Oszuści - ebook

Roz­dział pierw­szy

Czy będzie padało? Mimo że niebo zasnuły czarne chmury, uno­szę woalkę kape­lu­sza i wkła­dam ciemne oku­lary, żeby nikt nie mógł spoj­rzeć mi w oczy, kiedy słu­chamy mono­ton­nego wychwa­la­nia osią­gnięć Julii Gre­ene, jakby wła­śnie ukoń­czyła stu­dia, a nie umarła. Spada kilka zbłą­ka­nych kro­pli desz­czu, co wystar­cza, by kobiety szczel­niej otu­liły się eto­lami z norek, a wiele osób z zasko­cze­niem popa­try­wało w górę. W tym morzu cele­bry­tów – naj­ja­śniej­szych gwiazd wiel­kiego ekranu, pro­du­cen­tów, reży­se­rów i sze­fów wytwórni fil­mo­wych – nikt nie wie­rzy, że może się roz­pa­dać, chyba że reży­ser zarzą­dzi: „Strzela grom!”. My, rodzina, sie­dzimy w pierw­szym rzę­dzie przed maho­niową trumną przy­stro­joną orchi­de­ami. Obok mnie Leon zacho­wuje sto­icki spo­kój, na jego twa­rzy nie widać śladu wyrzu­tów sumie­nia. Czy żałuje, że zła­mał Julii serce? Czy w ogóle obcho­dzi go, że umarła samot­nie, w Paryżu? Na samą tę myśl znów zbiera mi się na płacz, ale nie pozwa­lam sobie na luk­sus zala­nia się łzami, ponie­waż głos w gło­wie upo­mina mnie: „Pamię­taj, że jesteś Roxanne¹ Gra­nville, nosisz imię roman­tycz­nej boha­terki wiel­kiej sztuki”. Przy­po­mi­nam sobie, że to Julia wysłała mnie do L’Oiseau d’Or, pary­skiej pry­wat­nej szkoły dla dziew­cząt, która przy­go­to­wuje do życia w wiel­kim świe­cie córki obrzy­dli­wie boga­tych, gdzie nauczono nas, by za nic nie przy­zna­wać się do żad­nych sła­bo­ści z wyjąt­kiem nie­to­le­ro­wa­nia bez­gu­ścia. Takiego jak ta wul­garna cere­mo­nia poże­gnalna. Ot, choćby ta jaskrawa sterta nie­sa­mo­wi­cie krzy­kli­wych wień­ców. Wyglą­dają, jakby zamó­wił je nie­fra­so­bliwy, nie­li­czący się z kosz­tami sce­no­graf. Julia, twardo trzy­ma­jąca się swo­ich zasad, wyśmia­łaby całą tę pre­ten­sjo­nal­ność, ale rozu­mia­łaby, że nie może być ina­czej. Prze­cież to Hol­ly­wood.

Nie do śmie­chu byłoby jej nato­miast na widok nie­któ­rych twa­rzy, bo nie podzie­lała fana­tycz­nego anty­ko­mu­ni­zmu swo­jego męża. John Wayne, Ward Bond, Gary Cooper, Hedda Hop­per, Cecil B. DeMille, Gin­ger Rogers oraz wierni sprzy­mie­rzeńcy Leona z Soju­szu Fil­mow­ców na rzecz Zacho­wa­nia Ame­ry­kań­skich Ide­ałów zja­wili się w kom­ple­cie, sty­lowo posępni. Wszy­scy oni dosko­nale zdają sobie sprawę, że w tym żałob­nym przed­sta­wie­niu gramy jed­no­cze­śnie podwójne role – widzów i akto­rów. Nawet pogrzeb stwa­rza oka­zję do ode­gra­nia sztuki.

Oprócz tej gale­rii sław zja­wili się dygni­ta­rze z kil­ku­na­stu insty­tu­cji dotu­ją­cych dzia­łal­ność kul­tu­ralną, które Julia szczo­drze finan­so­wała. Ich kobiety wyglą­dają jak kosz­towne bom­bo­nierki. Są tu nasi uro­czy sąsie­dzi Fred Asta­ire i jego żona, a także kochany Buster Keaton z tymi wiecz­nie smut­nymi oczami. Z Empire Pic­tu­res sta­wili się wszy­scy, nie tylko sze­fo­wie pro­duk­cji, mache­rzy od finan­sów i cała kan­ce­la­ria prawna Melvina Granta, ale także gar­de­ro­biani, maki­ja­żystki, sce­no­gra­fo­wie, aż po sto­ją­cych na samym dole dra­biny oświe­tle­niow­ców i cie­śli. Ludzie z Empire kochali Julię. W cza­sie prze­si­le­nia zimo­wego zawsze wyda­wała kolo­salne przy­ję­cia bożo­na­ro­dze­niowe i nale­gała, żeby od Gwiazdki do Nowego Roku wytwór­nia była zamknięta. Płatne waka­cje dla każ­dego! Kiedy w 1949 roku wyje­chała wraz ze mną z Kali­for­nii, Leon zerwał z tą tra­dy­cją. Jego poczy­na­nia kła­dły się dłu­gim cie­niem na set­kach pra­cow­ni­ków Empire. Obie­ca­łam sobie, że zanim ten kosz­marny tydzień się skoń­czy, wyjdę z tego cie­nia. Oby tylko wystar­czyło mi siły. Julia stale mi powta­rzała: „Im wię­cej korzy­stasz z siły, tym wię­cej ci jej zostaje”. Mam nadzieję, że to prawda.

Leon ujmuje moją dłoń w czar­nej ręka­wiczce i ści­ska ją, jak­bym znowu miała trzy latka, jak­bym była dziec­kiem, któ­remu trzeba dodać otu­chy. Nie wycho­wy­wali mnie moi rodzice, zastę­po­wali ich dziad­ko­wie, na któ­rych mówię Leon i Julia, ponie­waż tak się do sie­bie zwra­cali. Bab­cia i dzia­dek… takie okre­śle­nia są dobre jako nazwy dla holow­ni­ków. A Leon i Julia to peł­no­mor­skie jachty – silne oso­bo­wo­ści, ele­ganccy, obyci w świe­cie, uparci i cza­ru­jący (choć wielu uważa ich za mani­pu­la­to­rów). Tego samego nie da się powie­dzieć o kobie­cie po mojej lewej ręce – Flo­rence, moja matka, sie­dzi obok swo­jego zapi­ja­czo­nego trze­ciego męża Wal­tera. Z zaże­no­wa­niem sły­szę, jak za naszymi ple­cami mój szwa­gier Gor­don nie­sku­tecz­nie tłumi bek­nię­cie. Sie­dzi w towa­rzy­stwie mojej sio­stry Irene i Jona­thana. Jona­than i ja przy­jaź­nimy się od małego – ot, brat i sio­stra bez wspól­nych rodzi­ców.

W zasa­dzie byłam sie­rotą, miesz­ka­łam z dziad­kami, odkąd mój ojciec Row­land Gra­nville wró­cił do rodzin­nej Anglii i na sceny West Endu, a matka ulot­niła się z tre­se­rem zwie­rząt z RPA, któ­rego poznała na pla­nie fil­mo­wym. Mia­łam wtedy jakieś trzy lata. Szcze­rze mówiąc, nie odczu­łam braku Flo­rence. I wtedy, i teraz jed­nym spoj­rze­niem potra­fiła wzbu­dzić we mnie nie­na­wiść do samej sie­bie. Wła­śnie dla­tego usia­dła po mojej lewej ręce. Bo na pra­wym policzku od uro­dze­nia mam zna­mię, jakby ze zbyt­nim zapa­łem nało­żono mi róż od skroni po kość policz­kową. Łatwo mogę je zama­sko­wać maki­ja­żem, chyba że się zde­ner­wuję – wtedy jest to baro­metr moich uczuć. O tej ska­zie nie potra­fię zapo­mnieć na dobre, nie w mie­ście, w któ­rym przede wszyst­kim liczy się piękno fizyczne. Choć z dru­giej strony, czy ist­nieje inny rodzaj piękna?

Zauwa­żam dużą grupę Murzy­nów, trzy­ma­ją­cych się z daleka od nas. Poznaję kilku kucha­rzy ze sto­łówki w wytwórni Empire, paru tam­tej­szych dozor­ców oraz słu­żą­cych z Sum­mit Drive; rzecz jasna, jest także Cla­rence. Ten nie­sa­mo­wi­cie wysoki, chudy, sto­icki, lako­niczny męż­czy­zna o przy­pró­szo­nych siwi­zną wło­sach pro­wa­dzi dom mojego dziadka tak, jak dyry­gent pro­wa­dzi orkie­strę sym­fo­niczną. Sto­jąca obok niego duża kobieta może być jego żoną, cho­ciaż nic mi nie wia­domo, żeby Cla­rence miał żonę. Nagle docho­dzę do wnio­sku, że to dziwne. Znam Cla­rence’a od dwu­dzie­stu dwóch lat, przez całe życie, a nie wiem, czy jest żonaty. Pozo­sta­łych – męż­czyzn w śred­nim wieku ze sto­sow­nie poważ­nymi minami i z kape­lu­szami w rękach – nie poznaję. Wśród nich jest star­szy pan na wózku inwa­lidz­kim, obok któ­rego stoi wysoki młody czło­wiek i trzyma nad jego głową para­sol, jakby ochrona sta­ruszka była jego świę­tym obo­wiąz­kiem. Gdy deszcz ustaje, składa para­sol, ale na­dal zacho­wuje czuj­ność.

Zaczy­nam dygo­tać. Leon obej­muje mnie i przy­ciąga do sie­bie, a wtedy naprawdę dopada mnie lęk, że się roz­pła­czę. Tak bar­dzo go kocham, ale wciąż mam do niego pre­ten­sje. Czy był z tą zdzirą Denise Dell, kiedy Jer­rold Davies zadzwo­nił z infor­ma­cją o śmierci Julii? Dobrze cho­ciaż, że Denise i Elsie, jej matka raj­fura, miały na tyle przy­zwo­ito­ści, żeby się tu nie poka­zy­wać.

Jak Leon mógł wybrać Denise, mając Julię? Przez czter­dzie­ści lat Julia była nie tylko jego żoną, lecz także wspól­niczką w two­rze­niu, utrzy­my­wa­niu i roz­wi­ja­niu Empire Pic­tu­res. Czy­tała i recen­zo­wała sce­na­riu­sze, poma­gała w dobo­rze obsady, pół­gło­sem udzie­lała rad na pla­nie i bez końca oglą­dała w naszej sali pro­jek­cyj­nej nudne mate­riały z dni zdję­cio­wych, pod­czas gdy ja spa­łam na jej kola­nach. Kto oprócz Julii Gre­ene, z jej nie­sa­mo­witą ener­gią i uro­kiem, zdo­łałby w 1937 roku namó­wić Geo­rge’a Ger­sh­wina do skom­po­no­wa­nia muzyki do bła­hej kome­dii Maxa Lesliego? Ow­szem, Geo­rge zgo­dził się napi­sać ścieżkę do _The Gol­dwyn Fol­lies_, ale Empire to dużo mniej­sze stu­dio i nie mogło zapła­cić tyle co Sam Gol­dwyn. A jed­nak Geo­rge z przy­jem­no­ścią zro­bił to dla Julii.

Zamy­kam oczy i wra­cam wspo­mnie­niami do dzie­ciń­stwa spę­dzo­nego na Sum­mit Drive, kiedy to Geo­rge i Ira Ger­sh­wi­no­wie nale­żeli nie tylko do po pro­stu sław­nych, ale do legen­dar­nych bywal­ców napa­wa­ją­cych się gościn­no­ścią Gre­ene’ów. Akto­rzy, sce­na­rzy­ści, reży­se­rzy, pro­du­cenci, kom­po­zy­to­rzy, mon­ta­ży­ści, ope­ra­to­rzy, sce­no­gra­fo­wie i kostiu­mo­lo­dzy, a do tego grono naj­więk­szych w mie­ście filan­tro­pów – wszy­scy oni przy­cho­dzili na przy­ję­cia połą­czone z meczami kry­kieta i tenisa, na późne kola­cje przy świe­cach na tara­sie, wie­czory muzyczne, pokazy fil­mowe w sali pro­jek­cyj­nej, wystawne szu­ka­nie jajek wiel­ka­noc­nych dla dzieci, coroczne zabawy syl­we­strowe, intymne kola­cyjki, leniwe lun­che nad base­nem, a… no i na Boże Naro­dze­nie! Cokol­wiek Julia robiła, nada­wała temu blask. Ale nie mogę teraz o tym myśleć, bo się roz­pła­czę. A nie powin­nam pła­kać.

Zer­kam w bok. Leon ma pełen god­no­ści, nie­mal kró­lew­ski pro­fil, teraz jed­nak nie postrze­gam go już tak, jak dziecko patrzy na uko­cha­nego dziadka, tylko jak doro­sła kobieta oce­nia­jąca męż­czy­znę, który ją roz­cza­ro­wał. Mój sza­cu­nek dla niego znikł i tak jak na plaży pod­czas odpływu, na wierzch wyszły roz­ma­ite śmieci, odpadki i brudy… bagno, o któ­rego ist­nie­niu nie mamy poję­cia, pły­wa­jąc na powierzchni przej­rzy­stej wody.

Pomimo jego roman­sów, mał­żeń­stwo Leona i Julii prze­trwało. Julia zawsze wie­rzyła, że praw­dziwą kochanką męża jest wytwór­nia Empire Pic­tu­res, ale jej zachwy­ca­jąca kolek­cja biżu­te­rii sta­no­wiła dowód jego licz­nych zdrad – oraz wyrzu­tów sumie­nia. Jed­nakże zwią­zek Leona z Denise Dell nie skoń­czył się tak jak wszyst­kie. Denise wysy­sała z niego czas i ener­gię, a na koniec skra­dła jego lojal­ność i miłość. W trak­cie trwa­nia tego romansu – a trwał i trwał, i trwał – Julia i Leon mie­wali dłu­gie okresy, kiedy wrza­ski mie­szały się z przy­się­gami i groź­bami. Potem ich złość prze­cho­dziła w ozię­błe mil­cze­nie. Julia prze­nio­sła się do wła­snych apar­ta­men­tów w dru­gim skrzy­dle rezy­den­cji. Zresztą Leon i tak rzadko bywał w domu. Gdy cho­dzi­łam do ostat­niej klasy liceum, mająca trzy­dzie­ści pięć pokoi posia­dłość przy Sum­mit Drive pogrą­żyła się w ciszy, prze­ro­dziła się w kokon nie­szczę­ścia, z któ­rego nie wyfru­nął żaden motyl. Julia skry­wała zgorzk­nie­nie, rzu­ca­jąc lek­ce­wa­żąco: „Stary a głupi”. Tyle że ten stary głu­piec zła­mał jej serce. Oca­lić mogła jedy­nie swoją dumę. Zno­siła to, aż w 1949 roku miała dość i wyje­chała ze mną do Paryża. Mogła­bym napi­sać książkę o tym mie­ście i wie­czor­kach towa­rzy­skich Julii w każdy czwar­tek w naszym apar­ta­men­cie w ósmej dziel­nicy, przy Parc Mon­ceau. A także o cho­dze­niu do małych, zady­mio­nych _boîtes_, gdzie słu­cha­ły­śmy gry Sid­neya Becheta, albo o L’Oiseau d’Or, skoro już o tym mowa. (Byłam jedyną uczen­nicą, która jeź­dziła do szkoły rowe­rem, na co _les gran­des dames_ patrzyły krzy­wym okiem!). Z rado­ścią zosta­ła­bym w Paryżu, nie­stety Julia uparła się, że ame­ry­kań­ska dziew­czyna powinna ode­brać ame­ry­kań­skie wykształ­ce­nie, poszłam więc do Mills Col­lege w Karo­li­nie Pół­noc­nej. Tam na początku tego mie­siąca ode­bra­łam tele­fon od Jer­rolda Daviesa, który z dru­giej strony Atlan­tyku poin­for­mo­wał mnie, że moja babka zmarła na atak serca.

Jer­rold nie zja­wił się jed­nak dziś na pogrze­bie. Nawet nie może wró­cić do Sta­nów Zjed­no­czo­nych. W 1950 roku, wezwany do sta­wie­nia się przed Komi­sją do spraw Dzia­łal­no­ści Anty­ame­ry­kań­skiej, uciekł do Paryża, gdzie na kośla­wej półce w jego miesz­ka­niu na _rive gau­che_ stoi Oscar za naj­lep­szy film, któ­rego otrzy­mał za _The Ice Age_. Sta­tu­etka służy mu teraz jako sto­jak na kape­lu­sze. W 1951 roku do Mek­syku uciekł Simon Stras­sman. Zdaje się, że unie­waż­nili jego pasz­port. Nel­son Hily­ard nie żyje, popeł­nił samo­bój­stwo. Ze sta­rej gwar­dii sce­na­rzy­stów Empire, któ­rzy umi­lali mi dzie­ciń­stwo, jest tu tylko Max Leslie; stoi mię­dzy swoją zasmu­coną żoną Marian a wie­lo­let­nią sekre­tarką Thelmą Bige­low.

– Chodź, psz­czółko. Wra­cajmy do domu. – Leon ujmuje moje dło­nie, pomaga mi wstać. – Nie mamy tu już nic do roboty.

Bie­rze mnie pod rękę, ruszamy do samo­cho­dów i w tym momen­cie na wzgó­rze bie­gnie armia kie­row­ców w libe­riach, uzbro­jo­nych, niczym pie­chu­rzy, w para­sole, by osło­nić nas przed lekką mżawką. Nic nie jest w sta­nie roz­pę­dzić rze­szy obser­wu­ją­cych nas fanów, mimo iż poli­cja utwo­rzyła kor­don mający trzy­mać ich z daleka. Takich jak my przed prasą nic nie uchroni. Ośle­pia nas błysk fle­szy, a Leon macha­niem ręki odga­nia foto­gra­fów.

– Uśmiech­nij się, Gin­ger!

– Fred!

– Panno Stan­wyck, tutaj!

– Hej, Coop!

Prze­my­ka­jąc obok nich, odwra­camy wzrok. Wiemy, że prasa jest i zawsze będzie bez­li­to­sna. Jej rela­cje ze świa­tem fil­mo­wym są takie jak mię­dzy żar­łocz­nymi kani­ba­lami, wza­jem­nie żeru­ją­cymi na sobie.

Nasz kie­rowca pro­wa­dzi nas do rol­lsa, zamyka za nami drzwi, uru­cha­mia sil­nik i odjeż­dża. Z wes­tchnie­niem ulgi opa­damy na kom­for­towe sie­dze­nia. Jona­than pusz­cza w obieg swoją pier­siówkę. Irene, chłodna i pełna uroku blon­dynka, pociąga z niej na swój dys­tyn­go­wany spo­sób. Gor­don woli łyk­nąć Pepto-Bismol, śro­dek na tra­wie­nie. Leon nie chce pić. Ja upi­jam łyk, a Wal­ter osu­sza pier­siówkę do dna i podaje ją Flo­rence, która nie zauważa, że jest pusta. Wszy­scy oprócz mnie otwie­rają pła­skie papie­ro­śnice, wyj­mują fajki i je przy­pa­lają.

Leon bie­rze mnie za rękę.

– Jestem z cie­bie dumny, psz­czółko. Byłaś bar­dzo dzielna. Julia też by była z cie­bie dumna. Dla niej, dla mnie i dla Empire Pic­tu­res jesteś skar­bem.

On zawsze tak gada, jakby Empire Pic­tu­res było żywą istotą, która może uznać kogoś za skarb… albo prze­ciw­nie, za zero. Stale mi przy­po­mina, że jestem córką impe­rium, i cho­ciaż doce­niam pły­nące z tego korzy­ści, to męczy mnie zwią­zana z tym odpo­wie­dzial­ność. Uwal­niam dłoń, opusz­czam szybę i oddy­cham. Głę­boko.

1.

Mowa o Roxane, boha­terce sztuki Edmonda Rostanda _Cyrano de Ber­ge­rac_ (wszyst­kie przy­pisy pocho­dzą od tłu­ma­cza).Roz­dział drugi

Naza­jutrz cała rodzina poje­chała ben­tleyem do kan­ce­la­rii praw­nej, miesz­czą­cej się w obskur­nej dziel­nicy mia­sta. Rynsz­to­kami pły­nęły śmieci. Irene i Gor­don zała­my­wali ręce nad powszech­nym upad­kiem, a Flo­rence na głos zasta­na­wiała się, dla­czego Julia wybrała praw­nika, o któ­rym nikt ni­gdy nie sły­szał.

– Nazywa się Wil­kie – wyce­dził Leon przez zaci­śnięte zęby.

– Dla­czego nie wzięła Melvina Granta? – spy­tała Flo­rence. – Od wie­ków był waszym praw­ni­kiem.

Leon nie odpo­wie­dział. Ja też się nie odzy­wa­łam, mimo że dosko­nale wie­dzia­łam, dla­czego Julia komu innemu powie­rzyła pro­wa­dze­nie swo­ich inte­re­sów. Melvin Grant bro­niłby Leona, nawet gdyby ozna­czało to zara­zem obronę Denise Dell.

Nasz kie­rowca pod­je­chał pod odra­pany trzy­pię­trowy budy­nek. Na ulicy pełno było zapar­ko­wa­nych nie­pra­wi­dłowo samo­cho­dów; szo­fe­rzy w libe­riach stali obok swo­ich limu­zyn, paląc papie­rosy.

– Chyba się spóź­ni­li­śmy – zauwa­żył Gor­don. – Zdaje się, że wszy­scy są już na miej­scu.

– Bez nas i tak nie zaczną, prawda? – odparł Leon.

Na chod­niku od razu osa­czyli nas żebrzący pijacz­ko­wie, ale cof­nęli się na widok wysia­da­ją­cego z ben­tleya Leona. Dostoj­nie wypro­sto­wana syl­wetka, sze­ro­kie czoło, oku­lary w rogo­wej opra­wie, szorst­kie siwe włosy i ele­ganc­kie gar­ni­tury spra­wiały, że Leon zawsze ema­no­wał wła­dzą. Pode­szli­śmy gęsiego do drzwi, ostroż­nie omi­ja­jąc smarki, zaschniętą gumę do żucia i nie­do­pałki papie­ro­sów. Flo­rence i Irene otu­liły się futrami po szyję. Ja nie zno­szę futer, jestem za młoda, by wyglą­dać jak wypchane zwie­rzę. Ale tak jak wszy­scy mam na sobie pro­stą czerń – czarny płaszcz, czarny kostium od Diora, czarne ręka­wiczki, czarny kape­lusz i torebkę.

Przy win­dzie stary Murzyn odsu­nął meta­lową kratę.

– Wy do biura pana Wil­kiego, tak? Dzi­siaj scho­dzi się tam ele­ganc­kie towa­rzy­stwo – powie­dział, wci­ska­jąc guziki sęka­tymi, wyko­śla­wio­nymi przez artre­tyzm pal­cami. Gdy zatrzy­ma­li­śmy się na trze­cim pię­trze, wska­zał drzwi z tabliczką: „Arthur Wil­kie, adwo­kat”.

W progu powi­tała nas sekre­tarka mece­nasa, przy­wię­dła kobieta, która przed­sta­wiła się jako pani Wil­kie i zapro­po­no­wała, że weź­mie nasze płasz­cze, ale nikt nie sko­rzy­stał. Zapy­tała, czy napi­jemy się kawy albo her­baty, lecz rów­nież wszy­scy odmó­wi­li­śmy. Zapro­wa­dziła nas brud­nym kory­ta­rzem do sali kon­fe­ren­cyj­nej, gdzie fru­wały duchy stu tysięcy nie­do­pał­ków papie­ro­sów, a w poran­nym świe­tle uno­siły się dro­binki kurzu. Posa­dzono nas przy dłu­gim stole, na zare­zer­wo­wa­nych dla naszej szóstki miej­scach. Zna­łam oso­bi­ście albo z widze­nia więk­szość tych oty­łych paniusi i panów z róż­nych fun­da­cji sztuki w Los Ange­les, które Julia od dawna wspie­rała. Rzecz jasna, nie zna­łam pię­ciu dobrze ubra­nych Murzy­nów, cho­ciaż widzia­łam ich na pogrze­bie. Sie­dzieli z boku, a ich twa­rze były jak maski dys­kre­cji. Star­szemu panu na wózku towa­rzy­szył młody męż­czy­zna, który wczo­raj pomy­ślał o zabra­niu para­sola. Dziś nie nosił ciem­nych oku­la­rów. Jego pięk­nie wyrzeź­bioną twarz można by wybi­jać na meda­lio­nach. Ja i on byli­śmy tu naj­młodsi; nasze spoj­rze­nia skrzy­żo­wały się prze­lot­nie, po czym wszy­scy zwró­cili wzrok na adwo­kata, który zaczął od sztam­po­wych kon­do­len­cji.

Mece­nas Wil­kie był niski, zanie­dbany i ner­wowy; zwię­dły goź­dzik w kla­pie jego mary­narki wyglą­dał żało­śnie. Traj­ko­tał piskli­wym gło­sem, który nie wzbu­dzał zaufa­nia. Pośpiesz­nie wyja­śnił tylko tyle, ile było nie­zbędne do zro­zu­mie­nia sytu­acji mająt­ko­wej pani Gre­ene. Przed wyjaz­dem do Paryża pod­jęła ona kroki w celu oddzie­le­nia więk­szo­ści swo­ich akty­wów od majątku męża.

– Cho­dzi o jej udziały w Empire Pic­tu­res, posia­dłość przy Sum­mit Drive oraz inne nie­ru­cho­mo­ści, któ­rych współ­wła­ści­cie­lem jest pan Gre­ene, takie jak dom nad jezio­rem Tahoe, rezy­den­cja w Malibu…

Leon odkaszl­nął tak, jak tylko on to potra­fił.

Wil­kie szybko zakoń­czył wymie­nia­nie wspól­nego majątku i oznaj­mił:

– Te nie­ru­cho­mo­ści nie są przed­mio­tem dys­ku­sji. Dzi­siaj doko­nu­jemy podziału oso­bi­stego majątku pani Gre­ene.

Zgod­nie z jej życze­niem wyra­żo­nym w testa­men­cie, pierw­szy zapis doty­czył mebli i anty­ków z jej pary­skiego apar­ta­mentu przy Parc Mon­ceau oraz wiszą­cego tam na ścia­nie Matisse’a. Prze­ka­zała je Jer­rol­dowi Davie­sowi, żeby „sfi­nan­so­wał za to swój kolejny film” – odczy­tał z doku­mentu mece­nas Wil­kie, po czym oświad­czył, że skon­tak­tuje się z panem Davie­sem w Paryżu.

Stłu­mi­łam uśmiech. Nawet zza grobu Julia dała Leonowi prztyczka w nos. Mimo to nie spusz­czał oczu z bzy­czą­cej koło żalu­zji muchy. Kiedy jed­nak odczy­tano następny punkt testa­mentu – olbrzy­mią daro­wi­znę dla Kra­jo­wego Sto­wa­rzy­sze­nia na rzecz Popie­ra­nia Lud­no­ści Kolo­ro­wej, NAACP – i Leon, i wszy­scy ci spece od sztuki jak jeden mąż z prze­ra­że­niem wcią­gnęli powie­trze i wle­pili wzrok w Murzy­nów. Leon zaniósł się kasz­lem, jakby miał się udu­sić. Gor­don spoj­rzał na niego i bąk­nął coś w rodzaju „Czy wie­dzia­łeś…”, lecz Leon zigno­ro­wał go i odwró­cił się do mnie z tym samym pyta­niem.

Zaprze­czy­łam ruchem głowy.

– Ależ skąd – odpar­łam szep­tem. – Nie mia­łam poję­cia.

I rze­czy­wi­ście, nic o tym nie wie­dzia­łam. Julia nie podzie­lała zaja­dłych anty­ko­mu­ni­stycz­nych prze­ko­nań Leona, ale NAACP? To już prze­sada!

Star­szy pan na wózku inwa­lidz­kim przed­sta­wił się jako August Branch. Był łysy, miał okrą­głą twarz, pękaty brzuch i nosił muszkę. Z sil­nym akcen­tem połu­dniowca podzię­ko­wał Wil­kiemu i długo wychwa­lał szczo­drość Julii przez lata. Jeśli zauwa­żył, że Leon się wzdry­gnął, nie dał tego po sobie poznać.

– Wie­lo­let­nie wspie­ra­nie naszej sprawy przez panią Gre­ene było wprost nie­oce­nione. W imie­niu NAACP oraz jako wydawca „Chal­len­gera” pra­gnę was zapew­nić: dzięki daro­wiź­nie, którą dziś otrzy­mu­jemy, wygramy walkę z rasi­zmem. – Sto­jący obok młody czło­wiek nachy­lił się do niego i powie­dział coś szep­tem, na co Branch ski­nął głową. – Dzię­kuję, Ter­rence. Panie i pano­wie, przy­po­mniano mi wła­śnie, że redak­cyjne ter­miny gonią. Nie­stety musimy was opu­ścić. Prasa ma swoje prawa. Komu w drogę, temu czas.

Jego dele­ga­cja wstała. Wycho­dząc, wszy­scy zło­żyli posępne kon­do­len­cje Leonowi. Ten ponuro ski­nął im głową. Obyło się bez poda­wa­nia rąk.

Po ich wyj­ściu roz­le­gły się ogólne pomruki obu­rze­nia, poka­sły­wa­nie oraz pstry­ka­nie zapal­ni­czek, a tym­cza­sem Wil­kie wymie­niał kolejne, znacz­nie mniej­sze zapisy pie­niężne na rzecz roz­ma­itych fun­da­cji zwią­za­nych ze sztuką, które Julia wspie­rała i któ­rym mat­ko­wała. Reszta przy­pa­dła mnie. Część była ulo­ko­wana w fun­du­szu powier­ni­czym, do któ­rego nie mia­łam dostępu przed ukoń­cze­niem trzy­dziestki, a część mia­łam otrzy­mać w postaci jed­no­ra­zo­wej wypłaty – kwota przy­pra­wiła mnie o zawrót głowy. Kolek­cję biżu­te­rii Julia podzie­liła mię­dzy mnie i Irene, ale to mnie przy­padł pier­ścień z bry­lan­tem, bry­lan­towy naszyj­nik i bran­so­letka, rubi­nowy wisio­rek i kol­czyki oraz długi sznur ide­al­nie dobra­nych pereł. Moja matka Flo­rence dostała futra Julii. Zało­ży­łam, że ten kolejny dziwny zapis to następny przty­czek w nos, skoro Flo­rence od 1946 roku miesz­kała na Baha­mach. W ten spo­sób Julia zapewne odpła­ciła jej za to, że tak paskud­nie trak­to­wała mnie z powodu zna­mie­nia.

Póź­nym popo­łu­dniem Flo­rence i Wal­ter zła­pią samo­lot i wrócą na Bahamy, a ja nie będę musiała ich oglą­dać aż do ślubu. A tego aku­rat nie mam w pla­nach. Ani teraz, ani w ogóle. Kiedy powie­dzia­łam Julii, że ni­gdy nie wyjdę za mąż, roze­śmiała się.

– Kiedy stra­cisz dla kogoś głowę, Roxanne, chcę przy tym być, zoba­czyć to na wła­sne oczy – powie­działa. – Zako­chasz się po uszy, w porów­na­niu z tobą Cyrano i ory­gi­nalna Roxane będą jak para cyni­ków.

Może i tak, ale czy od razu trzeba brać ślub? Uwiel­biam tek­sty pio­se­nek Iry Ger­sh­wina i nie­śmier­telne cytaty z _Casa­blanki_. (Już mając dwa­na­ście lat, scenę na lot­ni­sku umia­łam wyre­cy­to­wać słowo w słowo). Moi rodzice w sumie brali ślub sześć razy, rodzice Jona­thana osiem, a przy­naj­mniej o tylu wiemy. Mał­żeń­stwo Julii i Leona prze­trwało, ale nie­wąt­pli­wie nie było zbyt piękne. Moim zda­niem insty­tu­cję mał­żeń­stwa można pole­cać tylko ludziom, któ­rym odpo­wia­dają wspólna hipo­teka i pozy­cja misjo­nar­ska.

Kie­rowca odwiózł nas wszyst­kich na Sum­mit Drive. Irene i Gor­don wsie­dli do swo­jego zie­lo­no­nie­bie­skiego cadil­laca i poje­chali do domu. Flo­rence, wspie­ra­jąc się na ramie­niu Wal­tera, weszła sze­ro­kimi scho­dami do ich pokoju. Leon i ja spoj­rze­li­śmy po sobie; po raz pierw­szy od mojego powrotu z Karo­liny Pół­noc­nej zosta­li­śmy sami.

Ode­tchnę­łam głę­boko.

– Muszę ci coś powie­dzieć – ode­zwa­łam się.

Zmru­żył ukryte za oku­la­rami oczy.

– Nie dzi­siaj, Roxanne. Cokol­wiek to jest, nie dzi­siaj.

– Dzi­siaj.

Zni­żył głos do pomruku.

– To może zacze­kać.

– Nie cho­dzi mi o Denise Dell, jeśli tego się boisz.

– Ja się niczego nie boję.

– Wobec tego wysłu­chaj mnie. To ważne.

– Za dwa­dzie­ścia minut przyjdę do cie­bie do biblio­teki. – Odwró­cił się i odszedł.

Zdję­łam kape­lusz i ręka­wiczki i ruszy­łam wśród więd­ną­cych wień­ców pogrze­bo­wych, które prze­wie­ziono z cmen­ta­rza do holu na Sum­mit Drive, wyso­kiego na dzie­więć metrów, z mar­mu­rową pod­łogą i oka­za­łego jak lobby wspa­nia­łego hotelu. Mimo ogromu tego pomiesz­cze­nia woń więd­ną­cych kwia­tów uno­siła się niczym fetor. Do naj­bar­dziej krzy­kli­wego wieńca dołą­czona była kar­teczka z napi­sem: „Wice­pre­zy­dent Richard M. Nixon z mał­żonką”. Z kolei ten naszpi­ko­wany różami był od mojego ojca, sir Row­landa Gra­nville’a z Lon­dynu. Po opusz­cze­niu Kali­for­nii ojciec ni­gdy nie zapo­mniał o moich uro­dzi­nach, a na Gwiazdkę zawsze przy­sy­łał mi kosz­towny pre­zent, ale nie widzie­li­śmy się do czasu, aż w dro­dze do Paryża zatrzy­ma­ły­śmy się z Julią w Lon­dy­nie. Grał wtedy Malvo­lia w _Wie­czo­rze Trzech Króli_. Ten bez­sprzecz­nie nad­zwy­czajny aktor był nie­zwy­kle uro­czy, miły, tro­skliwy, a wręcz szar­mancki dla każ­dej z nas. Lubi­łam go, ale nie potra­fi­łam mu mówić „tatu­siu” i nie zno­si­łam jego zadzie­ra­ją­cej nosa trze­ciej żony. Jej nazwi­sko także zna­la­zło się na kar­teczce – lady (a to ci dopiero!) Gra­nville.

Ruszy­łam oka­za­łymi scho­dami obok mrocz­nych sie­dem­na­sto­wiecz­nych obra­zów w ozdob­nych ramach. Na Sum­mit Drive wszyst­kie trzy­dzie­ści pięć pokoi ume­blo­wano reszt­kami świet­no­ści zruj­no­wa­nych ary­sto­kra­tów, obrazy i meble wyszu­kali w Euro­pie i zwieźli agenci Leona jesz­cze przed wojną. Jako dziecko nie zwra­ca­łam uwagi na ten kró­lew­ski prze­pych. Teraz się w nim duszę, jakby wielka, siwa łapa prze­szło­ści chwy­ciła mnie za gar­dło. W Paryżu prze­szłość i teraź­niej­szość cał­kiem się wymie­szały i chęt­nie żyła­bym tam w dowol­nej z nich. Ale Sum­mit Drive jest jak muzeum, niczym Xanadu z _Oby­wa­tela Kane’a_, acz­kol­wiek nie aż tak krzy­kliwe.

Z trzy­dzie­stu pię­ciu pokoi naj­bar­dziej lubię biblio­tekę, pełną moich naj­lep­szych wspo­mnień z dzie­ciń­stwa. Pomi­ja­jąc ciemne i cięż­kie fla­mandz­kie gobe­liny na jed­nej ścia­nie, jest jasna i wygodna, z obszer­nymi fote­lami oraz pół­kami z pierw­szymi wyda­niami ksią­żek. Dziad­ko­wie czę­sto prze­sia­dy­wali tutaj pod­czas dzie­cię­cych pod­wie­czor­ków dla lalek, ni­gdy nie oka­zu­jąc znie­cier­pli­wie­nia. To tutaj Leon sadzał mnie na kola­nach i czy­tał mi _Przy­gody Tomka Sawy­era_, _Wyspę skar­bów_ oraz _Ali­cję w Kra­inie Cza­rów_. Miał głę­boki, cudowny głos i wspa­niale zawie­szał go w odpo­wied­nich momen­tach. To tutaj jako dziecko przy­słu­chi­wa­łam się dłu­gim nasia­dów­kom Leona nad sce­na­riu­szami z Maxem Lesliem, Simo­nem Stras­sma­nem, Nel­so­nem Hily­ar­dem i Jer­rol­dem Davie­sem. Inni auto­rzy przy­cho­dzili i odcho­dzili, ale ci sta­no­wili trzon sce­na­rzy­stów Empire, to wła­śnie oni w latach trzy­dzie­stych i czter­dzie­stych wynie­śli wytwór­nię na szczyt sławy, swo­imi tek­stami spra­wia­jąc, że miliony ludzi na całym świe­cie zaśmie­wały się bądź pła­kały.

Te wspa­niałe wie­czory pozo­stały w mojej pamięci jako ogólne wra­że­nia prze­fil­tro­wane przez kłęby dymu cygar i papie­ro­sów, brzęk lodu w szklan­kach, pry­ska­nie wody sodo­wej z syfonu, trzask łupa­nych orzesz­ków pista­cjo­wych oraz dud­nie­nie ich głę­bo­kiego, męskiego śmie­chu, pod­czas gdy z tablicy, na któ­rej spi­sy­wali wspólne uwagi, opa­dał żółty pył z kredy. Wokół walały się żółte notat­niki z pognie­cio­nymi kart­kami peł­nymi słów i boho­ma­zów. Spro­wa­dzili pia­nino dla Nel­sona Hily­arda, by mógł grać przy­go­to­wane naprędce par­ty­tury. Max i Simon zry­wali się z krze­seł i odgry­wali scenki. Zwłasz­cza Simon, pomimo ogrom­nej postury, był zwin­nym paro­dy­stą i wywi­jał z lampą pod­ło­gową w ramio­nach, jakby była boha­terką filmu, namięt­nie wyzna­jąc jej miłość, a my zaśmie­wa­li­śmy się do łez. Byłam urze­czona towa­rzy­stwem sce­na­rzy­stów, któ­rzy bazgrali coś, dys­ku­to­wali, przy­dzie­lali role, nale­wali kolej­nego drinka, prze­wra­cali kartki notat­ni­ków i zaczy­nali od nowa. Ich roz­mowy były pikantne i hała­śliwe. Ci ludzie byli bez­tro­skimi gawę­dzia­rzami, zabaw­nymi jak cho­lera. Palce mieli nie­bie­skie od atra­mentu i brą­zowe od niko­tyny, ale już wtedy, choć byłam jesz­cze dziec­kiem, jasno poka­zali mi, że praca może być rów­no­znaczna z rado­ścią.

Jer­rold Davies, jak przy­stało na reży­sera, miał wyczu­cie czasu, które dla niego było wszyst­kim. Spe­cjal­ność Simona Stras­smana sta­no­wiły wiel­kie, odważne dia­logi, westerny, histo­rie o pira­tach i o bra­wu­rze. Max Leslie pisał lek­kie, dow­cipne kome­die. A Nel­son Hily­ard, chyba naj­bar­dziej bły­sko­tliwy z nich wszyst­kich, sły­nął z głę­bo­kich, czu­łych dia­lo­gów. Gdyby wciąż żył, pisałby dla takich akto­rów jak Monty Clift albo Mar­lon Brando. Filmy two­rzone przez Leona i tych ludzi spra­wiały, że widzo­wie rok za rokiem wra­cali, a poza tym dostały kilka Osca­rów i przy­nio­sły Empire sławę oraz zyski. Pod­czas gdy reszta świata (jak się dowie­dzia­łam póź­niej) cier­piała z powodu wiel­kiego kry­zysu, mnie sta­wiano na bla­cie stołu w biblio­tece, żebym ste­po­wała do melo­dii _My God How the Money Rolls In_, gra­nej na pia­ni­nie przez Nel­sona, i wszy­scy śpie­wa­li­śmy spro­śne zwrotki.

Teraz w biblio­tece pano­wała cisza, a pia­nino i tablica dawno znik­nęły.

Ze wsty­dem przy­po­mnia­łam sobie, że w tym pomiesz­cze­niu cze­ka­łam także z dwoma gli­nia­rzami, któ­rzy przy­pro­wa­dzili do domu mnie i Jona­thana, po tym jak nieco wsta­wiona sto­czy­łam się pac­kar­dem do kanionu. No, może nie tyle wsta­wiona, co zalana w pestkę, a przy nas walały się otwarte puszki piwa. Mia­łam wtedy szes­na­ście lat. Kiedy gli­nia­rze poświe­cili latar­kami do kanionu i samo­chodu, Jona­than i ja byli­śmy w szoku, ale nic nam się nie stało. Pac­kard to wielki, ciężki samo­chód i rów­nież nie ucier­piał, cho­ciaż od strony pasa­żera był nie­źle obtarty i pory­so­wany. Jeden z gli­nia­rzy zorien­to­wał się, kim jeste­śmy, więc wsa­dzili nas do radio­wozu i przy­wieźli na Sum­mit Drive. Leon i Julia zeszli do biblio­teki w stro­jach domo­wych (ni­gdy nie nosili cze­goś tak banal­nego jak szla­froki) i pio­ru­no­wali nas wzro­kiem, pod­czas gdy poli­cjanci wyli­czali nasze grze­chy. Gli­nia­rze dostali w łapę i odje­chali. Obyło się bez gor­szą­cych zarzu­tów. Julia odwio­zła Jona­thana do domu jego ojca (rów­nież przy Sum­mit Drive), a ja w biblio­tece musia­łam się zmie­rzyć z gnie­wem Leona. Gdy ze mną skoń­czył, mia­łam okropne wyrzuty sumie­nia, ale przede wszyst­kim zosta­łam uzie­miona w domu na następne pół roku.

Roz­le­gło się puka­nie do drzwi i wszedł Cla­rence, prze­ry­wa­jąc mi wspo­mnie­nia. Niósł tacę z kanap­kami, butelką wina i dzban­kiem her­baty; posta­wił ją na stole obok opra­wio­nych w ramki foto­gra­fii Richarda Nixona i J. Edgara Hoovera, ser­decz­nych przy­ja­ciół i poli­tycz­nych sojusz­ni­ków Leona. Leon szcze­gól­nie podzi­wiał Nixona, podob­nie jak on Kali­for­nij­czyka, i było to uczu­cie obu­stronne. Razem z resztą hol­ly­wo­odz­kich ultra­kon­ser­wa­ty­stów, jak Hedda Hop­per i Gary Cooper, Leon dostał zapro­sze­nie na let­nią kon­wen­cję repu­bli­ka­nów w Chi­cago, a na początku mie­siąca poje­chałby na inau­gu­ra­cję, gdyby nie to, że Julia, zupeł­nie nie w porę, umarła.

– Cla­rence, co się stało z wszyst­kimi, któ­rzy tu pra­co­wali? – spy­ta­łam. – Z wyjąt­kiem cie­bie teraz są tu sami nowi.

– Zostali wymie­nieni – odparł tubal­nym gło­sem. Mówił z powagą rek­tora uni­wer­sy­tetu pod­czas uro­czy­stego wrę­cza­nia dyplo­mów.

– Wiem, że po naszym wyjeź­dzie do Paryża Denise wpro­wa­dziła się tu z matką – oświad­czy­łam dra­ma­tycz­nie. – Czy Denise wyrzu­ciła ich, bo byli lojalni wobec mojej babki?

Sfink­sowa mina Cla­rence’a nie zmie­niła się, ale przez chwilę uważ­nie zasta­na­wiał się nad dobo­rem słów.

– Zde­cy­do­wano się na nowy per­so­nel – odparł. – Ale pan Gre­ene wie, że ja jestem nie­za­stą­piony. – Odwró­cił się i wyszedł.

Zer­k­nę­łam na kanapki. Prawdę mówiąc, umie­ra­łam z głodu, ale kto dora­sta w Hol­ly­wood, od małego wie, że nie wolno dopu­ścić, by coś utkwiło nam mię­dzy zębami, gdy mamy wygło­sić prze­mowę, która zmieni nasze życie, wyko­nać gest tak donio­sły, że nic nie może go spla­mić, czyli zro­bić to, co wła­śnie zamie­rza­łam. Niczym Joan Fon­ta­ine w _Jane Eyre_, oświad­cza­jąca Orso­nowi Wel­le­sowi, że nie, nie zamieszka z nim i nie zosta­nie jego kochanką! Czy Joan przed wygło­sze­niem takiej kwe­stii zja­dłaby racu­cha? Gdy popi­ja­łam wino, prze­mknęło mi przez głowę, czy wszystko, co dla mnie ważne, zawsze naj­pierw musi wyda­rzyć się w fil­mie. Ta myśl mnie ukłuła, na szczę­ście poja­wie­nie się Leona uwol­niło mnie od dys­kom­fortu dal­szego zagłę­bia­nia się w sie­bie.

– Z czym to nie mogłaś zacze­kać, Roxanne? – Usiadł za biur­kiem nale­żą­cym nie­gdyś do fran­cu­skiego opata.

Odsta­wi­łam kie­li­szek na stół.

– Nie chcę wra­cać do Mills Col­lege.

Przez jego twarz prze­mknęło zasko­cze­nie, ale był mistrzem skry­wa­nia uczuć, więc od razu przy­brał sku­pioną minę.

– Julia byłaby tym bar­dzo roz­cza­ro­wana. Uwa­żała, że kobiety powinny mieć wyż­sze wykształ­ce­nie. Sama wybrała ci tę uczel­nię.

– Julia nie żyje – odpar­łam z nadzieją, że zabrzmi to okrut­nie. – Nie chcę cho­dzić do Mil­lsa i już.

– No trudno. Może coś bli­żej domu? UCLA? Albo USC¹?

– Nie pójdę już na uni­wer­sy­tet.

– Może nieco dalej? NYU²? Colum­bia?

– Nie słu­chasz mnie, Leonie. Ja w ogóle nie chcę stu­dio­wać.

– Musisz zdo­być wykształ­ce­nie.

– Po co? Wyobra­żasz mnie sobie, jak uczę lice­ali­stów odmiany fran­cu­skich cza­sow­ni­ków?

– Dziś przed kobie­tami są różne ścieżki kariery.

– Wymień choćby jedną.

Leon zamy­ślił się, przy­glą­da­jąc mi się badaw­czo. Nie przy­wykł do tego, żeby mu się sprze­ci­wiano. I nic dziw­nego. Od trzy­dzie­stu pię­ciu lat pro­wa­dził Empire Pic­tu­res i przez ten czas mało kto zakwe­stio­no­wał jego zda­nie, a jesz­cze mniej osób zro­biło to sku­tecz­nie.

– Wykształ­ce­nie posze­rzy twoje hory­zonty.

Pomy­śla­łam, że to bar­dzo słaba ripo­sta, ale nie powie­dzia­łam tego gło­śno. Mia­łam zada­nie do wyko­na­nia.

– Powin­naś wró­cić na uczel­nię. Moim zda­niem ta fran­cu­ska szkoła przy­go­to­wu­jąca do życia w wiel­kim świe­cie to była strata czasu i pie­nię­dzy. Czy nauczyli cię tam cze­goś poży­tecz­nego?

– Jak sobie radzić z męż­czy­znami. Każda kobieta powinna to umieć.

Widać było, że chciał rzu­cić jakąś kąśliwą uwagę, ale się roz­my­ślił.

– Skoro nie chcesz stu­dio­wać, jak wyobra­żasz sobie swoją przy­szłość?

– Czym­kol­wiek się zajmę, na pewno będzie to tutaj, w branży fil­mo­wej. Do czego innego się nadaję? Na czym jesz­cze się znam? Aktorką na pewno nie zostanę. – Odru­chowo dotknę­łam pra­wego policzka.

– Jesteś piękna, Roxanne. Nikomu nie daj sobie wmó­wić, że jest ina­czej.

Omal się nie roz­pła­ka­łam. Przez całe życie Leon i Julia mówili mi, że jestem piękna. Pomy­śla­łam jed­nak o Bette Davis i obsta­wa­łam przy swoim.

– W tej chwili nie myślę o przy­szło­ści. Inte­re­suje mnie teraź­niej­szość i jestem pewna tylko jed­nego: że nie chcę miesz­kać tu razem z tobą.

– A gdzie chcesz zamiesz­kać? – spy­tał, nie zwra­ca­jąc uwagi na moją uszczy­pli­wość.

– Nie tutaj.

– Tu jest twój dom, Roxanne.

Sie­dzia­łam w fotelu z wyso­kim opar­ciem w takiej pozy­cji, jak przy­stało na wycho­wankę L’Oiseau d’Or. Ale dygo­ta­łam z tłu­mio­nych emo­cji.

– Tak? To dla­czego, odkąd wyje­cha­ły­śmy z Julią do Paryża, mieszka tu Denise Dell? – wybuch­nę­łam.

– Zda­wało mi się, że mie­li­śmy nie mówić o Denise. – Wstał, wyszedł zza biurka i usiadł naprze­ciwko mnie, dosta­tecz­nie bli­sko, by wziąć mnie za rękę. – Roxanne, psz­czółko. Przy­kro mi, że tak to widzisz. Wąt­pię, czy Julia by chciała, żebyś opu­ściła Sum­mit Drive.

– Zostanę tylko pod warun­kiem, że Denise Dell się wypro­wa­dzi. – A tuś mi! Joan Fon­ta­ine nie spra­wi­łaby się lepiej! Ten moment aż się pro­sił o coś eks­tra­wa­ganc­kiego, praw­dziwą bra­wurę, a nie tylko o moje per­fumy o takiej wła­śnie nazwie.

Leon się zadu­mał. Cof­nął rękę.

– Przy­pusz­czam, że jesteś już na tyle doro­sła, żeby doko­ny­wać wła­snych wybo­rów – ode­zwał się w końcu. – Mam tylko nadzieję, że będziesz wybie­rała mądrze i że nie posta­wisz mnie ani Empire Pic­tu­res w złym świe­tle.

– Nie jesteś pęp­kiem świata. Empire też nie.

– No cóż, Empire jest pęp­kiem świata, do któ­rego nale­żysz, psz­czółko. Ten dom zawsze będzie twój, więc gdy­byś zmie­niła zda­nie, w każ­dej chwili możesz wró­cić…

– To dla­czego zmu­si­łeś ją do wyjazdu? Zła­ma­łeś Julii serce! Moje zresztą też. Zła­ma­łeś jej ducha. – Roz­pła­ka­łam się i zakrztu­si­łam.

– Dobrze wiesz, że to Julia ode mnie ode­szła. A ty poje­cha­łaś z nią.

– A jaki miała wybór? Zostać tu i patrzeć, jak się obno­sisz z dziew­czyną młod­szą od cie­bie o czter­dzie­ści lat?

– Julia też miała swoje tajem­nice. Też mnie zdra­dzała.

– Ni­gdy nie była ci nie­wierna.

– A finan­so­wa­nie komu­ni­stycz­nej orga­ni­za­cji z moich pie­nię­dzy? NAACP! W NAACP roi się od czer­wo­nych agi­ta­to­rów pro­wo­ku­ją­cych inne rasy. Dla mnie to nie­wy­ba­czalne sprze­nie­wie­rza­nie się wszel­kim zasa­dom! Ci Murzyni dziś rano śmiali się ze mnie! Takie pie­nią­dze! I ten Matisse dla Jer­rolda Daviesa! Jer­rold to komuch, który uciekł do Fran­cji, bo bał się zezna­wać przed komi­sją Kon­gresu. A Julia wypro­du­ko­wała jego _Les Com­ra­des_. Film jaw­nie komu­ni­styczny!

– Jej nazwi­ska nie ma w napi­sach – zauwa­ży­łam, choć dosko­nale pamię­ta­łam, jak Julia śmiała się na myśl, że kiedy Leon dowie się o jej udziale z arty­kułu w „Variety”, wpad­nie w szew­ską pasję, i rze­czy­wi­ście tak się stało. Zamó­wił nawet roz­mowę mię­dzy­na­ro­dową z Pary­żem tylko po to, żeby mógł się na nią wydrzeć. Słu­chała go i odpo­wia­dała mono­sy­la­bami, jed­no­cze­śnie piłu­jąc paznok­cie. Podzi­wia­łam jej opa­no­wa­nie. – Nie mam jej tego za złe – powie­dzia­łam sta­now­czo. – Była wście­kła, kiedy wywa­li­łeś Simona, Jer­rolda, Nel­sona i całą resztę.

– Julia dosko­nale wie­działa, że w czter­dzie­stym siód­mym pod­pi­sa­łem Oświad­cze­nie z Hotelu Wal­dorf, razem z sze­fami innych wytwórni. Zło­ży­li­śmy przy­rze­cze­nie, że nie zatrud­nimy nowych ani nie zatrzy­mamy na kon­trak­tach żad­nych zna­nych komu­ni­stów. Ci, któ­rych wyrzu­ci­łem, odmó­wili współ­pracy, kiedy Kon­gres Sta­nów Zjed­no­czo­nych… sam Kon­gres!… kazał im zezna­wać pod przy­sięgą na temat swo­jej przy­na­leż­no­ści.

– A dla­czego nie wolno im wie­rzyć, w co chcą, nawet w komu­nizm? Podobno to wolny kraj.

– To wspa­niały kraj, więc musimy zacho­wać ten stan rze­czy. Komu­ni­ści chcą nas znisz­czyć, pod­wa­żyć ame­ry­kań­ski sys­tem war­to­ści i zamie­rzają wyko­rzy­stać do tego prze­mysł fil­mowy. Poza tym Simon to pijak, a Nel­son był homo. Jeżeli się zabił, to wła­śnie dla­tego.

– Ow­szem, Leonie, zabił się! Byłam z Julią w Paryżu, kiedy zadzwo­niła Kath­leen i nam powie­działa! To było straszne! Strze­lił sobie w głowę w swo­jej sypialni, Leonie! Zna­la­zła go żona!

Leon zapa­no­wał nad wyra­zem twa­rzy. „Strzela grom”. Gdy­bym była reży­se­rem bez wła­snego zda­nia, nie­udacz­nym pro­du­cen­tem albo mar­nym akto­rzyną, to w tej chwili naprawdę bym się bała.

– Nie życzę sobie roz­ma­wiać z tobą o prze­szło­ści, Roxanne. Chcesz opu­ścić dom. Dobrze mówię?

– Tak. – Powstrzy­ma­łam łzy.

– Czy jesteś też gotowa zre­zy­gno­wać z kie­szon­ko­wego, które dosta­jesz ode mnie? Bo jeśli opu­ścisz dom i nie pój­dziesz na stu­dia, na pewno prze­stanę ci je wypła­cać. A to sowita sumka.

– Sły­sza­łeś praw­nika. Julia zosta­wiła mi pie­nią­dze.

– Twoje szczę­ście, bo bez nich musia­ła­byś jakoś zara­biać na życie.

Nie odpo­wie­dzia­łam, ale nie ule­gało wąt­pli­wo­ści, że nie potra­fię robić nic uży­tecz­nego i nie jestem uzdol­niona w żad­nej dzie­dzi­nie. Z edu­ka­cji w L’Oiseau d’Or nie wynio­słam nic, co pomaga zna­leźć pracę, chyba że za coś takiego można uznać umie­jęt­ność odci­na­nia szyjki butelki szam­pana nożem, tak jak to robią we fran­cu­skiej Legii Hono­ro­wej. Uwiel­biam czy­tać, ale nie wyobra­żam sobie, że mogła­bym pisać, a moje zaję­cia z angli­styki i fakul­tet z fran­cu­skiego w Mills? Nie roz­śmie­szaj­cie mnie. Mimo to zdo­by­łam się na ripo­stę:

– A co cię to obcho­dzi, skoro nie będę tu miesz­kać ani brać od cie­bie pie­nię­dzy?

Wró­cił do biurka, pod­niósł słu­chawkę tele­fonu, wybrał numer, po czym przez dobre dwa­dzie­ścia minut roz­ma­wiał z Melvi­nem Gran­tem. Wsta­łam i pode­szłam do okna. Nie nauczy­łam się jesz­cze tak dosko­nale pano­wać nad emo­cjami jak on. Albo jak Julia, skoro już o tym mowa. Może to przy­cho­dzi dopiero z cza­sem, wie­kiem i prak­tyką.

Odło­żył słu­chawkę.

– Jak wiesz, mam w Los Ange­les wiele nie­ru­cho­mo­ści. Mię­dzy innymi par­te­rowy domek w Malibu. Możesz w nim zamiesz­kać. Idź do kan­ce­la­rii Melvina Granta, weź od sekre­tarki klu­cze i pod­pisz umowę najmu.

– Dzięki – powie­dzia­łam drżą­cym gło­sem. Już mia­łam wyjść, ale on także wstał, wziął mnie w ramiona i ści­skał tak mocno, jakby już ni­gdy miał mnie nie puścić. Ja rów­nież go przy­tu­li­łam, wdy­cha­jąc tak dobrze znany zapach, który przy­po­mi­nał mi, że byłam kocha­nym, oto­czo­nym tro­skliwą opieką ulu­bio­nym dziec­kiem. Chcia­łam mu powie­dzieć, jak bar­dzo go kocham, jaka jestem smutna i jak bar­dzo pra­gnę­łam, by wszystko poto­czyło się ina­czej. Ale po co, skoro już ni­gdy nie miało być tak jak kie­dyś?

Uwol­ni­łam się z jego objęć, wzię­łam kape­lusz, ręka­wiczki i torebkę i wyszłam do garażu, gdzie pośród kil­ku­na­stu samo­cho­dów, które Leon tam trzy­mał, stało moje MG model T. To srebrne auto dosta­łam w pre­zen­cie na dwu­dzie­ste pierw­sze uro­dziny i uwiel­bia­łam je, mimo że było kapry­śne i czę­sto się psuło. Nie chciało zapa­lić, więc prze­ma­wia­łam do niego czule, modląc się, żebym po tak efek­tow­nym wyj­ściu nie musiała wra­cać do tego domu. W końcu sil­nik zamru­czał i ożył, a ja pomknę­łam dłu­gim pod­jaz­dem i krętą drogą ze wzgó­rza. Kiedy minę­łam bramę, doda­łam gazu i poje­cha­łam do biura Melvina Granta w Wil­shire.

– Panna Gra­nville – powi­tała mnie recep­cjo­nistka w kan­ce­la­rii. – Uprze­dzono mnie, że przy­je­dzie pani pod­pi­sać papiery i wziąć klu­cze. Zechce pani zapła­cić teraz czynsz za pierw­szy rok.

Zro­bi­łam wiel­kie oczy.

– To będzie jeden dolar. – Poda­łam jej bank­not, a ona wysta­wiła mi pokwi­to­wa­nie. – Czynsz za tysiąc dzie­więć­set pięć­dzie­siąty czwarty będzie płatny za rok, pierw­szego stycz­nia. – Wci­snęła mi klucz do ręki.

Poje­cha­łam Bul­wa­rem Zacho­dzą­cego Słońca do Paci­fic Coast High­way. Srebrny Pocisk to trudny w pro­wa­dze­niu angiel­ski samo­chód, ale ma wszystko to, co kocham – szyb­kość, styl, felgi szpry­chowe, cudowny dźwięk sil­nika i wdzięczną syl­wetkę. Auto­stradą ruszy­łam na pół­noc, w kie­runku Malibu, gdzie zje­cha­łam na pobo­cze. Mimo że był sty­czeń, odpię­łam i zło­ży­łam zdej­mo­wany dach, żeby w pełni napa­wać się wol­no­ścią. Pędząc auto­stradą, po lewej ręce mia­łam szare jak del­fin morze; nie­bie­sko­szare fale zała­my­wały się przed bla­dymi pla­żami, two­rząc zmierz­wioną białą pianę. Silny wiatr wyda­wał się kojący i orzeź­wia­jący, więc zerwa­łam z głowy ten głupi kape­lu­sik i wyrzu­ci­łam. Potem, jedna po dru­giej, ścią­gnę­łam czarne ręka­wiczki niczym strip­ti­zerka. Krót­kie włosy owie­wały mi twarz. Ow­szem, byłam osa­mot­niona i smutna z powodu śmierci Julii, osa­mot­niona i smutna, bo ta zdzira Denise ode­brała mi dziadka, ale szczę­śliwa, że naresz­cie jestem sobą, uwol­ni­łam się od prze­szło­ści i jestem gotowa sta­wić czoło przy­szło­ści. Nie myśla­łam jed­nak o tym, jaka będzie i co mi przy­nie­sie ta przy­szłość, na razie mia­łam to gdzieś.

Dwa dni póź­niej wró­ci­łam na Sum­mit Drive po swoje rze­czy. Spe­cjal­nie przy­je­cha­łam przed połu­dniem, wie­dząc, że o tej porze Leon będzie w Empire. Zapar­ko­wa­łam na sze­ro­kim koli­stym pod­jeź­dzie, otwo­rzy­łam ogromne drzwi fron­towe i weszłam do środka. Uda­łam się scho­dami na pię­tro i z zasko­cze­niem zoba­czy­łam, jak matka Denise, Elsie O’Dell, wycho­dzi z sypialni. (Denise tak naprawdę nazy­wała się Dora O’Dell, o czym wie­dzia­łam, ponie­waż Julia nabi­jała się z niej z tego powodu). Na mój widok Elsie z prze­ra­że­niem roz­dzia­wiła prze­sad­nie uma­lo­wane usta. Włosy miała ufar­bo­wane na kolor sza­franu. Wyglą­dała jak wik­to­riań­ska kanapa – nic tylko wałki, fałdy i wypu­kło­ści na małych nóż­kach. Już chcia­łam jej przy­ga­dać, ale zre­zy­gno­wa­łam i minę­łam ją bez słowa. Nie zasłu­gi­wała na to, żeby się do niej odzy­wać.

W prze­stron­nej sypialni, która odkąd się­ga­łam pamię­cią, nale­żała do mnie, nie zmie­nił się tylko widok na wie­lo­po­zio­mowe ogrody, basen oraz sztuczne jezioro. Pokój był czy­sty, ale wszyst­kie moje rze­czy spa­ko­wano do pudeł, opi­sa­nych i usta­wio­nych w stosy. Szu­flady i szafy były puste, z łóżka z bal­da­chi­mem zdjęto pościel. No i dobrze. Poszpe­ra­łam w pudłach. Dziew­czyna miesz­ka­jąca tu przed laty wydała mi się nie­mal obca.

Cla­rence zapu­kał do drzwi i wszedł.

– Czy mam pole­cić, żeby to wszystko zawie­ziono do pani nowego domu?

– Chcę tylko swoje ubra­nia, książki, płyty i sprzęt gra­jący. Resztę można wynieść na strych.

– Tak jest, panno Roxanne. Przed wyj­ściem pro­szę mi zosta­wić nowy adres. A wła­śnie, wczo­raj przy­szedł do pani list. – Podał mi kopertę, ski­nął głową i wyszedł.

Adres zwrotny wska­zy­wał, że list nadano w kan­ce­la­rii Wil­kiego. W koper­cie znaj­do­wała się wystu­kana na maszy­nie, pod­pi­sana przez praw­nika notatka, stwier­dza­jąca, że załą­czony list od Julii ma cha­rak­ter ści­śle pry­watny. Wil­kie miał mi go wysłać, a nie wrę­czać przy oka­zji odczy­ty­wa­nia testa­mentu, w obec­no­ści innych. List dato­wano w listo­pa­dzie ubie­głego roku, dwa mie­siące przed jej śmier­cią.

_Naj­droż­sza Roxanne,_

_jeśli to czy­tasz, kocha­nie, to zna­czy, że nie żyję. Nie opła­kuj mnie. Od Two­jego wyjazdu tęsk­nię za Tobą codzien­nie, ale w sumie powin­naś ode­brać ame­ry­kań­skie wykształ­ce­nie i urzą­dzić się we wła­snym kraju, zna­leźć sobie satys­fak­cjo­nu­jącą pracę i męż­czy­znę, który wyna­gro­dzi i odwza­jemni Twoją miłość._

_Mimo że moje mał­żeń­stwo z Leonem się roz­pa­dało, co przy­spa­rzało Ci cier­pień, to wiedz, że oboje zawsze Cię kocha­li­śmy. Nawet jeśli na jakiś czas prze­sta­li­śmy kochać sie­bie nawza­jem. Ale nasza miłość do Cie­bie ni­gdy nie wyga­śnie. Życie jest krót­kie, a miłość prze­ciw­nie. Dużo wymaga, ale też daje satys­fak­cję, iry­tuje, a cza­sami wku­rza, jed­nak ni­gdy nie wygasa, nie koń­czy się, nie zamiera, nawet w obli­czu śmierci._

_Cie­bie i Leona kocham naj­bar­dziej na świe­cie i nie chcę, byście mieli do sie­bie pre­ten­sje z mojego powodu. Piszę to, Roxanne, żebyś bez cie­nia wąt­pli­wo­ści wie­działa, że wyba­czy­łam Leonowi. Może się dzi­wisz, dla­czego nie piszę do niego. Rany, które Leon i ja zada­li­śmy sobie nawza­jem, wciąż są zbyt świeże, zbyt bole­sne, abym mogła mu o tym powie­dzieć. Ale Ty możesz to zro­bić. Kiedy uznasz, że nad­szedł wła­ściwy czas, powiedz mu, pro­szę, że mu wyba­czy­łam. Ty także musisz mu wyba­czyć. Opie­kuj się nim, Roxanne._

_Zawsze Was kocha­łam i zawsze będę kochać. A skoro mnie już nie ma, Wy musi­cie kochać sie­bie. Nie cho­waj przeze mnie urazy. Bądź dobra… dla niego i dla sie­bie, mój skar­bie. Jaki­kol­wiek fir­ma­ment wybie­rzesz, będziesz na nim naj­ja­śniej­szą gwiazdą, naj­droż­sza. Byłaś rado­ścią mojego życia._

_Twoja kocha­jąca_
_Julia_

Gdy­bym na scho­dach nie zoba­czyła Elsie O’Dell, od razu wsko­czy­ła­bym do samo­chodu, poje­chała pro­sto do Empire Stu­dios, wpa­dła do gabi­netu Leona i wtu­liła się w jego ramiona. Oboje byśmy pła­kali i śmiali się, czy­ta­jąc list, pła­kali i śmiali się z powodu naszej wza­jem­nej miło­ści i miło­ści do Julii. Coś tak pod­no­szą­cego na duchu jak scena z _Tego wspa­nia­łego życia_ albo nawet z jakiejś wzru­sza­ją­cej kome­dii Maxa Lesliego. Ale nie­stety ujrza­łam Elsie O’Dell. W tym kon­kret­nym fil­mie każdy już doko­nał wyboru. Julia może i wyba­czyła Leonowi ból i zdradę, ale ja tego nie potra­fi­łam. Dałam sobie słowo, że nie wrócę na Sum­mit Drive, a nawet nie ode­zwę się do Leona, dopóki Denise się stąd nie wynie­sie. Scho­wa­łam list do torebki i zeszłam na par­ter.

Szu­ka­jąc Cla­rence’a, prze­szłam przez pokój śnia­da­niowy. Sie­działa tam Denise Dell, spod szla­froka błysz­czał blady pół­księ­życ odsło­nię­tej pra­wej piersi. Paliła papie­rosa i czy­tała pisma bran­żowe. Kosmyk olśnie­wa­jąco jasnych wło­sów opa­dał jej na ramię. Spoj­rzała na mnie, po czym wró­ciła do „Variety”, jak­bym nie zasłu­gi­wała na to, by się ze mną przy­wi­tać czy choćby posłać mi zwy­cię­ski uśmiech.

1.

UCLA – Uni­wer­sy­tet Kali­for­nij­ski w Los Ange­les; USC – Uni­wer­sy­tet Połu­dnio­wej Kali­for­nii.

2.

NYU – Uni­wer­sy­tet Nowo­jor­ski.