Ziarno granatu. Mitologia według kobiet - ebook

ZIARNO GRANATU NAPISAŁY

KATARZYNA BONI
(ur. 1982)

Pisarka, reporterka. Razem z Wojciechem Tochmanem napisała Kontener – reportaż pokazujący losy syryjskich uchodźców wojennych w Jordanii. Autorka książek Ganbare! Warsztaty umierania oraz Auroville. Miasto z marzeń. Niedawno wydała bajkę dla dzieci Ośmiornica Zośka.

W swojej pracy zajmuje się tematem żałoby, traumy, odbudowy, nowych początków, relacji międzyludzkich i międzygatunkowych, a także kryzysu klimatycznego i kryzysu bioróżnorodności. Prowadzi warsztaty umierania.

W 2017 roku została uhonorowana Nagrodą Literacką dla Autorki „Gryfia”, a w 2021 Grand Press za tekst o żałobie w czasie pandemii COVID-19 napisany dla „Dwutygodnika”.

ELŻBIETA CHEREZIŃSKA
(ur. 1972)

Pisarka, autorka bestsellerowych powieści historycznych, m.in. cykli Odrodzone Królestwo, Harda/Królowa, Północna droga. Wydała też: Grę w kości, Turniej cieni, Legion, a także Z jednej strony, z drugiej strony – biografię byłego ambasadora Izraela w Polsce Szewacha Weissa – oraz Byłam sekretarką Rumkowskiego. Dzienniki Etki Daum. Absolwentka Wydziału Wiedzy o Teatrze Akademii Teatralnej w Warszawie. Mieszka w Kołobrzegu.

JULIA FIEDORCZUK
(ur. 1975)

Pisarka, poetka, tłumaczka i wykładowczyni literatury amerykańskiej. Opublikowała sześć książek poetyckich, z których ostatnia, Psalmy, otrzymała Nagrodę im. Wisławy Szymborskiej (2018). Wydała także zbiory opowiadań (ostatnio – Bliskie kraje, 2016) i powieści (m.in. Pod słońcem, 2020). Jej utwory zostały przetłumaczone na ponad dwadzieścia języków (w tym walijski i japoński). Wraz z reporterem Filipem Springerem stworzyła działającą przy Instytucie Reportażu Szkołę Ekopoetyki.

AGNIESZKA JELONEK
(ur. 1976)

Pisarka, scenarzystka, blogerka i dziennikarka. Publikowała reportaże i wywiady, często dotyczące twórczości kobiet. Prowadziła blog tylkospokojnie.com. Zajmuje się pisaniem seriali telewizyjnych. W 2015 roku za zbiór opowiadań Babidło otrzymała pierwszą nagrodę w Konkursie Literackim im. Henryka Berezy. Za książkę Koniec świata, umyj okna dostała Nagrodę Literacką Miasta Radomia oraz nominacje do Nagrody Literackiej „Gdynia” i Odkryć Empiku. Ostatnio ukazała się jej powieść Trzeba być cicho.

RENATA LIS
(ur. 1970)

Pisarka i tłumaczka, absolwentka polonistyki na Uniwersytecie Warszawskim oraz Szkoły Nauk Społecznych przy Instytucie Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk, uczennica Marii Janion. Autorka książek biograficzno-eseistycznych Ręka Flauberta (2011), W lodach Prowansji. Bunin na wygnaniu (2015) oraz Lesbos (2017). Finalistka Nagrody Literackiej „Nike”, Nagrody Literackiej „Gdynia” oraz Nagrody Literackiej dla Autorki „Gryfia”. Tłumaczyła m.in. utwory Anne Carson, Gustawa Flauberta, Jeana Baudrillarda, Iwana Bunina, Wasilija Rozanowa, Leonida Bieżyna i Siergieja Kozłowa.

WERONIKA MUREK
(ur. 1989)

Prozaiczka i dramatopisarka, absolwentka Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego. Za debiutancką książkę Uprawa roślin południowych metodą Miczurina nominowana w 2015 roku do Paszportu „Polityki” w kategorii literatura, a w 2016 do Nagrody Literackiej „Nike” oraz Nagrody Literackiej „Gdynia”. W 2016 roku otrzymała za tę książkę Nagrodę Literacką im. Witolda Gombrowicza. Bardzo wcześnie została doceniona także jej twórczość teatralna. W 2015 roku za sztukę Feinweinblein zdobyła Gdyńską Nagrodę Dramaturgiczną, a cztery lata później za zbiór dramatów pod tym samym tytułem była ponownie nominowana do Paszportu „Polityki”.

GRAŻYNA PLEBANEK
(ur. 1967)

Pisarka, publicystka, autorka scenariuszy filmowych i sztuk teatralnych. Ukończyła polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim, była dziennikarką agencji Reuters i „Gazety Wyborczej”. Zadebiutowała w 2002 roku powieścią Pudełko ze szpilkami nagrodzoną w konkursie wydawnictwa Zysk i S-ka. Wydała m.in. powieści: Dziewczyny z Portofino (2005), Przystupa (2007), Bokserka (2014), Pani Furia (2016), i książki non-fiction: Córki rozbójniczki (2013), Słowa na szczęście i inne nienazwane stany duszy (2019) i Bruksela. Zwierzęcość w mieście (2021). Jej teksty ukazują się po polsku, francusku, angielsku, niderlandzku.

Stała felietonistka „Polityki” i „Wysokich Obcasów Extra”. Prowadzi podcast Anty-romantika we współpracy z Fundacją Tygodnika Powszechnego.

Warszawianka, przez pięć lat mieszkała w Szwecji, w 2005 roku przeniosła się do Brukseli.

JOANNA RUDNIAŃSKA
(ur. 1948)

Pisarka, z wykształcenia matematyczka, pisze opowiadania i powieści dla dorosłych i dla dzieci. Jej książki dla dzieci były wielokroć nominowane i nagradzane, w tym Międzynarodową Nagrodą im. Janusza Korczaka oraz Nagrodą Polskiej Sekcji IBBY. Autorka dystopijnej powieści Miejsca (1998) oraz powieści Kotka Brygidy (2007, 2018). W 2019 roku wydała dwie głośne książki: powieść Sny o Hiroszimie oraz zbiór opowiadań RuRu. W 2021 roku została laureatką 14. Nagrody Literackiej m.st. Warszawy i otrzymała tytuł „Warszawskiej twórczyni”.

ZYTA RUDZKA
(ur. 1964)

Pisarka, dramatopisarka, psycholożka. Autorka sztuk teatralnych wyróżnionych m.in. Gdyńską Nagrodą Dramaturgiczną (2011) oraz Gold Remi na WorldFest-Houston International Film Festival (2016). W 2019 roku otrzymała Nagrodę Literacką „Gdynia” za książkę Krótka wymiana ognia. Powieść znalazła się również w finale Nagrody Literackiej „Nike” (2019) oraz została uznana za jedną z dziesięciu najlepszych polskich powieści dekady według tygodnika „Polityka”. W 2020 roku za tryptyk powieściowy Ślicznotka doktora Josefa, Krótka wymiana ognia i Tkanki miękkie otrzymała Nagrodę „Odry”, a w 2021 Nagrodę Literacką m.st. Warszawy oraz Nagrodę Literacką dla Autorki „Gryfia” za powieść Tkanki miękkie.

BARBARA SADURSKA
(ur. 1974)

Pisarka, prawniczka, specjalistka prawa autorskiego. Debiutowała zbiorem opowiadań Mapa, za który otrzymała Nagrodę im. Witolda Gombrowicza. Pisze opowiadania. Prowadzi warsztaty pisania prozy na Uniwersytecie Jagiellońskim. Jesienią 2023 roku w wydawnictwie Agora ukaże się jej Opowieść o srebrnym smoku, powieść dla dzieci.

DOMINIKA SŁOWIK
(ur. 1988)

Pisarka, laureatka Paszportu „Polityki” (2019) za powieść Zimowla, finalistka Nagrody Literackiej „Gdynia” za debiut Atlas: Doppelganger. Ukończyła filologię hiszpańską. Mieszka w Krakowie z kotami Gustawem i Lucjanem. Ostatnio ukazał się tom jej opowiadań Samosiejki.

ALEKSANDRA ZBROJA
(ur. 1986)

Historyczka sztuki bez muzealnego happy endu, autorka książek, reportaży, słuchowisk. Od lat związana z „Dużym Formatem”, dla którego prowadzi spotkania autorskie z reporterami. W 2019 roku ukazała się jej napisana wspólnie z Agnieszką Pajączkowską książka reporterska A co wyście myślały? Spotkania z kobietami z mazowieckich wsi. Dwa lata później wydała autobiograficzną opowieść Mireczek. Patoopowieść o moim ojcu, która została Odkryciem Empiku 2021. Skręca w stronę fikcji.

ALEKSANDRA ZIELIŃSKA
(ur. 1989)

Pisarka, dramatopisarka, scenarzystka. Autorka trzech powieści (Przypadek Alicji, Bura i szał, Sorge) oraz zbioru opowiadań (Kijanki i kretowiska). Nominowana do Nagrody Literackiej „Gdynia”, Nagrody Conrada, Nagrody im. Witolda Gombrowicza. Laureatka stypendium Młoda Polska i stypendium miasta Krakowa w kategoriach proza i teatr. Jej dramaty były wystawiane m.in. w Narodowym Starym Teatrze im. H. Modrzejewskiej w Krakowie, Teatrze Lalki i Aktora w Wałbrzychu, Teatrze Baj. Publikowała w „Miesięczniku Znak”, „Twórczości”, „Piśmie”, „Dialogu” i innych. Autorka scenariuszy do filmów fabularnych oraz słuchowisk (Przeminęło, Kruk).BOHATERKI ZIARNA GRANATU
(WERSJE TRADYCYJNE)

ARTEMIDA
pani dzikich stworzeń

Córka Leto (w niektórych wersjach mitu jej matką jest Demeter) oraz Zeusa. Bliźniacza siostra Apollina. Rodzeństwo urodziło się na Delos, gdzie dotarła ścigana przez zazdrość Hery Leto. Artemida jako pierwsza wyszła z łona matki i natychmiast pomogła przyjść na świat bratu. Uzbrojona w łuk i strzały sprowadza na ludzi nagłą śmierć (ale potrafi też leczyć). Przypisywano jej mściwość – to za jej sprawą zabiła córki Niobe, gdy ta znieważyła jej matkę. Wśród ofiar Artemidy było wielu myśliwych, którzy próbowali ją gwałcić, wśród nich znany z nieboskłonu Orion. Od towarzyszek ze swojego orszaku, podobnie jak od siebie, bezwzględnie wymagała zachowania dziewictwa. Gdy zobaczyła, że jedna z nich – Kallisto – jest w ciąży, zmieniła ją w niedźwiedzicę i poszczuła psami. Uratował ją Zeus (to on uwiódł nimfę), przenosząc na nieboskłon. Innym razem myśliwy Akteon podglądał ją w kąpieli. Za karę zmieniła go w jelenia i pozwoliła rozszarpać jego własnym psom.

Jeśli Apollo był często utożsamiany ze słońcem, Artemidę łączono z księżycem wędrującym nocą po leśnych ostępach. Jest patronką Amazonek.

DEMETER
córka Kronosa i Rei

Bogini o łagodnym usposobieniu (do czasu), opiekunka uprawnej ziemi, wegetacji i plonów. Sercem jej mitu jest obrosła w liczne epizody opowieść o wędrówkach w poszukiwaniu córki KORY/PERSEFONY (była owocem młodzieńczego, kazirodczego związku Demeter z jej bratem Zeusem). Dziewczyna została porwana przez swojego wuja, Hadesa. Rozpaczliwie poszukując córki, Demeter zbierała coraz więcej dowodów nie tylko na to, kto jest sprawcą uprowadzenia, ale też że w spisku uczestniczył sam Zeus. Rozgniewana bogini omijała więc Olimp i wędrowała po ziemi, nakazując drzewom, by przestały rodzić owoce, a glebie – by nie wydawała plonów. Ukryła się w Eleusis. W tym czasie zapanował głód, ludzkości groziła zagłada, a bogowie zostali pozbawieni należnych im ofiar. W tej sytuacji Zeus – wciąż unikając bezpośredniego spotkania z Demeter – wymusił na Hadesie oddanie jej córki. Władca podziemi zastrzegł jednak, że będzie to możliwe, jeśli Kora „nie skosztowała jeszcze strawy zmarłych”. Niestety, Kora zjadła w podziemiach siedem ziarenek granatu, więc jej powrót na powierzchnię stał się niemożliwy. Pozostał kompromis: Kora trzy miesiące spędzać ma z wujem-mężem Hadesem jako królowa świata podziemnego (w tym czasie ziemia pozostanie bezpłodna), dziewięć zaś miesięcy z matką (czas wegetacji).

Mit o Demeter i Korze stał się rdzeniem odprawianych dwa razy do roku misteriów eleuzyńskich.

ECHO
nimfa lasów i źródeł

Według jednej z wersji, odrzuciwszy miłość boga Pana, naraziła się na jego zemstę: bóg nasłał na nią pasterzy, którzy rozszarpali ją żywcem. W innej wersji Echo kocha się – ze zrozumiałych powodów – bez wzajemności w Narcyzie. W obydwu wariantach mitu nimfa znika, zostaje po niej tylko głos powtarzający ostatnie sylaby wypowiedziane przez leśnych wędrowców.

EURYDYKA
driada (nimfa drzew)

Żona Orfeusza, syna muzy Kaliope, króla Tracji, uczestnika wyprawy Argonautów i założyciela tajemnych orfickich kultów. Według Owidiusza została ukąszona przez węża, gdy uciekała przed zakochanym w niej Aristajosem. Orfeusz nie był w stanie znieść straty żony, więc wyruszył za nią do podziemi. Swoim żałobnym śpiewem poruszył bóstwa świata zmarłych, które zgodziły się oddać mu Eurydykę, jeśli tylko nie spojrzy na nią, nim wyjdą na światło słońca. Orfeusz nie okazał się dość cierpliwy – odwrócił się, a Eurydyka utknęła w krainie śmierci na zawsze.

Według niektórych podań była nawet nie tyle ofiarą, ile władczynią Hadesu, konkurując w tej roli z Persefoną.

EURYKLEJA
piastunka Odyseusza

W Odysei to ona jako pierwsza rozpoznała przebranego za żebraka Odysa, kiedy wrócił do Itaki. Według innej wersji popełniła samobójstwo, gdy usłyszała pogłoskę, że jej podopieczny zginął pod Troją.

IFIGENIA
córka Agamemnona i Klitajmestry

Siostra Orestesa i Elektry. Nieobecna w Iliadzie, sławę przyniosły jej dwie tragedie Eurypidesa: Ifigenia w Aulidzie i Ifigenia w Taurydzie (tragedię pod tym samym tytułem napisał Goethe, a operę – Gluck).

Żeby przebłagać gniew Artemidy, która nie pozwalała odpłynąć greckiej flocie pod Troję, Agamemnon zgodził się złożyć Ifigenię w ofierze. Sprowadził córkę do Aulidy pod pozorem zaręczyn z Achillesem. Dziewczyna szła na śmierć nieświadoma swojego losu.

W wersji Eurypidesa Artemida w ostatniej chwili zlitowała się nad Ifigenią i na jej miejsce podłożyła łanię. Dziewczynę przeniosła zaś do kraju Taurów (Krym), gdzie została kapłanką bogini i sprawowała jej okrutny kult – składała Artemidzie w ofierze wszystkich świeżo przybyłych cudzoziemców. Jednak pewnego dnia do brzegu Taurydy przybił jej brat Orestes ze swoim towarzyszem Pyladesem. Ifigenia uratowała im życie, musiała jednak uciekać z nimi do Grecji.

JOKASTA
matka i żona króla Edypa

Lajos otrzymał w Delfach przepowiednię, że dziecko Jokasty go zgładzi, więc odmawiał jej współżycia. Ta jednak upiła go, posiadła, a dziewięć miesięcy później urodziła syna, Edypa. Lajos przebił nogi noworodka gwoździem i porzucił na górze Kitajron (w innej wersji kazał zamknąć w skrzyni i wyrzucić ze statku). Edyp ocalał, dorósł, ale nie był pewny swojej tożsamości. Szukał odpowiedzi, ale zamiast niej wyrocznia delficka przepowiedziała mu, że poślubi własną matkę i zgładzi ojca. Postanowił więc nie wracać do przybranych (o czym nie wiedział) rodziców. Za to w wąwozie niedaleko Delf na wąskiej drodze spotkał powożącego rydwanem Lajosa. Edyp nie wiedział, z kim ma do czynienia. Wybuchła sprzeczka o pierwszeństwo na drodze. W wyniku nieszczęśliwego zbiegu okoliczności Lajos zginął. Wkrótce potem Edyp uwolnił Teby od Sfinksa, więc mieszkańcy ofiarowali mu koronę i wdowę po Lajosie.

Jokasta nie rozpoznała w nim własnego syna. Poślubiła Edypa. Mieli kilkoro dzieci. Kiedy za sprawą wieszczka Terezjasza dowiedziała się o kazirodztwie, popełniła samobójstwo. Edyp oślepił się szpilą.

KASANDRA
córka władcy Troi Priama i Hekuby, bliźniacza siostra Helenosa

Po narodzinach bliźniąt urządzono wielką uroczystość w świątyni Apolla. Dzieci przypadkiem zostały w niej na noc – rano przerażeni rodzice wrócili, by je zabrać, i zobaczyli wijące się wokół ich głów węże, wylizujące swoimi językami oczy niemowląt. Od tej pory bliźnięta miały dar widzenia przyszłości.

W innej wersji Apollo obiecał Kasandrze, że nauczy ją wieszczyć, jeśli mu się odda. Jednak dziewczyna „nie zapłaciła” za lekcje, a bóg napluł jej w usta, odbierając moc przekonywania do swoich przepowiedni. Dlatego nikt jej nie posłuchał, gdy m.in. przepowiadała, że Parys spowoduje upadek Troi, że porwanie Heleny to katastrofa, że koń pozostawiony przez Greków pod murami miasta to podstęp.

Gdy Grecy zdobywali Troję, Kasandra ukryła się w świątyni Ateny. Tam dopadł ją Ajaks i próbował zgwałcić. Została potem branką Agamemnona, z którym miała bliźnięta. Zabiła ją zazdrosna żona Agamemnona Klitajmestra tuż po tym, jak zgładziła własnego męża.

KIRKE
czarodziejka

Jedna z bohaterek Odysei, obecna też w cyklu mitów o Argonautach. Jej ojcem był Helios, a matką Perseida, córka Okeanosa (w niektórych wersjach mitu była córką Hekate). Siostra władcy Kolchidy i strażnika złotego runa Ajetesa oraz Pazyfae. Mieszkała na bardzo różnie umiejscawianej, pięknej wyspie Ajai. Dotarł na nią powracający spod Troi Odyseusz. Kirke zmieniła jego towarzyszy, którzy wyruszyli na zwiady, w zwierzęta. Odyseuszowi podstępem udało się uniknąć czaru. Potem zagroził Kirke śmiercią – w ten sposób wymusił na niej odczarowanie towarzyszy. Spędził z nią na wyspie być może nawet rok.

Według jednej z wersji mitu Odys po powrocie spod Troi zginął z rąk Telegonosa, swojego syna spłodzonego z Kirke.

MEDEA
czarodziejka

Córka króla Kolchidy Ajetesa i okeanidy Idyi (lub bogini Hekate), wnuczka Heliosa i siostrzenica Kirke. To dzięki jej pomocy Jazon zdobył strzeżone przez Ajetesa złote runo. Medea podarowała liderowi Argonautów maść (ponoć zrobioną z kwiatów, które wyrosły tam, gdzie wsiąkała w ziemię krew Prometeusza) chroniącą go przed ogniem z pysków byków Hefajstosa. Potem uśpiła smoka pilnującego runa.

Uciekła z Kolchidy wraz z Jazonem i Argonautami. Jako zakładnika zabrała swojego brata, którego zabiła, poćwiartowała i rzuciła w kawałkach do morza, by opóźnić pościg. Poślubiwszy Jazona, zemściła się na jego prześladowcy, królu Jolkos Peliasie. Zaproponowała bardzo kochającym Peliasa córkom, by poćwiartowały go i wrzuciły do kotła – miał dzięki temu zabiegowi odzyskać młodość.

Wygnani z Jolkos Medea i Jazon trafili do Koryntu, którego władca postanowił ożenić Jazona ze swoją córką. W akcie straszliwej zemsty Medea zabiła nową narzeczoną Jazona oraz własne z nim dzieci. Jednak w niektórych wersjach mitu ukamienowali je mieszkańcy Koryntu, mszcząc się za swoją księżniczkę, a czasami po prostu nie mogąc znieść, że ich władczynią jest „barbarzynka”.

MEDUZA
jedna z trzech Gorgon

Córka pradawnych bóstw morskich Forkosa i Keto. Razem z siostrami – Steno i Euriale – mieszkała gdzieś daleko na zachodzie, w pobliżu wrót do podziemnego świata. Skrzydlate, szponiaste, dzikie, z wężami zamiast włosów – siostry siały grozę w całym antycznym świecie. Meduza była z nich najgroźniejsza – wystarczyło jedno jej spojrzenie, żeby człowieka zamienić w kamień. Ale jako jedyna z sióstr była śmiertelna.

Bogowie greccy twierdzili, że brzydzą się Gorgonami, choć pewnie sami się ich bali. Jedynie Posejdon nie lękał się Meduzy: posiadł ją i uczynił matką.

Mityczna opowieść o Meduzie przeszła znamienną metamorfozę: w późniejszych wersjach Meduza była piękną dziewczyną z bujnymi włosami, których zazdrościła jej sama Atena. Nieznosząca konkurencji bogini zamieniła zagrażającą jej kobietę w wężowłose monstrum. W jeszcze innej wersji była to zemsta Ateny za zbezczeszczenie jej świątyni – to w niej miał piękną Gorgo zgwałcić Posejdon. Oczywiście kara spotkała kobietę, nie boga.

Meduzę uśmiercił Perseusz. Ale jego rękę uzbrojoną w diamentowy sierp (Perseusz nie patrzył na Meduzę, lecz na jej odbicie w polerowanej tarczy) prowadziła Atena. Gdy Perseusz odciął głowę Meduzie, z jej szyi wyskoczyli synowie Posejdona – Pegaz i olbrzym Chrysaor.

Spojrzenie Meduzy nie straciło swojej mocy nawet po śmierci. Perseusz używał jej głowy, by zabijać morskie potwory oraz swoich wrogów, a Atena umieściła ją na tarczy, by zmuszać atakujących do ucieczki.

PAZYFAE
córka Heliosa i Perseidy

Żona władcy Krety Minosa, który miał notorycznie ją zdradzać. Pazyfae okrutnie go za to ukarała: zamiast nasieniem tryskał toksyną albo rojem węży i szerszeni, które kąsiły i zabijały kochankę od środka. Pazyfae miała być też „ofiarą potwornej miłości” do byka. Jej owoc, byczoczłowiecza istota zwana Minotaurem, został ukryty we wzniesionym przez Dedala labiryncie. Podawano wiele wersji przyczyn „erotycznego szału” Pazyfae. Miał go sprowadzić Posejdon, mszcząc się na Minosie za obrazę. Albo Afrodyta, rewanżując się za lekceważenie jej kultu lub za to, że słoneczny ojciec Pazyfae wyjawił mężowi bogini Hefajstosowi, że ma romans z Aresem.

Żeby mogła „zaspokoić żądzę”, Dedal skonstruował dla Pazyfae drewnianą krowę. Ukrywając się w niej, mogła spółkować z bykiem.

PENELOPA
żona Odyseusza, matka Telemacha

Jedna z ulubionych postaci literatury starożytnej, wzór i symbol wierności. Miała czekać dwadzieścia lat na męża walczącego i wracającego spod Troi, nie ulegając zalotom całego stada zalotników (Odyseusz zaszlachtował ich po powrocie z tułaczki).

W niektórych wersjach opowieści Penelopa wcale nie była wierną żoną i oddała się wszystkim stu dwudziestu dziewięciu zalotnikom, za co Odyseusz wygnał ją z Itaki. Owocem tego grzesznego wielozwiązku miał być bóg Pan. W jeszcze innej wersji po śmierci Odyseusza zamieszkała z Kirke na wyspie Ajaja.

* * *

Noty powstały na podstawie: Mitów greckich Roberta Gravesa (przeł. Henryk Krzeczkowski), Słownika mitologii greckiej i rzymskiej Pierre’a Grimala (przekł. zbiorowy), Mitologii Greków Karla Kerényiego (przeł. Robert Reszke) oraz Mitologii Greków i Rzymian Zygmunta Kubiaka.Zyta Rudzka

WSTĘP

Czytanie Greków konfrontuje nas z otchłannością życia. Mądrze i odważnie. Bez cenzury, woalu, filtru.

Mythos to egzystencja pure. Obcuję ze światem surowym, niesformatowanym fałszywą pociechą i innymi wypełniaczami dla poprawy nastroju.

Mity greckie odsłaniają współczesną barbarię. Antyczna agresja i mityczna obojętność wobec mordowanych, maltretowanych, wypędzonych – to świat dzisiejszy.

I bogowie nie mają talentu do życia.

Władcy Parnasu napędzają się gniewem, rywalizacją, odwetem. Gwałtowni, nieprzewidywalni. Mylą mądrość z przebiegłością.

Logika taniego sprytu uruchamia się również w uwodzeniu. Uwodzą podstępnie. Wymuszają seks, wykorzystując pozycję władzy. Czyżby nie ufali mocy swojego boskiego Erosa?

Oczywiście, to bogowie – mają prawo żyć ekstremalnie, na swoich warunkach. Od jednej granicznej emocji do drugiej. Od kaprysu do kaprysu. Jednak ta brawura i okrutna nonszalancja pokazują boską siłę, która jest słaba. Demoluje życie innych.

Boska bliskość rani. Nie odmawiam bogom ludzkich odruchów. To mężczyźni wrażliwi. Ale zazwyczaj tylko na swoim punkcie.

Na Parnasie kochają toksycznie. Nie potrafią stworzyć dobrych relacji. Bogom źle wychodzi rola męża, ojca, syna. Zdrada, poniżanie, szyderstwo – na tym trudno zbudować dobre związki. Albo kochają, albo niszczą. A najczęściej wszystko razem, za jednym zamachem.

Boskie serce to pięta Achillesa. Doskonale rozumiem, że będąc bogiem, trudno nie przejawiać narcystycznych cech osobowości. Jednak wyniosłość nie sprzyja poczuciu szczęścia. Gubi ich samych. Pycha nie pozwala im zobaczyć, że w spiętrzaniu okrutnych wydarzeń mają duży udział. Wymigują się klątwą. Przeznaczeniem. Złym losem.

Boska władza nie jest wszechwładna. Nie sięga strefy własnej popędliwości. Bogowie pragną władać całym światem, a nie potrafią panować nad sobą. Mają nikły dostęp do własnych emocji, uczuć, reakcji. Wszystko jest właściwie poza kontrolą. Nie potrafią dorosnąć, zatem wziąć odpowiedzialności za swoje działania.

Spod kakofonii maczystowskich rozkazów, wrzasków i monologów wyraźnie słyszę kobiecy wielogłos. To nie jest chór biernych, zniewolonych, pokonanych. Greczynki się nie poddają. Walczą. To walka nierówna, zazwyczaj skazana na porażkę, ale jednak niezłomna, i w tym piękna.

Na Parnasie nie ma kogo kochać. Kobiety są skazane na przemocowe związki. Ojcowie, bracia, kochankowie, mężowie, wreszcie władcy – są agresywni, obojętni, niedostępni emocjonalnie. Rozgrywają kobietami pragnienie władzy, posiadania, podbojów.

Boginie są zabijane, gwałcone, maltretowane, upokarzane, poniżane. Z wyroków boskich nadają się tylko do seksu i do rodzenia. Mają wprawę w grzebaniu swoich dzieci.

Przekazy starogreckie pokazują bogactwo doświadczania kobiecości. Jest cielesność, zmysłowość, intelektualne wyzwania, macierzyństwo, praca, dbanie o dom. To portrety kobiecej krzywdy – negowanej, uciszanej.

W starożytnej Grecji mężczyźni potrzebowali mitów, by się wielbić i samoutwierdzać we władzy, kobiety – by się wyzwolić ze świata z męskiego rozdania. Przekazy o kobiecych traumach pozwalały dozbroić się wewnętrznie, poczuć wspólnotę losu.

Mythos to przekazy, które podważają powierzchowny ogląd rzeczywistości. Odsłaniają mętną naturę ludzką. Chcą zrozumieć świat, a nie świat pudrować. Czułością na przykład.

Antyk ofiarował nam opowieści odważne, drapieżne, okrutne, naruszające tabu. Jednocześnie silnie zmetaforyzowane, symboliczne, zatem uruchamiające wyobraźnię – i tu właśnie instruktywne.

Mity greckie są przejmująco aktualne. Nie tracą mocy i znaczenia.

Z języka antyku czerpie literatura, która nie mizdrzy się do czytelnika. Nie dostarcza fałszywej pociechy, bezpiecznej ględźby i innych benzodiazepin przetwórstwa literackiego. Wywleka ze strefy komfortu. Cuci z dobrego samopoczucia.

Z pisania ku pokrzepienia serca chyba nic dobrego nie wynikło.

Pisanie to przecież ruch oporu przeciwko śmierci, cierpieniu, obojętności świata. Nie składamy broni. Niech bogowie schodzą z Parnasu.