoność badanych zjawisk (Taylor, Edgar, Everett 2023). Dlatego do interpretacji badanej rzeczywistości społecznej wykorzystaliśmy metodę studium przypadku (Stake 2005; Yin 2024). Kluczowy jest dla nas opis i wyjaśnienie tego, co z perspektywy cyfrowych wdrożeń jest dla badanych przypadków specyficzne z perspektywy doświadczeń gromadzonych przy realizacji cyfrowych wdrożeń.

Badania przeprowadziliśmy na podstawie paradygmatycznego studium przypadku, które dzięki swej elastyczności metodologicznej pozwala dostosować się do różnych założeń ontologicznych i przyjąć jednocześnie podejście indukcyjne, jak i dedukcyjne (Marshall, Case 2010). Analizowaliśmy przypadki wprowadzania pierwszych cyfrowych wdrożeń przez polskie uczelnie. Przy opracowywaniu studiów gromadziliśmy dane z różnych źródeł, aby lepiej rozumieć badaną rzeczywistość społeczną. Wiedzę oraz informacje pozyskaliśmy z dostępnych publicznie informacji, braliśmy udział w wydarzeniach poświęconych transformacji cyfrowej, organizowanych przez uczelnie oraz prowadziliśmy wywiady częściowo ustrukturyzowane.

Uczelnie powinny być liderami zmian w obszarze cyfryzacji, jednak zmiany w modelach i zarządzaniu uczelniami w odniesieniu do transformacji cyfrowej wskazują na potrzebę zrównoważonego podejścia do cyfrowych wdrożeń. Cyfryzacja może przynieść korzyści w postaci poprawy efektywności operacyjnej, ale tylko wtedy, gdy jest wprowadzana z uwzględnieniem kontekstu akademickiego oraz z poszanowaniem wartości i autonomii pracowników naukowych. Konieczne jest rozwinięcie ram etycznych i regulacyjnych, które zapewnią, że technologie cyfrowe będą wspierać, a nie osłabiać misję edukacyjną i badawczą uczelni. Uczelnie powinny również inwestować w rozwój kompetencji cyfrowych pracowników, aby umożliwić im aktywne uczestnictwo w procesach decyzyjnych oraz w pełni wykorzystać potencjał narzędzi cyfrowych w sposób zgodny z wartościami akademickimi. Wreszcie kluczowe jest utrzymanie otwartego dialogu między pracownikami naukowymi a administracją w celu zapewnienia, że cyfrowa transformacja będzie służyła nie tylko poprawie efektywności, ale również wzmacnianiu roli uczelni jako miejsca krytycznego myślenia, innowacji i kształtowania przyszłych liderów społeczeństwa.

Monografia Zarządzanie uczelnią w procesach transformacji cyfrowej stanowi kompleksowe opracowanie teoretyczno-empiryczne, łączące rozważania teoretyczne z praktycznymi studiami przypadków, które ilustrują różnorodne podejścia do cyfryzacji w polskich uczelniach. Publikacja ta jest nie tylko cennym źródłem wiedzy na temat współczesnych wyzwań i szans związanych z cyfrową transformacją, ale także praktycznym przewodnikiem dla menedżerów akademickich, którzy stają przed zadaniem skutecznego zarządzania tym procesem.

W procesie pisania tej książki wykorzystywaliśmy oprogramowanie służące przetwarzaniu tekstów: ChatGPT, LanguageTool, Grammarly, DeepL Translator, Synonimy.pl, QuillBot (w języku polskim), RefWorks. ChatGPT był wykorzystywany przede wszystkim do wsparcia w procesie weryfikacji i udoskonalania treści, poprawy spójności stylistycznej oraz gramatycznej tekstów. Pomagał w analizie składni oraz sugerowaniu lepszych sformułowań, a także wspierał użytkowników w dbałości o jasność i precyzję przekazu.

Rozdział pierwszy poświęcony jest ujęciu procesowemu transformacji cyfrowej, gdzie przedstawiono ramy teoretyczne dla zrozumienia tego zjawiska. Rozdział ten analizuje wpływ cyfryzacji na kluczowe procesy zachodzące w instytucjach szkolnictwa wyższego, z uwzględnieniem koncepcji innowacji technologicznych oraz złożoności zarządzania zmianą w kontekście akademickim. Ukazano, jak integracja cyfrowych narzędzi wpływa na efektywność zarządzania, zarówno na poziomie operacyjnym, jak i strategicznym.

Rozdział drugi poświęcony jest strategicznym aspektom cyfryzacji oraz politykom publicznym w szkolnictwie wyższym. Rozważane są tu różnorodne strategie cyfryzacji, przyjęte przez uczelnie oraz ich integracja z politykami publicznymi na poziomie krajowym i międzynarodowym. Analiza ta pozwala zrozumieć, w jaki sposób uczelnie mogą efektywnie implementować strategie cyfryzacyjne w sposób zgodny z obowiązującymi regulacjami oraz wymaganiami rynkowymi, co jest kluczowe dla ich długoterminowego rozwoju.

Rozdział trzeci skupia się na władzy (governance) oraz strukturach organizacyjnych uczelni w kontekście transformacji cyfrowej. Przedstawiono, jak cyfryzacja wpływa na tradycyjne hierarchie i struktury organizacyjne, promując bardziej zwinne, elastyczne modele zarządzania. Dyskutowane są również wyzwania związane z reinżynierią (reengineering) procesów organizacyjnych oraz zarządzaniem innowacjami, które stają się nieodzownym elementem nowoczesnych uczelni.

Rozdział czwarty poświęcony jest kulturze organizacyjnej, komunikacji oraz etyce w kontekście cyfryzacji. Transformacja cyfrowa wywiera ogromny wpływ na sposób, w jaki uczelnie komunikują się wewnętrznie i zewnętrznie, a także na etyczne aspekty związane z zarządzaniem danymi i komunikacją cyfrową. W monografii omówiono również, jak cyfrowe narzędzia komunikacji wpływają na relacje między pracownikami, studentami i innymi interesariuszami.

Rozdział piąty analizuje rolę przywództwa cyfrowego w zarządzaniu transformacją cyfrową uczelni. Podkreślono, jak liderzy w środowiskach akademickich muszą adaptować swoje style zarządzania, aby skutecznie wdrażać cyfrowe innowacje. Przeanalizowano również, jakie kompetencje przywódcze są kluczowe w erze cyfrowej oraz jak liderzy mogą inspirować swoich pracowników do przyjęcia nowych technologii.

Ostatni, szósty rozdział monografii ma charakter empiryczny i prezentuje szczegółowe analizy czterech studiów przypadków polskich uczelni, które z sukcesem przeprowadziły cyfrową transformację w różnych obszarach działalności: administracji, zarządzania edukacją oraz zarządzania nauką. Przypadki te, oparte na metodzie wielokrotnych studiów przypadków, ukazują praktyczne wyzwania i korzyści związane z wdrażaniem zaawansowanych rozwiązań cyfrowych, a także dostarczają cennych wniosków na temat najlepszych praktyk w tym zakresie. Na końcu zaprezentowano rekomendacje dla uczelni dotyczące cyfrowych wdrożeń.

Studia przypadków obejmują transformację cyfrową Uniwersytetu Jagiellońskiego, który wdrożył zaawansowane systemy zarządzania dokumentacją i nauką, a także system ScienceCloud na Uniwersytecie SWPS, wspierający analitykę naukową i motywowanie pracowników. Opisano także Politechnikę Krakowską, która skupiła się na e-dokumentacji, oraz Akademię WSB, która z powodzeniem zintegrowała Learning Management System z analityką dydaktyczną, zwiększając efektywność kształcenia.