Zoologia. Ssaki. Tom 3. Część 3 - ebook
Wydawnictwo:
Data wydania:
1 stycznia 2020
Format ebooka:
EPUB
Format
EPUB
czytaj
na czytniku
czytaj
na tablecie
czytaj
na smartfonie
Jeden z najpopularniejszych formatów e-booków na świecie.
Niezwykle wygodny i przyjazny czytelnikom - w przeciwieństwie do formatu
PDF umożliwia skalowanie czcionki, dzięki czemu możliwe jest dopasowanie
jej wielkości do kroju i rozmiarów ekranu. Więcej informacji znajdziesz
w dziale Pomoc.
Multiformat
E-booki w Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu.
Oznacza to, że po dokonaniu zakupu, e-book pojawi się na Twoim koncie we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu.
Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu.
Format
MOBI
czytaj
na czytniku
czytaj
na tablecie
czytaj
na smartfonie
Jeden z najczęściej wybieranych formatów wśród czytelników
e-booków. Możesz go odczytać na czytniku Kindle oraz na smartfonach i
tabletach po zainstalowaniu specjalnej aplikacji. Więcej informacji
znajdziesz w dziale Pomoc.
Multiformat
E-booki w Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu.
Oznacza to, że po dokonaniu zakupu, e-book pojawi się na Twoim koncie we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu.
Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu.
Multiformat
E-booki sprzedawane w księgarni Virtualo.pl dostępne są w opcji
multiformatu - kupujesz treść, nie format. Po dodaniu e-booka do koszyka
i dokonaniu płatności, e-book pojawi się na Twoim koncie w Mojej
Bibliotece we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego
tytułu. Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na
karcie produktu przy okładce. Uwaga: audiobooki nie są objęte opcją
multiformatu.
czytaj
na tablecie
Aby odczytywać e-booki na swoim tablecie musisz zainstalować specjalną
aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego,
który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. Bluefire
dla EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
czytaj
na czytniku
Czytanie na e-czytniku z ekranem e-ink jest bardzo wygodne i nie męczy
wzroku. Pliki przystosowane do odczytywania na czytnikach to przede
wszystkim EPUB (ten format możesz odczytać m.in. na czytnikach
PocketBook) i MOBI (ten fromat możesz odczytać m.in. na czytnikach Kindle).
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
czytaj
na smartfonie
Aby odczytywać e-booki na swoim smartfonie musisz zainstalować specjalną
aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego,
który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. iBooks dla
EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
Czytaj fragment
Pobierz fragment
Pobierz fragment w jednym z dostępnych formatów
Zoologia. Ssaki. Tom 3. Część 3 - ebook
Trzecia część tomu trzeciego podręcznika zoologii systematycznej obejmuje ssaki. Jest to najnowsza polska teriologia. Zawiera szeroko omówioną morfologię, anatomię, rozmnażanie, a także przybliża dane z ekologii, etologii, biologii rozwoju i rozmieszczenia ssaków na kuli ziemskiej. Szeroki zakres opracowania, cała jego konstrukcja i uwzględnienie najnowszych wiadomości dają w efekcie naukowe kompendium wiedzy zoologicznej na najlepszym, światowym poziomie. Jest to podstawowy podręcznik dla studentów biologii, biotechnologii, ekologii, ochrony środowiska, leśnictwa i weterynarii. Publikacja będzie również inspiracją dla doktorantów, pracowników naukowych uniwersytetów i placówek PAN do pogłębienia wiedzy zoologicznej. Po książkę tę sięgną nie tylko profesjonaliści, ale wszyscy pragnący poszerzyć wiadomości o ssakach. W drugiej części tomu trzeciego będą omówione gady i ptaki.
| Kategoria: | Biologia |
| Zabezpieczenie: |
Watermark
|
| ISBN: | 978-83-01-21463-0 |
| Rozmiar pliku: | 38 MB |
FRAGMENT KSIĄŻKI
PRZEDMOWA
Druga część trzeciego tomu podręcznika zoologii systematycznej miała obejmować owodniowce (Amniota), czyli gady, ptaki i ssaki. Jednak z powodu zbyt obszernego materiału faktograficznego, dotyczącego tej grupy zwierząt, druga część tomu trzeciego została podzielona na część poświęconą gadom i ptakom oraz część obejmującą ssaki. W rzeczywistości pierwszą wydrukowaną częścią są ssaki będące w istocie nowym podręcznikiem teriologii.
Doskonały podręcznik autorstwa prof. Kazimierza Kowalskiego _Ssaki – zarys teriologii_ liczy już 49 lat. To oczywiste, że od tego czasu współczesne metody badawcze, a zwłaszcza rozwój genetyki molekularnej, rzuciły nowe światło odnośnie do filogenezy, a w konsekwencji systematyki poszczególnych grup zwierzęcych, również ssaków – gromady z natury rzeczy nam najbliższej. To spowodowało konieczność wydania nowego podręcznika obejmującego ssaki.
Jak wiadomo systematyka jest również hipotezą, która opiera się na kolejnych hipotezach mówiących o pokrewieństwach i pochodzeniu poszczególnych grup świata zwierząt. Dlatego redaktor naukowy stanął przed dużym wyzwaniem, uwzględniającym ogrom danych, których dostarczyła i wciąż jeszcze dostarcza paleozoologia, ale także badania molekularne. Decyzję o przyjęciu takiej czy innej systematyki ssaków utrudniał fakt, że w paleozoologii nie ma jednoznacznego stanowiska na temat miejsca czy wieku pochodzenia ssaków oraz przypuszczalnych pokrewieństw pomiędzy grupami. Podobnie jest także w badaniach genetycznych. Różnią się one nie tylko w ocenie wieku powstawania poszczególnych grup, ale także w ocenie tempa ewolucji. Przykładem mogą być trzy hipotezy (Atlantogenata, Epitheria i Exafroplacentalia) oparte na badaniach molekularnych i dzielące łożyskowce w sposób wyraźnie odmienny, przy czym każda z nich uważa, że jest właściwą.
Stąd wybór jednej z nich musiał być nie tylko oparty na danych z filogenezy i faktach z badań genetycznych, ale również musiał uwzględniać formę dydaktyczną, aby nie czynić podręcznika akademickiego zbyt skomplikowanym. W obecnym opracowaniu, biorąc pod uwagę badania molekularne, przyjęto hipotezę Atlantogenata zakładającą, że ssaki półkuli południowej: szczerbaki i afrotery (zwierzęta żyjące w Afryce) są grupami siostrzanymi, a ssaki półkuli północnej tworzące olbrzymią grupę Boreoeutheria pochodzą od innych przodków. Taki wybór był spowodowany również uwzględnieniem danych geologicznych, gdyż Afryka i Ameryka Południowa oderwały się od pozostałej Pangei ok. 150 mln lat temu. W konsekwencji systematyka podręcznika opiera się na hipotezie Atlantogenata. Również skrótowo potraktowana zoogeografia ssaków bierze pod uwagę przyjętą systematykę. Na uwagę zasługuje drzewo filogenetyczne ssaków, w którym podstawa sięga zaledwie późnej kredy. Nie ma więc w nim linii prowadzących od hipotetycznego przodka, ponieważ w aktualnym stanie wiedzy byłoby to niemożliwe i całkowicie subiektywne.
W stosunku do dotychczasowej klasyfikacji dużych taksonów występuje kilka zasadniczych, niekiedy zaskakujących zmian. Badania wykazały, że walenie (Cetacea) mają wspólnego przodka z hipopotamami i w konsekwencji rząd parzystokopytne (Artiodactyla) uległ likwidacji, wtapiając się w nowy rząd – Cetartiodactyla. Do niego należą, jako podrząd, dotychczasowe parzystokopytne (bez hipopotamów) oraz drugi podrząd – Whippomorpha z hipopotamami i waleniami. Następną wyraźną zmianą jest rozbicie dotychczasowego rzędu owadożernych (Insectivora) na dwie grupy, z których jedna weszła w skład afroterów (afrosorkowce i ryjkonosy), natomiast pozostałe dawne owadożerne, a mianowicie jeżokształtne i ryjówkokształtne utworzyły nowy rząd – owadożerów (Eulipotyphla).
Na szczególną uwagę zasługuje położenie nacisku w poszczególnych grupach na gatunki od bliskich zagrożenia do krytycznie zagrożonych z zaznaczeniem czynników, które mogą to spowodować – co aktualnie jest niezwykle istotne, bo jesteśmy świadkami wymierania wielu gatunków.
Poza częścią ogólną i przeglądem systematycznym ssaków istotnym uzupełnieniem obecnego podręcznika są trzy znaczące rozdziały: _Ewolucja ludzi_, _Pies – najstarsze zwierzę domowe_ oraz _Nazewnictwo zoologiczne_.
_Ewolucja ludzi_ została przedstawiona w sposób niekonwencjonalny, a zarazem zdecydowanie odmienny do aktualnych wyobrażeń. Brak jest charakterystycznego drzewa filogenetycznego, gdyż autor uważa, że dziesiątki dotychczas opisanych tzw. gatunków w rodzaju _Homo_ to jedynie odmiany gatunku _Homo sapiens._ W sposób bardzo konsekwentny i logiczny broni tego coraz częściej akceptowanego w literaturze światowej stanowiska. Rozdział ten będzie niewątpliwie wzbudzał nie tylko zaciekawienie, ale również dyskusje, a przecież o to chodzi w opracowaniach akademickich.
_Pies – najstarsze zwierzę domowe_ – Autor przechodząc od mioceńskich przedstawicieli psowatych wyraźnie wskazuje na monofiletyczne pochodzenie psa, którego przodkiem był wilk, co potwierdzają wyniki badań molekularnych. Jako międzynarodowy sędzia, omawia skrótowo, ale w charakterystycznym dla siebie stylu wytrawnego erudyty, poszczególne grupy psich ras. Autor zwraca uwagę na szczegółowe omówienie historii polskich ras, które stanowią niezbyt dużą, ale niezwykle znaczącą grupę psiej „arystokracji”. Fakt, że autor widział na żywo olbrzymią większość psich ras (a może nawet wszystkie) daje gwarancję wspaniałej lektury dla Czytelnika kochającego psy.
_Nazewnictwo zoologiczne_ oparte na kodeksie nomenklatury zoologicznej jest niezbędne zoologom – systematykom, ponieważ wyjaśnia sprawy związane z opisywaniem nowych taksonów, z redeskrypcjami tak często występującymi w monograficznych opracowaniach danej grupy zwierząt. Jest zbiorem reguł i zaleceń dla wszystkich systematyków. Kodeks zapewnia stabilność nazewnictwa naukowego, a jednocześnie jest miejscem aktualizacji podającym najnowsze zalecenia w tej dziedzinie. Szczególnie ważne są zalecenia praktyczne, które autorzy napisali w sposób bardzo logiczny i przystępny dla Czytelnika. Do kodeksu został dołączony słownik terminów, będący ważnym ułatwieniem przy korzystaniu z niego.
Całość tomu uzupełnia 29 ramek, w których poruszane są niezwykle ciekawe problemy etologiczne, ekologiczne, ewolucyjne, jak np. jadowitość, hibernacja czy echolokacja. Zawartość ramek wprowadza czytelnika w różnorodne, a zarazem niezwykle interesujące problemy dotyczące ssaków.
Mimo że jest to podręcznik pisany przez kilku autorów, odpowiedzialność za wszelkiego rodzaju niedociągnięcia, obciążają mnie, jako redaktora naukowego.
Mam nadzieję, że ten tom będzie życzliwie przyjęty przez Czytelnika, co usatysfakcjonuje współautorów i redaktora naukowego.
Kwiejce, Poznań 2020
Em. prof. dr hab. dr h.c. Czesław BłaszakPODZIĘKOWANIA
Chciałbym bardzo serdecznie podziękować wszystkim współautorom tego tomu za współpracę, częste konsultacje, za ich cierpliwość i wyrozumiałość do moich uwag. Dziękuję Im również za współredagowanie ze mną niezwykle istotnej części tego opracowania, jakim jest słownik terminów, który jest naszym wspólnym dziełem. Szczególnie dziękuję mojemu doktorantowi prof. Maciejowi Skorackiemu za Jego bezinteresowne otwarcie na pomoc i znalezienie czasu na czytanie moich rozdziałów oraz za cenne ogólne uwagi.
Jako redaktor naukowy dziękuję następującym osobom za udostępnienie pięknych zdjęć rzadkich gatunków zwierząt: Prof. Lars Werdelin, Department of Palaeobiology, Swedish Museum of Natural History, Sztokholm, Szwecja; dr Bart J. Harmsen i dr Rebecca J. Foster, Panthera Belize program, Nowy York, USA; dr Oliver Hoener, Leibnitz Institute for Zoo and Wildlife Biology, Berlin, Niemcy; Ewa Komar, Uniwersytet Warszawski; prof. Miha Krofel, University of Ljubljana, Słowenia; dr Laura Tensen, University of Johannesburg, RPA.
Chciałbym oddzielnie bardzo podziękować autorom rozdziałów, które rozszerzyły i uzupełniły wiadomości zawarte w części teriologicznej, a mianowicie: Wood Jones Professor of Antropological and Comparative Anatomy Maciejowi Hennebergowi; prof. dr. hab. Andrzejowi Kaźmierskiemu; prof. dr hab. Joannie Mąkol i prof. dr. hab. Dariuszowi Iwanowi.
Niezwykle ciepło dziękuję p. dr Izabelli Łanieckiej za wykonanie rycin będących kontynuacją ozdabiania kolejnego tomu zoologii swym artystycznym spojrzeniem, jako biologa, na przyrodę. Pani Aleksandrze Hołdzie-Michalskiej z Instytutu Paleobiologii PAN za wykonanie dwóch drzew filogenetycznych ssaków, pani Zuzannie Wikar za ryciny i fotografie w rozdziale nietoperze, a pani Julii Witczuk i Stanisławowi Pagaczowi za fotografie amerykańskich zającokształtnych.
Trudno sobie wyobrazić wydanie kolejnego tomu zoologii bez niezwykle trafnych uwag pani redaktor Małgorzaty Nawrot, której za pomoc, cierpliwość i olbrzymie doświadczenie edytorskie bardzo serdecznie dziękuję.
Nie mogę w tym miejscu nie podziękować mojej Małżonce Janinie, która niezwykle cierpliwie znosiła moje zaangażowanie przy pisaniu i redagowaniu tego tomu (niekiedy zbyt duże, kosztem czasu dla wspólnego wypoczynku w sercu Puszczy Noteckiej), ale dziękuję również za czytanie manuskryptu i cenne uwagi językowe.
Em. prof. dr hab. dr h.c. Czesław BłaszakAUTORZY TOMU 3 CZĘŚCI 3
Em. prof. dr hab. dr h.c. Czesław Błaszak
Zakład Morfologii Zwierząt
Instytut Biologii Środowiska
Wydział Biologii, Uniwersytet im. A. Mickiewicza
ul. Uniwersytetu Poznańskiego 6, 61–614 Poznań
_Gromada: ssaki_ – _część ogólna_, _Prassaki_, _Stekowce_, _Ssaki żyworodne_, _Torbacze_, _Ssaki właściwe_ (_łożyskowce_), _Atlantogenata_, _Afrotheria_, _Afrosorkowce_, _Ryjkonosowe_, _Boreoeutheria_, _Euarchontoglires_, _Euarchonta_, _Laurasiatheria_, _Scrotifera_, _Kopytne_, _Cetartiodactyla_, _Parzystokopytne_, _Whippomorpha_, _Nieparzystokopytne_, _Ferae_
Ramka: _Pasożytnicze i komensaliczne skorupiaki żyjące na waleniach_
Dr Mateusz Ciechanowski
Katedra Ekologii i Zoologii Kręgowców
Pracownia Ekologii i Etologii Kręgowców
Wydział Biologii, Uniwersytet Gdański
ul. Wita Stwosza 59, 80–308 Gdańsk
Nietoperze
Ramki: _Echolokacja_, _Jesienne rojenie_, _Ewolucyjny wyścig zbrojeń między nietoperzami a_ _owadami_, _Różnorodność kryjówek nietoperzy_, _Koewolucja nietoperzy i roślin – zapylanie kwiatów i dyspersja nasion_, _Zespół białego nosa_, _Energia wiatrowa a nietoperze_, _Nietoperze Polski_
dr hab. Łucja Fostowicz-Frelik, prof. nadzw. IP
Instytut Paleobiologii PAN
ul. Twarda 51/55, 00–818 Warszawa
_Filogeneza ssaków_, _Filogeneza gryzoni_
Ramka: _Trzonowce trybosfeniczne_
Prof. dr hab. Joanna Gliwicz
Muzeum i Instytut Zoologii PAN
Wilcza 64, 00–679 Warszawa
_Stekowce_, _Torbacze_, _Atlantogenata_, _Afrotheria_, _Afrosorkowce_, _Ryjkonosowe_, _Rurkozębne_, _Góralkowce_, _Trąbowce_, _Syreny_, _Szczerbaki_, _Pancernikowce_, _Włochacze_, _Naczelne_, _Latawce_, _Wiewióreczniki_, _Siekaczowce_, _Glires_, _Gryzonie_ – _część ogólna_, _przegląd systematyczny_, _Zajęczaki_, _Parzystokopytne_, _Whippomorpha_, _Nieparzystokopytne_, _Łuskowce_
Ramki: _Myrmekofagia_, _Kolorowe widzenie_, _Drzewo genealogiczne naczelnych_ (_Primates_), _Dieta ogonopióra uszastego_, _Rekordy wśród gryzoni_, _Wzrost i potencjał rozrodczy gryzoni_, _Koprofagia_
Maciej Henneberg, PhD, DSc, FRSB
Em. Wood Jones Professor of Anthropological and Comparative Anatomy
University of Adelaide, Medical School
Adelaide, SA 5005, Australia
_Ewolucja ludzi
_
Prof. dr hab. Dariusz Iwan
Muzeum i Instytut Zoologii PAN
ul. Wilcza 64, 00–679 Warszawa
_Nazewnictwo zoologiczne_
Prof. dr hab. Andrzej Kaźmierski
Zakład Morfologii Zwierząt
Instytut Biologii Środowiska, Wydział Biologii
Uniwersytet im. A. Mickiewicza
ul. Uniwersytetu Poznańskiego 6, 61-614 Poznań
_Pies_ – _najstarsze zwierzę domowe_
Prof. dr hab. Joanna Mąkol
Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu
Instytut Biologii, Zakład Systematyki i Ekologii Bezkręgowców
ul. Kożuchowska 5b, 51–631 Wrocław
_Nazewnictwo zoologiczne_
Prof. dr hab. Leszek Rychlik
Zakład Zoologii Systematycznej
Instytut Biologii Środowiska
Wydział Biologii, Uniwersytet im. A. Mickiewicza
ul. Uniwersytetu Poznańskiego 6, 61–614 Poznań
Owadożery
Ramki: _Pasożyty owadożerów_, _Jadowite ryjówkokształtne_, _Zjawisko Dehnela_
Dr hab. Krzysztof Schmidt, prof. nadzw. IBS
Instytut Biologii Ssaków PAN
17–230 Białowieża
Drapieżne
Ramki: _Osobliwości rozrodu fossy_ – _falanrukowate_ (_Eupleridae_), _Organizacja socjalna mangustowatych_, _Organizacja socjalna krokuty_ (_hieny_) _cętkowanej_, _Osobliwości rozrodu krokuty_ (_hieny_) _cętkowanej_, _Organizacja socjalna lwów i gepardów – kotowatych tworzących grupy_, _Hibernacja niedźwiedzi_, _Taksonomia i filogeneza rodziny łasicowatych_ (_Mustelidae_), _Opieka nad potomstwem u_ _psowatych_, _Przystosowanie fokowatych do życia w wodzie_
Prof. dr hab. Maciej Skoracki
Zakład Morfologii Zwierząt
Instytut Biologii Środowiska
Wydział Biologii, Uniwersytet im. A. Mickiewicza
ul. Uniwersytetu Poznańskiego 6, 61–614 Poznań
_Torbacze_, _Parzystokopytne_, _Whippomorpha_, _Nieparzystokopytne_
Druga część trzeciego tomu podręcznika zoologii systematycznej miała obejmować owodniowce (Amniota), czyli gady, ptaki i ssaki. Jednak z powodu zbyt obszernego materiału faktograficznego, dotyczącego tej grupy zwierząt, druga część tomu trzeciego została podzielona na część poświęconą gadom i ptakom oraz część obejmującą ssaki. W rzeczywistości pierwszą wydrukowaną częścią są ssaki będące w istocie nowym podręcznikiem teriologii.
Doskonały podręcznik autorstwa prof. Kazimierza Kowalskiego _Ssaki – zarys teriologii_ liczy już 49 lat. To oczywiste, że od tego czasu współczesne metody badawcze, a zwłaszcza rozwój genetyki molekularnej, rzuciły nowe światło odnośnie do filogenezy, a w konsekwencji systematyki poszczególnych grup zwierzęcych, również ssaków – gromady z natury rzeczy nam najbliższej. To spowodowało konieczność wydania nowego podręcznika obejmującego ssaki.
Jak wiadomo systematyka jest również hipotezą, która opiera się na kolejnych hipotezach mówiących o pokrewieństwach i pochodzeniu poszczególnych grup świata zwierząt. Dlatego redaktor naukowy stanął przed dużym wyzwaniem, uwzględniającym ogrom danych, których dostarczyła i wciąż jeszcze dostarcza paleozoologia, ale także badania molekularne. Decyzję o przyjęciu takiej czy innej systematyki ssaków utrudniał fakt, że w paleozoologii nie ma jednoznacznego stanowiska na temat miejsca czy wieku pochodzenia ssaków oraz przypuszczalnych pokrewieństw pomiędzy grupami. Podobnie jest także w badaniach genetycznych. Różnią się one nie tylko w ocenie wieku powstawania poszczególnych grup, ale także w ocenie tempa ewolucji. Przykładem mogą być trzy hipotezy (Atlantogenata, Epitheria i Exafroplacentalia) oparte na badaniach molekularnych i dzielące łożyskowce w sposób wyraźnie odmienny, przy czym każda z nich uważa, że jest właściwą.
Stąd wybór jednej z nich musiał być nie tylko oparty na danych z filogenezy i faktach z badań genetycznych, ale również musiał uwzględniać formę dydaktyczną, aby nie czynić podręcznika akademickiego zbyt skomplikowanym. W obecnym opracowaniu, biorąc pod uwagę badania molekularne, przyjęto hipotezę Atlantogenata zakładającą, że ssaki półkuli południowej: szczerbaki i afrotery (zwierzęta żyjące w Afryce) są grupami siostrzanymi, a ssaki półkuli północnej tworzące olbrzymią grupę Boreoeutheria pochodzą od innych przodków. Taki wybór był spowodowany również uwzględnieniem danych geologicznych, gdyż Afryka i Ameryka Południowa oderwały się od pozostałej Pangei ok. 150 mln lat temu. W konsekwencji systematyka podręcznika opiera się na hipotezie Atlantogenata. Również skrótowo potraktowana zoogeografia ssaków bierze pod uwagę przyjętą systematykę. Na uwagę zasługuje drzewo filogenetyczne ssaków, w którym podstawa sięga zaledwie późnej kredy. Nie ma więc w nim linii prowadzących od hipotetycznego przodka, ponieważ w aktualnym stanie wiedzy byłoby to niemożliwe i całkowicie subiektywne.
W stosunku do dotychczasowej klasyfikacji dużych taksonów występuje kilka zasadniczych, niekiedy zaskakujących zmian. Badania wykazały, że walenie (Cetacea) mają wspólnego przodka z hipopotamami i w konsekwencji rząd parzystokopytne (Artiodactyla) uległ likwidacji, wtapiając się w nowy rząd – Cetartiodactyla. Do niego należą, jako podrząd, dotychczasowe parzystokopytne (bez hipopotamów) oraz drugi podrząd – Whippomorpha z hipopotamami i waleniami. Następną wyraźną zmianą jest rozbicie dotychczasowego rzędu owadożernych (Insectivora) na dwie grupy, z których jedna weszła w skład afroterów (afrosorkowce i ryjkonosy), natomiast pozostałe dawne owadożerne, a mianowicie jeżokształtne i ryjówkokształtne utworzyły nowy rząd – owadożerów (Eulipotyphla).
Na szczególną uwagę zasługuje położenie nacisku w poszczególnych grupach na gatunki od bliskich zagrożenia do krytycznie zagrożonych z zaznaczeniem czynników, które mogą to spowodować – co aktualnie jest niezwykle istotne, bo jesteśmy świadkami wymierania wielu gatunków.
Poza częścią ogólną i przeglądem systematycznym ssaków istotnym uzupełnieniem obecnego podręcznika są trzy znaczące rozdziały: _Ewolucja ludzi_, _Pies – najstarsze zwierzę domowe_ oraz _Nazewnictwo zoologiczne_.
_Ewolucja ludzi_ została przedstawiona w sposób niekonwencjonalny, a zarazem zdecydowanie odmienny do aktualnych wyobrażeń. Brak jest charakterystycznego drzewa filogenetycznego, gdyż autor uważa, że dziesiątki dotychczas opisanych tzw. gatunków w rodzaju _Homo_ to jedynie odmiany gatunku _Homo sapiens._ W sposób bardzo konsekwentny i logiczny broni tego coraz częściej akceptowanego w literaturze światowej stanowiska. Rozdział ten będzie niewątpliwie wzbudzał nie tylko zaciekawienie, ale również dyskusje, a przecież o to chodzi w opracowaniach akademickich.
_Pies – najstarsze zwierzę domowe_ – Autor przechodząc od mioceńskich przedstawicieli psowatych wyraźnie wskazuje na monofiletyczne pochodzenie psa, którego przodkiem był wilk, co potwierdzają wyniki badań molekularnych. Jako międzynarodowy sędzia, omawia skrótowo, ale w charakterystycznym dla siebie stylu wytrawnego erudyty, poszczególne grupy psich ras. Autor zwraca uwagę na szczegółowe omówienie historii polskich ras, które stanowią niezbyt dużą, ale niezwykle znaczącą grupę psiej „arystokracji”. Fakt, że autor widział na żywo olbrzymią większość psich ras (a może nawet wszystkie) daje gwarancję wspaniałej lektury dla Czytelnika kochającego psy.
_Nazewnictwo zoologiczne_ oparte na kodeksie nomenklatury zoologicznej jest niezbędne zoologom – systematykom, ponieważ wyjaśnia sprawy związane z opisywaniem nowych taksonów, z redeskrypcjami tak często występującymi w monograficznych opracowaniach danej grupy zwierząt. Jest zbiorem reguł i zaleceń dla wszystkich systematyków. Kodeks zapewnia stabilność nazewnictwa naukowego, a jednocześnie jest miejscem aktualizacji podającym najnowsze zalecenia w tej dziedzinie. Szczególnie ważne są zalecenia praktyczne, które autorzy napisali w sposób bardzo logiczny i przystępny dla Czytelnika. Do kodeksu został dołączony słownik terminów, będący ważnym ułatwieniem przy korzystaniu z niego.
Całość tomu uzupełnia 29 ramek, w których poruszane są niezwykle ciekawe problemy etologiczne, ekologiczne, ewolucyjne, jak np. jadowitość, hibernacja czy echolokacja. Zawartość ramek wprowadza czytelnika w różnorodne, a zarazem niezwykle interesujące problemy dotyczące ssaków.
Mimo że jest to podręcznik pisany przez kilku autorów, odpowiedzialność za wszelkiego rodzaju niedociągnięcia, obciążają mnie, jako redaktora naukowego.
Mam nadzieję, że ten tom będzie życzliwie przyjęty przez Czytelnika, co usatysfakcjonuje współautorów i redaktora naukowego.
Kwiejce, Poznań 2020
Em. prof. dr hab. dr h.c. Czesław BłaszakPODZIĘKOWANIA
Chciałbym bardzo serdecznie podziękować wszystkim współautorom tego tomu za współpracę, częste konsultacje, za ich cierpliwość i wyrozumiałość do moich uwag. Dziękuję Im również za współredagowanie ze mną niezwykle istotnej części tego opracowania, jakim jest słownik terminów, który jest naszym wspólnym dziełem. Szczególnie dziękuję mojemu doktorantowi prof. Maciejowi Skorackiemu za Jego bezinteresowne otwarcie na pomoc i znalezienie czasu na czytanie moich rozdziałów oraz za cenne ogólne uwagi.
Jako redaktor naukowy dziękuję następującym osobom za udostępnienie pięknych zdjęć rzadkich gatunków zwierząt: Prof. Lars Werdelin, Department of Palaeobiology, Swedish Museum of Natural History, Sztokholm, Szwecja; dr Bart J. Harmsen i dr Rebecca J. Foster, Panthera Belize program, Nowy York, USA; dr Oliver Hoener, Leibnitz Institute for Zoo and Wildlife Biology, Berlin, Niemcy; Ewa Komar, Uniwersytet Warszawski; prof. Miha Krofel, University of Ljubljana, Słowenia; dr Laura Tensen, University of Johannesburg, RPA.
Chciałbym oddzielnie bardzo podziękować autorom rozdziałów, które rozszerzyły i uzupełniły wiadomości zawarte w części teriologicznej, a mianowicie: Wood Jones Professor of Antropological and Comparative Anatomy Maciejowi Hennebergowi; prof. dr. hab. Andrzejowi Kaźmierskiemu; prof. dr hab. Joannie Mąkol i prof. dr. hab. Dariuszowi Iwanowi.
Niezwykle ciepło dziękuję p. dr Izabelli Łanieckiej za wykonanie rycin będących kontynuacją ozdabiania kolejnego tomu zoologii swym artystycznym spojrzeniem, jako biologa, na przyrodę. Pani Aleksandrze Hołdzie-Michalskiej z Instytutu Paleobiologii PAN za wykonanie dwóch drzew filogenetycznych ssaków, pani Zuzannie Wikar za ryciny i fotografie w rozdziale nietoperze, a pani Julii Witczuk i Stanisławowi Pagaczowi za fotografie amerykańskich zającokształtnych.
Trudno sobie wyobrazić wydanie kolejnego tomu zoologii bez niezwykle trafnych uwag pani redaktor Małgorzaty Nawrot, której za pomoc, cierpliwość i olbrzymie doświadczenie edytorskie bardzo serdecznie dziękuję.
Nie mogę w tym miejscu nie podziękować mojej Małżonce Janinie, która niezwykle cierpliwie znosiła moje zaangażowanie przy pisaniu i redagowaniu tego tomu (niekiedy zbyt duże, kosztem czasu dla wspólnego wypoczynku w sercu Puszczy Noteckiej), ale dziękuję również za czytanie manuskryptu i cenne uwagi językowe.
Em. prof. dr hab. dr h.c. Czesław BłaszakAUTORZY TOMU 3 CZĘŚCI 3
Em. prof. dr hab. dr h.c. Czesław Błaszak
Zakład Morfologii Zwierząt
Instytut Biologii Środowiska
Wydział Biologii, Uniwersytet im. A. Mickiewicza
ul. Uniwersytetu Poznańskiego 6, 61–614 Poznań
_Gromada: ssaki_ – _część ogólna_, _Prassaki_, _Stekowce_, _Ssaki żyworodne_, _Torbacze_, _Ssaki właściwe_ (_łożyskowce_), _Atlantogenata_, _Afrotheria_, _Afrosorkowce_, _Ryjkonosowe_, _Boreoeutheria_, _Euarchontoglires_, _Euarchonta_, _Laurasiatheria_, _Scrotifera_, _Kopytne_, _Cetartiodactyla_, _Parzystokopytne_, _Whippomorpha_, _Nieparzystokopytne_, _Ferae_
Ramka: _Pasożytnicze i komensaliczne skorupiaki żyjące na waleniach_
Dr Mateusz Ciechanowski
Katedra Ekologii i Zoologii Kręgowców
Pracownia Ekologii i Etologii Kręgowców
Wydział Biologii, Uniwersytet Gdański
ul. Wita Stwosza 59, 80–308 Gdańsk
Nietoperze
Ramki: _Echolokacja_, _Jesienne rojenie_, _Ewolucyjny wyścig zbrojeń między nietoperzami a_ _owadami_, _Różnorodność kryjówek nietoperzy_, _Koewolucja nietoperzy i roślin – zapylanie kwiatów i dyspersja nasion_, _Zespół białego nosa_, _Energia wiatrowa a nietoperze_, _Nietoperze Polski_
dr hab. Łucja Fostowicz-Frelik, prof. nadzw. IP
Instytut Paleobiologii PAN
ul. Twarda 51/55, 00–818 Warszawa
_Filogeneza ssaków_, _Filogeneza gryzoni_
Ramka: _Trzonowce trybosfeniczne_
Prof. dr hab. Joanna Gliwicz
Muzeum i Instytut Zoologii PAN
Wilcza 64, 00–679 Warszawa
_Stekowce_, _Torbacze_, _Atlantogenata_, _Afrotheria_, _Afrosorkowce_, _Ryjkonosowe_, _Rurkozębne_, _Góralkowce_, _Trąbowce_, _Syreny_, _Szczerbaki_, _Pancernikowce_, _Włochacze_, _Naczelne_, _Latawce_, _Wiewióreczniki_, _Siekaczowce_, _Glires_, _Gryzonie_ – _część ogólna_, _przegląd systematyczny_, _Zajęczaki_, _Parzystokopytne_, _Whippomorpha_, _Nieparzystokopytne_, _Łuskowce_
Ramki: _Myrmekofagia_, _Kolorowe widzenie_, _Drzewo genealogiczne naczelnych_ (_Primates_), _Dieta ogonopióra uszastego_, _Rekordy wśród gryzoni_, _Wzrost i potencjał rozrodczy gryzoni_, _Koprofagia_
Maciej Henneberg, PhD, DSc, FRSB
Em. Wood Jones Professor of Anthropological and Comparative Anatomy
University of Adelaide, Medical School
Adelaide, SA 5005, Australia
_Ewolucja ludzi
_
Prof. dr hab. Dariusz Iwan
Muzeum i Instytut Zoologii PAN
ul. Wilcza 64, 00–679 Warszawa
_Nazewnictwo zoologiczne_
Prof. dr hab. Andrzej Kaźmierski
Zakład Morfologii Zwierząt
Instytut Biologii Środowiska, Wydział Biologii
Uniwersytet im. A. Mickiewicza
ul. Uniwersytetu Poznańskiego 6, 61-614 Poznań
_Pies_ – _najstarsze zwierzę domowe_
Prof. dr hab. Joanna Mąkol
Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu
Instytut Biologii, Zakład Systematyki i Ekologii Bezkręgowców
ul. Kożuchowska 5b, 51–631 Wrocław
_Nazewnictwo zoologiczne_
Prof. dr hab. Leszek Rychlik
Zakład Zoologii Systematycznej
Instytut Biologii Środowiska
Wydział Biologii, Uniwersytet im. A. Mickiewicza
ul. Uniwersytetu Poznańskiego 6, 61–614 Poznań
Owadożery
Ramki: _Pasożyty owadożerów_, _Jadowite ryjówkokształtne_, _Zjawisko Dehnela_
Dr hab. Krzysztof Schmidt, prof. nadzw. IBS
Instytut Biologii Ssaków PAN
17–230 Białowieża
Drapieżne
Ramki: _Osobliwości rozrodu fossy_ – _falanrukowate_ (_Eupleridae_), _Organizacja socjalna mangustowatych_, _Organizacja socjalna krokuty_ (_hieny_) _cętkowanej_, _Osobliwości rozrodu krokuty_ (_hieny_) _cętkowanej_, _Organizacja socjalna lwów i gepardów – kotowatych tworzących grupy_, _Hibernacja niedźwiedzi_, _Taksonomia i filogeneza rodziny łasicowatych_ (_Mustelidae_), _Opieka nad potomstwem u_ _psowatych_, _Przystosowanie fokowatych do życia w wodzie_
Prof. dr hab. Maciej Skoracki
Zakład Morfologii Zwierząt
Instytut Biologii Środowiska
Wydział Biologii, Uniwersytet im. A. Mickiewicza
ul. Uniwersytetu Poznańskiego 6, 61–614 Poznań
_Torbacze_, _Parzystokopytne_, _Whippomorpha_, _Nieparzystokopytne_
więcej..
