Żeby nie było zgorszenia - ebook

WSTĘP

Nasza córka ma za kilka miesięcy po raz pierwszy przystąpić do komunii. Zastanawialiśmy się, czy to, że zajmujemy się tematem pedofilii wśród duchownych, jakoś jej nie zaszkodzi, nie zmąci jej obrazu świata. Umie już czytać. Gdy ukaże się ta książka, na pewno będzie się chciała dowiedzieć, czym jej rodzice zajmowali się przez tyle miesięcy. Na razie jest dumna, że książkę będzie można kupić w księgarni. Choć pewnie niekiedy brak nam na to czasu i cierpliwości, staramy się ją wychowywać najlepiej, jak potrafimy. Lubi malować. Rysunki, które co chwilę nam przynosi, przedstawiają uśmiechniętych ludzi, rodzinę, która trzyma się za ręce. Widziała wiele kreskówek: o Świętym Antonim z Padwy, o ojcu Pio, o Franciszku z Asyżu. Sporo słyszała od cioć i babci o Janie Pawle II. Te postaci są dla niej archetypami dobra.

Jako psycholog i jako adwokat stykaliśmy się z ofiarami pedofilii duchownych. Są to jednak tajemnice zawodowe, którymi nie możemy się dzielić. Byliśmy tymi historiami poruszeni. Nie chciało nam się wierzyć, że kapłani, którzy na co dzień sprawują msze, są zdolni do zadawania bezbronnym dzieciom aż takich okrucieństw. Problem pedofilii ma charakter ogólnospołeczny, nie odnosi się oczywiście wyłącznie do duchownych, to jednak obdarzani zaufaniem przez wiernych księża mają jako jedyna grupa społeczna nieskrępowany dostęp do dzieci, co bez skrupułów wykorzystują.

Zaczęliśmy szukać w internecie informacji na temat pedofilii w Kościele. Wyszukiwarka pokazała ponad dwieście dwadzieścia tysięcy linków do opatrzonych krzykliwymi tytułami zupełnie nieprzydatnych dla nas wpisów. W końcu natrafiliśmy na dwa ważne, jak się okazało, adresy.

Nie Lękajcie Się to fundacja, która niesie pomoc pokrzywdzonym przez duchownych. Tu znaleźliśmy rozmówców. Każda z ich historii to osobny dramat i trud dochodzenia do normalności. Dziękujemy, że nam zaufali. Mimo upływu lat rozmowa o tym, czego doświadczyli od duchownych, jest dla nich wciąż bardzo trudna.

Drugi adres to ksiądz Adam Żak, jezuita powołany przez Konferencję Episkopatu Polski na koordynatora do spraw ochrony dzieci i młodzieży. Moderuje realizację programów prewencyjnych mających chronić przed pedofilią. Dziękujemy księdzu, że zechciał odpowiedzieć na każde z naszych pytań.

Mamy nadzieję, że ta publikacja pozwoli spojrzeć na ofiary z większą empatią. W mediach pozycjonuje się sprawców. Dla dziennikarzy kapłan pedofil to dobry temat. O ofiarach, o ich cierpieniu i bólu, pisze się niewiele.

Spotykając się z dziś już dorosłymi ofiarami duchownych, uświadomiliśmy sobie, jak bardzo ważne jest tłumaczenie dzieciom, że świat nie jest idealny, że ma skazy. Rozmowy na temat seksualności i jej granic to trudne wyzwanie dla rodziców. To obszar przemilczany i niedostępny. Większość rodziców nie widzi potrzeby, by o tej sferze intymności z dzieckiem rozmawiać. Tak tworzy się tabu, na straży którego stoi wstyd i strach przed zadawaniem pytań. Nie znając granic, dzieci nie są w stanie poddać osądowi tego, czego doświadczają. Z kolei rodzice jakby bali się uznać porażkę, nie dopuszczają do siebie myśli, że ich dziecko mogło zostać skrzywdzone. Od pokrzywdzonych, z którymi mieliśmy okazję porozmawiać, dowiedzieliśmy się, że jeśli mieli już odwagę poskarżyć się rodzicom na duchownego, który ich wykorzystał, dostawali ostrą reprymendę albo byli lekceważeni. Wielu z nich odwróciło się od bliskich, poczuli się zranieni tym, że matka czy ojciec im nie uwierzyli. Irena, Marek, Szymon – którzy opowiedzieli nam swoje historie – w pewnym momencie swojego życia zerwali kontakty z najbliższą rodziną. Trzeba było długich lat, by przebaczyli rodzicom, zrozumieli, że być może bliscy, kochając ich, jak potrafili, nie umieli im dać więcej, bo jak słusznie powiedział jeden z pokrzywdzonych, nikt nie może ofiarować dzieciom więcej miłości, niż sam jej otrzymał. To dodatkowy ciężar, który pokrzywdzeni muszą udźwignąć.

Problem molestowania i wykorzystywania seksualnego przed piętnastym rokiem życia dotyczy 25 procent kobiet i 15 procent mężczyzn. Co dziesiąta kobieta i co trzydziesty mężczyzna przeżyli w dzieciństwie gwałt lub próbę gwałtu. Blisko 30 procent pokrzywdzonych nigdy nie ujawniło tych traumatycznych przeżyć. Te liczby porażają. Skala problemu jest olbrzymia. Żeby to sobie uświadomić, trzeba te dane powiązać z odległymi konsekwencjami doznanych w dzieciństwie krzywd. Ofiary jako młodzi ludzie wchodzący w dorosłe życie zmagają się z niskim poczuciem wartości. Broniąc się przed odrzuceniem, uciekają albo atakują pierwsi, raniąc bliskich. Często nie potrafią się cieszyć z sukcesu, przekonani, że nic dobrego im w życiu się nie należy. Żyją z poczuciem winy, sami się karzą, zadając sobie ból. Uciekają w alkohol, hazard i narkotyki. To kolejne pokolenia pozostawione samopas z krwawiącą w sercu raną.

Każdemu przypadkowi tego patologicznego zjawiska towarzyszy dość zawiły proces dojrzewania relacji między sprawcą a ofiarą, którego nie da się ująć w jakiś uniwersalny schemat. Pokazuje to każda z historii, które tu przedstawiamy. Gdyby było inaczej, można by się pewnie pokusić o wypracowanie skutecznych instrumentów prewencji, które eliminowałyby przestępstwa duchownych wobec dzieci. Nie ma jednak żadnego wzorca, który by tu znalazł zastosowanie i automatycznie zadziałał. Trudno przecież dookreślić, co w relacji duchownego z nieletnim powinno już niepokoić, a co jeszcze jest normą. Kapłani przy okazji spowiedzi mają wgląd w najbardziej intymne sfery życia wiernych i możliwość poznania ich grzesznej natury. Księża odgrywają też rolę duchowych przewodników osób zagubionych w meandrach życia i poszukujących drogowskazów. Mamy tu więc do czynienia z dość osobliwą więzią, która nie jest przypadkowym spotkaniem.

Pokrzywdzeni często spotykają się z zarzutami, że o swych doświadczeniach decydują się mówić dopiero po latach, że sami są sobie winni, skoro tak długo podtrzymywali raniące relacje z duchownym. Taką niesprawiedliwą ocenę, podyktowaną brakiem empatii i wiedzy, podzielają często niestety nawet prokuratorzy, na co wskazują ich reakcje na zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa. Bagatelizują też problem kościelni przełożeni sprawców, gdy ofiary pedofilii informują ich o swoich przeżyciach.

Problemem jest uznanie pedofilii w Kościele za fakt. Oswojenie problemu nie jest proste. To droga poprzez zaprzeczenie, wyparcie, bunt, a następnie nieśmiałą akceptację. To schemat związany z uznaniem straty wizerunkowej, polegającej na odmitologizowaniu obrazu nieskazitelnego pod względem moralnym duchownego, oraz zmierzeniem się z jej konsekwencjami. W samych tylko Niemczech z Kościoła katolickiego odeszły setki tysięcy wiernych, poza mury seminariów niektórzy klerycy wolą wychodzić w zwykłych ubraniach, żeby przechodnie nie wyzywali ich od pedofilów, Kościół traci autorytet, kaznodzieje postrzegani są jako hipokryci.

Nie chcemy dokładać kolejnych argumentów zacietrzewionym wrogom Kościoła, którym śnią się po nocach puste świątynie. Chcemy, żeby Kościół wysłuchał ofiar. Indywidualne przeproszenie każdej z nich i zadośćuczynienie za krzywdy jest bardzo ważne. Zło należy nazwać złem, to istotny element procesu terapeutycznego. Nie pomogą żadne wytyczne episkopatu, deklaracje kolejnych papieży o braku tolerancji dla pedofilii, dopóki pokrzywdzeni będą czuli, że to, co ich spotkało, jest minimalizowane. Trzeba wsłuchać się w głos arcybiskupa Diarmuida Martina, który tłumaczy, że Kościół musi się stać wspólnotą, która przyjmuje pokrzywdzonych na ich własnych warunkach.SZYMON

SZYMON
Stanęliśmy. Nic nie podejrzewałem, myślałem, że może wjechał za potrzebą. Ksiądz zaczął od obmacywania moich genitaliów, wyjął swojego penisa i kazał, żebym go masturbował. Wcześniej pokazał mi, jak mam to robić. Dla mnie to był szok. Pierwszy raz się z czymś takim spotkałem, nie wiedziałem, o co w tym chodzi. Nie miałem jeszcze inicjacji seksualnej.

Małe miasteczko położone jest kilkadziesiąt kilometrów od Poznania. Choć to się powoli zmienia, mieszkańcy takich miejscowości ciągle lubią żyć problemami innych. Piętnaście lat temu pewnie było z tym jeszcze gorzej. Być może nie ma jednak w tym nic złego, że ludzie się sobą nawzajem interesują. Wszystko jest względne.

Spotykamy się od jakiegoś czasu. Spacerujemy, rozmawiamy przez telefon, piszemy esemesy. Najczęściej jednak siedzimy gdzieś w plenerze, za miastem. Jest czerwiec, słońce praży, dopiero pod wieczór daje się wyjść z domu. W przerwach rozmowy słychać ptaki, przejeżdżający w oddali pociąg, szczekanie psów. Czasem jest jednak tak cicho, że aż niezręcznie. Cisza jest potrzebna, po niektórych wypowiedziach trzeba się jakoś zebrać, zanim padnie kolejne pytanie.

Szymon ma różne chwile. Zazwyczaj chyba czuje ulgę, że wreszcie to z siebie wyrzucił, że opowiedział swoją historię, że pokazał swoją twarz w telewizji i w gazecie. Na potrzeby programu nagrali go bez czarnego paska na oczach, zastrzegł też, by nie zniekształcano jego głosu. Tylko on wie, dlaczego tak właśnie zrobił. Wskazał palcem i oskarżył konkretną osobę. Każdy, komu wyrządzono krzywdę, w końcu ma do tego prawo. Czy jeśli sprawcą jest ksiądz, ma być inaczej? Są jednak takie momenty, gdy nachodzą go wątpliwości, czy postąpił słusznie. Nie ma wsparcia od najbliższych, atakują go nawet rodzice. Znajomi, których zna od lat, szydzą z niego, nie dają mu wiary, chcą go ośmieszyć. Słowa wsparcia i współczucia dostaje od ludzi, których nie zna.

To trudne: zmierzyć się z przeszłością, a zarazem opowiedzieć całą prawdę, której sam nie rozumie. Mamy wrażenie, że zaczyna ją rozumieć dopiero teraz. Pewnie gdyby mógł przeżyć tamte chwile jeszcze raz, postąpiłby inaczej. Był jednak dzieckiem, a potem wszystko się już jakoś samo potoczyło. Czy to wystarczający powód, by przypisać mu jakąkolwiek winę?

Powiedz coś o swoim domu, może o rodzicach?

W mieszkaniu były dwa pokoje. Jeden pokój zajmowali dziadkowie, czyli rodzice matki. Drugi ojciec z matką i młodsza o dwa lata siostra oraz ja. Razem cztery osoby w jednym pokoju, sześć w mieszkaniu. Było ciasno. Miałem problemy w nauce, nie miałem nawet swojego biurka. Lekcje, jak był spokój w domu, odrabiałem w kuchni. Ojciec pił zawsze, odkąd sięgam pamięcią. Tak musiało być, zanim się urodziłem. Awantury w zasadzie o wszystko były na porządku dziennym. Jak wracał pijany, to była norma, wiedziałem, że będzie jakaś jatka. Najczęściej miał pretensje do dziadków, którzy z nami mieszkali. Nie pamiętam już nawet, o co się kłócił. Pamiętam latające stoły, wybijane szyby, świnki morskie latające pod sufitem i szkło po stłuczonym akwarium. Do dziś zresztą nie ma w tym mieszkaniu szyb. Dziury w drzwiach są zabite płytami pilśniowymi. Nie było sensu za każdym razem wzywać szklarza, bo stłuczenie nowych szyb było tylko kwestią czasu. Pamiętam kilka scen. Na przykład kiedy po jednej z awantur matka dostała ataku epilepsji. To było w kuchni, ratownicy pogotowia udzielali jej pomocy, matka leżała na podłodze. Przedtem była awantura. Ja ten atak widziałem. Miałem kilkanaście lat, może dwanaście. Nie wiedziałem, co się z nią dokładnie dzieje, ale bałem się. Teraz myślę, że to był nawrót choroby na tle nerwowym. Ojciec po pijanemu wypominał zresztą dziadkowi i babci, że go oszukali. Okazało się bowiem, że mama miała te ataki już przed ślubem, a oni go o tym nie uprzedzili.

Interwencje policji to była norma. Pamiętam, jak kiedyś ojciec rzucił się na dziadków, miał do nich o coś pretensję. Matka chwyciła za nóż. Do dziś nie wiem, co się stało: czy on się nadział na ostrze, czy może matka celowo go pchnęła. Pamiętam tylko, jak biegał z tym nożem wbitym w brzuch po domu. Było mnóstwo krwi. Jak na filmie kryminalnym. Przyjechało pogotowie, prokurator. Lekarz mówił, że o mały włos nie umarł. Ojciec do dziś wypomina matce, że całą winę wziął na siebie, że to niby był wypadek, podczas gdy to ona mu wbiła nóż i chciała go zabić. Nie wiem, jak było, ale pewnie gdyby ojciec tego nie załagodził, mogłoby być różnie. Potem ta historia była opisana w gazecie. To była głośna sprawa. Były komentarze pod artykułem, coś tam ludzie pisali. Nikt się nie zastanawiał, że mi i siostrze jest po prostu wstyd. Matka była przedstawiona jako morderczyni. Nie chciało mi się wychodzić z domu.

A matka?

Matka była współuzależniona. Zajmowała się pracą, musiała zrobić zakupy, zająć się domem, posprzątać. Chodziła do pracy na dwie zmiany, od szóstej do czternastej i od czternastej do dwudziestej drugiej. Jak jej nie było w domu, moim wychowaniem zajmowała się babcia.

Pamiętasz jakieś konfrontacje z ojcem?

Bił mnie paskiem, krzyczał na mnie, wyzywał.

A gdzie ojciec pracował?

Kręcił się przy budowlance. Zaliczył wiele zakładów pracy. Myślę, że szukał takich pracodawców, którzy przymykali oczy na jego picie. W normalnej firmie by nie wytrzymał. Musiał mieć warunki, żeby móc się napić. Do dziś zresztą wspomina wyjazdy na delegacje, imprezy, gdzie i z kim „dał sobie w palnik”.

Ojciec dalej pije?

Już nie. Mam wrażenie, że wynika to z tego, że on chce być lepszy. Lepszy ode mnie, chce mieć nade mą przewagę. Chce konkurować. Jest chyba zazdrosny. Widzi wszystko po swojemu. Mam jednak wrażenie, że czeka, kiedy zacznę pić i znów się stoczę. Może czeka, żebym się zapił na śmierć?

Miałeś jakieś hobby, zajęcia?

Zajęć było dużo. Mieliśmy na podwórku taki ogródek, zagrodę, a w niej kury. Trzeba było je karmić, wywalać nieczystości, czasem przekopać ziemię pod warzywa. Bywało, że dzieciaki bawiły się na podwórku, a ja chodziłem po pokrzywy dla kur. Miałem wtedy sześć lat.

Byłeś ministrantem. Co o tym zdecydowało?

Chciałem jakoś zabić czas, wyrwać się z domu, z ciasnego pokoju. Szukałem kolegów. Były wyjazdy do kina do Poznania, graliśmy w ping-ponga, były obozy w większej grupie. Mieliśmy zbiórki w soboty, to była okazja do spotkań z kolegami.

Pamiętasz swoje pierwsze spotkanie z księdzem Jarkiem?

Tak, byłem już ministrantem od czterech lat. Przyszedł do zakrystii, uśmiechnął się, powiedział, że jest nowym wikarym. Nic szczególnego w tym nie było. Rodzice chodzili na spotkania neokatechumenatu. On się opiekował tą formacją w parafii, odprawiał msze, do których służyłem jako ministrant. Drugim ministrantem był Jacek. Został księdzem. Odkąd go wyświęcili, nie pozwala, bym mówił do niego na ty. Z racji tego zaangażowania w neokatechumenat rodzice spotykali się z księdzem Jarkiem. Bywał u nas w domu. Do głowy mi nie przyszło, że mogę się po księdzu czegoś złego spodziewać. Był znajomym rodziny. Miałem wrażenie, że na początku przyjeżdżał do ojca i matki dlatego, że zależało mu na kontaktach z nimi.

Tak było do pewnego momentu…

Tak. Do czasu, kiedy nie wpadł na pomysł, żeby zrobić mi osobny pokój wydzielony z kuchni. Mówił, że dojrzewam, że potrzebuję swojego miejsca. Siostra miała mieszkać dalej z rodzicami. Dał pieniądze na remont.

Pamiętasz ten pierwszy raz?

Tego się nie zapomina. Miałem czternaście lat. Ksiądz widział, że w domu się nie przelewa. Zaproponował, że kupi mi nowe ubranie: spodnie, buty i marynarkę. Pretekstem był egzamin gimnazjalny. Rodzice oczywiście wiedzieli, że pojedziemy po to wszystko do Poznania. Pierwszy raz wtedy byłem w KFC. Miałem z tego frajdę. Rodziców nie byłoby na to stać. Byliśmy też na zakupach w Selgrosie. To było dla mnie coś. Jak wracaliśmy, to było dwa kilometry przed domem, skręcił do lasu. Wjechaliśmy pod taką górkę. Wtedy były tam drzewa i polna droga, dziś – osiedle domków jednorodzinnych. Stanęliśmy. Nic nie podejrzewałem, myślałem, że może wjechał za potrzebą. Ksiądz zaczął od obmacywania moich genitaliów, wyjął swojego penisa i kazał, żebym go masturbował. Wcześniej pokazał mi, jak mam to robić. Dla mnie to był szok. Pierwszy raz się z czymś takim spotkałem, nie wiedziałem, o co w tym chodzi. Nie miałem jeszcze inicjacji seksualnej. Nie miałem w ogóle takich doświadczeń. Czasem, gdy jeszcze razem na kupie mieszkaliśmy w tym pokoju, słyszałem, jak ojciec kochał się z matką. Niewiele jednak z tego rozumiałem. Ksiądz to wszystko poprowadził, ja mu się podporządkowałem. Potem pojechaliśmy do domu. Zachowywał się tak, jakby nic się nie stało. Zabronił mi komukolwiek o tym mówić. To miała być nasza tajemnica. Tłumaczył, że chłopcy tak robią.

Co się dalej działo?

Wszedł ze mną z zakupami do domu. Wypił z rodzicami kawę, a potem pojechał do siebie, na plebanię. Na drugi dzień kazał do siebie przyjść. Nie było żadnego „przepraszam”. Powtórzył to samo co dzień wcześniej. Miałem milczeć, wyjaśnił mi, że to zabawa chłopców, nasza tajemnica i kropka.

Pamiętasz następny raz?

Przyjechał do rodziców. Powiedział, że jedzie w Karkonosze. Spytał ich, czy może mnie zabrać. Oczywiście wyrazili zgodę, bo nie byłoby ich stać na taki wyjazd. Nie wiedziałem dokładnie, po co jedziemy, jak tam jest. Ksiądz mówił, że będzie fajnie. Wszystko ukartował. Po przyjeździe poszliśmy na Szrenicę, a on wcześniej już zaplanował, że będziemy tam spali. Powiedział, że jest zbyt późno na powrót. Wynajął pokój dwuosobowy. Zamknął drzwi na klucz. Znów chciał, żebym go masturbował.

Miałeś jakieś pojęcie w tym czasie o masturbacji?

Skąd. To była dla mnie nowość. Zresztą on mi tak tego nie przedstawiał, do czego to służy i że w wieku dojrzewania ludzie się masturbują. On załatwiał swoje potrzeby. Pod tym kątem mi to tłumaczył. Podniecało go, że ja mu to robię. Kręciło, że może w tym czasie mnie gdzieś dotknąć, chodzi mi o miejsca intymne. Nawet się nie broniłem. Miał fizyczną przewagę. Gdzie miałem uciec? Byliśmy w górach, na jakimś odludziu. Wcześniej wywiózł mnie w las. Nie miałem wyjścia.

Jak byliście w górach, on się modlił, odprawiał msze?

Nie. Pamiętam, że miał brewiarz, ale go nie odmawiał.

Czy po tych zdarzeniach, tym pierwszym i drugim, coś mówił, tłumaczył?

Nie. Gadaliśmy o dupie Maryni.

Wiemy, że powiedziałeś wreszcie o wszystkim rodzicom.

Tak. Po trzecim razie. Byliśmy na takich jakby koloniach chórku dziecięcego. To były wakacje. Jechał cały autobus dzieci w wieku szkolnym. Było też kilku opiekunów. Jak dojechaliśmy, to zostało ustalone, że opiekunowie śpią osobno i w osobnym pokoju chłopcy, a w osobnym dziewczyny. W nocy przyszedł ksiądz. Była może pierwsza w nocy. Mówił, że nie może zasnąć. Zaczął mnie dotykać w miejscach intymnych. Znów chciał, żebym go masturbował. Spałem w sali obok pomieszczenia, w którym spali chłopcy. Nie wytrzymałem tym razem. Następnego dnia powiedziałem o tym na stronie świeckim opiekunom. Stwierdzili, że zachowanie księdza wobec mnie jest dwuznaczne, że rzeczywiście rzuca się to w oczy, że traktuje mnie inaczej niż inne dzieci, w jakiś szczególny sposób. Powiedzieli, że powinienem o tym powiedzieć rodzicom. Na miejscu jednak nikt z tym nic nie zrobił. Byliśmy tam jeszcze kilka dni. Więcej już mnie nie nachodził. Kiedy przyjechałem do domu, opowiedziałem o wszystkim ojcu i matce. Dla nich to był szok. Pojechaliśmy do księdza. Wcześniej umówiłem się z opiekunami, że następnego dnia po przyjeździe wraz z rodzicami i z nimi wyjaśnimy całą sytuację z księdzem. Na miejscu w trakcie pobytu z chórkiem nie było warunków do przeprowadzenia tego typu konfrontacji. Doszło do rozmowy między mną, rodzicami i księdzem. Był spanikowany. Przyznał się do wszystkiego. Powiedział im, że sam nie wie, jak do tego doszło. Zarzekał się, że więcej już nikogo nie skrzywdzi. Klęknął przed rodzicami i bardzo prosił, żeby to puścili w niepamięć. Rodzice jakoś się nad nim zlitowali. Dla oczyszczenia atmosfery umówiliśmy się, że ja zejdę do opiekunów i powiem, że wszystko sobie zmyśliłem. Tak się też stało. Pamiętam, że jeden z opiekunów powiedział, że tak się nie robi.

Co się działo dalej?

On przyjeżdżał dalej do rodziców na kawę. Chodziliśmy też na neokatechumenat. Przez jakiś czas nie pamiętałem o tym. On pojechał na jakieś wakacje na kilka tygodni. Potem wszystko wróciło do normy. Znów to robił. Zabrał mnie nawet do swojej matki. Pamiętam, jak jego siostra była zmieszana, że on śpi ze mną. Przyjęte jest chyba, żeby gościowi przygotować osobne posłanie. Takich sytuacji było jeszcze wiele. To była rutyna. Cały czas chciał, żebym go masturbował.

Zmieniło się coś?

Zaczął mi kupować prezenty. Proponował, że założy mi konto, żeby rosły mi procenty. To mi imponowało. Wiedziałem, że robi mi krzywdę, ale nie miałem komu się zwierzyć. Teraz może wydaje się to irracjonalne, ale wtedy tak po prostu było. Potem poszedłem do zawodówki. Kupił mi telefon, żeby mieć ze mną kontakt. Zaczął kupować mi alkohol, papierosy. Jeździliśmy do Czech, za miasto. Jak byłem pijany, wszystko było mi obojętne. Z czasem zaczęły się gwałty.

Miałeś za sobą już w tym czasie inicjację?

Nie. Mój pierwszy raz miał miejsce znacznie później. Zresztą pierwszy raz współżyłem z żoną przed ślubem. Miałem niecałe osiemnaście lat.

Byłeś równolegle w związku z nim i z żoną?

Tak. On poszedł do następnej parafii. Przyjeżdżał po sto kilometrów po mnie. Wymyślał preteksty, żebym do niego jechał. Chciał, żebym mu sprzątał, skosił trawę. Dawał mi pieniądze, przesyłał też jakieś kwoty przekazem. Często prosił, żebym przyjechał do niego pociągiem, a on mnie zabierał na parafię kawałek dalej do mniejszej miejscowości. Pomagałem mu przy domu, coś naprawiałem, sprzątałem, remontowałem. Dość szybko się rozpiłem. Kupował alkohol. Dla mnie wódkę, dla siebie wino. Potem się do mnie dobierał. Dochodziło do stosunków analnych. Zazwyczaj byłem nieprzytomny, zresztą było mi wszystko jedno, chciałem się napić. Potem dał mi pieniądze na samochód, na prawo jazdy. Była taka jedna sytuacja. Znów się do mnie dobierał, ale był bardziej pijany niż ja. Uciekłem z plebanii, zamówiłem taksówkę i wróciłem do domu. Tamtego wieczoru to on pił wódkę. Na drugi dzień skarżył się, że nago za mną pobiegł, zrobiło mu się słabo i zasłabł. Rano miał odprawić mszę, ale stracił przytomność i znalazł go kolega wikary. Mszy już nie odprawił.

Czy wiedział, że masz problem z alkoholem?

Tak. Wyzywał mnie od alkoholików. Mówił, że nie umiem pić z umiarem, że szkoda jego pieniędzy na mnie.

Dalej jednak kupował alkohol?

Oczywiście. To była taka gra. Osobom, które mnie znały, cały czas mówił, że jestem alkoholikiem, że się zmarnuję. Chciał nawet, żebym opowiadał młodym ludziom, zdaje się ministrantom, jaki alkohol jest zły. Paradoks polegał na tym, że to on przecież przede mną odkrył alkohol, kiedy byłem nastolatkiem. Widział, że jak jestem pijany, to jest łatwiej. Kiedyś musiałem pojechać z nim do Szklarskiej Poręby, gdzie ponoć zostawił prawo jazdy. Na miejscu upił mnie. Mówił, że przenocujemy, że jest późno. Jak płacił za dobę hotelową, to okazało się, że prawo jazdy cały czas miał w portfelu.

Dlaczego do niego jeździłeś? Byłeś już dorosły.

To trudne pytanie. To było głupie, jak sobie teraz o tym pomyślę, ale wtedy wydawało mi się, że nic mnie w życiu już nie czeka, że nie ma przede mną żadnej perspektywy. Rodzice powiedzieli mi, że jak miałem szesnaście lat, dali mnie księdzu pod opiekę i że nie ponoszą odpowiedzialności za to, co robię, że to są moje problemy. Nie miałem w nich żadnego oparcia. Z drugiej strony on jakoś wszedł w ich rolę. Zapewniał mi pomoc materialną. Miałem żonę, dziecko. On załatwiał mi robotę. Mówił, że bez niego nie dam rady, że sobie nie poradzę. Lubił mieć kontrolę, to znaczy chciał wiedzieć, co w danej chwili robię, jak spędzam czas i tak dalej. Wielokrotnie wyznawał mi miłość. Jakoś miałem poczucie winy, nie umiałem z tym zerwać. Przede wszystkim byłem przekonany, że jestem od niego zależny.

Czy ingerował w Twój związek z żoną?

Przyjął nasze narzeczeństwo bardzo źle. Bał się, żebym się jej nie wygadał. Uczył ją wcześniej w szkole. Wmawiał mi, że to nie jest partnerka dla mnie. Chciał być na pierwszym miejscu. Nie przyjechał na nasz ślub. Potem zmienił podejście. Był miły dla żony. Powiedział jej, że ja jestem już na zmarnowanie, że jestem pijak, ale on, jakby co, zajmie się rodziną, że ona i córka mogą na niego liczyć.

Zaprosiliście go na ślub?

Tak. Chciałem, żeby nam udzielił ślubu. Nie zgodził się. Nie przyjechał też na chrzest dziecka.

Czy Twoja żona też potem miała z nim kontakt?

Tak. Ja byłem z nią szczery. Powiedziałem jej o wszystkim. Jeździliśmy czasem razem do niego. Jak nie było jej w pobliżu, dotykał mnie. Chciał nas ściągnąć bliżej siebie, załatwić pracę i mieszkanie. To było trudne. Ja miałem dyskomfort, gdy mówiłem mu, że jeździmy na urlop, w góry, nad morze. On najchętniej by wszystko za nas zaplanował.

Spowiadałeś się z tego? Co na to spowiednicy?

Wielokrotnie się z tego spowiadałem. Jeden z księży mi nie uwierzył, stwierdził, że wymyślam. Szydził, że teraz to wszyscy wszystkich molestują. Inni księża mówili, żeby tego nie nagłaśniać.

Piłeś dalej?

Tak. To była odskocznia. Nie miałem przecież młodości. Był on, potem żona, a potem urodziła się córka. Nie chodziłem na imprezy, bo on wszystko chciał kontrolować. Na początku piłem z nim tylko w weekendy, ale potem to się już rozkręciło. Piłem więcej. On mi dawał alibi, żebym mógł spokojnie pić.

Coś szczególnego się działo?

Miałem próby samobójcze, nie radziłem sobie z tym. Któregoś dnia połknąłem wszystkie tabletki, które były w domu: anticol, jakieś pigułki na ból głowy, nawet czopki dopochwowe. Przepijałem wszywki. Na szczęście nic się nie stało. Poza tym nic nowego się nie działo. Ksiądz był zły. Żona i dziecko to było ograniczenie. Zaczął mi wypominać, że włożył we mnie dużo pieniędzy. Miałem wrażenie, że on w pewnym momencie próbował urwać ze mną kontakt. Myślał, że jestem skompromitowany, że nawet jeśli bym chciał powiedzieć prawdę, i tak mi nikt nie uwierzy, że można mnie olać. Czasem prosiłem go o pieniądze. Było mi ciężko. Szantażowałem go, że powiem, jak było. Musiałem prosić, wykonywać kilka telefonów i on mi wreszcie dawał jakieś ochłapy. Miał satysfakcję, gdyż wiedział, że jestem od niego całkowicie zależny. Bawił się, mówił, że sam nie ma, może pożyczy, że musi się zastanowić. To była znów gra. Wiedzieliśmy, że ma pieniądze na koncie. Moja żona nieraz robiła przelewy z jego rachunku, prosił ją o to w różnych sytuacjach. Potem zmienił parafię.

Tamtejszy proboszcz czegoś się domyślał?

Jeśli nawet, nic sobie z tego nie robił. Wchodził do pokoju księdza bez pytania. Pił z nami alkohol, żartował sobie. Miałem wrażenie, że doskonale się dogadują.

Na jakim poziomie materialnym żył ksiądz?

Niczego sobie nie odmawiał. Kupował drogie kosmetyki, balsamy dla kobiet na cellulit. Zamawiał w sklepach internetowych pasy odchudzające, maszyny wibrujące do spalania tłuszczu, skarpetki oczyszczające. Jak był we Francji, zrobili mu perfumy pod jego wiek, wzrost, wagę. Dumny był z tego. Inspirowały go podróże, miał mnóstwo książek o innych krajach. Angażował się w organizowanie wyjazdów. No i lubił rybki. Miał akwarium panoramiczne na ponad dwieście litrów. Na filtry, pokarmy i inne rzeczy wydawał setki, jeśli nie tysiące złotych. Miał też rasowego psa. Lubił go smyrać nogą po genitaliach. Mówił, że ten pies też go tam liże. To było obrzydliwe.

Co możesz powiedzieć o jego pracy duszpasterskiej?

To był aktor, stwarzał pozory i ludzie go lubili. Spisywał kazania z jakichś mądrych książek, to nie było od niego. Cieszył się, jak zamiast kazania były czytane listy pasterskie, bo nie musiał się wysilać.

Pamiętasz swój ostatni kontakt z księdzem?

Ostatni raz sam na sam spotkaliśmy się ze dwa lata temu. Córka właśnie kończyła przedszkole. Pojechałem do niego po pieniądze. Kosiłem mu trawę. Pamiętam, że wyszedł do mnie na zewnątrz i powiedział, że po mszy się zabawimy. Byłem już trochę pijany. Jak zwykle kupił wódkę. Gdy usłyszałem, że zaczyna się msza, wsiadłem w samochód i odjechałem do domu. Będąc pod wpływem alkoholu, spowodowałem wypadek, w którym byłem najbardziej poszkodowany. Miałem za to sprawę karną. W szpitalu długo leżałem nieprzytomny. Byłem w śpiączce i pamiętam jedynie fragmenty tego, co działo się przed wypadkiem, którego skutki odczuwam do dziś. Ksiądz w ogóle się mną wtedy nie zainteresował.

Co się działo dalej?

Przede wszystkim przestałem pić. Odbyłem terapię zamkniętą. Potem chodziłem na terapię pogłębioną, stacjonarnie. Do dziś utrzymuję abstynencję, chodzę na spotkania Anonimowych Alkoholików. Wróciłem do Kościoła. Zacząłem się modlić na różańcu. W intencji sprawy karnej odprawiłem nowennę pompejańską. Wierzę, że Maryja mnie nie zostawiła. Zgodnie z wyrokiem pierwszej instancji miałem iść do więzienia. Potem adwokat napisał apelację i stało się coś, czego nikt się nie spodziewał. Mimo że byłem już karany za jazdę po pijanemu, pomimo tego, że w związku z tym wypadkiem dwie osoby zostały ranne, a ja znów jechałem po pijaku, sąd wyższej instancji zawiesił wobec mnie wyrok bezwzględnego więzienia. Udało mi się, wierzę, że to cud. Jako dorosły człowiek znów służyłem do mszy. Zaangażowałem się mocno w Kościół. Szukali wolontariuszy na Światowe Dni Młodzieży. Zapisałem się. Pojechaliśmy do Gniezna na spotkanie organizacyjne. W czasie pobytu w Gnieźnie wyspowiadałem się. Powiedziałem o wszystkim spowiednikowi, też o tych sprawach z księdzem Jarkiem. Ten ksiądz się rozpłakał. Był poruszony moją historią.

Zadał Ci, zdaje się, dość osobliwą, a zarazem ciężką pokutę.

Tak. Kazał wyznać prawdę. Powiedzieć o wszystkim w kurii. Nie wiedziałem, czy dam radę udźwignąć ten ciężar. Miotałem się, poszedłem do miejscowego proboszcza po radę. Powiedział, że z tej pokuty może mnie zwolnić tylko ten ksiądz, który mi ją zadał. Uświadomił mi, że nie ma innego wyjścia, bo jeśli nie znajdę tego księdza, to muszę tę pokutę wypełnić.

Co zrobiłeś?

Zadzwoniłem do kurii. Towarzyszył mi wstyd. Ksiądz, z którym porozmawiałem przez telefon, kazał mi wszystko spisać i przywieźć pisemną relację. To miał być taki mój opis przebiegu zdarzeń z udziałem księdza Jarka. Za jakiś czas wyznaczyli termin spotkania. Przesłuchiwało mnie dwóch duchownych. Padały bardzo szczegółowe pytania, które dotyczyły sfery intymnej. Trwało to dość długo. Na początku, zanim cokolwiek powiedziałem, musiałem przysięgać na krzyż i na Pismo Święte. Musiałem powtórzyć jakąś regułkę. Teraz wydaje mi się to śmieszne. Ksiądz przecież też składał taką przysięgę i skłamał. Przyniósł na przesłuchanie całą masę kwitów, to były dowody dokonania przelewów na rachunki bankowe moje i żony oraz wysłania pocztą przekazów pieniężnych. W sumie na około osiemdziesiąt tysięcy złotych. Okazało się, że zbierał te kwity już wtedy, gdy miałem czternaście lat. Miał je starannie uporządkowane. Po przesłuchaniu jego i świadków znów mnie wezwali i pytali o te wpłaty. Uświadomiłem sobie, że on się zabezpieczał na wypadek takiej sytuacji od lat, gdyż zawsze, jak przelewał jakieś pieniądze czy wysyłał je przekazem, jako tytuł wpłaty wpisywał „pożyczka”. Wcześniej się nad tym nie zastanawiałem. Były w tym kwoty, które dawał, by kupić mu różne rzeczy. Chodziło o akwarium, busa czy jakiś sprzęt. Potem mówił, że to prezenty od wiernych. Nie chciał, by wyszło, że kupował to za swoje pieniądze.

Kuria zmieniła front?

Początkowo tak. Dyskredytowali moją relację. Założyli sobie chyba, że chodziło mi o pieniądze. Mówiłem, że mogą zbadać mnie wariografem, że mówię prawdę, że nic sobie nie wymyśliłem. Przełom nastąpił po tym, jak wysłali mnie na Wybrzeże na badania do jakiegoś księdza psychologa. To długo trwało. Gdy robiłem kolejne testy, ten duchowny analizował te już zakończone. Coś zaznaczał, sprawdzał. Jak już przygotowałem odpowiedź na ostatnią partię tych pytań – w sumie to było ich kilkaset – orzekł, że jestem wiarygodny. Powiedział mi, że powinienem wystąpić o zadośćuczynienie za to, co się ze mną działo. Potem identyczne badania u tego samego psychologa miał ksiądz Jarek. Następnego dnia po ich zakończeniu pojawił się w moim domu.

Co powiedział?

Powiedział, że nie wytrzymał i w trakcie tych badań do wszystkiego się przyznał. Zależało mu, żeby być dalej księdzem, że sobie nie wyobraża, że już nim nie będzie. Wtedy był autentyczny i szczery, tak mi się wydawało, mówił, że to, co mi zrobił, go dusi. Pamiętam, jak powiedział, że chyli przede mną czoło.

O co mu chodziło?

Nie wiem. Może cieszył się, że zamiast do prokuratury poszedłem z tym do kurii. Wyjaśniłem mu, że taką dostałem pokutę. Powiedziałem mu o swoim nawróceniu, o tym, że od jakiegoś czasu nie piję, ale że ta przeszłość cały czas ma wpływ na moje życie.

Co się działo dalej?

Zadzwonili do mnie z kurii i potwierdzili, że on się do wszystkiego przyznał na piśmie. Powiedzieli, że sprawa trafi do Watykanu, że na razie nie będą się nią zajmować, a ksiądz Jarek po cichu odejdzie, pojedzie gdzieś na rekolekcje. Za mnie natomiast będą się modlić. Ostatecznie jednak sprawa utknęła. To już trwa od lat. Niedawno ktoś mi uświadomił, że kuria powinna była zawiadomić o tym prokuraturę. Za radą tamtego księdza psychologa zażądałem od kurii odszkodowania. Do dziś nie dostałem odpowiedzi na wezwanie do zapłaty.

Ksiądz Jarek dalej jest dla Ciebie kimś ważnym?

Tak. Obwiniałem się, że przeze mnie może nie będzie już księdzem. Martwiłem się o niego, bo ponoć miał wylew. Obecnie z tego wychodzę. To jest syndrom sztokholmski. To będzie jeszcze trwać. Poznałem inne ofiary księży pedofilów. Ci ludzie, już dorośli mężczyźni, przeżyli to samo. Chodzi mi o współczucie dla sprawcy. To zły objaw, ja z tym walczę.

Kuria coś zrobiła?

Jak rozmawiałem z kurią, to oni mieli taki pogląd, że to moja wina. Patrzyli na całokształt i najbardziej ich dziwiło, że jak miałem osiemnaście lat, dalej do niego jeździłem. Jakby nie interesowało ich, że jako dziecko musiałem księdza masturbować, że łapał mnie za członek, a potem mnie gwałcił, że wywoził dzieciaka do lasu, w góry, zakradał się do pokoju, w którym spałem, i oczekiwał, że go będę zaspokajał.

Dlaczego pokazałeś swoją twarz w telewizji, opisałeś swój przypadek w gazetach?

Uważam, że takie rzeczy nie mogą mieć miejsca. Chciałem się odciąć, zrzucić to z siebie. Powiedziałem całą prawdę. Nic nie ukryłem, nawet rzeczy, które mogą się wydać dla innych niezrozumiałe i stawiają mnie w złym świetle. Miałem dość zamiatania tej sprawy pod dywan. Chciałem pokazać innym, że to nie jest już temat tabu, że to się dzieje naprawdę.

Jaka była reakcja na to wszystko? Chodzi nam o odbiór ludzi.

Od Kościoła oczywiście nie dostałem żadnego wsparcia. Znam wielu ludzi w niego zaangażowanych, byłem z nimi blisko. Zerwali ze mną kontakty. Rodzice się odwrócili, mieli do mnie pretensje, że niepotrzebnie to nagłośniłem, że źle ich przedstawiłem. Mówią, że winę, pół na pół, ponoszę i ja, i ksiądz.

To niesamowite. Dlaczego? Jak oni to wyliczyli?

Dali mnie przecież na wychowanie do niego, jak byłem nastolatkiem, i zracjonalizowali to sobie tak, że on ponosi za to odpowiedzialność w połowie. Moja wina ma polegać na tym, że jak byłem już dorosły, to dalej się z nim spotykałem.

A ich wina?

Uważają, że nie ponoszą żadnej winy.

A inni jak do tego podchodzą?

Nie przejmuję się prymitywnymi komentarzami pod pseudonimem, które ludzie publikowali pod artykułem. Ci ludzie tego nie przeżyli, nie rozumieją, jak to jest, łatwo jest im mnie oceniać. Pewnie są tacy, którzy nie przyjmują do wiadomości, że ksiądz może robić takie rzeczy. Gdyby ktoś był świadkiem, znał tę relację, oceniłby to sprawiedliwie. Ludzie obcy, których spotykam, rozpoznają mnie i okazują mi wsparcie. Dzisiaj byłem u dentysty, dwie osoby, które znały moją twarz z gazety, powiedziały, że mnie popierają, że jestem odważny. Przy tym wszystkim jednak czuję wstyd. Kobiety się wstydzą, jak zostaną zgwałcone. Myślę, że faceci są tak skonstruowani, że w takich sytuacjach czują jeszcze większy wstyd. Chodzi o to, że facetowi inny facet zrobił krzywdę, a ofiara nie potrafiła się obronić. Sytuacja kobiety jest jednak inna, przyjęto, że tak się może zdarzyć, choć i tak pewnie jej wstyd. Z facetami, którzy są ofiarami, jest inaczej. Mam wsparcie od ludzi, którzy przeszli to samo. Oni mnie doskonale rozumieją, zresztą ja ich również. Spotkałem ludzi z Fundacji Nie Lękajcie Się. Wiem, że nie jestem sam. Pomogli mi też inni alkoholicy w trakcie mityngów, to moi znajomi. Oni mają zdrowy osąd tej sprawy.

Na koniec chcieliśmy zadać Ci delikatne pytanie. Chodzi nam o Twoje preferencje seksualne.

Jestem heteroseksualny. Ksiądz jeździł na stację BP, parę kilometrów od parafii, po filmy porno dla mnie, żeby były na filmie kobiety. Trudno się podniecić po pijaku. Kompletnie nie dawało mi to satysfakcji. Byłem spity. On dbał o to. Kupował alkohol i porno dla heteroseksualnego mężczyzny.

A jego preferencje?

Oglądał strony gejowskie. Kiedyś, jak żona sprzątała jego mieszkanie, chciała sprawdzić połączenia kolejowe. Zupełnie nieopatrznie coś odkryła, gdy otworzyła jego komputer. W historii znaleźliśmy całą masę takich stron dla facetów, których podniecają faceci. Miał kamerkę przy biurku na odpowiedniej wysokości. Można się domyślić, że obnażał się w sieci. Miał takie krzesło przy biurku z komputerem, na nim była niebieska poduszka na siedzisku. Była poplamiona, miała taki pasek brązowy od kału. To strasznie śmierdziało. Mogę się tylko domyślać, co on tam wyczyniał.

On miał jakichś przyjaciół, życie towarzyskie?

Była starsza kobieta. Woził ją na rehabilitację co jakiś czas. Myślę, że chciał się pokazać przed ludźmi. Poza tym grał, umiał zjednywać ludzi.

Jak sprawa poszła do kurii, dalej służyłeś do mszy?

Tak, ale czułem się jak trędowaty. Jak podałem na świadków tych opiekunów z wyjazdu chórku dziecięcego, był przeciek do parafii. Myślę, że gdy dostali wezwanie, nagłośnili to. Jeden z nich napisał zeznania na kartce. On jest kapucynem. Sądzę, że napisał prawdę. Inni obiecywali, że powiedzą prawdę, ale wycofali się z tego.

Czy myślisz, że to, że się rozpiłeś, jakoś wiąże się z Twoją relacją z księdzem?

Tłumiłem to w sobie. Spotkałem ludzi uzależnionych, którzy też byli wykorzystywani seksualnie jako dzieci. Myślę, że muszę przerobić to na terapii. Ciężko o fachowca, ale będę musiał to w końcu zrobić.

Spotykamy się miesiąc po poprzedniej rozmowie. Lato w pełni, wakacje. Wiele się zmieniło.

Dlaczego chcesz wyjechać?

Boję się o dziecko. Po emisji programu nasłuchałem się i naczytałem wielu przykrych komentarzy na swój temat. Obrzucono mi jajkami auto. Zaraz zacznie się szkoła. Boję się, że pojawią się jakieś komentarze. To małe miasto. Chcę chronić córkę.

Jak reagujesz na krytykę? Mam na myśli te nieprzychylne komentarze.

Nie mam zamiaru się tłumaczyć, tłumaczą się winni.

Dostałeś jakieś wsparcie od bliskich?

Tak. Czuję, że mam wsparcie teściowej. Ona twierdzi, że to było potrzebne, że to oczyściło atmosferę. Naszej przeszłości towarzyszyły kłamstwa. Teściowa domyślała się, jaki charakter ma moja relacja z księdzem. Jak jeździłem do niego z żoną, wymyślaliśmy, że jedziemy gdzie indziej, chociaż ona i tak domyślała się prawdy. Nie rozumiała tej relacji, sądziła, że chodzi o pieniądze. Myślę, że gdyby teściowa była moją matką, do tego by nie doszło.

Lepiej się czujesz po tym, jak powiedziałeś publicznie o swojej przeszłości, o tym, co Cię spotkało?

Tak. Czuję taką wewnętrzną ulgę. Zdaję sobie sprawę, że wszystko zależy ode mnie. Nie ma sensu się zadręczać.