Zinn i sztuka serwisowania roweru górskiego - ebook

CHYLĘ KASK PRZED...

Z całego serca pragnę podziękować Toddowi Telanderowi – jego świetne ilustracje sprawiły, że opisy czynności są bardziej zrozumiałe; mojemu wydawcy oraz „wewnętrznemu systemowi wsparcia”, Charlesowi Pelky’emu i Markowi Saundersowi za oddzielanie ziarna od plew i dosypywanie go tam, gdzie było to konieczne; Terry’emu Rosenowi za to, że tyle lat wiercił mi dziurę w brzuchu o tę książkę; Mike’owi Stirinowi, wcześniej z VeloPress, za to samo oraz za obietnicę wydania pierwszej edycji tej książki; Felixowi Magowanowi i Johnowi Wilcocksonowi za ich wizję, wsparcie finansowe i podtrzymywanie autora na duchu; Johnowi Muirowi i Robertowi Pirsigowi za napisanie genialnych książek, które zachęciły mnie do pracy. W szczególny sposób chcę podziękować całemu zespołowi VeloPress za ogrom pracy włożonej w udoskonalenie tekstu.

Podziękowania za pomoc w kwestiach technicznych niech przyjmą: Wayne Stetina, Steve Hed, Ken Beach, Portia Masterson, Charlie Hancock, Sander Rigney, Doug Bradbury, Chris DiStefano oraz Scott, John i Rusty z Luisville Cyclery w stanie Kolorado, a także chłopaki z Shimano, SRAM, RockShox, Pedro’s, Effetto Mariposa, NoTubes, Manitou, Cane Creek, Fox, FSA, Park Tool, Hayes, Avid, ITM, 3T, Cinelli, Deda, Easton, Salsa, Mavic, Selle San Marco, Cannondale oraz Ritchey.

Poza tym pragnę podziękować całej mojej rodzinie za pomoc i inspirację. Moim córkom Emily i Sarze za to, że pokazały mi, jak wydajnie można pisać, poprawiać i wydawać książki; Tacie i Mamie za to, że zawsze zachęcali mnie do działania. Rexowi i Steve’owi za rady; Kajowi, Ronowi i Tacie, którzy będąc pisarzami, stali się dla mnie inspiracją; Marlies, bo opiekowała się dziećmi zawsze, kiedy ja nie mogłem. Sarah, dzięki za udowodnienie, że Groucho Marx miał rację.WSTĘP

Spokój wewnętrzny nie jest dodatkiem, lecz podstawą. Bez spokoju wewnętrznego nie ma dobrej obsługi. To, co nazywamy sprawnością maszyny, nie jest niczym innym jak tylko jego zobiektywizowaniem. Ostatecznym kryterium funkcjonowania maszyny jest nasz stan ducha. Jeżeli przystępujemy do obsługi bez spokoju wewnętrznego, grozi nam projekcja naszych trudności na maszynę.

– Robert Pirsig, Zen i sztuka obsługi motocykla

(przekład T. Bieroń, Rebis 2005)

PARĘ SŁÓW O KSIĄŻCE

Książka powstała z myślą o tych, którzy chcą się bawić w dłubanie przy swoim rowerze górskim. Napisałem ją dla tych, którzy uważają, że nie potrafią nic przy nich zrobić, ale też dla tych, którzy potrafią i chcieliby mieć wszystkie szczegóły w małym palcu. W książce Zen i sztuka obsługi motocykla Robert Pirsig analizuje dychotomiczny podział na klasyczną i romantyczną wizję świata. Dychotomia dotyczy również roweru górskiego. Jazda na nim to zasadniczo doświadczenie romantyczne; w grę wchodzą emocje, inspiracje, intuicja nawet wtedy, gdy staramy się pokonywać prawa fizyki, usiłując przejechać odcinek techniczny, nie dotykając nogą ziemi. Ale już mechanika roweru górskiego jest czysto klasyczną strukturą, opartą na formie, którą rządzi rozum i prawa fizyki. Obie umiejętności – jazda na rowerze i serwisowanie go – idealnie do siebie pasują. Każda z nich funkcjonuje w szczególny sposób, a gdyby którejś z nich zabrakło, zabawy byłoby o połowę mniej.

Romantyk doceni, że aby z sukcesem naprawiać rower górski, trzeba w pracę włożyć serce, bez tego cały wysiłek pójdzie na marne. Ale nawet prawdziwie romantyczna dusza będzie w stanie wykonać czynności opisane w tej książce krok po kroku i zrozumieć zamieszczone w niej rysunki techniczne (rys. 1.1 jest wyjątkowy, bo to jedyny rysunek w książce, który z założenia nie miał być przejrzysty!) oraz odkryć w sobie pasję do nakładania smaru na stare części.

Książka Zinn i sztuka serwisowania roweru górskiego jest skonstruowana w taki sposób, że z łatwością możesz znaleźć zagadnienia, które cię interesują. Aby wykonać czynności zilustrowane na jej stronach, nie trzeba posiadać szczególnych umiejętności; każdy jest w stanie je wykonać. Trzeba tylko chcieć.

Rower górski to niezwykle wytrzymała maszyna. Można go utrzymać w niezłej formie przez długi czas, zmieniając jedynie opony i od czasu do czasu smarując łańcuch. Z rozdziału 2 dowiesz się, jakie czynności z zakresu obsługi roweru są niezbędne. Jeżeli skończy się na tym, że skorzystasz tylko z tego rozdziału, to i tak nie wyrzuciłeś pieniędzy w błoto, bo unikniesz niemiłych przygód na trasie.

Książka ta powstała z myślą o amatorach, nie o profesjonalnych mechanikach, dlatego nie ma w niej długiej i szczegółowej listy części, której może potrzebować zawodowiec. Lecz jeśli do tego, co zawiera, dołożymy listę części z różnych instrukcji obsługi, może się okazać pomocna także dla profesjonalistów.

DLACZEGO ROBIĆ TO SAMEMU?

Jest wiele powodów, dla których możemy chcieć sami dbać o nasz rower. To najtańszy sposób naprawy, zakładając, że zrobimy to właściwie. To z pewnością ważny argument dla tych, którzy żyją po to, by jeździć, i nie mają stałych źródeł utrzymania. Samowystarczalność dla tej grupy jest po prostu koniecznością.

W miarę jak rosną dochody, ilość czasu, którą można poświęcić rowerowi, maleje. Wtedy pierwszy argument przestaje mieć sens. Jeżeli jesteś świetnie zarabiającym specjalistą i masz mało czasu, to samodzielne serwisowanie roweru nie ma aż takiego znaczenia dla twoich finansów. Może się jednak okazać, że dłubanie przy rowerze sprawia ci przyjemność. Nikt nie zadba o czystość i sprawne działanie twojej maszyny tak, jak ty sam – chyba że masz zaufanego mechanika, którego regularnie odwiedzasz. W sezonie nie musisz czekać w kolejce do warsztatu rowerowego – oto kolejna zaleta. Poza tym musisz wiedzieć, jak w trasie poradzić sobie z usterką, która na pewno ci się kiedyś zdarzy, nawet jeśli twój mechanik nie ma sobie równych. Psułaby mi zabawę myśl, że jest w moim rowerze część, której zasady działania nie rozumiem na tyle, żeby przewidzieć, czy przetrwa przejażdżkę, albo móc ją naprawić, jeśli zawiedzie.

Jeden aspekt dotyczący mechaniki roweru sam w sobie sprawia radość niezależnie od przyjemności jazdy: rower jest uosobieniem prostoty i elegancji. Jego części, w szczególności komponenty z najwyższej półki, zaprojektowane są tak, by działały dobrze i długo. Jeśli odpowiednio o nie zadbamy, będą świetnie się spisywać i wyglądać przez lata. Jakaż to radość: demontujesz brudną, zepsutą część, czyścisz ją, smarujesz, zakładasz z powrotem, a ona działa jak nowa! Świadomość, że to dzięki tobie wszystko działa tak sprawnie i możesz każdą część sam naprawić, kiedy się zabrudzi czy zużyje, daje wielką satysfakcję. Ja dzięki temu bez obawy jeżdżę ostro – inaczej jeździłbym zachowawczo, bojąc się uszkodzić rower.

Jeśli równie uparcie jak ja odmawiasz wyrzucania popsutych rzeczy i kupowania nowych – nieważne, czy to cieknący filtr, porwany namiot, torba z uszkodzonym suwakiem, stary samochód, zmywarka, zegar czy piła łańcuchowa, która odmawia współpracy – ta książka jest dla ciebie. Jakaż to ogromna satysfakcja, gdy dzięki nam stary przedmiot zaczyna działać dłużej, niż powinien, i ile przy okazji można się nauczyć!

Pewność, że jesteś w stanie zaradzić praktycznie wszystkim usterkom, które mogą się przydarzyć na trasie, daje poczucie wolności. Człowiek wyposażony w tę wiedzę (która zaczyna się od umiejętności rozpoznawania części rowerowych pokazanych na rysunku I.2) i narzędzia ma większe poczucie bezpieczeństwa. A to pozwala mu zgłębiać nowe rejony, zapuszczać się dalej i dalej.

Oto ilustracja tego, o czym piszę: w 1995 roku w jeden dzień pokonałem 177-kilometrową trasę White Rim Trail w parku narodowym Canyonlands w stanie Utah. Aż trudno sobie wyobrazić pustkę, jaka tam panuje. Byłem tylko ja, niebo, słońce i długie pasma skał. Miałem w nogach ładnych parę kilometrów, więc wiedziałem już, że jestem w stanie pokonać trasę za dnia, który pod koniec października nie był zbyt długi. Przed wyjazdem sprawdziłem, wymieniłem lub dokręciłem praktycznie każdą część mojego roweru. Do torby podsiodłowej włożyłem jeszcze parę narzędzi, których zazwyczaj ze sobą nie biorę.

Wiedziałem, że ryzyko usterki jest nikłe, a narzędzia, które mam, pozwolą praktycznie na każdą naprawę. No, może prócz pękniętej ramy. Wyposażony w tę wiedzę i doświadczenie w pełni mogłem się cieszyć wyprawą. Zatrzymywałem się, podziwiałem widoki, mieniące się kolorami wiszące skały, wybierałem malownicze objazdy. Całkowicie zanurzyłem się w przyjemność jazdy, jakbym był w bańce powietrznej. Nie lękałem się, że jakaś usterka zepsuje mi zabawę.

Zaufanie do własnych umiejętności dodaje nam odwagi. Daje też poczucie bezpieczeństwa, które sprawia, że chętniej dzielimy naszą miłość do sportu z innymi, mniej doświadczonymi osobami. Zabieranie nowych znajomych w trasę jest dużo przyjemniejsze, jeśli wiesz, że w razie czego naprawisz im rower i nie utkniecie w polu z niesprawnym gruchotem.

JAK KORZYSTAĆ Z KSIĄŻKI

Najpierw przekartkuj cały tom. Omiń szczegółowe opisy, ale obejrzyj rysunki techniczne, poczuj klimat i zorientuj się, co zawiera książka. Kiedy pojawi się konkretne zadanie do wykonania, będziesz wiedział, jak się do niego przymierzyć i gdzie tego w książce szukać. Wspólnie z ilustratorem Toddem Telanderem dołożyliśmy wszelkich starań, aby opisy były zrozumiałe. Celowo zastosowaliśmy rysunki zamiast fotografii, aby wyraźnie pokazać każdą część. Podczas pierwszej naprawy poproś kogoś, żeby czytał na głos instrukcje, kiedy ty będziesz je wykonywał krok po kroku.

Bez wątpienia jedne zadania są łatwiejsze, inne trudniejsze. Jestem jednak przekonany, że każdy, kto ma przeciwstawne kciuki, jest w stanie naprawić praktycznie każdą usterkę roweru. Trzeba tylko poświęcić trochę czasu na nauczenie się prostych czynności, takich jak naprawianie kapcia, zanim rzucimy się na bardziej skomplikowane sprawy, jak powiedzmy – budowanie koła.

Poziom 1

Poziom 2

Poziom 3

Narzędzia i zadania podzielone są na trzy poziomy zaawansowania. Poziom 1 to czynności, do których wykonania potrzebujemy narzędzi z poziomu 1. Tu wystarczy tylko głód wiedzy. Czynności sklasyfikowane na poziomie 2 i 3 są odpowiednio bardziej skomplikowane, również do nich dopasowane są odpowiednie zestawy narzędzi. Jeśli nie zaznaczono wyraźnie, że jest inaczej, czynności opisane w tej książce mają stopień trudności odpowiadający poziomowi 1. Wszystkie narzędzia opisane są w rozdziale 1. Pod koniec rozdziału 2 (podrozdział II.17) zamieściłem fragment „Ogólne zasady wykonywania prac mechanicznych”. To lektura obowiązkowa. Tu poznasz podstawowe zasady obowiązujące podczas prac mechanicznych.

Na początku każdego rozdziału znajdziesz wykaz potrzebnych narzędzi. Jeżeli zadania opisane w tym fragmencie wymagają wyższego poziomu zaawansowania, jest to zawsze oznaczone odpowiednim symbolem. Zadania i rysunki są ponumerowane, co ułatwia posługiwanie się książką.

Znak „§” został użyty w celu zaznaczenia odniesienia do innego fragmentu tekstu. Na przykład „§III.6” oznacza „patrz rozdział 3, podrozdział 6. Rysunki są numerowane (na przykład rysunek 3.3).

Pod koniec każdego rozdziału zamieszczono fragment poświęcony diagnozowaniu usterek. Tu znajdziesz pomoc, kiedy chcesz ustalić na przykład źródło dziwnych odgłosów w rowerze. Porady ułatwiające diagnozę usterki zestawiono w dodatku A.

Radzę nauczyć się korzystać z materiałów zamieszczonych w dodatkach – jest tam masa cennych informacji, które ułatwią ci pracę.

Dodatek B zawiera wyczerpujące informacje na temat przełożeń wraz z instrukcjami, jak przeliczać przełożenia w odniesieniu do kół o niestandardowych wymiarach. Dodatek C to obszerny rozdział poświęcony właściwemu doborowi rozmiaru roweru i dopasowaniu pozycji odpowiedniej dla ciebie. Dodatek D mieści informacje o tym, w jaki sposób i z jaką siłą dokręcić praktycznie każdą śrubę w rowerze. Części rowerowe stają się coraz lżejsze, produkuje się je z coraz bardziej egzotycznych materiałów, dlatego dokręcanie ich przy użyciu odpowiednich momentów obrotowych staje się coraz istotniejsze. Słownik na końcu zawiera wyczerpujące zestawienie technicznych pojęć z zakresu budowy roweru górskiego. Na końcu znajdziesz również indeks ilustracji, który pozwala na szybkie sprawdzenie, co jak wygląda.

ROWER GÓRSKI

A oto bohater (rys. I.2) tej książki (w tym przypadku jest to hardtail z hamulcami cantilever). Widać tu wszystkie jego podstawowe części. Poświęć chwilę na zapoznanie się z nimi i wracaj do tego rysunku za każdym razem, kiedy będziesz potrzebował.

Istnieje wiele typów rowerów górskich, zaczynając od modeli ze sztywną ramą i widelcem (rys. I.3), poprzez hardtaile (z amortyzowanym przednim widelcem – rys. I. 2), aż po modele z przednim i tylnym systemem amortyzacji (rys. I. 4). Mogą mieć hamulce obręczowe (rys. I.2, I.3 oraz I.5) lub tarczowe (rys. I.4).

I.2. Co widzisz? Wszystko skręcone do kupy!

Standardowy rower górski ma bieżnikowane opony i koła o średnicy 26 cali, choć coraz bardziej popularne stają się też koła 29-calowe oraz 650B (27,5 cala), szczególnie wśród osób wysokich. Na małych rowerach górskich widuje się także mniejsze koła i opony o średnicy 24 cali. Wielkości i wzory opon są przeróżne, można wśród nich znaleźć wszystko: od opon zimowych z kolcami po gładkie opony miejskie. W książce opisałem również rowery trekkingowe, które łączą w sobie cechy rowerów szosowych i górskich.

Typ roweru nie ma jednak większego znaczenia. Sądzę, że na tyle jasno opisałem czynności z zakresu obsługi technicznej, że nawet ci, którzy uważają się za nietechnicznych, będą w stanie poradzić sobie z problemami, które napotkają. Wystarczy odrobina praktyki i chęć do nauki, a twój rower nagle przeistoczy się z tajemniczego i zbyt skomplikowanego, by sobie z nim poradzić, ustrojstwa w prosty, zrozumiały mechanizm. I praca przy nim stanie się przyjemnością. Po prostu daj sobie szansę i spróbuj, zamiast przyjmować z góry, że nigdy nie będziesz w stanie tego zrobić. Musisz tylko działać zgodnie z instrukcją i uwierzyć w siebie.

Porzuć przekonanie, że jesteś nietechniczny, nie myśl o innych rzeczach, które mogą przeszkodzić ci w pracy nad tym, by twój rower jeździł jak marzenie – i do zabawy!

I.3. Rower sztywny (hardtail)

I.4. Rower Full Suspension (w pełni amortyzowany lub popularnie – full)

I.5. Rower trekkingowy/crossowy

NARZĘDZIA 1

Spójrz, zostawiliśmy tu narzędzie, nadszedł świt i już go nie ma.

– Księga Mormona

Niewiele można zrobić przy rowerze bez narzędzi. Jednak nie zawsze wiadomo, jakie kupić. W tym rozdziale dowiesz się dokładnie, co jest absolutnie niezbędne na twoim poziomie zaawansowania.

Jak już wspomniałem we wstępie, czynności z zakresu obsługi roweru są w tej książce sklasyfikowane według poziomów trudności. Jeżeli przy opisie czynności takiej klasyfikacji nie ma, należy przyjąć, że to poziom trudności 1. W tym rozdziale narysowane i opisane są narzędzia dla wszystkich poziomów (1, 2, 3). Na początku każdego rozdziału znajduje się ramka z listą narzędzi potrzebnych do wykonania napraw w nim opisanych.

Początkujący nie potrzebują pędzić do sklepu i kupować fury specjalistycznych narzędzi. Poza jednym wyjątkiem – zestaw dla poziomu 1 (rys. 1.1) składa się z podstawowych narzędzi. To ten sam zestaw, który w dalszej części książki radzę wozić ze sobą. Ten przystosowany do przewożenia jest bardziej kompaktowy i nieco lżejszy (rys. 1.5 i 1.6). Zestaw dostosowany do poziomu 2 (rys. 1.2) zawiera kilka specjalistycznych narzędzi rowerowych, które pozwalają na wykonywanie bardziej skomplikowanych prac. Narzędzia dla poziomu 3 to duży i kosztowny zestaw, który sprawi, że kumple nie tylko będą zasięgać twoich mądrych rad, ale również wpadną od czasu do czasu pożyczyć to i owo. Jeżeli chcesz naprawdę zaszaleć i dorównać zawodowcom (a nawet im zaimponować), możesz się pokusić o kupno zestawu z rysunku 1.4.

Jeżeli pożyczasz ludziom narzędzia, dobrym pomysłem jest ich oznakowanie, żeby łatwiej je było później rozpoznać i odzyskać. Inaczej możesz długo nie zobaczyć ich w swoim warsztacie. Nie zaszkodzi również notować, co, komu i kiedy pożyczasz. Zdziwisz się, jak trudno sobie przypomnieć, kto przetrzymuje któreś z twoich rzadko używanych narzędzi, na przykład szczypce do pierścieni czy gwintownik ręczny metryczny.

I.1. ZESTAW NARZĘDZI
DLA 1 POZIOMU ZAAWANSOWANIA

Poziom 1

Poziom 1 to najprostsze naprawy. Do ich przeprowadzenia nie jest potrzebny warsztat, choć oczywiście miło mieć wygodne pomieszczenie do pracy. Będą ci potrzebne następujące narzędzia (rys. 1.1A).

- Pompka z manometrem i zaworem odpowiadającym typowi twoich wentyli (Presta albo Schräder – czyli wentyl samochodowy; porównaj rysunek 1.1B) . Przyda się też zapasowa gumowa wkładka zaworowa; wkładki takie szybko się zużywają.

- Klasyczne wkrętaki: mały, średni i duży (po jednym).

- Wkrętaki krzyżakowe: mały i średni.

- Komplet trzech plastikowych łyżek do opon (rys. 6.5–6.6).

- Przynajmniej dwie zapasowe dętki w takim samym rozmiarze i z takim samym zaworem jak w twoim rowerze.

- Opakowanie zwykłego talku. Świetnie nadaje się do zabezpieczania dętek i wnętrza opon. Uważaj, aby go nie wdychać – jest szkodliwy dla płuc.

- Komplet łatek. Kup te z papierem ściernym, a nie metalowym skrobakiem w zestawie. Przynajmniej raz na półtora roku sprawdź, czy klej nie wysechł, nawet jeśli tubka nie była odkręcana. Na przejażdżki możesz zabierać też małe opakowanie łatek bezklejowych; nie są tak dobre jak standardowe, ale jeśli okaże się, że klej wysechł, będziesz szczęśliwy, że je masz.

- Klucz szwedzki (rozsuwany, główkowy).

- Kombinerki i szczypce igłowe.

- Zestaw kluczy imbusowych zawierający klucze (nr) 2,5, 3, 4, 5, 6, 8 i 10 mm. Składane zestawy (multitool) ułatwiają utrzymanie kluczy w porządku, jednak nie sprawdzają się przy większych rozmiarach (od 6 mm wzwyż). Do tego warto dokupić osobne klucze imbusowe w rozmiarze 4, 5, 6 i 8.

- Zestaw kluczy oczkowo-płaskich (nr) 7, 8, 9, 10, 13, 14, 15 i 17 mm.

- Klucz do pedałów (15 mm). Jest cieńszy i dłuższy niż zwykły klucz 15 mm i szerszy od klucza do konusów piast (rys. 9.3). Do twojego roweru mogą pasować tylko klucze imbusowe 6 lub 8 mm (rys. 9.4), więc może się okazać, że klasycznego klucza do pedałów nie będziesz potrzebować.

- Skuwacz do łańcucha – służy do rozpinania i spinania łańcucha (rys. 4.10–4.11). Starsze typy skuwaczy mogą być za szerokie do wąskich łańcuchów; zanim zdecydujesz się na zakup, przeczytaj wskazówki dla profesjonalistów w rozdziale 4.

- Wskaźnik zużycia łańcucha pozwalający monitorować stan łańcucha (rys. 4.5–4.6).

- Klucz do szprych – dopasowany do rozmiaru nypli w twoich kołach.

- Opakowanie smaru. Najlepiej używać smaru rowerowego, ale zwyczajny smar samochodowy też może być – nie wolno go tylko stosować do widelców amortyzowanych i manetek obrotowych.

- Smar do łańcucha. Nie kupuj tego w aerozolu. Zwykły smar jest łatwiejszy w użyciu i wydajniejszy, nie rozpryskuje się dookoła.

- Benzyna ekstrakcyjna będzie potrzebna przy zdejmowaniu i zakładaniu uchwytów kierownicy, do czyszczenia klocków i tarcz hamulcowych oraz innych części wewnętrznych.

- Spory zapas szmat.

1.1A. Zestaw dla poziomu 1

1.1B. Typy wentyli

Poza tym:

- Jeśli twój rower ma z przodu lub z tyłu powietrzny amortyzator, będziesz potrzebował pompki do amortyzatora. Jeżeli masz tylny lub przedni amortyzator z wentylem samochodowym, kup pompkę z precyzyjnym zaworem dozującym powietrze i adapter w przypadku, gdy masz widelec RockShox starego typu wymagający igły kulkowej, lub specjalną przedłużkę, gdy wentyl jest głęboko schowany.

I.2. ZESTAW NARZĘDZI
DLA 2 POZIOMU ZAAWANSOWANIA

Poziom 2

Naprawy na poziomie 2 są nieco bardziej skomplikowane, dlatego radzę przygotować sobie wygodne miejsce pracy ze stołem monterskim. To ułatwi i znacząco przyspieszy pracę. Będziesz używał zestawu narzędzi z poziomu 1 (rys. 1.1A) plus narzędzia przedstawione na rysunku (rys. 1.2).

- Stojak serwisowy. Sprawdź, czy stojak jest wystarczająco mocny. Musi być stabilny nawet wtedy, kiedy z całej siły użyjesz klucza. Jeśli z jakiegoś powodu nie możesz uchwycić roweru za sztycę, będziesz ci potrzebny stojak, dzięki któremu uchwycisz rower za suport i przednie koło, taki jak na rysunku 1.4.

- Fartuch roboczy (po to, żeby się nie umorusać).

- Manometr – jest dokładniejszy niż pompka i absolutnie konieczny do precyzyjnego pompowania kół do technicznej jazdy.

- Piłka do metalu z drobnymi zębami.

- Nożyk z wymiennymi ostrzami.

- Pilniki: jeden okrągły i jeden płaski.

- Nożyce do cięcia pancerzy i linek, które pozwolą przeciąć pancerz bez uszkodzenia linki oraz skrócić linki biegów i hamulców bez postrzępienia końcówek.

- Zestaw kluczy nasadowych z grzechotką (nr) 7, 8, 9, 10, 13, 14 i 15 mm.

- Klucze Torx, które wyglądają jak imbusy o przekroju gwiazdki. We współczesnych rowerach najczęściej używa się rozmiarów T25 i T30.

- Ściągacz do korb. Służy do zdejmowania korb (rys. 8.6). Jego końcówka może być kompatybilna z osią suportu na kwadrat (rys. 8.18), z systemem ISIS lub Octalink (rys. 8.19–20). Pamiętaj, aby kupić właściwy klucz.

- Klucz do tarcz mechanizmu korbowego do przytrzymywania nakrętek przy odkręcaniu i dokręcaniu śrub zębatek (rys. 8.9).

- Narzędzie do demontażu mechanizmu korbowego w systemie HollowTech II (Shimano Octalink).

- Narzędzia do suportu. Do korb z zewnętrznymi łożyskami potrzebny będzie duży klucz wielowypustowy do zdejmowania misek i małe narzędzie wielowypustowe do mocowania lewej nakrętki korby; do korb BB30 (rys. 8.15) szczypce do pierścieni rozprężnych (rys. 8.26) oraz podkładki od przyrządu do montażu sterów (rys. 8.25). Do suportów zintegrowanych (rys. 8.18–8.19) będziesz potrzebować końcówki wielowypustowej do wykręcania suportu (rys. 8.27). Jeśli masz suport z wielowypustem typu ISIS lub Octalink, narzędzie musi być odpowiednio duże, aby zmieściła się w nim większa oś (rys. 8.19). Przy suporcie na kwadrat (rys. 8.18) możesz także zaopatrzyć się w narzędzie do ISIS (rys. 8.19), sprawdzi się przy obu typach. Do suportów starszego typu z miskami wkręcanymi oraz łączonych z korbami na kwadrat (rys. 8.21–8.22) przyda się klucz hakowy i klucz kołkowy dopasowane do twojego roweru.

- Szczypce do pierścieni rozprężnych (Segera) (rys. 8.26) do korb BB30 (rys. 8.15) oraz innych systemów z rowkami pod pierścień rozprężny, a także do usuwania pierścieni z widelców amortyzowanych, pedałów i innych części.

- Klucze do konusów. Potrzebne, jeżeli masz luzy w łożyskach. Klasyczne wymiary tych kluczy to 13, 14, 14 i 16 mm, ale zawsze przed zakupem lepiej sprawdzić, jakiego klucza będziesz potrzebował.

- Młotek z noskiem kulkowym średniej wielkości.

- Dwa klucze do sterów. Przed zakupem należy sprawdzić rozmiar sterów. Unikniesz tego wydatku, jeśli masz stery typu a-head i nie planujesz majsterkowania przy rowerach starszego typu. Niektóre widelce amortyzowane też wymagają kluczy do sterów.

- Średniej wielkości imadło przykręcane.

- Klucz do kasety umożliwiający demontaż zębatek z tylnej piasty (rys. 6.38–6.39).

- Bacik do zablokowania wielotrybu (rys. 6.39) podczas demontażu.

- Szczypce rozsuwane.

- Klucz do pedałów z wielowypustem (rys. 9.9).

- Pistolet do smaru z cienką końcówką.

- Tubka smaru silikonowego, jeżeli masz manetkę typu Grip Shift.

- Smar niezawierający litu potrzebny będzie do przednich i tylnych amortyzatorów.

- Sprzęt grający z dobrą muzyką.

- Przyda się również taśma izolacyjna, plastikowe zaciski, okulary ochronne, gumowe rękawice kuchenne albo opakowanie rękawiczek lateksowych. Wiadro, duże szczotki, gąbki i płyn do czyszczenia roweru pozwolą ci szybko umyć brudny rower.

1.2. Zestaw dla poziomu 2

I.3. ZESTAW NARZĘDZI
DLA 3 POZIOMU ZAAWANSOWANIA

Poziom 3

Jeśli twoje umiejętności techniczne lokują cię na poziomie 3, możesz nawet samodzielnie zbudować rower od gołej ramy. Oczywiście zakładając, że w swoim warsztacie masz uporządkowane następujące narzędzia (rys. 1.3):

- Pojemnik do mycia części. Staraj się używać odtłuszczacza przyjaznego dla środowiska. Dowiedz się, gdzie bezpiecznie możesz utylizować zużyty preparat.

- Duże przykręcane imadło do odkręcania zapieczonych części.

- Przyrząd do montażu sterów (prasa). To proste i niedrogie urządzenie pomoże zamontować stery w każdym rozmiarze (rys. 11.43), a także wcisnąć zintegrowane łożyska suportu (rys. 8.25).

- Narzędzie do nabijania bieżni łożyska na rurę sterową widelca (rys. 11.41).

- Wybijak sterów kierownicy.

- Nabijak gwiazdki sterów do osadzania gwiazdki w rurze sterowej widelca przy sterach typu a-head.

- Zapasowy bacik do demontażu starych modeli wielotrybów.

- Klucze do demontażu wolnobiegu – do wolnobiegów Shimano, Sachs lub Suntour.

- Duży młotek z noskiem kulistym.

- Miękki młotek. Kup gumowy, drewniany albo plastikowy młotek. Używając go, nie zniszczysz części.

- Klucze dynamometryczne. Do sprawdzania, czy śruba jest odpowiednio mocno dokręcona. Jeśli stosujesz zalecane przez producenta momenty obrotowe, części nie uszkodzą się podczas jazdy (pęknięcia, złamania itp.). Najlepiej kupić mały i duży klucz (do małych, drugi do dużych śrub).

- Nasadki Torx i imbusowe.

- Zamiast wspomnianych właśnie nasadek Torx i metrycznych możesz zainwestować w pełen wybór nasadek Philips, płaskich, Torx, metrycznych i imbusowych oraz klucz Giustaforza (zamiast mniejszego klucza dynamometrycznego) lub klucz nasadowy Prestacycle, który przyda się do montażu mniejszych śrub i nakrętek.

- Komplet gwintowników ręcznych metrycznych 5x0,8 mm, 6x1 mm, 10x1 mm do uszkodzonych gwintów.

- Centrownica do centrowania (rys. 6.20–6.21) i budowania kół (rozdział 12).

- Narzędzie do mierzenia centryczności kół. Potrzebne do sprawdzenia, czy koło, które właśnie zbudowałeś, ma centryczność.

- Klucze do szprych we wszystkich rozmiarach.

- Specjalistyczne klucze do szprych płaskich, łopatek, nypli wielokształtnych lub wewnętrznych (zobacz inne specjalistyczne klucze do szprych na rysunku 1.4).

- Klucz do piast Mavic.

- Narzędzie Freehub Buddy firmy Morningstar – do płukania i smarowania mechanizmu Freehub Shimano (rys. 6.41, 6.43).

- Chwytak teleskopowy z magnesem do podnoszenia drobnych części.

- Przyrząd do montażu i demontażu rdzeni zaworów Schädera i Presta; przydają się w pracy przy oponach i amortyzatorach.

- Prowadnica łańcucha. Po zdjęciu koła utrzymuje łańcuch w normalnym położeniu; zakładana w miejscu mocowania osi koła ułatwia czyszczenie napędu.

- Szczypce do rozpinania łańcucha Master Link (rys. 4.23).

- Strzykawki do płynów hydraulicznych. Do każdego typu hamulców inna, choć czasem od strzykawki lepsza będzie butelka z dziobkiem.

- Duża dawka cierpliwości, tyle samo chęci do pracy i powtarzania wszystkiego od nowa, aż uda się zadanie doprowadzić do końca.

- Części zamienne, żeby nie biegać do sklepu w ostatniej chwili – łożyska kulkowe, opaski zaciskowe, linki, pancerze i dożywotni zapas końcówek do linek. Miej zawsze pod ręką zapasowe dętki, opony, ogniwa łączące Master Link (spinki), łańcuchy i zębatki. Jeżeli chcesz pracować przy amortyzatorach lub hamulcach hydraulicznych, musisz mieć także zapasowe przewody hydrauliczne, uszczelki, śruby, podkładki itp.

- Spray do montażu części karbonowych CarbonGrip (rys. 10.6) zapewnia lepszą przyczepność sztycy i gripów.

- Płyn uszczelniający do opon bezdętkowych (rys. 6.17) i dętek, chroniący przed przebiciem.

- Mazidła wszelkiego typu. Specjalny płyn do hamulców hydraulicznych, olej i smary do amortyzatorów, smar montażowy, smar tytanowy, specjalna oliwa do wolnobiegu – mogą się przydać do różnych napraw.

1.3. Zestaw dla poziomu 3

I.4. JEŻELI CHCESZ MIEĆ WARSZTAT WYPOSAŻONY PO BRZEGI

Narzędzia opisane poniżej (rys. 1.4) nie pojawiają się w zestawie dla poziomu 3 i nieczęsto używa się ich do naprawiania roweru w warunkach domowych. Ale kiedy już się przydają, stanowią nieocenioną pomoc.

- Profesjonalny stojak serwisowy podtrzymujący suport, chwytający widelec lub miejsce mocowania tylnego koła przy zdjętym kole. To konieczność przy rowerach ze zintegrowaną sztycą lub w przypadku gdy z jakiegoś powodu stojak nie może uchwycić sztycy.

- Klucz Y (klucz w kształcie litery Y z trzema narzędziami) z nasadką kwadratową 5 mm i 5,5 mm do dokręcania nypli wewnętrznych lub specjalistyczny klucz do konkretnego rodzaju nypli wewnętrznych.

- Narzędzie chroniące szprychy płaskie (aero) przed skręcaniem podczas centrowania.

- Klucz do szprych do obręczy bezdętkowych Mavic.

- Klucz do trzymania szprych aero, żeby nie obracały się podczas centrowania.

- Śrubokręt do nypli do szybszego ich dociągania podczas budowania kół (rozdział 12).

- Urządzenie do mierzenia naprężenia szprych (tensometr). Jeśli będziesz dbać o utrzymywanie odpowiedniego naprężenia szprych, koła będą ci długo służyć.

- Uchwyt do trzymania osi piasty w imadle.

- Czujnik mikrometryczny Morningstar ROC do sprawdzania osiowości tarcz hamulcowych oraz narzędzia Drumstix do centrowania tarcz hamulcowych (rys. 7.23), dzięki którym pozbędziesz się irytującego dźwięku ocierania się tarczy o okładziny.

- Cyfrowy wskaźnik zużycia łańcucha do precyzyjnego pomiaru.

- Nożyce do przewodów hydraulicznych. Dzięki nim otrzymamy idealne końcówki przewodów i zminimalizujemy ryzyko wycieku płynu hamulcowego.

- Profesjonalny przyrząd do montażu sterów przystosowany do pracy przy dużym obciążeniu. Szybszy i łatwiejszy w użyciu niż niedrogi przyrząd z rysunku 1.3 służy do montowania sterów (rys. 11.43) i wciskania łożysk w mufę suportu (rys. 8.25).

- Uniwersalny ściągacz do łożysk Park Tool. To przydatne narzędzie pozwala zdjąć bieżnię łożyska z dowolnego widelca bez konieczności walenia młotkiem i śrubokrętem, a więc nie uszkadzając korony widelca.

- Prowadnica do piły do równego przycinania rur sterowych w systemach bezgwintowych.

- Urządzenie do cięcia rur – obetniesz nim na przykład rogi. Niestety, narzędzie jest bezużyteczne w przypadku rogów karbonowych.

- Suwmiarka analogowa lub cyfrowa.

- Frez czołowy do główki ramy – narzędzie, które pozwoli na uzyskanie idealnie równoległych krawędzi główki ramy oraz odpowiedniej średnicy jej wnętrza.

- Frez do środków suportu w systemie BB30 do idealnego dopasowania łożysk w mufie BB30. Stosuj z uchwytem do frezu czołowego.

- Gwintownik do mufy suportowej. Zapewnia prawidłowe nagwintowanie obu stron wnętrza mufy suportowej i umożliwia ich idealne spasowanie.

- Frez do mufy suportowej – służy do przycinania krawędzi mufy suportowej tak, żeby były idealnie do siebie równoległe.

- Przyrząd do montażu i demontażu łożysk suportu Park Tool BBT-39 do BB30. Wchodzące w skład zestawu tuleje pozwalają również na zamontowanie łożysk BB30, BB86, BB90, BB92 i BB95 przy użyciu przyrządu do montażu sterów lub imadła (rys. 8.25).

- Wiertarka z zestawem wierteł.

- Nasadki typu crowfoot do klucza dynamometrycznego. Umożliwiają dokręcanie śrub, do których dostęp jest tylko z boku.

- Narzędzie do prostowania haków. Potrzebne są dwa: po jednym na każdy hak.

- Narzędzie do prostowania haka przerzutki – jeśli ten w wyniku upadku uszkodzi się albo wykrzywi, gdy przerzutka zaczepi o szprychy.

- Miernik zużycia zębatek – sprawdzisz nim, czy nie należałoby wymienić trybów.

- Szczelinomierz do precyzyjnej regulacji hamulców tarczowych.

- Kompresor z końcówkami do pompowania i wydmuchiwania powietrza. Przydatny do czyszczenia hamulców tarczowych czy zakładania opon bezdętkowych.

- Adapter zaworu Presta. Jeśli używasz kompresora, to ten uchwyt pozwala najszybciej i najdokładniej nadmuchać koło.

1.4. Warsztat wyposażony po zęby

I.5. ORGANIZUJEMY DOMOWY WARSZTAT

Zadbaj o porządek i dobrą organizację w swoim warsztacie. Brzmi jak przynudzanie, ale w czystym warsztacie dobrze się pracuje. Urządź sobie wszystko wygodnie, żebyś mógł bez problemu znaleźć każde narzędzie. Dobrym pomysłem jest wieszanie ich na tablicach, listwach lub trzymanie w miskach i tackach. Praca nie sprawi ci radości, jeśli za każdym razem będziesz nerwowo szukał na przykład nożyc do pancerzy. Kup sobie zestaw tacek na dokumenty i trzymaj w nich drobne części – to kolejny patent na walkę z chaosem.

I.6. CO ZE SOBĄ WOZIĆ

a. Narzędzia potrzebne zawsze

Wszystkie wymienione narzędzia (rys. 1.5) powinieneś trzymać w torebce podsiodłowej czy wozić w specjalnych nieprzemakalnych sakwach albo torebkach przy pasku. Kluczowe słowa w tym rozdziale to „lekki” i „łatwy w obsłudze”. Kup sobie popularne zestawy uniwersalne. Radzę przetestować wszystkie narzędzia w domu, aby uniknąć przykrych niespodzianek na trasie.

- Sprawny skuwacz łańcucha.

- Mały śrubokręt do regulowania przerzutek i innych elementów.

- Zestaw kluczy imbusowych zawierający klucze: 2,5, 3, 4, 5 i 6 mm (niektórzy mogą potrzebować również klucza 8 mm).

- Klucz Torx T25.

- Klucze oczkowo-płaskie 8 i 10 mm, jeśli twój rower ma śruby z łbami imbusowymi.

- Dobre narzędzie uniwersalne, które może zastąpić część lub wszystkie dotychczas wymienione narzędzia, a będzie lżejsze i mniej kłopotliwe.

- Pompka rowerowa i/lub pompka na nabój z CO₂. Duże pompki są szybsze od minipompek. Sprawdź, czy pompka pasuje do zaworów w twoim rowerze.

- Komplet naprawczy (łatki). Potrzebny, jeśli już zdążyłeś zużyć zapasową dętkę. Sprawdź co najmniej raz na półtora roku, czy nie wysechł klej. Zabierz też łatki bezklejowe lub piankową taśmę izolacyjną.

- Co najmniej dwie plastikowe łyżki do opon, a najlepiej trzy.

- Pompka do amortyzatora przedniego i/lub tylnego. Jeśli twój widelec wymaga adaptera, weź go również.

- Dwie plastikowe podkładki dystansowe, jeżeli twój rower ma hydrauliczne hamulce tarczowe (na wypadek, gdybyś musiał zapakować rower ze zdjętymi kołami do jakiegoś pojazdu; dzięki podkładkom tłoczki nie wysuną się za bardzo przy przypadkowym naciśnięciu klamki hamulca).

- Zapasowa dętka. O tym nie trzeba przypominać. Sprawdź, czy zawór jest taki jak ten, który masz w rowerze i czy pasuje do pompki. Zawór typu Presta powinien być luźny, aby dało się go odkręcić palcami. Trzymaj dętkę w plastikowej torebce. Zapobiegnie to jej wycieraniu i zabezpieczy przed ostrymi krawędziami.

- Zapasowy hak przerzutki pasujący do ramy twojego roweru – przyda się, jeśli zdarzy ci się skrzywić hak przy wywrotce.

- Ogniwa łańcucha i spinki Master Link dopasowane do szerokości twojego łańcucha. Jeżeli masz łańcuch Shimano, możesz zamiast tego wozić co najmniej dwa piny, choć do napraw na trasie lepsze są spinki Master Link.

- Dokument tożsamości.

- Gotówka z oczywistych powodów oraz jako tymczasowa łatka do pęknięć ścianek bocznych opon.

- Tylna lampa na wypadek jazdy po zmroku.

- Chusteczki nawilżane lub gumowe rękawiczki, żeby nie brudzić rąk.

1.5. Rzeczy, które należy mieć zawsze ze sobą

b. Narzędzia na dłuższe trasy i parodniowe wycieczki

Przedmioty, które widzimy na rysunku 1.6, oraz odpowiednia odzież, zapas jedzenia i wody są idealnym uzupełnieniem zestawu z rysunku 1.5:

- Klucz do szprych w odpowiednim rozmiarze.

- Zapasowe szprychy. Na rynku można dostać świetne składane szprychy kevlarowe. Warto je kupić na dłuższe trasy.

- Jeszcze jedna zapasowa dętka.

- Uszczelniacz do opon w sprayu do naprawy dętki lub opony bezdętkowej.

- Mała plastikowa butelka smaru do łańcucha.

- Mała tubka smaru stałego.

- Klucz do pedałów 15 mm, chyba że masz pedały przykręcane na klucz imbusowy 8 mm. Jeśli ty lub ktoś z ekipy macie stery gwintowane, najlepszy będzie klucz z końcówką do sterów.

- Kombinerki, przydadzą się w wielu sytuacjach.

- Drut i/lub cienka lina do bungee. Zawsze może się przydać.

- Taśma izolacyjna. Jak moc ma ciemną i jasną stronę. Scala wszechświat (a czasem również twój rower albo buty).

- Pieniądze albo ich plastikowy odpowiednik. Nieraz wyciągną cię z tarapatów.

- Zapałki, bo nigdy nie wiadomo, czy zdążysz wrócić do domu przed nocą.

- Lekki koc ratunkowy z folii aluminiowej.

- Kurtka przeciwdeszczowa.

- Telefon komórkowy.

- Lampka przednia. Może to być światło mocowane do kierownicy albo czołówka pasująca do kasku. Warto pamiętać też o zapasowej baterii.

- Mała latarka. Może być lampka z diodami LED – łatwiej będzie ci coś znaleźć, jeśli wyczerpie się bateria w lampce przedniej.

1.6. Narzędzia na dłuższe wycieczki

UWAGA: zanim ruszysz na poważną wyprawę, przeczytaj rozdział 3. Jeśli planujesz wakacje na rowerze, wrzuć do samochodu zestaw narzędzi dla poziomu 1, klucze do sterów i takie rzeczy jak taśma izolacyjna czy papier ścierny.