-
W empik go
Zrozumieć Afganistan: Afganistan gdzie regułą jest brak reguł. Afganistan. Historia - ludzie - polityka - ebook
Wydawnictwo:
Data wydania:
8 września 2021
Format ebooka:
EPUB
Format
EPUB
czytaj
na czytniku
czytaj
na tablecie
czytaj
na smartfonie
Jeden z najpopularniejszych formatów e-booków na świecie.
Niezwykle wygodny i przyjazny czytelnikom - w przeciwieństwie do formatu
PDF umożliwia skalowanie czcionki, dzięki czemu możliwe jest dopasowanie
jej wielkości do kroju i rozmiarów ekranu. Więcej informacji znajdziesz
w dziale Pomoc.
Multiformat
E-booki w Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu.
Oznacza to, że po dokonaniu zakupu, e-book pojawi się na Twoim koncie we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu.
Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu.
Format
MOBI
czytaj
na czytniku
czytaj
na tablecie
czytaj
na smartfonie
Jeden z najczęściej wybieranych formatów wśród czytelników
e-booków. Możesz go odczytać na czytniku Kindle oraz na smartfonach i
tabletach po zainstalowaniu specjalnej aplikacji. Więcej informacji
znajdziesz w dziale Pomoc.
Multiformat
E-booki w Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu.
Oznacza to, że po dokonaniu zakupu, e-book pojawi się na Twoim koncie we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu.
Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu.
Multiformat
E-booki sprzedawane w księgarni Virtualo.pl dostępne są w opcji
multiformatu - kupujesz treść, nie format. Po dodaniu e-booka do koszyka
i dokonaniu płatności, e-book pojawi się na Twoim koncie w Mojej
Bibliotece we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego
tytułu. Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na
karcie produktu przy okładce. Uwaga: audiobooki nie są objęte opcją
multiformatu.
czytaj
na tablecie
Aby odczytywać e-booki na swoim tablecie musisz zainstalować specjalną
aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego,
który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. Bluefire
dla EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
czytaj
na czytniku
Czytanie na e-czytniku z ekranem e-ink jest bardzo wygodne i nie męczy
wzroku. Pliki przystosowane do odczytywania na czytnikach to przede
wszystkim EPUB (ten format możesz odczytać m.in. na czytnikach
PocketBook) i MOBI (ten fromat możesz odczytać m.in. na czytnikach Kindle).
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
czytaj
na smartfonie
Aby odczytywać e-booki na swoim smartfonie musisz zainstalować specjalną
aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego,
który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. iBooks dla
EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
Czytaj fragment
Pobierz fragment
Pobierz fragment w jednym z dostępnych formatów
LUB
24,99 zł za tytuł
Tytuł dostępny w abonamencie Empik Go już od 24,99 zł / 30 dni
Sprawdź
Słuchaj i czytaj w abonamencie Go Standard już za 24,99 zł / 30 dni. Subskrypcja Go Standard daje możliwość dodania do biblioteki 3 dowolne tytuły w danym okresie rozliczeniowym (30 dni). Wybierasz z ponad 200 tys. audiobooków, ebooków i podcastów.
Zrozumieć Afganistan: Afganistan gdzie regułą jest brak reguł. Afganistan. Historia - ludzie - polityka - ebook
Zrozumieć Afganistan: Afganistan gdzie regułą jest brak reguł. Afganistan. Historia - ludzie - polityka
1) Afganistan gdzie regułą jest brak reguł
Afganistan jest krajem niezwykłym, nieobliczalnym – krajem, którego nie można porównać z żadnym innym na świecie. Gdyby nie kolejne najazdy wojsk obcych mocarstw, można by przypuszczać, że Afgańczycy żyjący od setek lat w zamkniętej strukturze rodowo-plemiennej nie mieliby szans na kontakt z obcą cywilizacją…
Kraj znajdował się na trasie Jedwabnego Szlaku, znany był jako źródło niezwykle pięknego kamienia – lapis lazuli. Na przestrzeni wieków podbijany był przez różne armie. Wchodził w skład imperium perskiego, grecko-macedońskiego, arabskiego, mongolskiego czy turkijskiego, przejmował zwyczaje i kulturę, języki i religie zwycięzców. To wszystko stanowi o obecnej etnicznej, kulturowej i religijnej różnorodności jego mieszkańców. Gdy w XVIII wieku rodziło się niepodległe państwo afgańskie, wydawało się, że nadchodzi kres wojen. Niestety, Brytyjczycy i Rosjanie swoimi imperialnymi zapędami nie pozwolili Afgańczykom na życie w pokoju. Bitne plemiona obroniły państwowość, ale zapłaciły za to najwyższą cenę. Miliony ofiar i uchodźców , katastrofalny stan praktycznie każdego aspektu życia mieszkańców sprawił, że w chwili obecnej Afganistan należy do najbiedniejszych państw świata, państw skażonych wojną i ludzkim cierpieniem.
Książka stanowi przegląd najważniejszych informacji dotyczących kultury, religii, zwyczajów Afgańczyków, historii, języków i składu etnicznego kraju. Autor informatora jest lekarzem wojskowym, który przez kilka lat pracował w misjach pokojowych na Bliskim Wschodzie.
2) Afganistan. Historia - ludzie - polityka
Książka jest powieściowym zapisem podróży po Afganistanie latem 2001 r. i wynikiem wypraw badawczych do Azji Środkowej. Bogato ilustrowana, zawiera szczegółowe informacje nt. codziennych zwyczajów, obyczajowości, wierzeń i zawiłości najnowszej polityki Afganistanu. Czytelnik znajdzie w niej szczegółowe kalendarium, które przybliży historię Afganistanu, przede wszystkim zdarzenia ostatnich 22 lat. W Dodatku umieszczono m. in. pełny tekst wywiadu z Ahmedem Shahem Masudem, afgańskim bohaterem narodowym i charyzmatycznym przywódcą, zabitym przez terrorystów miesiąc później.
Piotr Michał Balcerowicz (ur. 1964) – orientalista, filozof, kulturoznawca, profesor Uniwersytetu Warszawskiego i założyciel stowarzyszenia Edukacja dla Pokoju; wybitny znawca nie tylko klasycznej filozofii indyjskiej, ale też realiów i problemów społecznych współczesnego Bliskiego Wschodu i Azji Centralnej. Wielokrotnie odwiedzał Afganistan, gdzie prowadził działalność badawczą ale też pomocową, skupioną na zapewnieniu dostępu do edukacji afgańskim dzieciom i młodzieży.
| Kategoria: | Literatura faktu |
| Zabezpieczenie: |
Watermark
|
| ISBN: | 978-83-8238-036-1 |
| Rozmiar pliku: | 13 MB |
FRAGMENT KSIĄŻKI
O AUTORZE
Krzysztof Korzeniewski jest adiunktem Zakładu Medycyny Morskiej i Tropikalnej Wojskowego Instytutu Medycznego w Gdyni. Od wielu lat zajmuje się zagrożeniami zdrowotnymi występującymi w klimacie gorącym, w strefie działań wojennych, ze szczególnym uwzględnieniem krajów Bliskiego Wschodu i Azji Centralnej. Jego zainteresowania wykraczają poza ramy medyczne, obejmując całokształt problematyki geopolitycznej, historycznej, kulturowej i religijnej wyżej wymienionych regionów świata.
W latach 1999–2000 i 2001–2002 był uczestnikiem misji pokojowych ONZ na Bliskim Wschodzie, gdzie pełnił obowiązki oficera medycznego i oficera do spraw humanitarnych. W 2004 roku był lekarzem Grupy Zabezpieczenia Medycznego (Polskiego Szpitala Polowego) Wielonarodowej Dywizji Centrum – Południe w Iraku, w ramach misji stabilizacyjnej Iraqi Freedom. W 2005 roku był oficerem medycznym misji stabilizacyjnej Enduring Freedom w Afganistanie, pełniąc obowiązki lekarza Polskiego Kontyngentu Wojskowego oraz specjalisty dermatologa w 249th General Hospital U.S. Army w Bagram.
Jest specjalistą w dziedzinie medycyny tropikalnej, epidemiologii oraz dermatologii i wenerologii.WSTĘP
Konflikt afgański toczący się z dala od granic Europy i Ameryki tylko z pozoru nie dotyka społeczności międzynarodowej krajów wysoko uprzemysłowionych. W rzeczywistości, w dobie współczesnej globalizacji, swobodny przepływ ludzi, informacji i technologii powoduje, że zagrożenia zapomnianego przez ludzi i historię środkowoazjatyckiego kraju pojawiają się w domu każdego, kto włączy radio, telewizor, przeczyta gazetę, aby dowiedzieć się, co się dzieje na świecie.
Afganistan jest krajem niezwykłym. Różnorodność etniczna i religijna jego mieszkańców powoduje, że działania wojenne i niepokoje społeczne wydają się nie mieć końca. Wieloetniczny charakter kraju sprzyja narastaniu konfliktów oraz utrudnia integrację pomiędzy poszczególnymi grupami narodowościowymi. Na problemy związane z wprowadzeniem ładu społecznego niewątpliwy wpływ mają podziały religijne oraz odrębności językowe poszczególnych grup etnicznych.
Ważny jest również brak swobody komunikacyjnej pomiędzy ludnością zamieszkującą różne regiony Afganistanu, na co wpływ ma przede wszystkim ukształtowanie terenu, stanowiące naturalną barierę oddzielającą poszczególne krainy geograficzne państwa, którego 80% powierzchni stanowią góry i wyżyny.
Na brak stabilnej sytuacji wewnętrznej wpływa również położenie geopolityczne. Afganistan, znajdując się w centrum zainteresowania obcych mocarstw, jest systematycznie penetrowany, będąc w strefie wpływów raz jednych, raz drugich. Jeśli nie Brytyjczycy, to Rosjanie, jeśli nie oni to kolejni, którzy chcą mieć patent na panowanie nad światem. W ten sposób kraj i jego ludzie, którzy chcieliby zaznać spokoju, żyć bez traumatycznych wspomnień, poczuć się bezpiecznie, mogą sobie o tym tylko pomarzyć. W ciągu burzliwych dziesięcioleci kraj przechodził kolejne przemiany ustrojowe, od monarchii Zahir Szaha, republiki świeckiej Dauda, władzy komunistów, przez republikę muzułmańską mudżahedinów, po państwo teokratyczne talibów. Afgańczycy nie dali się okiełznać kolejnym najeźdźcom, okupującym afgańską ziemię na przestrzeni ostatnich lat. Potrafili skutecznie rozprawić się z wrogami. A jednak zbiorowa solidarność wobec wspólnego wroga nie potrafiła przekształcić się w poczucie wspólnoty narodowej. Kiedy okupant został przepędzony, rozpoczynały się bratobójcze wojny etniczne i religijne, wojny o władzę. Obecna sytuacja kraju tylko z pozoru przypomina stabilizację. Po opuszczeniu Afganistanu przez międzynarodową koalicję Enduring Freedom i ISAF niechybnie doszłoby do nowego konfliktu zbrojnego. Gdzie jest koniec tego szaleństwa? Co stanowi o tym, że ten kraj i jego ludzie nie poddają się żadnemu logicznemu rozumowaniu? Duma i honor, przynależność plemienna ważniejsza niż ogólnonarodowe dobro powodują, że niezwykle trudno jest zaprowadzić tu ład i porządek, zapewnić bezpieczeństwo jego mieszkańcom.
Trwająca od kilku dekad wojna doprowadziła Afganistan na skraj cywilizacyjnej przepaści. Setki tysięcy zabitych, miliony uchodźców, zniszczona infrastruktura kraju. Cierpienia tych, którzy pozostali sprawiają, że dzisiaj Afgańczycy nie mają już nic do stracenia. Jedyną ich szansą na powrót do normalności jest pokojowe współistnienie w etnicznym tyglu. W afgańskim społeczeństwie nie sprawdził się ani komunizm, ani islamski fundamentalizm. Wynika z tego, że demokracja jest jedyną formą, która ma szansę powodzenia. Kolejna wojna, wprowadzanie zasad szariatu, prawa koranicznego cofającego ludność w epokę średniowiecza, nie są żadnym rozwiązaniem. Spowodują jedynie chaos i kolejną falę cierpienia. Afgańczycy nie mają żadnej drogi odwrotu, nie mają dokąd pójść. Jeśli nie stworzą społeczeństwa obywatelskiego, pogrążą się w cywilizacyjnym niebycie na długie lata. Afganistan z rozwiniętym biznesem narkotykowym, z kryjówkami, w których schronili się ludzie odpowiedzialni za największe zamachy terrorystyczne ostatnich lat, z niszczeniem dziedzictwa kultury światowej, z łamaniem praw człowieka, w chwili obecnej jest postrzegany jako kraj nieprzewidywalny, kraj, w którym regułą jest brak reguł. Wszystkie te czynniki skazują Afganistan na izolację na arenie międzynarodowej, na którą w dłuższej perspektywie nie może sobie pozwolić. Kraj pozbawiony bogactw naturalnych, z niewielkim procentem ziemi uprawnej, z częstymi klęskami żywiołowymi, nie jest w stanie funkcjonować bez pomocy z zewnątrz. Na narkobiznesie bogaci się tylko wąska grupa ludzi, natomiast przeważająca część afgańskiego społeczeństwa żyje w przerażającej nędzy. Bez międzynarodowej pomocy humanitarnej Afgańczycy sami sobie nie poradzą. Istotnym problemem jest jednak to, czy pomoc ta będzie bezinteresowna. Od czasów starożytnych Afganistan albo był podbijany albo stanowił czyjąś strefę wpływów. W historii nowożytnej swoje imperialne interesy miały tu Wielka Brytania i Rosja. W chwili obecnej bezsprzecznie największy wpływ na politykę wewnętrzną kraju mają Pakistan i Stany Zjednoczone. Dla rządu w Islamabadzie ciągle żywy jest problem Pasztunistanu i dążenia separatystyczne społeczności pasztuńskiej. Waszyngton z kolei doskonale zdaje sobie sprawę, jak ważne są surowce energetyczne dla największego mocarstwa przemysłowego na świecie. Budowa i kontrola rurociągów, którymi popłynie ropa i gaz ze złóż w Turkmenistanie właśnie przez Afganistan, czyni ten kraj ważnym punktem strategicznym w Azji Centralnej. W związku z wydarzeniami, jakie miały miejsce w Nowym Jorku i Waszyngtonie we wrześniu 2001 roku oraz z szybką interwencją sił koalicyjnych w ramach operacji Enduring Freedom, państwo afgańskie znajduje się w chwili obecnej w centrum uwagi międzynarodowej opinii publicznej. To stwarza szansę na normalizację życia politycznego i gospodarczego kraju, którego mieszkańcy od tylu już lat nie mogą zaznać spokoju i wrócić do normalnego życia. Oczywiście do powrotu Afganistanu na arenę międzynarodową będzie mogło dojść tylko wtedy, gdy światowe mocarstwa pomogą Afgańczykom wyjść z kryzysu oraz zaprowadzić ład i porządek w kraju ogarniętym powojennym chaosem. Jeśli nie, czas wojny może nie mieć tu końca przez najbliższe dziesiątki lat.Wydawnictwo Akademickie DIALOG
specjalizuje się w publikacji książek dotyczących języków, zwyczajów, wierzeń, kultur, religii, dziejów i współczesności świata Orientu.
Naszymi autorami są znani orientaliści polscy i zagraniczni, wybitni znawcy tematyki Wschodu.
Wydajemy także przekłady bogatej i niezwykłej literatury pięknej krajów Orientu.
Redakcja: 00-112 Warszawa, ul. Bagno 3/219
tel. (0 22) 620 32 11, (0 22) 654 01 49
e-mail: [email protected]
Biuro handlowe: 00-112 Warszawa, ul. Bagno 3/218
tel./faks (0 22) 620 87 03
e-mail: [email protected]
www.wydawnictwodialog.pl
Serie Wydawnictwa Akademickiego DIALOG:
• Języki orientalne
• Języki Azji i Afryki
• Literatury orientalne
• Skarby Orientu
• Teatr Orientu
• Życie po japońsku
• Sztuka Orientu
• Dzieje Orientu
• Podróże – Kraje – Ludzie
• Mądrość Orientu
• Współczesna Afryka i Azja
• Vicus. Studia Agraria
• Orientalia Polona
• Literatura okresu transformacji
• Literatura frankofońska
• Być kobietą
• Temat dnia
• Życie codzienne w…
Prowadzimy sprzedaż wysyłkową------------------------------------------------------------------------
¹ Bobodżan Gafurow, _Dzieje i kultura ludów Azji Centralnej,_ s. 323-324
² Ibidem, s. 298.
³ Stanisław Zapaśnik, Muzułmanie wierzą w krucjatę, s. 9.
⁴ Jokubżon Abduholikow, Lokalne i globalne aspekty politycznego islamu w Azji Środkowej.
⁵ Na temat naruszeń praw człowieka w Uzbekistanie _por. Amnesty International Report 2001: Uzbekistan (__http://web.amnesty.org__)._
⁶ Por. podobne wyjaśnienie nazwy w doskonalej pracy Louisa Dupree _Afghanistan,_ s. 1. Zgodnie z drugą możliwą interpretacją wskazywaną przez L. Dupree, _Hindukusz_ to dawna, preislamska nazwa gór oddzielających obszary południowe kontrolowane przez Hindusów i północny region zamieszkały przez ludy irańskie, wyznawców zoroastrianizmu, protoplastów dzisiejszych Tadżyków. Ta druga interpretacja może być obecnie szczególnie nęcąca dla zwolenników idei osobnego państwa pantadżyckiego.
⁷ Zapis wywiadu z generałem, Bismilllahem Khanem znajduje się na końcu książki, na s. 113.
⁸ W. Fraser-Tytler, _Afghanistan,_ s. 114.
⁹ Louis Dupree, op. cit., s. 399.
¹⁰ Por. Marek Gawęcki, _Wieś środkowego i północnego Afganistanu,_ s. l14, oraz D. D. Bukinič, N. I. Vavilov, _Zemledelčeskij Afganistan,_ s. 167.
¹¹ Marek Gawęcki, op. cit., s. l11.
¹² Karl Raimund Popper, _Nędza historycyzmu,_ s. 10.
¹³ Karl Raimund Popper, _Społeczeństwo otwarte i jego wrogowie,_ t. 2. s. 278-293.
¹⁴ Karl Raimund Popper, _Nędza historycyzmu, s._ 9.
¹⁵ Ibidem, s. 155.
¹⁶ Oriana Fallaci, _Wściekłość i duma,_ „Gazeta Wyborcza", 6-7 października 2001, s. 8-13.
¹⁷ Marianna Arunova, _On the Situation_ in _Afghanistan,_ s. 44.
¹⁸ Barnett R. Rubin, _The Search for Peace in Afghanistan: from Buffer State to Failed State_, s. 143-145.
¹⁹ _Nazif Shahrani, The Future of the State and the Structure of Community Governance in Afghanistan_, s. 241-242.
²⁰ Marianna Arunova, op. cit., s. 44.
²¹ Por. np. J. Galtung, _A Structural theory of imperialism,_ I. Wallerstein, _The rise and future demise of the world capitalist system: concepts for comparative analysis._
²² Por. np. Paul R. Viotti, Mark V. Kauppi, _International relations Theory. Realism, Pluralism, Globalism,_ s. 449-464. Można też tu wymienić takich teoretyków, jak Robert O. Keohane i Joseph S. Nye.
²³ Por. Józef Kukułka, _Teoria stosunków międzynarodowych,_ s. 97 i nn., 106 i nn.
²⁴ Patrz mój artykuł pt. _Afgańskie domino._
²⁵ M.in. Edward Said (Columbia University), Anatole Anton (San Francisco State University), Dana Cloud (University of Texas at Austin), Donna Flayhan (Goucher College), Phil Gasper (Notre Dame de Namur University), Richard Gibson (San Diego State Univer sity), William Keach (Brown University), Tom Lewis (University of Iowa) i in.
²⁶ Por. także zeszłoroczne dane podawane przez Timura Kocaoğlu (_Could Afghanistan Be a Key to Asian Co-operation and Security?, s._ 108): Pasztunowie — 38-50% (tj. 18-25 mln), Tadżycy — 15-25%, Hazarowie — 10-19%.
²⁷ Do Kabulu wkroczyło wówczas około 2000 żołnierzy Armii Pakistańskiej. Por. Shreedhar and Mahendra Ved, _Afghan Buzkashi: Power Games and Gamesmen,_ t.1, s. 157-161, oraz Shreedhar, _Taliban’s Afghanistan: Looking into Future,_ s. 30.
²⁸ Sura IV:74, _Koran,_ s.106.
²⁹ Więcej na temat panislamizmu moim artykule pt. _Afgańskie domino._
³⁰ Według ocen zamieszczonych w „Jane’s Defence Weekly" (_Struggle for Recognition._ 4 October 2000, s. 1), regularne oddziały armii pakistańskiej, pakistańscy najemnicy i bojownicy z krajów Bliskiego Wschodu itp. stanowiły około 30% sił walczących po stronie talibów, które łącznie liczyły około 20 000 żołnierzy. Według ocen sekretarza rosyjskiej Rady Bezpieczeństwa w walkach po stronie talibów brało udział 30 000 żołnierzy, por. Peter Tomsen, _Geopolitics of an Afghan Settlement,_ s. 87.
³¹ Dane te potwierdzają niezależnie od moich informatorów także Shreedhar and Mahendra Ved, _Afghan Buzkashi: Power Games and Gamesmen,_ 1.1. s. 157-161.
³² Raport organizacji Humań Rights Watch, 1 November 1998.
³³ Por. Human Rights Watch, _Letter,_ 1 November 1998.
³⁴ Według raportu organizacji Human Rights Watch, 15 December 2000.
³⁵ Drugie miejsce na liście zajmuje Burundi (568 000).
³⁶ Dla porównania: Erytrea — 1 100 000 (nr 1), Sri Lanka 706 500 (nr 3).
³⁷ Por. np. raporty Human Rigths Watch za październik i listopad 2001 (http://www.hrw.org). Doniesienia wskazują, że w wyniku amerykańskich bombardowań w pojedynczych wioskach dochodzi do masakr ludności cywilnej, np.: „Co najmniej 25 osób, a przypuszczalnie 35 afgańskich cywilów, zginęło podczas amerykańskiego nalotu bombowego na ich wioskę Czowkar-karez w nocy 22 października” (raport Human Rights Watch_, New Civilian Deaths Due to U.S. Bombing, 30 October 2001_), czy „Co najmniej 23 cywilów, z których większość to dzieci, zginęło, kiedy amerykańskie bomby spadły na odległą wioskę afgańską koło bazy wojskowej talibów w nocy 21 października" (raport Human Rights Watch, _U.S. Bombs Kill Twenty-three Civilians, 26 October 2001_). Przytoczone w raportach przypadki nie są odosobnione, a wymienione wioski są jednymi z wielu.
³⁸ Por. np. regularne raporty Wysokiego Komisarza ONZ ds. Uchodźców (UH NCR) (http://www.unher.ch), październik i listopad 2001.
³⁹ Po ostatniej ucieczce z Kabulu ogłosił się amirem Heratu.
⁴⁰ Cytat według przekładu w pracy Bobodżana Gafurowa _Dzieje i kultura ludów Azjii Centralnej,_ s.109.
⁴¹ P. Bernard (_Deuxième campagne de fouilles d’Aї Khanoum en Bactriane,_ s. 322-323) określa ją jako Aleksandrię nad Oksusem.
⁴² Za Louisem Dupree, op. cit., s. 292.
⁴³ Por. D. Schlumberger, P. Bernard, Aї Khanoum.
⁴⁴ Pierwotnie sądzono, że w Emszy-tepe znajduje się osada baktryjska z III wieku p.n.e., lecz badania wykazały, że osadę założyli Scytowie (Siakowie) pod koniec II wieku n.e. w epoce Kuszanów.
⁴⁵ Viktor I. Sarianidi, _Die Kunst des alten Afghanistan,_ s. 85-88.
⁴⁶ Ibidem, s. 301.
⁴⁷ Pełny zapis wywiadu z Ahmedem Szahem Masudem znajduje się na końcu książki, na s. 119.
⁴⁸ Por. Dupree. op. cit., s. 198.
⁴⁹ Zapis wywiadu z Burhanuddinem Rabbanim znajduje się na końcu książki, na s. 134.
⁵⁰ Po rozpoczęciu akcji militarnej w Afganistanie po 11 września 2001 roku organizacje humanitarne wezwały USA do zaprzestania używania min antypiechotnych i do niezrzucania pomocy żywnościowej w rejonach zaminowanych (por. raport Human Rights Watch, _Others Should Reject Landmine Use in Afghanistan,_ 12 October 2001). Pomimo wezwań ze strony wielu rządów i organizacji międzynarodowych, USA do tej pory nie podpisały międzynarodowej konwencji o zakazie produkcji i stosowania min.
⁵¹ W samym tylko 2000 roku organizacje usuwające miny wykryły w Afganistanie 126 milionów metrów kwadratowych zaminowanej ziemi. Por. raport Humań Rights Watch, _Landmines Monitor 2001: Afghanistan,_ 12 September 2001.Wydawnictwo Akademickie DIALOG
specjalizuje się w publikacji książek dotyczących języków, zwyczajów, wierzeń, kultur, religii, dziejów i współczesności świata Orientu.
Naszymi autorami są znani orientaliści polscy i zagraniczni, wybitni znawcy tematyki Wschodu.
Wydajemy także przekłady bogatej i niezwykłej literatury pięknej krajów Orientu.
Redakcja: 00-112 Warszawa, ul. Bagno 3/219
tel. (0 22) 620 32 11, (0 22) 654 01 49
e-mail: [email protected]
Biuro handlowe: 00-112 Warszawa, ul. Bagno 3/218
tel./faks (0 22) 620 87 03
e-mail: [email protected]
www.wydawnictwodialog.pl
Serie Wydawnictwa Akademickiego DIALOG:
• Języki orientalne
• Języki Azji i Afryki
• Literatury orientalne
• Skarby Orientu
• Teatr Orientu
• Życie po japońsku
• Sztuka Orientu
• Dzieje Orientu
• Podróże – Kraje – Ludzie
• Mądrość Orientu
• Współczesna Afryka i Azja
• Vicus. Studia Agraria
• Orientalia Polona
• Literatura okresu transformacji
• Literatura frankofońska
• Być kobietą
• Temat dnia
• Życie codzienne w…
Prowadzimy sprzedaż wysyłkową
Krzysztof Korzeniewski jest adiunktem Zakładu Medycyny Morskiej i Tropikalnej Wojskowego Instytutu Medycznego w Gdyni. Od wielu lat zajmuje się zagrożeniami zdrowotnymi występującymi w klimacie gorącym, w strefie działań wojennych, ze szczególnym uwzględnieniem krajów Bliskiego Wschodu i Azji Centralnej. Jego zainteresowania wykraczają poza ramy medyczne, obejmując całokształt problematyki geopolitycznej, historycznej, kulturowej i religijnej wyżej wymienionych regionów świata.
W latach 1999–2000 i 2001–2002 był uczestnikiem misji pokojowych ONZ na Bliskim Wschodzie, gdzie pełnił obowiązki oficera medycznego i oficera do spraw humanitarnych. W 2004 roku był lekarzem Grupy Zabezpieczenia Medycznego (Polskiego Szpitala Polowego) Wielonarodowej Dywizji Centrum – Południe w Iraku, w ramach misji stabilizacyjnej Iraqi Freedom. W 2005 roku był oficerem medycznym misji stabilizacyjnej Enduring Freedom w Afganistanie, pełniąc obowiązki lekarza Polskiego Kontyngentu Wojskowego oraz specjalisty dermatologa w 249th General Hospital U.S. Army w Bagram.
Jest specjalistą w dziedzinie medycyny tropikalnej, epidemiologii oraz dermatologii i wenerologii.WSTĘP
Konflikt afgański toczący się z dala od granic Europy i Ameryki tylko z pozoru nie dotyka społeczności międzynarodowej krajów wysoko uprzemysłowionych. W rzeczywistości, w dobie współczesnej globalizacji, swobodny przepływ ludzi, informacji i technologii powoduje, że zagrożenia zapomnianego przez ludzi i historię środkowoazjatyckiego kraju pojawiają się w domu każdego, kto włączy radio, telewizor, przeczyta gazetę, aby dowiedzieć się, co się dzieje na świecie.
Afganistan jest krajem niezwykłym. Różnorodność etniczna i religijna jego mieszkańców powoduje, że działania wojenne i niepokoje społeczne wydają się nie mieć końca. Wieloetniczny charakter kraju sprzyja narastaniu konfliktów oraz utrudnia integrację pomiędzy poszczególnymi grupami narodowościowymi. Na problemy związane z wprowadzeniem ładu społecznego niewątpliwy wpływ mają podziały religijne oraz odrębności językowe poszczególnych grup etnicznych.
Ważny jest również brak swobody komunikacyjnej pomiędzy ludnością zamieszkującą różne regiony Afganistanu, na co wpływ ma przede wszystkim ukształtowanie terenu, stanowiące naturalną barierę oddzielającą poszczególne krainy geograficzne państwa, którego 80% powierzchni stanowią góry i wyżyny.
Na brak stabilnej sytuacji wewnętrznej wpływa również położenie geopolityczne. Afganistan, znajdując się w centrum zainteresowania obcych mocarstw, jest systematycznie penetrowany, będąc w strefie wpływów raz jednych, raz drugich. Jeśli nie Brytyjczycy, to Rosjanie, jeśli nie oni to kolejni, którzy chcą mieć patent na panowanie nad światem. W ten sposób kraj i jego ludzie, którzy chcieliby zaznać spokoju, żyć bez traumatycznych wspomnień, poczuć się bezpiecznie, mogą sobie o tym tylko pomarzyć. W ciągu burzliwych dziesięcioleci kraj przechodził kolejne przemiany ustrojowe, od monarchii Zahir Szaha, republiki świeckiej Dauda, władzy komunistów, przez republikę muzułmańską mudżahedinów, po państwo teokratyczne talibów. Afgańczycy nie dali się okiełznać kolejnym najeźdźcom, okupującym afgańską ziemię na przestrzeni ostatnich lat. Potrafili skutecznie rozprawić się z wrogami. A jednak zbiorowa solidarność wobec wspólnego wroga nie potrafiła przekształcić się w poczucie wspólnoty narodowej. Kiedy okupant został przepędzony, rozpoczynały się bratobójcze wojny etniczne i religijne, wojny o władzę. Obecna sytuacja kraju tylko z pozoru przypomina stabilizację. Po opuszczeniu Afganistanu przez międzynarodową koalicję Enduring Freedom i ISAF niechybnie doszłoby do nowego konfliktu zbrojnego. Gdzie jest koniec tego szaleństwa? Co stanowi o tym, że ten kraj i jego ludzie nie poddają się żadnemu logicznemu rozumowaniu? Duma i honor, przynależność plemienna ważniejsza niż ogólnonarodowe dobro powodują, że niezwykle trudno jest zaprowadzić tu ład i porządek, zapewnić bezpieczeństwo jego mieszkańcom.
Trwająca od kilku dekad wojna doprowadziła Afganistan na skraj cywilizacyjnej przepaści. Setki tysięcy zabitych, miliony uchodźców, zniszczona infrastruktura kraju. Cierpienia tych, którzy pozostali sprawiają, że dzisiaj Afgańczycy nie mają już nic do stracenia. Jedyną ich szansą na powrót do normalności jest pokojowe współistnienie w etnicznym tyglu. W afgańskim społeczeństwie nie sprawdził się ani komunizm, ani islamski fundamentalizm. Wynika z tego, że demokracja jest jedyną formą, która ma szansę powodzenia. Kolejna wojna, wprowadzanie zasad szariatu, prawa koranicznego cofającego ludność w epokę średniowiecza, nie są żadnym rozwiązaniem. Spowodują jedynie chaos i kolejną falę cierpienia. Afgańczycy nie mają żadnej drogi odwrotu, nie mają dokąd pójść. Jeśli nie stworzą społeczeństwa obywatelskiego, pogrążą się w cywilizacyjnym niebycie na długie lata. Afganistan z rozwiniętym biznesem narkotykowym, z kryjówkami, w których schronili się ludzie odpowiedzialni za największe zamachy terrorystyczne ostatnich lat, z niszczeniem dziedzictwa kultury światowej, z łamaniem praw człowieka, w chwili obecnej jest postrzegany jako kraj nieprzewidywalny, kraj, w którym regułą jest brak reguł. Wszystkie te czynniki skazują Afganistan na izolację na arenie międzynarodowej, na którą w dłuższej perspektywie nie może sobie pozwolić. Kraj pozbawiony bogactw naturalnych, z niewielkim procentem ziemi uprawnej, z częstymi klęskami żywiołowymi, nie jest w stanie funkcjonować bez pomocy z zewnątrz. Na narkobiznesie bogaci się tylko wąska grupa ludzi, natomiast przeważająca część afgańskiego społeczeństwa żyje w przerażającej nędzy. Bez międzynarodowej pomocy humanitarnej Afgańczycy sami sobie nie poradzą. Istotnym problemem jest jednak to, czy pomoc ta będzie bezinteresowna. Od czasów starożytnych Afganistan albo był podbijany albo stanowił czyjąś strefę wpływów. W historii nowożytnej swoje imperialne interesy miały tu Wielka Brytania i Rosja. W chwili obecnej bezsprzecznie największy wpływ na politykę wewnętrzną kraju mają Pakistan i Stany Zjednoczone. Dla rządu w Islamabadzie ciągle żywy jest problem Pasztunistanu i dążenia separatystyczne społeczności pasztuńskiej. Waszyngton z kolei doskonale zdaje sobie sprawę, jak ważne są surowce energetyczne dla największego mocarstwa przemysłowego na świecie. Budowa i kontrola rurociągów, którymi popłynie ropa i gaz ze złóż w Turkmenistanie właśnie przez Afganistan, czyni ten kraj ważnym punktem strategicznym w Azji Centralnej. W związku z wydarzeniami, jakie miały miejsce w Nowym Jorku i Waszyngtonie we wrześniu 2001 roku oraz z szybką interwencją sił koalicyjnych w ramach operacji Enduring Freedom, państwo afgańskie znajduje się w chwili obecnej w centrum uwagi międzynarodowej opinii publicznej. To stwarza szansę na normalizację życia politycznego i gospodarczego kraju, którego mieszkańcy od tylu już lat nie mogą zaznać spokoju i wrócić do normalnego życia. Oczywiście do powrotu Afganistanu na arenę międzynarodową będzie mogło dojść tylko wtedy, gdy światowe mocarstwa pomogą Afgańczykom wyjść z kryzysu oraz zaprowadzić ład i porządek w kraju ogarniętym powojennym chaosem. Jeśli nie, czas wojny może nie mieć tu końca przez najbliższe dziesiątki lat.Wydawnictwo Akademickie DIALOG
specjalizuje się w publikacji książek dotyczących języków, zwyczajów, wierzeń, kultur, religii, dziejów i współczesności świata Orientu.
Naszymi autorami są znani orientaliści polscy i zagraniczni, wybitni znawcy tematyki Wschodu.
Wydajemy także przekłady bogatej i niezwykłej literatury pięknej krajów Orientu.
Redakcja: 00-112 Warszawa, ul. Bagno 3/219
tel. (0 22) 620 32 11, (0 22) 654 01 49
e-mail: [email protected]
Biuro handlowe: 00-112 Warszawa, ul. Bagno 3/218
tel./faks (0 22) 620 87 03
e-mail: [email protected]
www.wydawnictwodialog.pl
Serie Wydawnictwa Akademickiego DIALOG:
• Języki orientalne
• Języki Azji i Afryki
• Literatury orientalne
• Skarby Orientu
• Teatr Orientu
• Życie po japońsku
• Sztuka Orientu
• Dzieje Orientu
• Podróże – Kraje – Ludzie
• Mądrość Orientu
• Współczesna Afryka i Azja
• Vicus. Studia Agraria
• Orientalia Polona
• Literatura okresu transformacji
• Literatura frankofońska
• Być kobietą
• Temat dnia
• Życie codzienne w…
Prowadzimy sprzedaż wysyłkową------------------------------------------------------------------------
¹ Bobodżan Gafurow, _Dzieje i kultura ludów Azji Centralnej,_ s. 323-324
² Ibidem, s. 298.
³ Stanisław Zapaśnik, Muzułmanie wierzą w krucjatę, s. 9.
⁴ Jokubżon Abduholikow, Lokalne i globalne aspekty politycznego islamu w Azji Środkowej.
⁵ Na temat naruszeń praw człowieka w Uzbekistanie _por. Amnesty International Report 2001: Uzbekistan (__http://web.amnesty.org__)._
⁶ Por. podobne wyjaśnienie nazwy w doskonalej pracy Louisa Dupree _Afghanistan,_ s. 1. Zgodnie z drugą możliwą interpretacją wskazywaną przez L. Dupree, _Hindukusz_ to dawna, preislamska nazwa gór oddzielających obszary południowe kontrolowane przez Hindusów i północny region zamieszkały przez ludy irańskie, wyznawców zoroastrianizmu, protoplastów dzisiejszych Tadżyków. Ta druga interpretacja może być obecnie szczególnie nęcąca dla zwolenników idei osobnego państwa pantadżyckiego.
⁷ Zapis wywiadu z generałem, Bismilllahem Khanem znajduje się na końcu książki, na s. 113.
⁸ W. Fraser-Tytler, _Afghanistan,_ s. 114.
⁹ Louis Dupree, op. cit., s. 399.
¹⁰ Por. Marek Gawęcki, _Wieś środkowego i północnego Afganistanu,_ s. l14, oraz D. D. Bukinič, N. I. Vavilov, _Zemledelčeskij Afganistan,_ s. 167.
¹¹ Marek Gawęcki, op. cit., s. l11.
¹² Karl Raimund Popper, _Nędza historycyzmu,_ s. 10.
¹³ Karl Raimund Popper, _Społeczeństwo otwarte i jego wrogowie,_ t. 2. s. 278-293.
¹⁴ Karl Raimund Popper, _Nędza historycyzmu, s._ 9.
¹⁵ Ibidem, s. 155.
¹⁶ Oriana Fallaci, _Wściekłość i duma,_ „Gazeta Wyborcza", 6-7 października 2001, s. 8-13.
¹⁷ Marianna Arunova, _On the Situation_ in _Afghanistan,_ s. 44.
¹⁸ Barnett R. Rubin, _The Search for Peace in Afghanistan: from Buffer State to Failed State_, s. 143-145.
¹⁹ _Nazif Shahrani, The Future of the State and the Structure of Community Governance in Afghanistan_, s. 241-242.
²⁰ Marianna Arunova, op. cit., s. 44.
²¹ Por. np. J. Galtung, _A Structural theory of imperialism,_ I. Wallerstein, _The rise and future demise of the world capitalist system: concepts for comparative analysis._
²² Por. np. Paul R. Viotti, Mark V. Kauppi, _International relations Theory. Realism, Pluralism, Globalism,_ s. 449-464. Można też tu wymienić takich teoretyków, jak Robert O. Keohane i Joseph S. Nye.
²³ Por. Józef Kukułka, _Teoria stosunków międzynarodowych,_ s. 97 i nn., 106 i nn.
²⁴ Patrz mój artykuł pt. _Afgańskie domino._
²⁵ M.in. Edward Said (Columbia University), Anatole Anton (San Francisco State University), Dana Cloud (University of Texas at Austin), Donna Flayhan (Goucher College), Phil Gasper (Notre Dame de Namur University), Richard Gibson (San Diego State Univer sity), William Keach (Brown University), Tom Lewis (University of Iowa) i in.
²⁶ Por. także zeszłoroczne dane podawane przez Timura Kocaoğlu (_Could Afghanistan Be a Key to Asian Co-operation and Security?, s._ 108): Pasztunowie — 38-50% (tj. 18-25 mln), Tadżycy — 15-25%, Hazarowie — 10-19%.
²⁷ Do Kabulu wkroczyło wówczas około 2000 żołnierzy Armii Pakistańskiej. Por. Shreedhar and Mahendra Ved, _Afghan Buzkashi: Power Games and Gamesmen,_ t.1, s. 157-161, oraz Shreedhar, _Taliban’s Afghanistan: Looking into Future,_ s. 30.
²⁸ Sura IV:74, _Koran,_ s.106.
²⁹ Więcej na temat panislamizmu moim artykule pt. _Afgańskie domino._
³⁰ Według ocen zamieszczonych w „Jane’s Defence Weekly" (_Struggle for Recognition._ 4 October 2000, s. 1), regularne oddziały armii pakistańskiej, pakistańscy najemnicy i bojownicy z krajów Bliskiego Wschodu itp. stanowiły około 30% sił walczących po stronie talibów, które łącznie liczyły około 20 000 żołnierzy. Według ocen sekretarza rosyjskiej Rady Bezpieczeństwa w walkach po stronie talibów brało udział 30 000 żołnierzy, por. Peter Tomsen, _Geopolitics of an Afghan Settlement,_ s. 87.
³¹ Dane te potwierdzają niezależnie od moich informatorów także Shreedhar and Mahendra Ved, _Afghan Buzkashi: Power Games and Gamesmen,_ 1.1. s. 157-161.
³² Raport organizacji Humań Rights Watch, 1 November 1998.
³³ Por. Human Rights Watch, _Letter,_ 1 November 1998.
³⁴ Według raportu organizacji Human Rights Watch, 15 December 2000.
³⁵ Drugie miejsce na liście zajmuje Burundi (568 000).
³⁶ Dla porównania: Erytrea — 1 100 000 (nr 1), Sri Lanka 706 500 (nr 3).
³⁷ Por. np. raporty Human Rigths Watch za październik i listopad 2001 (http://www.hrw.org). Doniesienia wskazują, że w wyniku amerykańskich bombardowań w pojedynczych wioskach dochodzi do masakr ludności cywilnej, np.: „Co najmniej 25 osób, a przypuszczalnie 35 afgańskich cywilów, zginęło podczas amerykańskiego nalotu bombowego na ich wioskę Czowkar-karez w nocy 22 października” (raport Human Rights Watch_, New Civilian Deaths Due to U.S. Bombing, 30 October 2001_), czy „Co najmniej 23 cywilów, z których większość to dzieci, zginęło, kiedy amerykańskie bomby spadły na odległą wioskę afgańską koło bazy wojskowej talibów w nocy 21 października" (raport Human Rights Watch, _U.S. Bombs Kill Twenty-three Civilians, 26 October 2001_). Przytoczone w raportach przypadki nie są odosobnione, a wymienione wioski są jednymi z wielu.
³⁸ Por. np. regularne raporty Wysokiego Komisarza ONZ ds. Uchodźców (UH NCR) (http://www.unher.ch), październik i listopad 2001.
³⁹ Po ostatniej ucieczce z Kabulu ogłosił się amirem Heratu.
⁴⁰ Cytat według przekładu w pracy Bobodżana Gafurowa _Dzieje i kultura ludów Azjii Centralnej,_ s.109.
⁴¹ P. Bernard (_Deuxième campagne de fouilles d’Aї Khanoum en Bactriane,_ s. 322-323) określa ją jako Aleksandrię nad Oksusem.
⁴² Za Louisem Dupree, op. cit., s. 292.
⁴³ Por. D. Schlumberger, P. Bernard, Aї Khanoum.
⁴⁴ Pierwotnie sądzono, że w Emszy-tepe znajduje się osada baktryjska z III wieku p.n.e., lecz badania wykazały, że osadę założyli Scytowie (Siakowie) pod koniec II wieku n.e. w epoce Kuszanów.
⁴⁵ Viktor I. Sarianidi, _Die Kunst des alten Afghanistan,_ s. 85-88.
⁴⁶ Ibidem, s. 301.
⁴⁷ Pełny zapis wywiadu z Ahmedem Szahem Masudem znajduje się na końcu książki, na s. 119.
⁴⁸ Por. Dupree. op. cit., s. 198.
⁴⁹ Zapis wywiadu z Burhanuddinem Rabbanim znajduje się na końcu książki, na s. 134.
⁵⁰ Po rozpoczęciu akcji militarnej w Afganistanie po 11 września 2001 roku organizacje humanitarne wezwały USA do zaprzestania używania min antypiechotnych i do niezrzucania pomocy żywnościowej w rejonach zaminowanych (por. raport Human Rights Watch, _Others Should Reject Landmine Use in Afghanistan,_ 12 October 2001). Pomimo wezwań ze strony wielu rządów i organizacji międzynarodowych, USA do tej pory nie podpisały międzynarodowej konwencji o zakazie produkcji i stosowania min.
⁵¹ W samym tylko 2000 roku organizacje usuwające miny wykryły w Afganistanie 126 milionów metrów kwadratowych zaminowanej ziemi. Por. raport Humań Rights Watch, _Landmines Monitor 2001: Afghanistan,_ 12 September 2001.Wydawnictwo Akademickie DIALOG
specjalizuje się w publikacji książek dotyczących języków, zwyczajów, wierzeń, kultur, religii, dziejów i współczesności świata Orientu.
Naszymi autorami są znani orientaliści polscy i zagraniczni, wybitni znawcy tematyki Wschodu.
Wydajemy także przekłady bogatej i niezwykłej literatury pięknej krajów Orientu.
Redakcja: 00-112 Warszawa, ul. Bagno 3/219
tel. (0 22) 620 32 11, (0 22) 654 01 49
e-mail: [email protected]
Biuro handlowe: 00-112 Warszawa, ul. Bagno 3/218
tel./faks (0 22) 620 87 03
e-mail: [email protected]
www.wydawnictwodialog.pl
Serie Wydawnictwa Akademickiego DIALOG:
• Języki orientalne
• Języki Azji i Afryki
• Literatury orientalne
• Skarby Orientu
• Teatr Orientu
• Życie po japońsku
• Sztuka Orientu
• Dzieje Orientu
• Podróże – Kraje – Ludzie
• Mądrość Orientu
• Współczesna Afryka i Azja
• Vicus. Studia Agraria
• Orientalia Polona
• Literatura okresu transformacji
• Literatura frankofońska
• Być kobietą
• Temat dnia
• Życie codzienne w…
Prowadzimy sprzedaż wysyłkową
więcej..
