Żywienie dojelitowe i pozajelitowe - ebook

REDAKTORZY NAUKOWI

mgr piel. Lidia Bartoszewska

Pielęgniarka żywieniowa, specjalista w zakresie pielęgniarstwa opieki długoterminowej, pracownik naukowo-dydaktyczny, członek Zarządu Polskiego Towarzystwa Żywienia Klinicznego. Wykładowca konferencji naukowo-szkoleniowych oraz licznych kursów dokształcających i specjalistycznych dla pielęgniarek, współautorka publikacji związanych z żywieniem klinicznym. Od 2004 roku związana z opieką nad pacjentami wymagającymi przewlekłej terapii żywieniowej. Obecnie pracuje w Poradni Leczenia Żywieniowego Samodzielnego Publicznego Szpitala Klinicznego nr 4 w Lublinie oraz w Zakładzie Żywienia Klinicznego Uniwersytetu Medycznego w Lublinie.

dr n. o zdr. Krystyna Majewska

Specjalista w zakresie żywienia pozajelitowego i dojelitowego w warunkach domowych. Przyczyniła się do rozwoju żywienia pozajelitowego w Polsce. Wieloletni pracownik Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. Autorka i współautorka licznych publikacji związanych z żywieniem klinicznym. Członek Sekcji Żywienia Pozajelitowego i Dojelitowego, a w latach 2002–2010 członek Zarządu Polskiego Towarzystwa Żywienia Pozajelitowego i Dojelitowego. Od 2003 roku kierownik Poradni dla Chorych Żywionych Pozajelitowo i Dojelitowo w Warunkach Domowych w Klinice Chirurgii Ogólnej i Żywienia Klinicznego w Warszawie przy ulicy Czerniakowskiej 231.

dr hab. n. med. Przemysław Matras, prof. UM

Specjalista chirurgii ogólnej i żywienia klinicznego. Ukończył Pomorską Akademię Medyczną w Szczecinie (obecnie Pomorski Uniwersytet Medyczny). Wieloletni pracownik Uniwersytetu Medycznego w Lublinie, m.in. kierownik Zakładu Żywienia Klinicznego. Od 1996 roku związany z Samodzielnym Publicznym Szpitalem Klinicznym nr 4 w Lublinie, w którym od 2005 roku kieruje Poradnią Leczenia Żywieniowego. Od 2019 roku jest prezesem Polskiego Towarzystwa Żywienia Klinicznego.AUTORZY

mgr piel. Renata Adryjanek

Poradnia dla Chorych Leczonych Pozajelitowo i Dojelitowo w Warunkach Domowych

Oddział Kliniczny Chirurgii Ogólnej i Żywienia Klinicznego

Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny im. prof. W. Orłowskiego w Warszawie

mgr inż. Elżbieta Banaś

Klinika Pediatrii, Żywienia i Chorób Metabolicznych

Instytut „Pomnik – Centrum Zdrowia Dziecka” w Warszawie

mgr piel. Lidia Bartoszewska

Poradnia Leczenia Żywieniowego Kliniczny Oddział Chirurgii Ogólnej i Leczenia Żywieniowego

Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny nr 4 w Lublinie;

Zakład Żywienia Klinicznego

Uniwersytet Medyczny w Lublinie

dr n. o zdr. Magdalena Brodowicz-Król

Akademia Zamojska

Instytut Humanistyczno-Medyczny w Zamościu

mgr farm. Magdalena Burkacka

Centrum Leczenia Żywieniowego

Wojewódzki Specjalistyczny Szpital im. M. Pirogowa w Łodzi

dr n. o zdr. Urszula Chrzanowska

Klinika Pediatrii, Gastroenterologii, Hepatologii, Żywienia, Alergologii i Pulmonologii

Uniwersytecki Dziecięcy Szpital Kliniczny im. L. Zamenhofa w Białymstoku;

Wyższa Szkoła Medyczna w Białymstoku

mgr piel. Iwona Fołtyn

Poradnia dla Chorych Leczonych Pozajelitowo i Dojelitowo w Warunkach Domowych

Oddział Kliniczny Chirurgii Ogólnej i Żywienia Klinicznego

Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny im. prof. W. Orłowskiego w Warszawie

mgr Karolina Goral

Zakład Żywienia Klinicznego

Uniwersytet Medyczny w Lublinie;

Dział Dietetyki

Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny nr 4 w Lublinie

mgr piel. Anna Goździewska

Poradnia Leczenia Żywieniowego

Kliniczny Oddział Chirurgii Ogólnej i Leczenia Żywieniowego

Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny nr 4 w Lublinie

mgr Edyta Grabowska-Woźniak

Nutrimed Sp. z o.o. w Warszawie

mgr piel. Barbara Jankowska

Poradnia Żywienia Dojelitowego i Pozajelitowego w Warunkach Domowych

Copernicus Podmiot Leczniczy Sp. z o.o. w Gdańsku

mgr Eliza Kowalczyk

Szpital Wielospecjalistyczny im. S. Dudricka w Skawinie

dr n. med. Ewa Kulbaka

Oddział Hematologii, Onkologii i Transplantologii

Uniwersytecki Szpital Dziecięcy im. prof. A. Gębali w Lublinie;

Radomska Szkoła Wyższa w Radomiu

dr n. med. Marek Kunecki

Centrum Leczenia Żywieniowego

Wojewódzki Specjalistyczny Szpital im. M. Pirogowa w Łodzi

mgr Joanna Magolan

Ośrodek Żywienia Klinicznego

Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. J. Gromkowskiego we Wrocławiu

dr n. o zdr. Krystyna Majewska

Poradnia dla Chorych Leczonych Pozajelitowo i Dojelitowo w Warunkach Domowych

Oddział Kliniczny Chirurgii Ogólnej i Żywienia Klinicznego

Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny im. prof. W. Orłowskiego w Warszawie

lek. Maciej Matczuk

Oddział Anestezjologii i Intensywnej Terapii Dziecięcej

Wojewódzki Szpital Dziecięcy im. J. Brudzińskiego w Bydgoszczy

dr hab. n. med. Przemysław Matras, prof. UM

Zakład Żywienia Klinicznego

Uniwersytet Medyczny w Lublinie;

Kliniczny Oddział Chirurgii Ogólnej i Leczenia Żywieniowego

Ośrodek Leczenia Żywieniowego

Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny Nr 4 w Lublinie

dr n. farm. Sylwia Osowska

Centrum Leczenia Żywieniowego

Wojewódzki Specjalistyczny Szpital im. M. Pirogowa w Łodzi;

Zakład Farmacji Stosowanej

Warszawski Uniwersytet Medyczny

dr hab. n. med. Jacek Sobocki, prof. CMKP

Katedra i Klinika Chirurgii Ogólnej i Żywienia Klinicznego

Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego w Warszawie

mgr piel. Magdalena Sumlet

Szpital Wielospecjalistyczny im. S. Dudricka w Skawinie

dr n. med. Waldemar Szafrański

Poradnia Żywienia Dojelitowego i Pozajelitowego w Warunkach Domowych

Oddział Chirurgii Ogólnej

Copernicus Podmiot Leczniczy Sp. z o.o. w Gdańsku

mgr Joanna Tokarczyk

Centrum Leczenia Żywieniowego

Wojewódzki Specjalistyczny Szpital im. M. Pirogowa w Łodzi

dr n. med. Anna Zmarzły

Ośrodek Żywienia Klinicznego

Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. J. Gromkowskiego we WrocławiuPRZEDMOWA REDAKTORÓW NAUKOWYCH

Podręcznik, który oddajemy w Państwa ręce, powstał na prośbę pań pielęgniarek i panów pielęgniarzy uczestniczących w różnego rodzaju kursach z zakresu żywienia dojelitowego i pozajelitowego, którzy wielokrotnie zwracali uwagę wykładowców – autorów niniejszego podręcznika – na brak pozycji naukowej traktującej o leczeniu żywieniowym, przeznaczonej dla pielęgniarek różnych specjalności, pomocnej na kolejnych etapach doskonalenia zawodowego.

Autorzy to eksperci w zakresie leczenia żywieniowego, naukowcy i praktycy, przedstawiciele różnych zawodów medycznych, wywodzący się z różnych ośrodków naukowych w Polsce. Ich ogromna wiedza, praktyka kliniczna oraz interdyscyplinarne spojrzenie na leczenie żywieniowe czyni ten podręcznik wyjątkowym.

Żywienie kliniczne jest dynamicznie rozwijającą się dziedziną medycyny, wymagającą ciągłego pogłębiania wiedzy, zdobywania nowych umiejętności, stosowania nowych technik w opiece nad pacjentem objętym terapią żywieniową. Niniejszy podręcznik zawiera podstawowe informacje z zakresu leczenia żywieniowego, a także wiedzę specjalistyczną na temat pielęgnacji pacjentów objętych terapią żywieniową – będących w trakcie hospitalizacji w stacjonarnych placówkach medycznych i leczonych przewlekle w warunkach ambulatoryjnych.

Mamy głęboką nadzieję, że Żywienie dojelitowe i pozajelitowe – podręcznik dla pielęgniarek będzie dla Państwa, zaczynających przygodę z leczeniem żywieniowym, źródłem wiedzy merytorycznej oraz zaleceń praktycznych, pomocnych zarówno w codziennej praktyce klinicznej, jak i w trakcie szkolenia przed- i podyplomowego.

Lidia Bartoszewska

Krystyna Majewska

Przemysław MatrasSŁOWO WSTĘPNE PREZES POLSKIEGO TOWARZYSTWA ŻYWIENIA POZAJELITOWEGO, DOJELITOWEGO I METABOLIZMU

Współczesna medycyna dynamicznie się rozwija, a dziedzina leczenia żywieniowego staje się nieodłącznym elementem kompleksowej opieki nad pacjentem. Książka Żywienie dojelitowe i pozajelitowe stanowi świetną pozycję dla wszystkich pracujących w obszarze opieki zdrowotnej pragnących zgłębić tajniki leczenia żywieniowego dojelitowego i pozajelitowego. Co istotne, autorami tej pozycji są doświadczeni praktycy leczenia żywieniowego, którzy dzielą się swoimi eksperckimi spostrzeżeniami, nabytymi umiejętnościami i praktycznymi wskazówkami.

Książka Żywienie dojelitowe i pozajelitowe, napisana w sposób klarowny i zrozumiały, łączy w sobie teoretyczne fundamenty oraz praktyczne aspekty leczenia żywieniowego. Autorzy wykazują głęboką znajomość tematu, prezentując informacje dotyczące różnych aspektów opieki nad pacjentami, w tym sposobów żywienia dojelitowego i pozajelitowego. Ich doświadczenie kliniczne, oparte na rzeczywistych przypadkach, przyczynia się do uwiarygodnienia treści i daje czytelnikom pewność, że zawarte tu porady mają zastosowanie w praktyce.

Wskazówki dotyczące monitorowania pacjentów, wykrywania i zaradzenia powikłaniom oraz skutecznego postępowania w trudnych sytuacjach klinicznych są niezastąpione dla każdego profesjonalisty pracującego w dziedzinie medycyny. Jednak książkę tę wyróżnia fakt, że nie jest to monolog jednego ośrodka medycznego – autorzy pochodzą z różnych ośrodków naukowych w Polsce. Takie interdyscyplinarne podejście dodaje książce głębokości i różnorodności perspektyw.

Wspomniana różnorodność jest źródłem inspiracji dla wszystkich, którzy pragną doskonalić swoje umiejętności w obszarze leczenia żywieniowego. To właśnie dzięki tej książce staje się możliwe zbliżenie się do innych profesjonalistów, zrozumienie różnych podejść i sposobów postępowania oraz zdobycie praktycznych narzędzi do zminimalizowania ryzyka powikłań i skutecznego zarządzania nimi.

Podsumowując, Żywienie dojelitowe i pozajelitowe to książka, która spełni oczekiwania zarówno tych, którzy dopiero rozpoczynają swoją przygodę z leczeniem żywieniowym, jak i doświadczonych specjalistów. Oparta na praktycznym doświadczeniu autorów oraz różnorodnych ośrodków medycznych, stanowi cenny wkład w rozwijanie tej kluczowej dziedziny medycyny.

dr hab. n. med. Dorota Mańkowska-WierzbickaSŁOWO WSTĘPNE PREZES POLSKIEGO TOWARZYSTWA ŻYWIENIA KLINICZNEGO DZIECI

Na przestrzeni ostatnich lat jesteśmy świadkami niezwykłego postępu w dziedzinie żywienia klinicznego, który dotyczy zarówno intensywnych prac w zakresie badań podstawowych mających na celu analizę procesów metabolicznych, jak i miejsca leczenia żywieniowego w codziennej praktyce klinicznej, a także aspektów praktycznych tego leczenia. Stąd też większość pracowników ochrony zdrowia potrzebuje ciągłego dokształcania w tym zakresie, ponieważ dopiero od niedawna żywienie kliniczne stało się przedmiotem nauczania na uczelniach kształcących personel lekarski, pielęgniarski czy dietetyków.

Żywienie dojelitowe i pozajelitowe pod redakcją Lidii Bartoszewskiej, Krystyny Majewskiej i Przemysława Matrasa jest pierwszym tego typu podręcznikiem wydanym w Polsce, stanowiącym kompendium aktualnej wiedzy na temat leczenia żywieniowego. Redaktorzy zaprosili do współpracy grono najwybitniejszych ekspertów z różnych dziedzin, którzy podzielili się swoją wiedzą, a także ogromnym doświadczeniem w obszarze żywienia klinicznego.

Podręcznik w sposób systematyczny oraz – co warte podkreślenia – przejrzysty czytelny przedstawia zasady opieki nad pacjentem żywionym dojelitowo i pozajelitowo zarówno w szpitalu, jak i w warunkach domowych. Według Autorów pozycja dedykowana jest personelowi pielęgniarskiemu. Jestem jednak przekonana, że dzięki kompleksowemu interdyscyplinarnemu podejściu, a także położeniu nacisku na praktyczne wskazówki, będzie niezwykle przydatną lekturą dla wszystkich profesjonalistów zajmujących się żywieniem klinicznym, zarówno dla rozpoczynających swoją przygodę z leczeniem żywieniowym, jak i dla mających już doświadczenie w tej dziedzinie. Książka ta powinna się zatem znaleźć w każdej profesjonalnej biblioteczce.

prof. dr hab. n. med. Agnieszka Szlagatys-Sidorkiewicz1
ROLA PIELĘGNIARKI W DOJELITOWYM I POZAJELITOWYM LECZENIU ŻYWIENIOWYM.
KRYSTYNA MAJEWSKA, LIDIA BARTOSZEWSKA

Leczenie żywieniowe wymaga interdyscyplinarnego działania przedstawicieli różnych zawodów medycznych, głównie lekarzy, pielęgniarek, farmaceutów i dietetyków. Do prowadzenia kompleksowej terapii żywieniowej potrzebna jest wiedza z zakresu podstawowych nauk medycznych – od biochemii po patofizjologię na poziomie komórkowym, a także z różnych dziedzin medycyny.

Pielęgniarka powinna znać standardy żywienia pozajelitowego i dojelitowego, przestrzegać ustalonych procedur postępowania dotyczących prowadzenia leczenia żywieniowego oraz posiadać wiedzę na temat objawów powikłań prowadzonej terapii i zasad postępowania w przypadku ich stwierdzenia. Jednakże postępowanie zgodne ze standardami i procedurami nie zwalnia pielęgniarki od odpowiedzialności, analizy oraz konieczności oparcia swego działania na procesie myślowym zgodnym z własnym doświadczeniem i dostępną wiedzą. Pielęgniarka pracująca z pacjentem, u którego wdrożono leczenie żywieniowe, powinna m.in.:

• umieć ocenić stan odżywienia pacjenta,

• wyjaśnić pacjentowi i/lub jego rodzinie cel i zasady leczenia żywieniowego,

• znać, rozumieć i realizować zlecenia dotyczące żywienia pozajelitowego i dojelitowego,

• przygotować psychofizycznie chorego do zabiegu wprowadzenia cewnika do żyły lub zgłębnika do przewodu pokarmowego,

• umieć wprowadzić zgłębnik do żołądka oraz znać zasady kontroli jego położenia, przepłukiwania i podawania diet przemysłowych,

• znać zasady aseptycznego obsługiwania linii żylnej oraz zasady pielęgnacji przetok odżywczych,

• znać zasady utrzymania drożności cewników naczyniowych i przetok odżywczych,

• umieć przepłukać i zabezpieczyć linię żylną na okres przerwy w żywieniu,

• umieć zmienić opatrunek w miejscu wyprowadzenia cewnika lub przetoki odżywczej,

• znać preparaty i sprzęt stosowane w żywieniu pozajelitowym i dojelitowym oraz zasady ich przechowywania,

• znać zasady obsługi pomp infuzyjnych i perystaltycznych,

• umieć rozpoznać powikłania i odpowiednio postępować w przypadku ich stwierdzenia.

Głównie od profesjonalnej wiedzy, wnikliwej obserwacji stanu pacjenta i sumiennej pracy pielęgniarek zależy powodzenie terapii żywieniowej. Przestrzeganie zaleceń w opiece nad pacjentem z założonym dostępem naczyniowym czy sztucznie wytworzonym dostępem do przewodu pokarmowego i właściwe monitorowanie terapii żywieniowej ogranicza występowanie w jej trakcie powikłań, a tym samym pozwala na bezpieczne, długoterminowe stosowanie wybranej metody leczenia.

Należy więc podkreślić, że rola pielęgniarek w opiece nad pacjentem leczonym żywieniowo jest olbrzymia i wymaga nie tylko dużego zasobu wiedzy specjalistycznej, lecz także umiejętności jej praktycznego stosowania.