Śluby milczenia - ebook

PRO­LOG

Histo­ria, którą opo­wie­dział Juan Vaca, była zawiła i prze­ra­ża­jąca, lecz zale­żało mu na tym, by biskup John Ray­mond McGann dobrze zro­zu­miał przy­czynę jego przy­by­cia do sie­dziby die­ce­zji Roc­kville Cen­tre na Long Island. Był kwie­cień 1976 roku. Ojciec Vaca miał trzy­dzie­ści dzie­więć lat, czarne, przy­pró­szone siwi­zną włosy i ciemną cerę. Jeśli biskup był spo­strze­gaw­czy, mógł dostrzec melan­cho­lię w jego oczach i prze­ni­ka­jący go smu­tek. W póź­niej­szych latach Vaca posta­no­wił stu­dio­wać psy­cho­lo­gię, aby – jak powie­dział – „usta­lić, gdzie koń­czy się cho­roba, a zaczyna zło”a1.

Vaca roz­po­czął pracę w die­ce­zji na Long Island zaraz po przej­ściu na eme­ry­turę poprzed­nika McGanna. Człon­ko­wie zako­nów, takich jak jezu­ici lub fran­cisz­ka­nie, czę­sto peł­nili posługę w die­ce­zjach, lecz nie­wielu z nich pro­siło o ofi­cjalną zmianę swego sta­tusu z zakon­nika na księ­dza die­ce­zjal­nego. Ojciec Vaca miał nie­pod­wa­żalne kwa­li­fi­ka­cje. W Orange w sta­nie Con­nec­ti­cut peł­nił przez pięć lat funk­cję ame­ry­kań­skiego prze­ło­żo­nego Legionu Chry­stusa – zakonu reli­gij­nego kie­ro­wa­nego z Rzymu.

Legion Chry­stusa został zało­żony w Mek­syku w 1941 roku przez Mar­ciala Maciela Degol­lado. Pod rzą­dami ojca Maciela legio­ni­ści zbu­do­wali w Mek­syku sieć szkół i uni­wer­sy­te­tów, po czym roz­sze­rzyli dzia­łal­ność, zakła­da­jąc szkoły pod­sta­wowe i śred­nie oraz semi­na­ria w Hisz­pa­nii, Ame­ryce Łaciń­skiej, Irlan­dii, a ostat­nio w Ame­ryce Pół­noc­nej. Wraz ze wzro­stem Legionu rosła pozy­cja Maciela w oczach kurii rzym­skiej. Do 2003 roku Legion mógł się pochwa­lić zało­że­niem jede­na­stu uni­wer­sy­te­tów i ponad stu pięć­dzie­się­ciu szkół niż­szych szcze­bli na całym świe­cie.

Vaca, zwer­bo­wany przez Maciela w Mek­syku jako dzie­się­cio­letni chło­piec, wycho­wy­wał się w Legio­nie, stu­diu­jąc w semi­na­riach zakon­nych w Euro­pie. Bisku­powi McGan­nowi powie­dział, że od dwu­na­stego roku życia był przez Maciela wyko­rzy­sty­wany sek­su­al­nie. _Nuestro Padre_ – Nasz Ojciec, jak nazy­wali gene­rała-zało­ży­ciela legio­ni­ści – upra­wiał z nim per­wer­syjne prak­tyki sek­su­alne, dopóki Vaca nie ukoń­czył dwu­dzie­stu pię­ciu lat. Jego zda­niem Maciel rzą­dził Legio­nem po dyk­ta­tor­sku, a jego samego zdo­mi­no­wał, izo­lu­jąc od rodziny. Biskup McGann przy­jął to wszystko do wia­do­mo­ści, po czym zadał kla­sycz­nie ame­ry­kań­skie pyta­nie: _Czy nikt nie pod­niósł alarmu?_

„Nic mi o tym nie wia­domo” – odparł Vaca.

Die­ce­zja McGanna obej­mo­wała hrab­stwa Suf­folk i Nassau. Funk­cjo­no­wała dzięki hoj­no­ści potom­ków irlandz­kiej, wło­skiej i hisz­pań­skiej imi­gra­cji kato­lic­kiej, z któ­rych wielu miało na Man­hat­ta­nie posady, o jakich ich przod­ko­wie nie mogli nawet marzyć. Pra­wie trze­cią część naj­le­piej zara­bia­ją­cych pre­ze­sów firm sta­no­wili rzym­scy kato­licya2. McGann nale­żał do poko­le­nia bisku­pów, które stwo­rzyło sieć para­fii, szkół, uczelni i insty­tu­cji usłu­go­wych, dzięki któ­rym kato­licy, pozo­sta­jący przed­tem na mar­gi­ne­sie życia spo­łecz­nego, stali się grupą zamożną i wpły­wową.

Złe sek­su­alne pro­wa­dze­nie się księży nie było w tam­tych latach tema­tem medial­nym. W śro­do­wi­sku kle­ry­kal­nym krą­żyły cza­sami opo­wie­ści o księ­żach współ­ży­ją­cych z kobie­tami, a nawet z męż­czy­znami. Wie­dziano, że duchowni nie są ludźmi wol­nymi od grze­chu. Mimo to w oczach milio­nów kato­li­ków Kościół był ostoją moral­no­ści. Oskar­że­nia, które wysu­nął ojciec Vaca, wykra­czały daleko poza zwy­kły „grzech”. McGann został powo­łany na sta­no­wi­sko biskupa przez papieża Pawła VI i był przed nim odpo­wie­dzialny. Duchowny, który mu pod­le­gał, utrzy­my­wał, że prze­ło­żony mię­dzy­na­ro­do­wego zakonu dopu­ścił się bar­dzo nie­mo­ral­nych występ­ków. Należy powia­do­mić o tym Ojca Świę­tego. Ojciec Vaca pro­sił swego biskupa o POMOC.

McGann już nie żył, kiedy w 2002 roku roz­sze­rzona ława przy­się­głych na Long Island ogło­siła obszerny raport potę­pia­jący die­ce­zję Roc­kville Cen­tre za sys­te­ma­tyczne ukry­wa­nie przy­pad­ków mole­sto­wa­nia dzieci przez księży i okła­my­wa­nie rodzin tych dzieci. W przy­padku ojca Vaki biskup pró­bo­wał zro­bić to, co powi­nien.

McGann powie­dział mek­sy­kań­skiemu duchow­nemu, że poin­for­muje Waty­kan o postę­po­wa­niu Maciela. Vaca był scep­tyczny. Uwa­żał, że Maciel ma w kurii rzym­skiej wpływy, które zablo­kują docho­dze­nie. McGann zapew­niał, że prze­każe wia­do­mość odpo­wied­nimi kana­łami, że napi­sze do wysłan­nika papieża w Waszyng­to­nie. Jed­nakże doku­ment o takiej wadze musi być kon­kretny: to Vaca powi­nien uczy­nić następny krok. Przez całe lato Vaca peł­nił posługę w para­fii mia­sta Bal­dwin. W dniu 20 paź­dzier­nika 1976 roku, prze­by­wa­jąc na pro­bo­stwie św. Krzysz­tofa, wysłał dwu­na­sto­stro­ni­cowy list do Maciela. Podzię­ko­waw­szy mu za zwol­nie­nie z Legionu, pisał bez ogró­dek:

Dla mnie, Ojcze, hańba i udręka moralna zaczęły się owej nocy w grud­niu 1949 roku. Pod pre­tek­stem, że źle się czu­jesz, kaza­łeś mi pozo­stać w twoim łóżku. Nie mia­łem jesz­cze trzy­na­stu lat. Wie­dzia­łeś, że Bóg dotąd ustrzegł mnie przed nie­czy­sto­ścią, przed wszelką plamą na nie­win­no­ści mego dzie­ciń­stwa, ty zaś wła­śnie tej nocy, przy­pra­wia­jąc mnie o strasz­liwe zmie­sza­nie i cier­pie­nie, odar­łeś mnie z męskiej cnoty. Przy­by­łem do Legionu w dzie­ciń­stwie, nie mając żad­nego doświad­cze­nia sek­su­al­nego. (…) To wła­śnie ty roz­po­czą­łeś tej nocy występne, świę­to­krad­cze wyko­rzy­sty­wa­nie mnie. Trwało ono przez trzy­na­ście bole­snych lata3.

_Cri de coeur_ ojca Vaca jest doku­men­tem wstrzą­sa­ją­cym nawet na tle obec­nej fali dzia­łań praw­nych prze­ciwko księ­żom i zain­te­re­so­wa­nia mediów podwój­nym życiem tak wielu przed­sta­wi­cieli kleru. Vaca wska­zał dwu­dzie­stu męż­czyzn o mek­sy­kań­skich lub hisz­pań­skich nazwi­skach, poda­jąc w nawia­sach ich miej­sca zamiesz­ka­nia: „Wszy­scy ci dobrzy i uzdol­nieni mło­dzi chłopcy (…) oso­bi­ście powie­dzieli mi, że byli przez cie­bie tak samo wyko­rzy­sty­wani sek­su­al­nie, a Bóg mi świad­kiem, że mówię prawdę”.

Vaca skry­ty­ko­wał rów­nież Regnum Chri­sti, orga­ni­za­cję, którą Legion stwo­rzył, by pro­pa­go­wać wśród osób świec­kich ewan­ge­li­za­cję na rzecz kró­le­stwa Chry­stusa na ziemi. Napi­sał, że „sam ruch RC z jego taj­nymi pro­ce­du­rami, abso­lu­ty­zmem i sys­te­mem pra­nia mózgów prak­ty­kuje raczej metody taj­nych sto­wa­rzy­szeń niż otwarte, pro­ste metody ewan­ge­liczne (…) wyko­rzy­stuje ludzką skłon­ność do próż­no­ści i pychy, zwod­ni­cze prze­ko­na­nie, że są ludźmi uprzy­wi­le­jo­wa­nymi, wybra­nymi przez Boga”. Vaca miał sio­strę, która wcze­śniej zło­żyła w Mek­syku śluby w Regnum Chri­sti jako „kobieta kon­se­kro­wana”. Doma­gał się, by Maciel ode­słał ją do rodziny. Chciał, by pozwo­lono mu w samot­no­ści odbu­do­wać swoje życie. Na koniec „dla dobra Kościoła” wzy­wał Maciela: „Zrzek­nij się swego sta­no­wi­ska”.

Ni­gdy nie otrzy­mał od Maciela odpo­wie­dzi na swój list.

Chłodna ana­liza tego listu każe wziąć pod uwagę trzy moż­li­wo­ści. Pierw­sza to moż­li­wość, że Vaca był czło­wie­kiem nie­zrów­no­wa­żo­nym i sfa­bry­ko­wał oszczer­czy obraz prze­ło­żo­nego; druga – że Maciel był winny i nie chciał ryzy­ko­wać odpo­wie­dzi, która byłaby samo­oskar­że­niem; trze­cia – która zapewne przy­szła na myśl bisku­powi McGan­nowi – to moż­li­wość, że Vaca w zasa­dzie powie­dział prawdę, cho­ciaż nie wszyst­kie jego oskar­że­nia, takie jak zarzut pra­nia mózgów, można by udo­wod­nić.

Zgod­nie z kodek­sem prawa kano­nicz­nego McGann miał obo­wią­zek zająć się taką sprawą lub tego odmó­wić, zależ­nie od swo­jej oceny cha­rak­teru i wia­ry­god­no­ści autora listu. Jedną spo­śród dwu­dzie­stu ofiar, które wymie­nił Vaca, był ksiądz z tej samej die­ce­zji na Long Island. Wie­lebny Félix Alar­cón, wtedy czter­dzie­sto­trzy­letni, wycho­wał się w Hisz­pa­nii i wstą­pił do Legionu w wieku kil­ku­na­stu lat. W 1965 roku zało­żył ośro­dek Legionu Chry­stusa w Con­nec­ti­cut, a rok póź­niej prze­szedł do die­ce­zji Roc­kville. „Zabrał­bym to ze sobą do grobu – powie­dział póź­niej ojciec Alar­cón – lecz gdy mój biskup zapy­tał, czy potwier­dzam to, co powie­dział Vaca, zała­ma­łem się”a4. Przy­znał, że gdy był semi­na­rzy­stą, Maciel czę­sto wyko­rzy­sty­wał go sek­su­al­nie. McGann skon­sul­to­wał się ze swym praw­ni­kiem kano­nicz­nym, księ­dzem Joh­nem A. Ale­san­dro. Ten przy­go­to­wał dossier obej­mu­jące potwier­dze­nie przez Alar­cona zarzu­tów, które Vaca zawarł w liście do Maciela. Ojciec Ale­san­dro wysłał te mate­riały do dele­gata papie­skiego w Waszyng­to­nie. Ręcząc za oby­dwu eks-legio­ni­stów, McGann i Ale­san­dro ape­lo­wali do osoby, która miała usta­loną pozy­cję w struk­tu­rze wła­dzy kościel­nej w Rzy­mie, o wsz­czę­cie waty­kań­skiego śledz­twa.

Nie przy­nio­sło to rezul­tatu. Żaden waty­kań­ski urzęd­nik nie popro­sił o dodat­kowe infor­ma­cje w tej spra­wie. Na wia­do­mość, że zało­ży­ciel mię­dzy­na­ro­do­wego zakonu jest pede­ra­stą, a jego orga­ni­za­cja sto­suje pra­nie mózgów, Rzym zare­ago­wał chłod­nym mil­cze­niem.

Dwa lata póź­niej, w sierp­niu 1978 roku, Vaca udał się do Mek­syku, aby być ze swoją rodziną w okre­sie, gdy jego ojciec umie­rał na raka. Sio­stra na­dal nale­żała do Regnum Chri­sti i opie­rała się jego namo­wom, by opu­ściła tę grupę. Vaca prze­ży­wał jed­nak głęb­szy kry­zys. Zako­chał się w kobie­cie i miał wyrzuty sumie­nia, że pozo­staje księ­dzem. Po powro­cie na Long Island powie­dział o tym bisku­powi McGan­nowi i popro­sił go o zwol­nie­nie ze zobo­wią­zań stanu duchow­nego. Wyma­gało to wysła­nia pety­cji do Rzymu. Jako jeden z powo­dów swego odej­ścia Vaca raz jesz­cze podał sek­su­alne wyko­rzy­sty­wa­nie go przez Maciela.

Bio­rąc pod uwagę jego trudne doświad­cze­nia, biskup suge­ro­wał, by Vaca wziął urlop i upo­rząd­ko­wał swoje życie. Nama­wiał go też na wizytę u psy­chia­try. Po paru mie­sią­cach Vaca zakoń­czył swój romans i powró­cił do funk­cji duchow­nego. Pono­wił też sta­ra­nia o usu­nię­cie Maciela. Kano­ni­sta Ale­san­dro znowu prze­słał dossier do wysłan­nika Sto­licy Apo­stol­skiej w Waszyng­to­nie. W dniu 16 paź­dzier­nika 1978 roku papie­żem został arcy­bi­skup Kra­kowa, kar­dy­nał Karol Woj­tyła, który przy­brał imię Jana Pawła II. Waty­kań­ska kon­gre­ga­cja ds. zako­nów potwier­dziła odbiór skargi. Gdy w 1997 roku Gerald Ren­ner zapy­tał ojca Ale­san­dro, dla­czego nic się nie działo w tej spra­wie, usły­szał nie­chętną odpo­wiedź: „Mogę powie­dzieć tyle, że ist­nieją różne szcze­ble odbie­ra­jące takie infor­ma­cje. Naszym obo­wiąz­kiem było prze­ka­za­nie tego we wła­ściwe ręce. Nie wiem, dla­czego nic nie zro­biono. (…) Jest to ważne donie­sie­nie, na które powinno się zare­ago­wać”a5.

„Zdu­mie­wa­jące – zauwa­żył ojciec Alar­cón. – W Rzy­mie są wpły­wowi ludzie, któ­rzy tego uni­kają”.

Juan Vaca porzu­cił stan kapłań­ski po psy­cho­te­ra­pii i dal­szych zma­ga­niach z celi­ba­tem. W dniu 31 sierp­nia 1989 roku oże­nił się, zawie­ra­jąc ślub cywilny, a 28 paź­dzier­nika napi­sał sied­mio­stro­ni­cowy list do papieża Jana Pawła II z prośbą o zwol­nie­nie go ze ślu­bów kapłań­skich. Mimo że nie peł­nił już funk­cji duchow­nego, Vaca i jego żona chcieli, by ich mał­żeń­stwo zostało pobło­go­sła­wione przez Kościół. W przy­padku byłego księ­dza lub biskupa wymaga to zgody papieża.

Także ten list został wysłany przez ojca Ale­san­dro do amba­sady apo­stol­skiej w Waszyng­to­nie. I tym razem nade­szło potwier­dze­nie odbioru z Rzymua6. Vaca pisał tak, jakby roz­ma­wiał oso­bi­ście z Janem Paw­łem II, opi­su­jąc mu swoje życie, swoje sła­bo­ści i swoje mał­żeń­stwo. Pisał, że był „źle przy­go­to­wany” do kapłań­stwa „z powodu wie­lo­let­niej traumy wsku­tek sek­su­al­nego i psy­cho­lo­gicz­nego wyko­rzy­sty­wa­nia mnie przez zało­ży­ciela i gene­rała Mar­ciala Maciela (…) w ten sam spo­sób, w jaki, o czym wkrótce się prze­ko­na­łem, postę­po­wał on z innymi semi­na­rzy­stami”.

Cztery lata póź­niej Vaca otrzy­mał dys­pensę, jedną z tysięcy pod­pi­sa­nych przez papieża. Ni­gdy nie prze­ka­zano mu ani słowa na temat Maciela i zarzu­tów, które mu sta­wiał. W 1997 roku Maciel w odpo­wie­dzi na nasze pyta­nia zaprze­czył tym zarzu­tom i na­dal to czyni.

Dla­czego papież Jan Paweł II ochra­niał Maciela?

Waty­kan nie ma obo­wiązku udzie­la­nia pomocy w śledz­twie dzien­ni­kar­skim. Przez sie­dem lat od chwili, gdy po raz pierw­szy wystą­pi­li­śmy do biura rzecz­nika papie­skiego Joaqu­ina Navarro-Val­lsa, pro­sząc, by sko­men­to­wał oskar­że­nia o wyko­rzy­sty­wa­nie sek­su­alne wysu­nięte wobec Maciela przez dzie­wię­ciu byłych człon­ków Legionu, Waty­kan odma­wiał komen­ta­rza w tej spra­wie. Żaden urzęd­nik waty­kań­ski ni­gdy nie powie­dział nam, że Maciel jest NIE­WINNY. Nie było po pro­stu żad­nej odpo­wie­dzi na oskar­że­nia rela­cjo­no­wane przez media. Donie­sie­nia do waty­kań­skiego sądu prawa kano­nicz­nego, które w 1998 roku zło­żyli prze­ciwko Macie­lowi Vaca i inni, tra­fiły do szu­flad. Nie było żad­nej decy­zji. Nato­miast w 2001 roku, pod­czas obcho­dów sześć­dzie­sią­tej rocz­nicy powsta­nia Legionu, papież Jan Paweł II chwa­lił Maciela. Ten sym­bo­liczny akt unie­win­nie­nia doko­nany przez papieża, który bro­nił praw czło­wieka w reżi­mach dyk­ta­tor­skich, jest przy­gnę­bia­ją­cym świa­dec­twem stanu spra­wie­dli­wo­ści wewnątrz Kościoła.

Nasz pierw­szy mate­riał doty­czący Maciela, opu­bli­ko­wany w piśmie „Hart­ford Courant” z 23 lutego 1997 roku, opie­rał się na tym, co mówili Vaca, Alar­cón i sied­miu innych daw­nych semi­na­rzy­stów. Maciel odmó­wił udzie­le­nia wywiadu. Legion Chry­stusa zatrud­nił znane waszyng­toń­skie biuro adwo­kac­kie w celu pod­wa­że­nia tych infor­ma­cji. We wła­snej pra­sie i w inter­ne­cie zamiesz­czał tek­sty swo­ich publi­cy­stów i apo­lo­ge­tów, przed­sta­wia­jące Maciela jako ofiarę fał­szy­wych oskar­żeń. Wśród osób popie­ra­ją­cych Maciela byli nie­któ­rzy naj­bo­gatsi oby­wa­tele Hisz­pa­nii i Ame­ryki Łaciń­skiej, z któ­rych wielu kształ­ciło swoje dzieci w szko­łach i uczel­niach pro­wa­dzo­nych przez Legion. Ame­ry­ka­nami bro­nią­cymi Legionu byli m.in. Geo­rge Weigel, bio­graf papieża Jana Pawła II, oraz Wil­liam J. Ben­nett, piszący i pro­wa­dzący wykłady na temat war­to­ści moral­nych. Do obroń­ców Maciela nale­żeli też: wie­lebny Richard John Neu­haus, wydawca pisma „First Things”, Wil­liam Dono­hue, prze­wod­ni­czący kato­lic­kiej Ligi na rzecz Praw Wyzna­nio­wych i Oby­wa­tel­skich, Mary Ann Glen­don, pro­fe­sor prawa z Uni­wer­sy­tetu Harvarda, oraz Deal Hud­son, redak­tor maga­zynu „Cri­sis”.

Więk­szość kato­li­ków w świe­cie anglo­ję­zycz­nym nic nie wie o ojcu Macielu, o dziw­nej histo­rii Regnum Chri­sti ani o sto­so­wa­nych przez Legion meto­dach pre­sji psy­cho­lo­gicz­nej. W Ame­ryce pro­wa­dzone przez Legion szkoły bywają kry­ty­ko­wane, a ich dawni zwo­len­nicy roz­go­ry­czeni, lecz rów­no­cze­śnie zakon ten pla­nuje zało­że­nie uni­wer­sy­te­tów w Sacra­mento w Kali­for­nii i w hrab­stwie Wes­t­che­ster w sta­nie Nowy Jork. W Ame­ryce Łaciń­skiej i w Hisz­pa­nii legio­ni­ści sta­no­wią domi­nu­jący ruch reli­gijny, a w Mek­syku wręcz insty­tu­cję naro­dową.

W jaki spo­sób sądy waty­kań­skie trak­tują oskar­że­nia o poważne naru­sze­nia moral­no­ści popeł­niane przez księ­dza, który jest w bli­skich rela­cjach z papie­żem? Jak Waty­kan reaguje na zja­wi­sko nad­użyć sek­su­al­nych w śro­do­wi­sku kleru? Pyta­nia te wiążą się nie tylko ze sprawą Maciela i postawą wielu bisku­pów wobec mole­sto­wa­nia dzieci przez księży, lecz także z ero­zją wyobra­żeń o spo­so­bie życia kleru. Wie­lebny Donald B. Coz­zens, były rek­tor semi­na­rium, pisząc, że kapłań­stwo „jest lub staje się pro­fe­sją gejów”a7, powtó­rzył tezę, którą w 1992 roku wysu­nął Jason Berry w książce _Lead Us Not into Temp­ta­tion_a8.

Według praw­niczki z Dal­las, Sylvii Dema­rest, pro­wa­dzą­cej obszerny rejestr takich spraw, wśród 2100 księży, prze­ciw któ­rym od lat sie­dem­dzie­sią­tych toczyły się w USA postę­po­wa­nia sądowe, ogromną więk­szość sta­no­wią drę­czy­ciele kil­ku­na­sto­let­nich chłop­ców. Tera­peuci z kilku insty­tu­cji spe­cja­li­zu­ją­cych się w lecze­niu takich księży ape­lo­wali do bisku­pów o sfi­nan­so­wa­nie badań, które pozwo­li­łyby oce­nić obser­wa­cje kli­niczne. „Biskupi odrzu­cili ten wnio­sek – mówi dr Leslie Loth­stein, psy­cho­log kli­niczny z Insti­tute of Living w Hart­ford w sta­nie Con­nec­ti­cut, który od dawna zaj­muje się lecze­niem prze­stęp­ców sek­su­al­nych. – Tym, czego nie życzą sobie ludzie Kościoła, jest porów­na­nie dewia­cyj­nych zacho­wań sek­su­al­nych wśród duchow­nych pro­te­stanc­kich, żydow­skich i kato­lic­kich. Znamy ponad dwie­ście przy­pad­ków księży mole­stu­ją­cych nasto­lat­ków lub dzieci. (…) Spo­śród około pięć­dzie­się­ciu dusz­pa­ste­rzy innych wyznań, któ­rym udzie­la­łem porad, ogromna więk­szość anga­żo­wała się w związki z doro­słymi i z kobie­tami”a9.

W czerwcu 2002 roku, trzy lata po opu­bli­ko­wa­niu tego spo­strze­że­nia Loth­ste­ina, ame­ry­kań­scy biskupi powo­łali Kra­jową Komi­sję Lustra­cyjną (Natio­nal Review Board) w celu zebra­nia w die­ce­zjach danych doty­czą­cych prze­stępstw sek­su­al­nych kleru. Bada­nia te były w toku, gdy przy­go­to­wy­wa­li­śmy naszą książkę. Nego­wa­nie przez bisku­pów prze­stępstw sek­su­al­nych, któ­rych dopusz­czali się ich pod­władni, było nie­za­mie­rzoną kon­se­kwen­cją zasady celi­batu. Nie zna­czy to, że celi­bat jest przy­czyną sek­su­al­nego wyko­rzy­sty­wa­nia dzieci, podob­nie jak insty­tu­cji mał­żeń­stwa nie można uznać za przy­czynę kazi­rodz­twa. Zacho­wa­nia sek­su­alne zako­rze­nione są w roz­woju oso­bo­wo­ści. Gejow­ska kul­tura księży, która roz­wi­nęła się w ostat­nim poko­le­niu, to jeden z efek­tów ubocz­nych celi­batu sta­no­wią­cego kamień węgielny obo­wią­zu­ją­cego sys­temu. Jak papież Jan Paweł II zare­ago­wał na te zmiany tra­wiące cen­tralny układ ner­wowy Kościoła? Sta­wiamy to pyta­nie my, wycho­wani w kato­lic­kich rodzi­nach i w kato­lic­kich szko­łach, dobrze wspo­mi­na­jąc księży i zakon­nice, któ­rzy byli naszymi men­to­rami, i mając przy­ja­ciół wśród księży. Żaden z nas nie był wyko­rzy­sty­wany ani sek­su­al­nie, ani w inny spo­sób.

Naj­moc­niej­szy efekt tego kry­zysu wystą­pił w Irlan­dii, kraju, który ma naj­bar­dziej kato­licką kul­turę na świe­cie, a w któ­rym dziś semi­na­ria świecą pust­kami. Bada­nia wyka­zują, że nastą­piło głę­bo­kie znie­chę­ce­nie Irland­czy­ków – nie do wiary, lecz do nie­rze­tel­nych mecha­ni­zmów kon­tro­l­nych w urzę­dach Kościołaa10. Roz­cza­ro­wa­nie to roz­po­wszech­niło się w latach dzie­więć­dzie­sią­tych, po skan­da­lach w Ame­ryce Pół­noc­nej, Austra­lii i Euro­pie Zachod­niej, osią­ga­jąc masę kry­tyczną w 2002 roku wraz z medialną reak­cją łań­cu­chową na donie­sie­nia „Boston Globe”. Co działo się, ZANIM papież wezwał ame­ry­kań­skich kar­dy­na­łów do Rzymu na nad­zwy­czajne spo­tka­nie w kwiet­niu 2002 roku? Aby odpo­wie­dzieć na to pyta­nie, prze­śle­dzi­li­śmy geo­gra­fię kry­zysu i drogi, któ­rymi odpo­wie­dzial­ność zań pro­wa­dzi do Rzymu.

Zba­da­li­śmy sze­reg czyn­ni­ków, które zawa­żyły na tym, że Jan Paweł II zanie­dbał tę sprawę. Jed­nym z nich było prze­ko­na­nie Waty­kanu, że cały skan­dal jest wytwo­rem nie­od­po­wie­dzial­nych sądów ame­ry­kań­skich oraz anty­ka­to­lic­kich mediów. Wpraw­dzie w naszych mediach o cha­rak­te­rze roz­ryw­ko­wym nie­wąt­pli­wie wystę­puje pro­stacka skłon­ność do nagła­śnia­nia wia­do­mo­ści zwią­za­nych z tablo­ido­wymi obse­sjami, lecz ame­ry­kań­skie donie­sie­nia pra­sowe były spra­woz­da­niami z wyda­rzeń sądo­wych. Wło­ski sys­tem prawny, ina­czej niż w kra­jach opie­ra­ją­cych się na angiel­skim _com­mon law_, nie zapew­nia dzien­ni­ka­rzom łatwego dostępu do pro­ce­sów cywil­nych, więc media wło­skie znacz­nie rza­dziej je rela­cjo­nują.

W przy­padku ojca Maciela mamy do czy­nie­nia z tuszo­wa­niem sprawy przez papie­stwo. Jego kariera jest typo­wym przy­kła­dem świa­do­mej dez­in­for­ma­cji – prze­ina­cza­nia prawdy w celu osią­gnię­cia wła­dzy i sfa­bry­ko­wa­nia obrazu wła­snej cno­tli­wo­ści wbrew rze­czy­wi­stym, pato­lo­gicz­nym zacho­wa­niom. Lecz Waty­kan poma­gał mu w tym przez lata, igno­ru­jąc poważne oskar­że­nia. Maciel, który 20 marca 2003 roku ukoń­czył osiem­dzie­siąt trzy lata, jest zapewne naj­bar­dziej efek­tyw­nym współ­twórcą majątku dwu­dzie­sto­wiecz­nego Kościoła kato­lic­kiego. Gdy odda­wa­li­śmy tę książkę do druku, na­dal rzą­dził Legio­nem. Szkoły zakła­dane przez ruch Maciela są narzę­dziem zdo­by­wa­nia pie­nię­dzy i moc­nej pozy­cji we wła­dzach kościel­nych. Legion dekla­ruje, że ma 500 księży i 2500 semi­na­rzy­stów w dwu­dzie­stu kra­jach oraz „dzie­siątki tysięcy” osób świec­kich, a także die­ce­zjal­nych księży i dia­ko­nów zrze­szo­nych w Regnum Chri­sti. Nie wąt­pimy w oso­bi­stą uczci­wość wielu z tych ludzi, lecz wszyst­kie świa­dec­twa prze­ma­wiają za tym, że Legion jest rzym­sko­ka­to­licką sektą zbu­do­waną na kul­cie osoby jej zało­ży­ciela. Maciel roz­wi­nął w niej ducha walki, naśla­du­jąc faszy­stow­skie zasady, które podzi­wiał u hisz­pań­skiego dyk­ta­tora Fran­ci­sco Franco. Co gor­sza, legio­ni­ści sto­sują cha­rak­te­ry­styczne dla sekt tech­niki przy­musu psy­cho­lo­gicz­nego.

Kościół uważa Legion za zakon reli­gijny. W zako­nach o wie­lo­wie­ko­wej tra­dy­cji, jak fran­cisz­ka­nie i jezu­ici, składa się śluby ubó­stwa, czy­sto­ści i posłu­szeń­stwa. Legio­ni­ści Chry­stusa skła­dają dwa dodat­kowe śluby „pry­watne”, zobo­wią­zu­jące do tego, by ni­gdy nie mówić źle o Macielu i o innych zwierzch­ni­kach oraz dono­sić na tych, któ­rzy to czy­nią, ni­gdy też nie aspi­ro­wać do pozy­cji przy­wód­czych. W ślu­bach tych szpie­go­wa­nie trak­to­wane jest jako chlubne świa­dec­two wiarya11. W okre­sie, gdy odko­py­wa­li­śmy histo­rię Maciela i jego orga­ni­za­cji, zacho­wa­nia sek­su­alne w kul­tu­rze kleru stały się mię­dzy­na­ro­do­wym tema­tem wia­do­mo­ści pra­so­wych i jedną z wiel­kich tra­ge­dii insty­tu­cjo­nal­nych naszych cza­sów.

Papież Jan Paweł II, jego biskupi i doradcy z kurii rzym­skiej mogli powstrzy­mać ten pro­ces, gdyby wzięli pod uwagę pro­ro­cze ostrze­że­nia pocho­dzące z ich wła­snego śro­do­wi­ska. Ksiądz Tho­mas P. Doyle, duchowny domi­ni­kań­ski, który na początku lat osiem­dzie­sią­tych pra­co­wał jako praw­nik kano­niczny w amba­sa­dzie waty­kań­skiej w Waszyng­to­nie, szu­kał spra­wie­dli­wo­ści bar­dziej upo­rczy­wie i kon­se­kwent­nie niż kto­kol­wiek inny.

Ojciec Doyle jest kape­la­nem, pod­puł­kow­ni­kiem sił powietrz­nych USA. Jego kariera rzuca nowe świa­tło na tę histo­rię. Kolejne jego przej­ścia – jako mło­dego semi­na­rzy­sty we wcze­snych latach sześć­dzie­sią­tych, wytraw­nego spe­cja­li­sty w latach osiem­dzie­sią­tych, a potem wygnańca i pariasa – przy­pa­dły na czasy, w któ­rych wielka obiet­nica reform zwią­zana z Dru­gim Sobo­rem Waty­kań­skim natra­fiła za pon­ty­fi­katu Jana Pawła II na silny opór. Pod­czas gdy Waty­kan sta­rał się uci­szyć teo­lo­gów pro­wa­dzą­cych rze­telne bada­nia nad naucza­niem Kościoła, sek­su­alne pod­zie­mie w życiu kleru, ukry­wane przez kościel­nych urzęd­ni­ków, wysta­wiało na pośmie­wi­sko ofi­cjalną orto­dok­sję. Przez ponad dwa­dzie­ścia lat Tom Doyle dzia­łał OD WEWNĄTRZ Kościoła – pisząc raporty, ostrze­ga­jąc bisku­pów, infor­mu­jąc kar­dy­na­łów, upo­mi­na­jąc się o spra­wie­dli­wość, a potem sta­jąc u boku ofiar i ich peł­no­moc­ni­ków, poma­ga­jąc dzien­ni­ka­rzom i przez cały ten czas szu­ka­jąc nowego sensu w swoim życiu. Jest on kato­lic­kim uoso­bie­niem czło­wieka zbun­to­wa­nego, któ­rego postawę opi­sał Albert Camus: „Czło­wiek, który mówi nie, lecz któ­rego odmowa nie impli­kuje rezy­gna­cji. (…) Bunt nie może ist­nieć bez uczu­cia, że w jakimś sen­sie jesteś uspra­wie­dli­wiony”. Czło­wiek zbun­to­wany „mówi zara­zem tak i nie. Przy­znaje, że ist­nieją gra­nice, a także że prze­czuwa – i pra­gnie zacho­wać – ist­nie­nie pew­nych rze­czy poza tymi gra­ni­cami”a12.

W 2002 roku, gdy sek­su­alne nad­uży­cia kleru stały się mię­dzy­na­ro­do­wym tema­tem medial­nym, Doyle prze­by­wał w bazie woj­sko­wej w Ram­stein na tere­nie Nie­miec i był oble­gany przez repor­te­rów pra­so­wych i tele­wi­zyj­nych z wielu kra­jów. Był gło­sem sumie­nia, jed­nym z nie­wielu księży, któ­rzy mówili prawdę wła­dzom swego Kościoła.

W _Ślu­bach mil­cze­nia_ odsła­niamy tajem­nice Waty­kanu, uka­zu­jąc je w świe­tle życia dwóch księży, Doyle’a i Maciela. Pierw­szy doma­gał się spra­wie­dli­wo­ści, drugi był for­tecą niespra­wie­dli­wo­ści. Spo­rzą­dza­jąc kro­nikę waż­nych wyda­rzeń, któ­rych byli uczest­ni­kami lub świad­kami, poka­zu­jemy też szy­ka­no­wa­nie teo­lo­gów i myśli­cieli kato­lic­kich pod rzą­dami kar­dy­nała Jose­pha Rat­zin­gera. To współ­cze­sne polo­wa­nie na cza­row­nice jest prze­ja­wem tej samej postawy, którą przyj­mo­wał Jan Paweł II, gdy nie chciał zmie­rzyć się z wiel­kim kry­zy­sem w śro­do­wi­sku kleru, co wyma­ga­łoby dopusz­cze­nia swo­bod­nej dys­ku­sji nad alter­na­tywą dla celi­batu księży.

Sek­su­alne wyko­rzy­sty­wa­nie mło­dych ludzi przez księży nie jest w Kościele rzym­skim zja­wi­skiem nowym. Św. Ber­nard z Cla­irvaux radził Euge­niu­szowi III, swemu daw­nemu uczniowi z zakonu cyster­sów, jak ma postę­po­wać po wybo­rze na papieża w 1145 roku: „Nie możesz być ostat­nią osobą, która dowia­duje się o nie­po­rządku w swoim domu. Pod­noś rękę na win­nego, ponie­waż brak kary powo­duje lek­ko­myśl­ność, która otwiera drzwi do wszel­kich eks­ce­sów. Kar­dy­na­ło­wie, twoi bra­cia, muszą uczyć się na twoim przy­kła­dzie, że nie należy trzy­mać w swoim oto­cze­niu mło­dych, dłu­go­wło­sych chłop­ców ani atrak­cyj­nych męż­czyzn”a13. Nie podzie­lamy ide­olo­gicz­nego sta­no­wi­ska tych, któ­rzy twier­dzą, że kry­zys w śro­do­wi­sku kleru został spo­wo­do­wany przez „sieć homo­sek­su­alną”a14. Ale nie wyzna­jemy też zasad popraw­no­ści poli­tycz­nej, które spra­wiają, że pewni komen­ta­to­rzy medialni i aka­de­miccy uni­kają kry­tyki jakich­kol­wiek aspek­tów kul­tury gejow­skiej. Ana­li­zu­jąc kry­zys sek­su­alny w sys­te­mie obo­wiąz­ko­wego celi­batu, sta­ramy się uwzględ­niać prze­strogę Pas­cala, filo­zofa fran­cu­skiego, który powie­dział, że świa­dec­twem cnoty nie jest „trzy­ma­nie się jed­nej skraj­no­ści, lecz obej­mo­wa­nie obu i wypeł­nia­nie całej prze­strzeni mię­dzy nimi”.

* * *

Czy­tel­nicy nie­obe­znani z hie­rar­chią Kościoła kato­lic­kiego mogą sko­rzy­stać z dia­gra­mów poda­nych na początku tej książki.Roz­dział drugi

O czym się nie mówiło

Spo­śród bisku­pów, któ­rych Tom Doyle poznał, pra­cu­jąc w amba­sa­dzie, żaden nie wywarł na nim tak korzyst­nego wra­że­nia jak Ber­nard Law.

Uro­dzony w Mek­syku w 1931 roku jako jedyne dziecko lot­nika i matki nawró­co­nej na wiarę kato­licką, pod koniec nauki w szkole śred­niej w St. Tho­mas na Wyspach Dzie­wi­czych został przez swych w więk­szo­ści czar­no­skó­rych kole­gów wybrany na prze­wod­ni­czą­cego samo­rządua47. Zaczy­na­jąc stu­dia w Harvar­dzie, dzie­lił pokój w aka­de­miku z dwoma Żydami i połu­dnio­wym bap­ty­stą. Ukoń­czyw­szy uczel­nię, spę­dził dwa lata w klasz­to­rze bene­dyk­tyń­skim w Luizja­nie, a potem sześć lat w Pon­ti­fi­cal Col­lege Jose­phi­num w Colum­bus w sta­nie Ohio. W 1961 roku, ostat­nim roku pobytu Lawa w semi­na­rium, urzęd­nicy kościelni dowie­dzieli się, że jeden z księży, któ­rzy tam nauczali, zwa­biał mło­dych chłop­ców do swego miesz­ka­nia i kazał im sta­wać nago przed lustrami, mówiąc: „Jezus kocha cie­bie i twoje ciało”a48. Został on usu­nięty z semi­na­rium.

Wycho­wany na Kara­ibach Ber­nie Law łatwo poro­zu­mie­wał się z ludźmi o innym kolo­rze skóry. Jako młody ksiądz w Jack­son w sta­nie Mis­si­sipi wyda­wał die­ce­zjalną gazetę, w któ­rej wypo­wia­dał się na rzecz praw oby­wa­tel­skich, w czym histo­ria przy­znała mu rację. W 1973 roku został mia­no­wany bisku­pem w die­ce­zji Spring­field-Cape Girar­deau w sta­nie Mis­so­uri, gdzie popu­la­cja kato­li­ków była nie­wielka. Tom Doyle lubił roz­mowy z Lawem, który bywał w amba­sa­dzie na ruty­no­wych spo­tka­niach z Pio Laghim. Ambitny, mający wyro­bione poglądy Law był gorą­cym zwo­len­ni­kiem sta­no­wi­ska pro-life. Gdy Doyle zapy­tał go o opi­nię w spra­wie wyda­nego przez Rzym nakazu, by w szpi­ta­lach pro­wa­dzo­nych przez zakony nie wyko­ny­wano zabiegu pod­wią­zy­wa­nia jajo­wo­dów, Law wyra­ził prze­ko­na­nie, że ope­ra­cje, któ­rym pod­dają się kobiety pra­gnące nie rodzić wię­cej dzieci, są nie­zgodne z kato­lic­kim naucza­niem w kwe­stii kon­troli uro­dzeń. Doyle wpraw­dzie nie apro­bo­wał sto­so­wa­nej przez zakon­nice tak­tyki uni­ków, lecz miał wąt­pli­wo­ści co do tego, czy zabieg pod­wią­za­nia jajo­wo­dów, który nie doty­czy zarodka ludz­kiego, można przy­rów­nać do abor­cji. W szpi­ta­lach tych prze­stano pod­wią­zy­wać jajo­wody.

W 1984 roku papież mia­no­wał Lawa, popie­ra­nego przez Doyle’a, arcy­bi­sku­pem Bostonu.

Teo­re­tycz­nie każdy biskup odpo­wiada przed papie­żem, ale bez­po­śred­nio komu­ni­kują się oni z dele­ga­tem papie­skim w Waszyng­to­nie oraz z roz­ma­itymi kon­gre­ga­cjami w Waty­ka­nie. Biskupi mają sporą swo­bodę w kie­ro­wa­niu swo­imi die­ce­zjami. Mimo iż Jan Paweł II kładł duży nacisk na lojal­ność, nie­wielu bisku­pów gło­siło kaza­nia w spra­wie kon­troli uro­dzeń. Wszak z ław kościel­nych trzeba było zbie­rać pie­nią­dze.

Więk­szą wagę biskupi przy­wią­zy­wali do pro­ble­mów Kościoła w Ame­ryce Łaciń­skiej. Admi­ni­stra­cja Reagana wysy­łała do Ame­ryki Środ­ko­wej broń i wspar­cie woj­skowe. W Gwa­te­mali pod rzą­dami chrze­ści­jań­skiego fun­da­men­ta­li­sty woj­sko mor­do­wało indiań­skich chło­pów. W Nika­ra­gui ide­ali­styczni księża sprzy­jali rzą­dom san­di­ni­stów, kar­dy­nał arcy­bi­skup Mana­gui zwal­czał mark­si­stow­ski reżim, a par­ty­zantka con­tras toczyła wojnę z san­di­ni­stami. W Sal­wa­do­rze arcy­bi­skup Oscar Romero bro­nił „pre­fe­ren­cyj­nej opcji dla ubo­gich”, o którą w 1968 roku ape­lo­wała kon­fe­ren­cja bisku­pów Ame­ryki Łaciń­skiej. Za wzy­wa­nie władz swego kraju do respek­to­wa­nia praw czło­wieka Romero zapła­cił życiem: został zastrze­lony pod­czas odpra­wia­nia mszy. Zabój­stwo to obu­rzyło bisku­pów, zwłasz­cza arcy­bi­skupa Hic­keya z Waszyng­tonu, który wie­dział o zakon­ni­cach z Sal­wa­doru gwał­co­nych i mor­do­wa­nych przez szwa­drony śmierci.

Laghi nie kry­ty­ko­wał poli­tyki ame­ry­kań­skiej. Papie­ski sekre­tarz stanu, kar­dy­nał Casa­roli, sta­rał się o przy­wró­ce­nie sto­sun­ków dyplo­ma­tycz­nych mię­dzy Waszyng­to­nem i Sto­licą Apo­stol­ską. W 1984 roku Laghi został ofi­cjal­nym amba­sa­do­rem, a Waszyng­ton wysłał swego repre­zen­tanta do Waty­kanu. Jed­nakże kon­fe­ren­cja bisku­pów zaczęła kry­ty­ko­wać admi­ni­stra­cję USA, ogła­sza­jąc obszerne listy paster­skie w spra­wie broni nukle­ar­nej i gospo­darki, co wywo­łało ogól­no­na­ro­dową debatę. W 1985 roku list napi­sany z ini­cja­tywy arcy­bi­skupa Mil­wau­kee Rem­berta G. Weaklanda zarzu­cał poli­tyce Reagana zanie­dby­wa­nie ludzi ubo­gich i klasy robot­ni­czej. Więk­szość bisku­pów była umiar­ko­wa­nie lewi­cowa w spra­wach wewnętrz­nych, wyjąw­szy kwe­stię abor­cji. W 1982 roku, gdy po zain­sta­lo­wa­niu przez USA w Euro­pie rakiet z gło­wi­cami ato­mo­wymi roz­prze­strze­nił się ruch na rzecz zamro­że­nia zbro­jeń nukle­ar­nych, kar­dy­nał Ber­nar­din popie­rał prace nad doku­men­tem _The Chal­lenge of Peace_ (Wyzwa­nie pokoju), który kwe­stio­no­wał eska­la­cję zbro­jeń i moralną dopusz­czal­ność uży­cia broni jądro­weja49.

Doyle, który akcep­to­wał poli­tykę ame­ry­kań­skiej admi­ni­stra­cji wobec Związku Radziec­kiego, przy­glą­dał się z mil­czącą apro­batą, jak kar­dy­nał Rat­zin­ger bie­rze Ber­nar­dina na cel za prze­kra­cza­nie gra­nic wyzna­czo­nych przez Waty­kan auto­ry­te­towi nauczy­ciel­skiemu Kościoła. Rat­zin­ger był ini­cja­to­rem spo­rzą­dze­nia raportu, w któ­rym kuria rzym­ska ostrze­gała Ber­nar­dina i jego kole­gów przed „opi­niami opar­tymi na oce­nie czyn­ni­ków tech­nicz­nych lub mili­tar­nych”a50. Suge­stia, że sta­no­wi­sko władz pań­stwo­wych będzie apro­bo­wane przez Rzym, zado­wa­lała kon­ser­wa­ty­stów. Jed­nakże ogła­sza­nie listów paster­skich miało źró­dło w wysu­nię­tej przez Vati­ca­num II idei kole­gial­no­ści. Wystę­pu­jąc jako nauczy­ciele moral­no­ści, biskupi chcieli mieć wię­cej do powie­dze­nia w kie­ro­wa­niu Kościo­łem. W sytu­acji, gdy Pio Laghi był pośred­ni­kiem mię­dzy bisku­pami a Rzy­mem, Doyle odgry­wał rolę złego poli­cjanta, popie­ra­jąc jako kan­dy­da­tów na bisku­pów dok­try­nal­nych „kon­ser­wa­ty­stów” (w prze­ci­wień­stwie do księży umiar­ko­wa­nych i bar­dziej ela­stycz­nych, uspo­so­bio­nych dusz­pa­ster­sko). Trzy­ma­jąc się z dala od poli­tycz­nych pro­ble­mów kon­fe­ren­cji bisku­pów, Doyle respek­to­wał pole­ce­nia Rzymu.

Przy całej aktyw­no­ści bisku­pów i ich swa­rach wewnętrz­nych ni­gdy nie była publicz­nie dys­ku­to­wana sprawa naj­bliż­sza życiu każ­dego z nich: rewo­lu­cyjne zmiany w sta­nie duchow­nym.

Od czasu Vati­ca­num II list doty­czący kon­troli uro­dzeń oraz ana­chro­niczna zasada celi­batu odstrę­czały tysiące poten­cjal­nych księży. Malała liczba semi­na­rzy­stów, a rów­no­cze­śnie wielu męż­czyzn PORZU­CAŁO stan duchowny. W latach 1970–95 Irlan­dia stra­ciła 35 pro­cent swo­ich księży i zakon­nic. Nabór do semi­na­riów stop­niał tam o bli­sko 80 pro­cent. W Sta­nach Zjed­no­czo­nych wystę­po­wały porów­ny­walne zja­wi­skaa51. Przy śred­niej wieku ame­ry­kań­skich księży die­ce­zjal­nych wyno­szą­cej 60 lat spa­dek liczby semi­na­rzy­stów był nie­po­ko­ją­cym pro­ble­mem. Pogłę­biało go poja­wie­nie się i roz­wój kul­tury księży gejów.

W latach sie­dem­dzie­sią­tych, gdy stan duchowny opusz­czało co mie­siąc około stu Ame­ry­ka­nów, więk­szość z zamia­rem zawar­cia mał­żeń­stwa, pro­por­cja homo­sek­su­ali­stów wśród księży wzra­stała. W poło­wie następ­nej dekady w pro­bo­stwach, zako­nach i wielu semi­na­riach wystą­piły pierw­sze oznaki eks­pan­sji kul­tu­ro­wej świata gejów. Zapewne pro­cent homo­sek­su­ali­stów wśród duchow­nych był zawsze więk­szy niż wśród ogółu męż­czyzn. Prawa kościelne są świa­dec­twem dłu­giej histo­rii nie­po­ko­jów zwią­za­nych z upra­wia­niem seksu z osobą tej samej płcia52. W 1051 roku św. Piotr Damian wysłał do papieża Leona IX słynne donie­sie­nie o aktach homo­sek­su­ali­zmu wśród kleru; papież podzię­ko­wał mu i zigno­ro­wał tę wia­do­mość. Leon IX „był pierw­szym papie­żem, który chciał zaka­zać księ­żom zawie­ra­nia mał­żeństw, czemu Kościół zachodni nie­zbyt kon­se­kwent­nie się sprze­ci­wiał”a53.

Celi­bat kleru uza­sad­niano, przy­wo­łu­jąc przy­kład Jezusa. Jed­nakże nie­któ­rzy apo­sto­ło­wie mieli żony i przez wiele poko­leń księża i biskupi zawie­rali mał­żeń­stwa. Pod koniec XI wieku papież Grze­gorz VII wsz­czął kam­pa­nię na rzecz zakazu zawie­ra­nia mał­żeństw przez księży. Nie­po­ko­iło go zwłasz­cza to, że dzieci księży zapo­cząt­kują dyna­stie, w któ­rych wła­sność kościelna będzie dzie­dzi­czona. „Wyrwane ze swo­ich domów” żony wielu księży bar­dzo cier­piały, „ich honor był zruj­no­wany, ich rodziny roz­bite”a54. Kary za upra­wia­nie seksu z nie­let­nimi wystę­po­wały w całej histo­rii prawa kano­nicz­negoa55. Semi­na­ryjne doświad­cze­nia Tho­masa Doyle’a i Ber­narda Lawa – przy­padki usu­wa­nia z semi­na­riów zwierzch­ni­ków, któ­rzy nakła­niali stu­den­tów do kon­tak­tów sek­su­al­nych – były cha­rak­te­ry­styczne dla cza­sów sprzed Vati­ca­num II, gdy hete­ro­sek­su­al­ność uwa­żano za normę. Kiedy semi­na­ria były pełne, ich rek­to­rzy pozby­wali się osób, które wyda­wały się nie­zdolne do zacho­wa­nia męskiej god­no­ści.

Zapraszamy do zakupu pełnej wersji książkiZapraszamy do zakupu pełnej wersji książki

1.

Vaca udzie­lił Jaso­nowi Berry’emu pierw­szego wywiadu przez tele­fon w 994 roku. Gerald Ren­ner spo­ty­kał się z nim i prze­pro­wa­dzał obszerne wywiady w latach 1996, 1997 i 2001. Oso­bi­ste i tele­foniczne roz­mowy obaj auto­rzy kon­ty­nu­owali w latach 2002–03.

2.

Eugene Ken­nedy: _Re-Ima­gi­ning Ame­ri­can Catho­li­cism_, New York, Vin­tage 1985, s. 9.

3.

List, który Vaca napi­sał do Maciela 20 paź­dzier­nika 1976 roku, był w języku hisz­pań­skim. Na angiel­ski prze­ło­żył go dla biskupa McGanna.

4.

Tele­fo­niczny wywiad Geralda Ren­nera z Feli­xem Alar­co­nem, 25 czerwca 2002; wywiad z Vaką, 12 sierp­nia 2002, Port Jef­fer­son, stan Nowy Jork.

5.

Gerald Ren­ner, Jason Berry: „Head of Worl­wide Catho­lic Order Accu­sed of History of Abuse”, _Hart­ford Courant_ 1997, 23 lutego.

6.

Ibi­dem.

7.

Donald Coz­zens: _The Chan­ging Face of the Prie­sthood_, Col­le­ge­ville, Minn., Litur­gi­cal Press 2000, s. 107.

8.

Jason Berry: _Lead Us Not into Temp­ta­tion: Catho­lic Prie­sts and the Sexual Abuse of Chil­dren_, New York, Double­day 1992.

9.

Idem: „A Con­flic­ted Atti­tude Toward Gays”, _Los Ange­les Times_, 1 sierp­nia 1999.

10.

Andrew M. Gre­eley, Conor Ward: „How Secu­la­ri­sed Is the Ire­land We Live In?”, _Doctrine and Life_ 2000, nr 10 (gru­dzień), s. 581; Tom Inglis: _Moral Phi­lo­so­phy: The Rise and Fall of the Catho­lic Church in Modern Ire­land_, Dublin, Uni­ver­sity Col­lege Dublin Press 1998.

11.

Te dodat­kowe „śluby”, jak nazy­wają je legio­ni­ści, są pry­wat­nie skła­da­nymi obiet­ni­cami, nie zaś ślu­bami w zna­cze­niu zde­fi­nio­wa­nym i regu­lo­wa­nym przez prawo kościelne. Byłyby kano­nicz­nie wią­żące tylko wtedy, gdyby zostały zatwier­dzone przez Kon­gre­ga­cję ds. Zako­nów, która twier­dzi, że ni­gdy ich nie usank­cjo­no­wała.

12.

Albert Camus: _The Rebel_, Lon­don, Pen­guin 1969, s. 19 (wyd. pol. _Czło­wiek zbun­to­wany_).

13.

The Mil­le­nari: _Shroud of Secrecy: The Story of Cor­rup­tion Within the Vati­can_, Toronto, Key Por­ter Books 2000, s. 46. Autor, ksiądz Luigi Mari­nelli, ujaw­nił swoje nazwi­sko po uka­za­niu się ory­gi­nal­nego wyda­nia książki w języku wło­skim.

14.

„The Homo­se­xual Network’s Death-Grip on the Roman Catho­lic Church”, _Ad Majo­rem Dei Glo­riam_ 2000, wio­sna/lato (Roman Catho­lic Faith­ful, Inc., P.O. Box 109, Peters­burg, Il, 62675-0109, www.rcf.org). Zob. też Enri­que T. Rueda: _The Homo­se­xual Network: Pri­vate Lives and Public Policy_, Old Gre­en­wich, Conn., Devon Adair 1982; Paul Liko­udis: _AmChurch Comes Out_, Peters­burg, Roman Catho­lic Faith­ful 2002.

15.

Henri Fesquet: _The Drama of Vati­can II: The Ecu­me­ni­cal Coun­cil, June 962 – Decem­ber 1965_, New York, Ran­dom House 1967, s. 5.

16.

Wywiady tele­fo­niczne J. Berry’ego z Tomem Doy­lem, czer­wiec 2002, 16–17 lipca 2002 (Dal­las, Tek­sas), 11 listo­pada 2002 (Frank­furt, Niemcy). Wywiady były kon­ty­nu­owane pocztą elek­tro­niczną. Ile­kroć nie podano innych źró­deł, infor­ma­cje o Doyle’u pocho­dzą z tych wywia­dów.

17.

Austin Flan­nery (red.): _Vati­ca­num Coun­cil II: The Con­ci­liar and Post Con­ci­liar Docu­ments_, Nor­th­port, NY, Costello Publi­shing 1981. Zob. Lumen Gen­tium, rozdz. II, „The People of God” (wyd. pol. _Sobór Waty­kań­ski II. Kon­sty­tu­cja dogma­tyczna o Kościele_, Pal­lot­ti­num 2005).

18.

Infor­ma­cje o gene­alo­gii rodziny zawdzię­czamy Sha­ron N. Doyle z Madi­son w sta­nie Wiscon­sin.

19.

Wywiad J. Berry’ego z Kelly Doyle Tobin, Dal­las, 24 maja 2002.

20.

Daniel Pilar­czyk z Cin­cin­nati Donald Coz­zens, _The Chan­ging Face of the Prie­sthood_, Col­le­ge­ville, Minn., Litur­gi­cal Press 2000, s. 3–4.

21.

Tim Pat Coogan: _Whe­re­ver Green Is Worn_, Lon­don, Hut­chi­son 2000; Char­les Mor­ris: _Ame­ri­can Catho­lic_, New York, Times Books 1997; John Cooney: _The Ame­ri­can Pope: The Life and Times of Fran­cis Car­di­nal Spel­l­man_, New York, Times Books 1984; Tees Living­stone: _Geo­rge Pell_, Sid­ney, Duff and Snel­l­grove 2002; Alan Gill: _Orphans of the Empire_, Syd­ney, Ran­dom House Austra­lia 1988.

22.

Pope Paul VI: „Sacer­do­ta­lis Caeli­ba­tus (The Celi­bacy of the Priest)” _The Papal Encyc­li­cals 1958–81_, Ann Arbor, Priam Press 1990, s. 203–221.

23.

Robert Blair Kaiser: _The Poli­tics of Sex and Reli­gion_, Kan­sas City, Sheed and Ward 1985.

24.

Wywiad tele­fo­niczny J. Berry’ego z Eugene’em Ken­ne­dym, 12 lipca 2002.

25.

W spra­wie zain­we­sto­wa­nia przez Cody’ego 2 milio­nów dola­rów zob. David A. Yal­lop: _In God’s Name_, New York, Ban­tam 1984, s. 188. Ogólne infor­ma­cje bio­gra­ficzne – Michael Tac­ket, Howard A. Tyner: „Car­di­nal Cody Dies of Coro­nary”, _Chi­cago Tri­bune_, 25 kwiet­nia 1982.

26.

Eugene Ken­nedy: _Car­di­nal Ber­nar­din_, Chi­cago, Bonus Books 1989, s. 134.

27.

Andrew M. Gre­eley: _The Making of the Popes 1978: The Poli­tics of Intri­gue in the Vati­can_, Kan­sas City, Andrews and McMeel 1979, s. 89.

28.

Zob. „Car­di­nal Pio Laghi”, _www.Daily­Ca­tho­lic.org_, 30 sierp­nia 1999; James Cona­way: „Mes­sen­ger from the Vati­can”, _Washing­ton Post_ 1984, 9 lutego.

29.

Penny Ler­noux: „Blood Taints Church in Argen­tina”, _Natio­nal Catho­lic Repor­ter_ 1985, 12 kwiet­nia; Penny Ler­noux: _People of God: The Strug­gle for World Catho­li­cism_, New York, Viking 1989, s. 71; Ann Rod­gers-Mel­nick: „Bishop Calls Laghi Char­ges «Non­sen­si­cal», For­mer Nun­cio Aided His Acti­vist Bro­ther”, _Natio­nal Catho­lic Repor­ter_ 1997, 29 sierp­nia.

30.

Śledz­two dzien­ni­kar­skie pro­wa­dzone dla „Sun-Timesa” przez Wil­liama Cle­mentsa, Gene’a Musta­ina i Roya Lar­sona trwało wiele mie­sięcy. Zaczęło się we wrze­śniu 1981 i było kon­ty­nu­owane po śmierci kar­dy­nała w 1982 r. Jego obszerny opis i ana­liza – John Con­roy: „Car­di­nal Sins”, _Chi­cago Reader_ 1987, 5 czerwca. Zob. też Robert J. McC­lory: „Catho­lics Rally Behind Cody”, _Natio­nal Catho­lic Repor­ter_ 1981, 25 wrze­śnia.

31.

Chri­sto­pher Win­ner: „Vati­can Dele­ga­tes Let­ter Dismays Dio­ce­san Press”, _Natio­nal Catho­lic Repor­ter_ 1981, 3 lipca.

32.

Garry Wills: „The Gre­atest Story Ever Told”, _Colum­bia Jour­na­lism Review_ 1980, sty­czeń/luty.

33.

Tho­mas J. Reese SJ: _A Flock of She­pherds: The Natio­nal Con­fe­rence of Catho­lic Bishops_, Kan­sas City, Sheed and Ward 1992, s. 6.

34.

Idem: _Arch­bi­shop: Inside the Power Struc­ture of the Ame­ri­can Catho­lic Church_, San Fran­ci­sco, Har­per & Row 1989, s. 4.

35.

Richard A. Scho­en­herr, Law­rence A. Young: _The Catho­lic Priest in the Uni­ted Sta­tes: Demo­gra­phic Inve­sti­ga­tions_, Madi­son, Com­pa­ra­tive Reli­gious Orga­ni­za­tion Stu­dies Publi­ca­tions, Uni­ver­sity of Wiscon­sin 1990; Tom Inglis: _Moral Mono­poly: The Rise and Fall of the Catho­lic Church in Modern Ire­land_, Dublin, Uni­ver­sity Col­lege Dublin Press 1988, s. 211–213.

36.

Wil­ton Wynn: _Keeper of the Keys_, New York, Ran­dom House 1988, s. 90–91.

37.

Peter Heb­ble­th­wa­ite: _Pope John Paul II and the Church_, Kan­sas City, Sheed and Ward 1995, s. 16–18.

38.

Jona­than Kwit­ney: _Man of the Cen­tury: The Life and Times of Pope John Paul II_, New York, Henry Holt 1997 (wyd. pol. _Czło­wiek stu­le­cia_, przeł. B. Sła­wo­mir­ska, War­szawa 2001). Jest to naj­bar­dziej auto­ry­ta­tywny opis roli papieża w oba­le­niu bloku wschod­niego.

39.

Ler­noux, _People of God…_, s. 81.

40.

John L. Allen Jr: _Car­di­nal Rat­zin­ger: The Vati­can’s Enfor­cer of the Faith_, New York, Con­ti­nuum 2000, s. 116.

41.

Joseph Car­di­nal Rat­zin­ger, Vit­to­rio Mes­sori: _The Rat­zin­ger Report: An Exc­lu­sive Inte­rview on the State of the Church_, San Fran­ci­sco, Igna­tius Press 1986, s. 30 (wyd. pol. _Raport o sta­nie wiary_, 1986).

42.

Robert Nugent (red.): _A Chal­lenge to Love: Gay and Les­bian Catho­lics in the Church_, New York, Cros­sroad 1984, s. xi–xii.

43.

Paul Col­lins: _The Modern Inqu­isi­tion: Seven Pro­mi­nent Catho­lics and Their Strug­gles with the Vati­can_, New York, Over­look 2002, s. 131.

44.

Nugent, _A Chal­lenge to Love…_, s. 257.

45.

Sacred Con­gre­ga­tion for Reli­gious: „Care­ful Selec­tion and Tra­ining of Can­di­da­tes for the Sta­tes of Per­fec­tion and Sacred Orders” (2 lutego 1961), _Canon Law Digest_ 1962, nr 5, s. 452–486.

46.

Michael Rezen­des: „Ariz. Abuse Case Names Bishop, 2 Prie­sts”, _Boston Globe_ 2002, 20 sierp­nia.

47.

Zespół „_Boston Globe_”: _Betrayal: The Cri­sis in the Catho­lic Church_, Boston, Lit­tle Brown 2002, s. 142–143.

48.

Robin Washing­ton: „Ex-Clas­se­ma­tes Con­tra­dict Car­di­nal Law’s Depo­si­tion”, _Boston Herald_ 2002, 21 sierp­nia.

49.

Jim Castelli: _The Bishops and the Bomb: Waging Peace in a Nuc­lear Age_, New York, Image 1983.

50.

Garry Wills: „A Tale of Two Car­di­nals”, _New York Review of Books_ 2001, 26 kwiet­nia.

51.

_Fre­qu­en­tly Cited Church Sta­ti­stics_, Cen­ter for Applied Rese­arch in the Apo­sto­late, Geo­r­ge­town Uni­ver­sity 2001; Richard Scho­en­herr, Law­rence Young: _Full Pews and Empty Altars_, New York, Oxford 2002. Inter­pre­ta­cja danych zawar­tych w _Annu­arium Sta­ti­sti­cum Ecc­le­siae_ (Libre­ria Edi­trice Vati­cana 2000) dostępna w inter­ne­cie pod adre­sem www.ewtn.com rysuje zbyt opty­mi­styczny obraz powo­łań, sku­pia­jąc uwagę na rosną­cej licz­bie semi­na­rzy­stów i księży w Afryce i Azji bez uwzględ­nie­nia kon­tek­stu histo­rycz­nego.

52.

Paul J. Isely: „Child Sexual Abuse and the Catho­lic Church: An Histo­ri­cal and Con­te­mo­rary Review”, _Pasto­ral Psy­cho­logy_ 1997, 45, nr 4; Vern L. Bul­lo­ugh: „The Sin Aga­inst Nature and Homo­se­xu­ality” Vern Bul­lo­ugh (red.), _Sexual Prac­ti­ces in the Medie­val Church_, Buf­falo, Pro­me­theus Books 1982, s. 59.

53.

John Boswell: _Chri­stia­nity, Social Tole­rance, and Homo­se­xu­ality_, Uni­ver­sity of Chi­cago Press 1980, s. 216.

54.

James A. Brun­dage: _Law, Sex and Chri­stian Society in Medie­val Europe_, Uni­ver­sity of Chi­cago Press 1988, s. 219.

55.

Tho­mas P. Doyle: „Roman Catho­lic Cle­ri­ca­lism, Reli­gious Duress, and Cle­ri­cal Sexual Abuse”, _Pasto­ral Psy­cho­logy_ 2003, 51, nr 3, sty­czeń.