Lot - ebook

22 grudnia:
w samochodach

Tess i Martin

Zostawiłeś ich samych w mieszkaniu?

– Jestem na dole, Tess. Przed budynkiem.

– A oni na górze?

W tym roku przeprowadzili się do mieszkania w wieżowcu bardziej oddalonym od parku, za to wyposażonego w stojącą w kuchni pralkosuszarkę, z dostępem do tarasu na dachu oraz do siłowni. Tess zaskoczyło, że ma lęk wysokości. Każdego ranka w tygodniu, idąc do metra, wypatruje swoich okien, niepewna, gdzie właściwie znajdują się teraz jej dzieci.

– Są już duzi – mówi Martin. – Zresztą sama chciałaś wyjechać przed południem, a potem poszłaś do pracy.

– Wciąż nie rozumiem, dlaczego musimy wyjeżdżać na tak długo.

Martin milczy. Jest dwudziesty drugi grudnia. Tess chciała wyjechać dopiero w Wigilię.

– Spakowałeś swetry od twojej matki? Wszystkie prezenty? Dzieci nie mogą zobaczyć tych od Mikołaja. Stell nie lubi truskawkowej pasty do zębów, mam małą podróżną tubkę zwykłej.

– Już się parę razy w życiu pakowałem.

– Twoja siostra będzie chciała robić tysiące zdjęć.

– Na to też się spakowałem.

– Piżamy, które przysłała?

– Tak. Zostawiłaś je złożone przy drzwiach.

– Możesz po mnie przyjechać?

– Wiesz, że nie lubię jeździć po mieście.

– Ustaliliśmy, że chcemy tam dotrzeć przed zmrokiem.

– Ale wtedy jeszcze twierdziłaś, że nie idziesz do pracy.

– Nie sądzisz, że przynajmniej jedno z nas powinno zarabiać?

– Wal się, Tess.

– Możesz po mnie przyjechać, proszę?

Ulica jest cicha, szeroka i pusta, wielu mieszkańców wyjechało już na przedłużone święta. Martina otaczają wysokie lśniące szerokie budynki z szerokimi oknami. Tego, w którym mieszkają, nie da się odróżnić od wieżowców po drugiej stronie. Podnosi głowę, by odnaleźć swoje okna, ale nie potrafi.

Przez głowę przebiega mu myśl, by zadzwonić do matki. Nie wspomniałby o Tess, o ich kłótni – zresztą nigdy nie rozmawiali zbyt wiele o Tess – tylko słuchałby, jak matka wymienia wszystkie produkty, które kupiła, przygotowując się na przyjazd wnuków, opowiada o posiłkach i przyjęciach, które zaplanowała, o pieczeniu piernikowych blatów, by dzieci mogły robić z nich domki, o znajomych, którzy wpadli z prezentami. Zapytałaby go, jakie przygotować dodatki, czy powinna upiec jedno ciasto więcej, bo maluchy już tak urosły, i jaką kawę lubi Tess. Przypomniałaby o zabraniu kostiumów kąpielowych i „czegoś eleganckiego” na świąteczną kolację, zapytałaby, o której przylatują.

Ale jadą na północ, do domu Henry’ego i Alice, a nie do matki. Na miejscu spotkają się z Kate, jej trojgiem dzieci i mężem Joshem. Rodzeństwo Martin, Kate i Henry po raz pierwszy w życiu nie spędzi Bożego Narodzenia na Florydzie, ponieważ osiem miesięcy temu ich matka umarła.

Kate i Josh

To my powinniśmy zorganizować święta – mówi Kate.

Jadą ciemnoniebieskim vanem. W środku śmierdzi sikami, starymi bananami i stęchłą kanapką z masłem orzechowym. Prowadzi Josh, obie dłonie trzyma na kierownicy. Pod stopami Kate znajduje się stos swetrów, zapasowych zabawek i chłodziarka pełna przekąsek, a w niej jajka na twardo, pokrojone owoce, marchewka w słupkach i humus, plus precelki i chrupki kukurydziane. Z tyłu nad tabletami siedzi trójka dzieci ze słuchawkami na uszach. Najstarsza Bea gra w grę o smokach, jej prawy palec wskazujący porusza się szybko na ekranie, w górę, w dół i na boki.

– Nie mamy miejsca dla tylu osób – odpowiada Josh.

– W przyszłym roku moglibyśmy...

– Lepiej nie rób sobie nadziei.

Zawsze kiedy pojawia się temat jej matki, mąż mówi do Kate jak do dziecka.

– Mama chciałaby, żebyśmy dostali dom.

– W takim razie powinna była spisać testament.

Matka Kate zmarła w maju. Nie zostawiła nic oprócz domu i mnóstwa ciągnących się tygodniami formalności: czekali na akt zgonu, a potem na zakończenie postępowania spadkowego. Tess, żona Martina i prawniczka, znalazła tymczasowego najemcę. Postanowili zdecydować o sprzedaży, kiedy spotkają się w Boże Narodzenie. Czyli teraz.

– Chyba nie lubiła myśleć o odejściu – mówi Kate.

– Za to zostawiła bałagan.

Kate wygląda przez okno. Niebo jest szare i płaskie. Mija ich jaskrawopomarańczowa ciężarówka z kwadratową paką. Kate ma ochotę wślizgnąć się do trzeciego rzędu siedzeń i cicho posiedzieć tam z Beą.

– Oglądałem na YouTubie filmik o tym, jak zbudować igloo – odzywa się mąż.

Z tyłu Jack ciągnie Jamiego za kosmyk włosów, a ten krzyczy i zamachuje się nogą na brata bliźniaka.

– Przestańcie, obaj! – krzyczy Josh, sięgając za swój fotel, by powstrzymać Jacka.

– Nie wrzeszcz na nich – strofuje go Kate, odwracając się, by dotknąć Jamiego. – Oddychaj głęboko, króliczku – mówi do Jacka. – Ściśnij mamę za rękę.

Chłopiec ściska jej dłoń, Kate słucha jego oddechu i chyba obojgu to pomaga.

Znów ze złością spogląda na Josha, ale się nie odzywa.

– Zachowują się tak, bo ich nie dyscyplinujesz – oznajmia mąż.

– Wrzaski to nie dyscyplina. Trzeba z nimi rozmawiać.

– Jeśli do końca podróży nie będziecie cicho, powiem Mikołajowi, żeby darował sobie prezenty – ciągnie Josh. – I jutro żadnej telewizji.

– Nie możesz ich tak straszyć – odpowiada Kate.

– Muszą znać konsekwencje swojego zachowania.

– A posiedzisz z nimi przez cały dzień, gdy ja będę gotowała?

Za oknem, przy autostradzie, stoją ogołocone drzewa, a na ziemi leży cienka warstwa śniegu. Droga zawija się i unosi, a Josh patrzy prosto przed siebie. Kate przyciska czoło do zimnej szyby i mocno zaciska dłoń na stopie Jacka. Myśli o tym, że gdyby jechali na południe, gałęzie robiłyby się coraz zieleńsze, listowie bardziej bujne. Ziemia powinna się wypłaszczać, a nie wznosić w poszarpanych krawędziach. Myśli o cieple: w połowie drogi przebieraliby się na parkingach w szorty i koszulki, dzieci późno poszłyby spać, bo zaraz po przyjeździe pozwoliliby im pójść na plażę, pływać, gonić fale, zanurzać stopy w gorącym piasku. Myśli o słonym powietrzu, zapachu roślin i ziemi, kiedy wychodzi się boso, o dotyku mokrej trawy na kostkach, codziennym siedzeniu z kubkiem kawy w dłoniach pod wielkim figowcem na podwórku jej mamy i rozmowach z nią. Zamiast tego jednak powietrze za oknem robi się coraz rzadsze, ostrzejsze, wszystko wygląda na zimne i martwe.

Chce poprosić braci, by pozwolili jej rodzinie zamieszkać w domu po matce, dopóki dzieci nie pójdą na studia. Dotąd zawsze mieli pieniądze, spadek Josha. Jeszcze dwa lata wcześniej po prostu zaproponowałaby rodzeństwu, że ich wykupi. Ale mąż na własną rękę zainwestował w akcje firmy technologicznej, które podczas ostatniej recesji gwałtownie straciły na wartości. Kate sądzi, że bracia się zgodzą – w końcu jest najmłodsza. Dziesięć lat: w tym czasie naprawią dom, podniosą jego wartość, sprzedadzą i podzielą się zyskami. Coś jakby pożyczka.

– Ale Tess... – zaczyna, już widząc marszczące się czoło szwagierki.

Josh robi tę minę, którą zawsze robi, kiedy Kate mówi „Tess”.

– Wydaje mi się, że nawet Alice – dodaje Kate – zrozumie.

Alice i Henry

Myślałam, że kiedy ona umrze, przyjedziecie na święta do mnie – mówi matka Alice, która dzwoni z San Francisco.

Alice odpala papierosa, wkłada do uszu bezprzewodowe słuchawki i wyjeżdża z parkingu supermarketu.

– Mamo, przestań...

– Przecież nas nie usłyszy.

– Wy na święta zamawiacie chińszczyznę.

– Zamawiamy chińszczyznę, ponieważ zostaliśmy całkiem sami. Bez naszego jedynego dziecka.

– Co roku zamawialiśmy chińszczyznę na święta.

– Zaczęłaś obchodzić święta dopiero wtedy, gdy poznałaś tę kobietę.

– Mamo. Ona nie żyje. Możesz wymówić jej imię.

– Helen. Świetnie. Zawsze lubiłaś tylko Helen i jej absurdalne, naiwne rytuały. Mnie i moich... nigdy.

Alice instynktownie skręca w lewo zamiast w prawo, nie w stronę własnego domu, ale w kierunku osiedla, na którym mieszkają Quinn i Maddie. Parkuje tam, gdzie zawsze, tuż poza zasięgiem ich okien w suterenie. Zaciąga się papierosem. Nikogo nie zobaczy, bo Quinn zwykle zasuwa zasłony, lecz Alice i tak czasami przyjeżdża i ich tu wypatruje. Alice została opiekunką społeczną Maddie. Po przypadkowym przedawkowaniu narkotyków matka na pół roku straciła prawo do opieki na dzieckiem i zadaniem Alice jest teraz do nich obu zaglądać. Tutaj pojawia się częściej niż u innych rodzin pozostających pod jej nadzorem. Henry przez większość każdego dnia pracuje w stodole i czasami Alice godzinami jeździ samochodem, parkuje, próbuje w przelocie dostrzec Maddie, jakby ta czujność mogła jakoś ochronić dziewczynkę.

Alice wie, że Quinn dziś pracuje, za to Maddie nie idzie do szkoły, więc powinna być w domu. Ale wszystkie światła są wyłączone.

– Nie myśl, że nie wiem, co myślała – oznajmia matka Alice, dalej mówiąc o Helen.

Alice nie może już znieść tych zaczepek.

– A co u taty? – pyta.

– Jak to u taty.

– Jest w domu? Mogę z nim pogadać?

– Jest w pracy.

Obok Alice parkuje starsza kobieta, Alice uśmiecha się do niej i odjeżdża. Zawraca samochód na wzniesienie prowadzące do swojego domu.

– W tym roku Henry powinien być z rodzeństwem – zwraca się do matki.

– Całe twoje życie kręci się wokół tego, czego potrzebuje Henry.

– Nie próbuj za mnie ogarniać mojego życia, proszę.

– Próbuję się upewnić, że z niego korzystasz.

– Tak jak ty?

Odwieczna sprzeczka, zbyt często powtarzana, by zabolało zbyt mocno, skrót sugerujący, że żadna z kobiet nie wybrałaby tego, co wybrała druga, i że żadna nie jest tym, kim ta druga chciałaby, żeby była.

– No to zobaczymy się dwudziestego ósmego, tak?

– Henry musi pracować, ale ja przyjadę.

– Twój mąż znalazł pracę?

– Kończy s w o j ą pracę.

– To chyba mógłby znaleźć kilka dni, żeby nas odwiedzić, skoro i tak nie płacą mu za to, co robi?

– Możemy sobie darować?

– Po prostu uważam, że to absurd: nie przyjedzie na moje noworoczne przyjęcie, ponieważ robi jakieś bibeloty w stodole, którą udostępniła mu moja zmarła matka.

– Jest artystą, mamo.

– To t y jesteś artystką, Alice. Co niby Henry kiedykolwiek zrobił ze swoją sztuką? – Matka wymawia słowo „sztuka”, jakby było trujące.

– Ja już nie jestem artystką.

– Oczywiście. Opieka społeczna.

– Muszę kończyć, mamo.

– W takim razie widzimy się dwudziestego ósmego, z obojgiem. Wyślę tatę, żeby was odebrał.

Alice ma już dosyć.

– Wesołych świąt, mamo.

– Oczywiście.

Po powrocie zostawia zakupy w samochodzie i idzie za dom. Obserwuje poruszający się na suficie stodoły cień Henry’ego, jakby zawieszony na wysokości. Mąż postawił tam rusztowanie, by pracować, choć nie rozmawiają o tym, co tworzy. Alice chciałaby go poprosić, żeby wszedł do domu i z nią posiedział – przytulił, pomógł. Ale tego nie robi, z jakiegoś dziwnego powodu boi się wchodzić w tę przestrzeń, która teraz należy tylko do niego, przestrzeń, w którą ona już chyba nie wierzy. Odpala kolejnego papierosa i sprawdza wiadomości z nadzieją, że przyszło coś od Maddie. Ale są tylko esemesy od szwagierek: Kate pisze, że przywiezie dodatkowy dmuchany materac, pyta o koce i czy musi zabrać więcej mąki. Tess przypomina o alergii Colina na orzeszki ziemne. Alice spisuje na telefonie listę rzeczy, które musi jeszcze zrobić przed przyjazdem rodzeństwa Henry’ego, po raz ostatni zaciąga się papierosem i wraca przed dom, żeby zabrać zakupy z samochodu.

Quinn i Madeleine

Mors! – woła Quinn.

Obie wysuwają zęby, udając, że to kły, machają rękami, poszczekują, wyginają ciała, jakby przesuwały się ślizgiem po ziemi.

Wracają piechotą z pracy Quinn, do której poszły razem, ponieważ nie było lekcji, a Quinn nie stać na nianię. Maddie przez wiele godzin siedziała za biurkiem w recepcji kancelarii. Podczas gdy Quinn odbierała telefony i witała gości, ona czytała książkę, a kiedy się znudziła, grzebała w telefonie, który dostała od opiekunki społecznej. Teraz bawią się w ich ulubioną grę w czasie drogi powrotnej do domu – w zwierzęta. Maddie lubi ją, ponieważ uwielbia zwierzęta, Quinn lubi ją, ponieważ chce należeć do tych mam, które mogą na ulicy udawać morsa czy konia, nieważne, że ludzie się na nią gapią.

– Pająk – mówi Maddie, niewyraźnie, ponieważ górne zęby wciąż ma założone na dolną wargę.

Quinn szeroko rozkłada ręce nad głową i prostuje plecy. Maddie staje na palcach i przykłada ręce do piersi, udając, że tka niewidzialną sieć.

– Jednorożec – zmienia hasło Quinn, a Maddie rży i układa dłonie w kształt kopyt. Obie „stają dęba”, wysoko podnosząc głowy, i pędzą w dół wzgórza, wyginając szyje.

– Smok – podrzuca kolejne zadanie Maddie.

Rozpościerają ręce. Maddie szeroko otwiera usta i wyrzuca z gardła gorące powietrze, jakby pluła ogniem.

– Ośmiornica – mówi Quinn i obie wyginają się, luźno poruszając całym ciałem i kończynami. – Czy ośmiornicy, ośmiornice, wydają jakieś dźwięki? – pyta Quinn.

– Ośmiornice – odpowiada Maddie. – Nie wydają.

Są prawie w domu, skręcają z głównej drogi. Quinn wydaje się, że na parkingu niedaleko bloku dostrzega samochód opiekunki, ale wtedy wóz wyjeżdża i znika. Quinn mruży oczy, nie widzi jednak, czy to samochód Alice. Oczy ma zmęczone od wielu godzin spędzonych przed ekranem. Na jednym ramieniu niesie dwie torby: przekąski, które spakowała dla Maddie, jej książki, portfel, klucze i telefon. Mijają parę staruszków i Quinn przestaje wywijać rękami, widząc, że nieznajomi obserwują ją i Maddie zbyt uważnie, zbyt długo – po prostu się gapią. „Bezpośrednie zagrożenie” – pojawia się alert w jej głowie. Tego sformułowania użyli wtedy, za pierwszym razem, kiedy odebrali jej Maddie. Te słowa przechodzą jej przez głowę tysiąc razy dziennie.

– Sokół wędrowny – mówi Maddie. Jej ulubiony.

Staruszkowie poszli dalej. Ścieżka biegnie prosto w dół wzgórza, chodnik uprzątnięto ze śniegu, więc Quinn i Maddie szeroko rozpościerają skrzydła i lecą prosto w dół.

Wydawnictwo Pauza powstało jesienią 2017 roku

na Saskiej Kępie w Warszawie. Zrodziło się z pasji –

do czytania i dobrej prozy zagranicznej.

Pauza specjalizuje się w literaturze z wyższej półki,

która wciąga, pochłania, wywołuje emocje.

Czytelnicy znajdą u nas znane i nagradzane książki

z całego świata, ale też mocne debiuty literackie.

Lot to osiemdziesiąta pierwsza książka

Wydawnictwa Pauza.

Wcześniej ukazały się:

2018

Legenda o samobójstwie – David Vann

Pierwszy bandzior – Miranda July

Nasz chłopak – Daniel Magariel

Historia przemocy – Édouard Louis

Tirza – Arnon Grunberg

2019

Pasujesz tu najlepiej – Miranda July

O zmierzchu – Therese Bohman

Piękna młoda żona – Tommy Wieringa

Czekaj, mrugaj – Gunnhild Øyehaug

Floryda – Lauren Groff

Przyjaciel – Sigrid Nunez

Madame Zero i inne opowiadania – Sarah Hall

Mój rok relaksu i odpoczynku – Ottessa Moshfegh

Brud – David Vann

Koniec z Eddym – Édouard Louis

2020

Zgiń, kochanie – Ariana Harwicz

Linia – Elise Karlsson

Nocny prom do Tangeru – Kevin Barry

Ta druga – Therese Bohman

Dorośli – Marie Aubert

Turbulencje – David Szalay

Nikolski – Nicolas Dickner

Fauna Północy – Andrea Lundgren

Witajcie w Ameryce – Linda Boström Knausgård

Pełnia miłości – Sigrid Nunez

Przejście – Pajtim Statovci

Niebieska Księga z Nebo – Manon Steffan Ros

Dziennik upadku – Michel Laub

2021

Halibut na Księżycu – David Vann

Zabierz mnie do domu – Marie Aubert

Utonęła – Therese Bohman

Koniec dnia – Bill Clegg

Sempre Susan. Wspomnienie o Susan Sontag – Sigrid Nunez

Tęsknota za innym światem – Ottessa Moshfegh

Ostatnie stadium – Nina Lykke

Niepoprawna mnogość – zbiór opowiadań pod redakcją Lucy Caldwell

Wyznanie – Domenico Starnone

Za otrzymane łaski – Valeria Parrella

Trzymam wilka za uszy – Laura van den Berg

Kto zabił mojego ojca – Édouard Louis

Archiwum zagubionych dzieci – Valeria Luiselli

2022

Komodo – David Vann

Londyn – David Szalay

Wyspa kobiet – Lauren Groff

Wizyta – Katharina Volckmer

Ostatni wywiad – Eshkol Nevo

Strega – Johanne Lykke Holm

Intymności – Lucy Caldwell

Coś nie tak. Kobiecość i wstręt – Eimear McBride

Pomniejsi wędrowcy – Eimear McBride

Dla Rouenny – Sigrid Nunez

Zmagania i metamorfozy kobiety – Édouard Louis

2023

Odmawiam myślenia – Lotta Elstad

Elmet – Fiona Mozley

Mleko krew żar – Dantiel W. Moniz

Urugwajka – Pedro Mairal

Andromeda – Therese Bohman

2023

Czy muszę odchodzić? – Yiyun Li

Wcale nie jestem taka – Marie Aubert

Fatum i furia – Lauren Groff

Nędza – Andrzej Tichý

Długa odpowiedź – Anna Hogeland

W lasach ludzkiego serca – Antje Rávik Strubel

Zmiana – Édouard Louis

Dostatek – Jakob Guanzon

Lapvona – Ottessa Moshfegh

Ptaki – Samanta Schweblin

2024

Słabsi – Sigrid Nunez

Eileen – Ottessa Moshfegh

Ostatni dzień na Ziemi – David Vann

Szczegóły – Ia Genberg

Fuga – Lauren Groff

Miałam tak wiele – Trude Marstein

Soho – Fiona Mozley

Zaproszona – Emma Cline

System – Amanda Svensson

Niewidzialni – Pajtim Statovci

Psychiatrzy i masażyści – Arnon Grunberg

Na czworakach – Miranda July

Dzikie bezkresy – Lauren Groff