- nowość
Wyzwolenie obozów - ebook
Wyzwolenie obozów - ebook
Poruszająca, dogłębna relacja ocalałych z nazistowskich obozów zagłady i opis trudnych lat, które nastąpiły później.
Kiedy więźniowie hitlerowskich obozów koncentracyjnych i obozów zagłady zostali wyzwoleni w latach 1944–1945, niebywałe okrucieństwa ujrzały światło dzienne. Dla uwolnionych, którzy przeżyli niewyobrażalne, doświadczenie wyzwolenia było powolną, wyczerpującą podróżą powrotną do życia.
Czołowy historyk Holocaustu, ujawniając złożony proces, przed którym stanęli ocalali, opiera się zarówno na źródłach archiwalnych, jak i na zeznaniach naocznych świadków. Pokazuje strach, wyczerpanie, poczucie winy, wstyd za to, że przeżyli, i druzgocący żal po stracie bliskich. Opisuje ogromne problemy zdrowotne, z którymi się borykali. Stone śledzi również wysiłki wyzwolicieli, którzy zmagali się z bezpośrednimi potrzebami ocalałych, a także z długoterminowymi problemami, które ukształtowały powojenny świat i zapoczątkowały zimną wojnę.
Kategoria: | Reportaże |
Zabezpieczenie: |
Watermark
|
ISBN: | 978-83-8252-305-8 |
Rozmiar pliku: | 2,6 MB |
FRAGMENT KSIĄŻKI
HIAS – Hebrew Immigrant Aid Society (Hebrajskie Stowarzyszenie Pomocy Imigrantom)
IRO – International Refugee Organization (Międzynarodowa Organizacja Uchodźców)
JCRA – Jewish Committee for Relief Abroad (Żydowski Komitet do spraw Pomocy Zagranicznej)
JRC – Jewish Relief Committee (Żydowski Komitet Pomocowy)
JRU – Jewish Relief Unit (Żydowska Jednostka Pomocowa)
ORT – Organizacja Rozwoju Twórczości Przemysłowej, Rzemieślniczej i Rolniczej wśród Ludności Żydowskiej
UNRRA – United Nations Relief and Rehabilitation Administration (Administracja Narodów Zjednoczonych do spraw Pomocy i Odbudowy)Zapraszamy do zakupu pełnej wersji książki
1.
Wilzig w: B. Chamberlin, M. Feldman (red.), _The Liberation of the Nazi Concentration Camps: Eyewitness Accounts of the Liberators_, Washington: United States Holocaust Memorial Council 1987, s. 157; M. Radnóti, _Peace, Horror_, w: M. Radnóti, _Forced March: Selected Poems_, przeł. G. Gömöri, C. Wilmer, London: Enitharmon Press 2010, s. 32.
2.
F. Knoller, J. Landaw, _Living with the Enemy: My Secret Life on the Run from the Nazis_, London: Metro Publishing 2005, s. 209.
3.
H. Rosensaft, _Yesterday: My Story_, New York: Yad Vashem 2005, s. 51–52. Nieco inna wersja tych słów – zob. Z. Rosensaft, _Bergen-Belsen: The End and the Beginning_, w: United States Holocaust Memorial Museum, _Children and the Holocaust_, Washington: United States Holocaust Memorial Museum 2004, s. 119. Wersja niemiecka: V. Buser, _Überleben von Kindern und Jugendlichen in den Konzentrationslagern Sachsenhausen, Auschwitz und Bergen-Belsen_, Berlin: Metropol 2011, s. 265–266.
4.
Powstały dwie publikacje o charakterze przekrojowym: R.H. Abzug, _Inside the Vicious Heart: Americans and the Liberation of Nazi Concentration Camps_, New York: Oxford University Press 1985; J. Bridgman, _The End of the Holocaust: The Liberation of the Camps_, Portland: Areopagitica Press 1990. Obydwie są już przestarzałe i pod pewnymi względami wadliwe, aczkolwiek do pewnego stopnia użyteczne. Istnieje też wiele prac szczegółowych, wciąż jednak nie uważa się ich za część literatury poświęconej Zagładzie. Oficjalnie historia Holocaustu kończy się w maju 1945 roku.
5.
J. Sack, _Dawn after Dachau_, New York: Shengold Publishers 1990, s. 28.
6.
L.L. Langer, _Świadectwa Zagłady. W rumowisku pamięci_, przeł. M. Szuster, Warszawa: Żydowski Instytut Historyczny 2015, s. 79. Dla ocaleńców Zagłada nigdy nie była zamkniętym tematem. Czuli przymus opowiadania swoich historii raz po raz. Więcej na ten temat zob. R. Eaglestone, _The Holocaust and the Postmodern_, Oxford: Oxford University Press 2004, s. 64–67.
7.
M. Hochberg-Mariańska, N. Grüss (red.), _Dzieci oskarżają_, Kraków, Łódź, Warszawa: Centralna Żydowska Komisja Historyczna w Polsce 1947, s. 43.
8.
Bernard Warsager, wywiad udzielony Davidowi Boderowi, 1 września 1946, transkrypcja: http://voices.iit.edu/interview?doc=warsagerB&display=warsagerB_en. Na tej stronie dostępny jest też oryginalny tekst wywiadu po niemiecku. Skrót relacji Warsagera (bez pytań Bodera) zob. D.L. Niewyk, _Fresh Wounds: Early Narratives of Holocaust Survival_, Chapel Hill: University of North Carolina Press 1998, s. 79.
9.
Z. Josephs, _Survivors: Jewish Refugees in Birmingham 1933–1945_, Warley: Meridian Books 1988, s. 178.
10.
C. Lanzmann, _Shoah_, przeł. M. Bieńczyk, Koszalin: Oficyna Wydawnicza Novex 1993, s. 218; S. Rotem, _Wspomnienia powstańca z warszawskiego getta_, Warszawa: Veda 2012, s. 89. Dziękuję Annie Smolarskiej za zwrócenie mojej uwagi na temat samotności.
11.
Rabin Baruch G. w: J.M. Greene, S. Kumar (red.), _Witness: Voices from the Holocaust_, New York: The Free Press 2000, s. 214–215.
12.
Leon Bass, USC Visual History Archive: http://vha.usc.edu/viewingPage.aspx?testimonyID=47936&returnIndex=0.
13.
United States. Army. Infantry Division, 71st., _The Seventy-First Came… to Gunskirchen Lager_, Augsburg 1945.
14.
L. Smith, _Holokaust: prawdziwe historie ocalonych_, przeł. A. Puziewicz, Warszawa: Wydawnictwo RM 2011, s. 273.
15.
Hutler w: E. Kolinsky, _After the Holocaust: Jewish Survivors in Germany after 1945_, London: Pimlico 2004, s. 79.
16.
Karoly w: T. Kushner, K. Knox, _Refugees in an Age of Genocide: Global, National and Local Perspectives during the Twentieth Century_, London: Frank Cass 1999, s. 204.
17.
Birkin w: A. Gill, _The Journey Back from Hell: Conversations with Concentration Camp Survivors_, London: HarperCollins 1994, s. 429.
18.
Swift w: B. Flanagan, D. Bloxham (red.), _Remembering Belsen: Eyewitnesses Record the Liberation_, London: Vallentine Mitchell 2005, s. 37.
19.
D. Sington, _Belsen Uncovered_, London: Duckworth 1946, s. 28.
20.
R. Phillips (red.), _Trial of Josef Kramer and Forty-four Others (The Belsen Trial)_, London: William Hodge and Company 1949, s. 716.
21.
Tamże, s. 718.
22.
Sington, _Belsen Uncovered_, dz. cyt., s. 25.
23.
E. Le Chêne, _Mauthausen: The History of a Death Camp_, London: Methuen & Co. 1971, s. 171–174.
24.
Tamże, s. 166.
25.
F. Loidl, _Entweihte Heimat: K.Z. Ebensee_, Linz: Verlag H. Muck 1946, cyt. za: G.J. Horwitz, _In the Shadow of Death: Living Outside the Gates of Mauthausen_, New York: Free Press 1990, s. 164–165.
26.
Horwitz, _In the Shadow of Death_, dz. cyt., s. 170, 171.
27.
N. Wachsmann, _The Dynamics of Destruction: The Development of the Concentration Camps, 1933–1945_, w: J. Caplan, N. Wachsmann (red.), _Concentration Camps in Nazi Germany: The New Histories_, London: Routledge 2010, s. 23; C. Goeschel, N. Wachsmann, _Before Auschwitz: The Formation of the Nazi Concentration Camps, 1933–9_, „Journal of Contemporary History” 45 (2010), nr 3, s. 515–534; N. Wachsmann, _Historia nazistowskich obozów koncentracyjnych_, przeł. M. Antosiewicz, Warszawa: Świat Książki 2016.
28.
V. Knigge, _Kultur und Ausgrenzung: Zur Geschichte des KZ Buchenwald auf dem Ettersberg bei Weimar_, w: G. Koch (red.), _Bruchlinien: Tendenzen der Holocaustforschung_, Köln: Böhlau Verlag 1999, s. 202–203.
29.
Wachsmann, _The Dynamics of Destruction_, dz. cyt., s. 25; K. Wünschmann, _Cementing the Enemy Category: Arrest and Imprisonment of German Jews in Nazi Concentration Camps, 1933–1938/9_, „Journal of Contemporary History” 45 (2010), nr 3, s. 576–600; K. Wünschmann, _Die Konzentrationslagererfahrungen deutsch-jüdischer Männer nach dem Novemberpogrom 1938: Geschlechtergeschichtliche Überlegungen zu männlichem Selbstverständnis und Rollenbild_, w: S. Heim, B. Meyer, F.R. Nicosia (red.), _„Wer bleibt, opfert seine Jahre, vielleicht sein Leben”: Deutsche Juden 1938–1941_, Göttingen: Wallstein Verlag 2010, s. 39–58.
30.
Wachsmann, _The Dynamics of Destruction_, dz. cyt., s. 27–29.
31.
Tamże, s. 33.
32.
R. Gellately, _Backing Hitler: Consent and Coercion in Nazi Germany_, New York: Oxford University Press 2001, s. 204.
33.
Zob. np. I. Leitner, _Fragments of Isabella: A Memoir of Auschwitz_, New York: Thomas Y. Crowell 1978. Autorka tej relacji podkreśla, jak ogromne znaczenie miał fakt, że przebywała w obozie razem z trzema siostrami. Inny przykład: R. Klüger, _Landscapes of Memory: A Holocaust Girlhood Recalled_, London: Bloomsbury 2003.
34.
Joop Zwart, _The Last Days of Bergen-Belsen_, WL P.III.h.No.780 (Bergen-Belsen), s. 10.
35.
D. Stone, _Christianstadt: Slave Labor and the Holocaust in the ITS Collections_, „Yearbook of the International Tracing Service” 4 (2015).
36.
U. Herbert, _Das „Jahrhundert der Lager”: Ursachen, Erscheinungsformen, Auswirkungen_, w: P. Reif-Spirek, B. Ritscher (red.), _Speziallager in der SBZ: Gedenkstätten mit „doppelter Vergangenheit”_, Berlin: Christoph Links Verlag 1999, s. 17.
37.
M. Buggeln, _Were Concentration Camp Prisoners Slaves? The Possibilities and Limits of Comparative History and Global Historical Perspectives_, „International Review of Social History” 53 (2008), nr 1, s. 125.
38.
B. Distel, _Die Befreiung des Konzentrationslagers Dachau_, w: _Dachauer Hefte_, 1: _Die Befreiung_, München: dtv 1993, s. 3.
39.
H. Lavsky, _New Beginnings: Holocaust Survivors in Bergen-Belsen and the British Zone in Germany, 1945–1950_, Detroit: Wayne State University Press 2002.
40.
Y. Bauer, _The Death Marches, January–May 1945_, „Modern Judaism” 3 (1983), nr 1, s. 1–21.
41.
IMT XXXVII, 487, Doc. 053-L. _Unter allen Umständen muß vermieden werden, das Gefängnisinsassen oder Juden vom Gegner, sei es WB oder Rote Armee, befreit werden bzw. ihnen lebend in die Hände fallen_.
42.
Bauer, _The Death Marches_, dz. cyt.; Y. Bauer, _The DP Legacy_, w: M.Z. Rosensaft (red.), _Life Reborn: Jewish Displaced Persons 1945–1951_, Washington: United States Holocaust Memorial Museum 2001, s. 25.
43.
M. Broszat, _The SS State_, cyt. za: M.R. Marrus, _The Holocaust in History_, Rickmansworth: Penguin 1989, s. 196, 198.
44.
M. Masurovsky, _Visualizing the Evacuations from the Auschwitz-Birkenau Camp System: When Does an Evacuation Turn into a Death March?_, w: J.-L. Blondel, S. Urban, S. Schönemann (red.), _Auf den Spuren der Todesmärsche. Freilegungen_, „Jahrbuch des International Tracing Service” 1, Göttingen: Wallstein Verlag 2012, s. 108–121.
45.
Grevenrath, cyt. za: S. zur Nieden, _Kriegsende und Befreiung in Sachsenausen_, w: G. Morsch (red.), _Von der Erinnerung zum Monument: Die Entstehungsgeschichte der Nationalen Mahn-und Gedenkstätte Sachsenhausen_, Berlin: Edition Hentrich 1996, s. 59–67.
46.
M. Garbarz, E. Garbarz, _A Survivor_, Detroit: Wayne State University Press 1992, s. 223.
47.
E.K. Amariglio, _From Thessaloniki to Auschwitz and Back: Memories of a Survivor from Thessaloniki_, London: Vallentine Mitchell 2000, s. 121.
48.
Daniel Blatman, _On the Traces of the Death Marches: The Historiographical Challenge_, w: Blondel, Urban, Schönemann (red.), _Auf den Spuren der Todesmärsche_, dz. cyt., s. 85–107.
49.
Horwitz, _In the Shadow of Death_, dz. cyt., s. 162.
50.
Blatman, _On the Traces of the Death Marches_, dz. cyt., s. 107. Zob. także D. Blatman, _The Death Marches: The Final Phase of Nazi Genocide_, Cambridge: The Belknap Press of Harvard University Press 2011.
51.
Albert Knoll, _Die Todesmärsche des KZ Dachau im Spiegel der Berichte Überlebender_, w: Blondel, Urban, Schönemann (red.), _Auf den Spuren der Todesmärsche_, dz. cyt., s. 208.
52.
Tamże, s. 209–210.
53.
K. Lowe, _Dziki kontynent. Europa po II wojnie światowej_, przeł. M.P. Jabłoński, Poznań: Dom Wydawniczy Rebis 2013, s. 108.
54.
Y. Litvak, _Polish-Jewish Refugees Repatriated from the Soviet Union at the End of the Second World War and Afterwards_, w: N. Davies, A. Polonsky (red.), _Jews in Eastern Poland and the USSR, 1939–46_, London: Macmillan 1991, s. 227–239.
55.
Y. Perlov, _The Adventure of One Yitzchok_, New York: Award Books 1967, s. 256.
56.
A. Grossmann, _Victims, Villains, and Survivors: Gendered Perceptions and Self-Perceptions of Jewish Displaced Persons in Occupied Postwar Germany_, w: D. Herzog (red.), _Sexuality and German Fascism_, New York: Berghahn Books 2005, s. 296; zob. także A. Grossmann, _Jews, Germans, and Allies: Close Encounters in Occupied Germany_, Princeton: Princeton University Press 2007, s. 131–132, 316–317; L. Jockusch, _Memorialization through Documentation: Holocaust Commemoration among Jewish Displaced Persons in Allied-Occupied Germany_, w: B. Niven, C. Paver (red.), _Memorialization in Germany since 1945_, Houndmills: Palgrave Macmillan 2010, s. 182; A.J. Kochavi, _Liberation and Dispersal_, w: P. Hayes, J.K. Roth (red.), _The Oxford Handbook of Holocaust Studies_, Oxford: Oxford University Press 2010, s. 509–523; K.R. Grossmann, _The Jewish DP Problem: Its Origin, Scope, and Liquidation_, New York: Institute of Jewish Affairs 1951, s. 10–11. Zob. też powieść G. Schwarza, _Displaced Persons: A Novel_, New York: William Morrow 2010.
57.
Cyt. za: J. Reinisch, _Preparing for a New World Order: UNRRA and the International Management of Refugees_, w: D. Stone (red.), _Post-War Europe Series I: Refugees, Exile and Resettlement, 1945–1950_, Reading: Thomson Gale 2007, s. 3.
58.
FO 945/591, SHAEF Outline Plan for Displaced Persons and Refugees, cyt. za: A. Holian, _Between National Socialism and Soviet Communism: Displaced Persons in Postwar Germany_, Ann Arbor: University of Michigan Press 2011, s. 43.
59.
J.A. Berger, _Displaced Persons: A Human Tragedy of World War II_, „Social Research” 14 (1947), nr 1, s. 45.
60.
J. Reinisch, _„Auntie UNRRA” at the Crossroads_, „Past and Present” 218, supl. 8 (2013), s. 70–97.
61.
A.J. Kochavi, _British Policy on Non-Repatriable Displaced Persons in Germany and Austria, 1945–7_, „European History Quarterly” 21 (1991), nr 3, s. 367; Agreement Relating to Prisoners of War and Civilians Liberated by Forces Operating under Soviet Command and Forces Operating under United States of America Command, 11 lutego 1945, http://avalon.law.yale.edu/20th_century/sov007.asp.
62.
M.J. Proudfoot, _The Anglo-American Displaced Persons Program for Germany and Austria_, „American Journal of Economics and Sociology” 6 (1946), nr 1, s. 47.
63.
J. Reinisch, _The Perils of Peace: The Public Health Crisis in Occupied Germany_, Oxford: Oxford University Press 2013, s. 160.
64.
Proudfoot, _The Anglo-American Displaced Persons Program_, dz. cyt., s. 51.
65.
A.P. Janco, _„Unwilling”: The One-Word Revolution in Refugee Status, 1940–1951_, „Contemporary European History” 23 (2014), nr 3, s. 429–446.
66.
H. Arendt, _The Stateless People_, „Contemporary Jewish Record” 8 (1945), nr 2, s. 144.
67.
G.D. Cohen, _In War’s Wake: Europe’s Displaced Persons in the Postwar Order_, New York: Oxford University Press 2012 .
68.
E. Kolinsky, _Jewish Holocaust Survivors between Liberation and Resettlement_, w: J.-D. Steinert, I. Weber-Newth (red.), _European Immigrants in Britain 1933–1950_, Munich: K.G. Saur 2003, s. 121–136.
69.
C. Granata, _Political Upheaval and Shifting Identities: Holocaust Survivors in the Soviet Occupied Zone of Germany, 1945–1949_, w: S.R. Horowitz (red.), _Lessons and Legacies_, t. 10: _Back to the Sources: Reexamining Perpetrators, Victims, and Bystanders_, Evanston: Northwestern University Press 2012, s. 123–140.
70.
A. von Plato, _Sowjetische Speziallager in Deutschland 1945 bis 1950: Ergebnisse eines deutsch-russischen Kooperationsprojektes_, w: P. Reif-Spirek, B. Ritscher (red.), _Speziallager in der SBZ: Gedenkstätten mit „doppelter Vergangenheit”_, Berlin: Christoph Links Verlag 1999, s. 125.
71.
P. Reichel, _Politik mit der Erinnerung: Gedächtnisorte im Streit um die nationalsozialistische Vergangenheit_, München: Carl Hanser Verlag 1995, s. 131.
72.
D. Wierling, _The War in Postwar Society: The Role of the Second World War in Public and Private Spheres in the Soviet Occupation Zone and Early GDR_, w: J. Echternkamp, S. Martens (red.), _Experience and Memory: The Second World War in Europe_, New York: Berghahn Books 2010, s. 218.
73.
H. Marcuse, _The Afterlife of the Camps_, w: J. Caplan, N. Wachsmann (red.), _Concentration Camps in Nazi Germany: The New Histories_, London: Routledge 2010, s. 190–191.
74.
I.F. Stone, _Underground to Palestine and Reflections Thirty Years Later_, London: Hutchinson 1979, s. 21.
75.
J. Wetzel, _An Uneasy Existence: Jewish Survivors in Germany after 1945_, w: H. Schissler (red.), _The Miracle Years: A Cultural History of West Germany, 1949–1968_, Princeton: Princeton University Press 2001, s. 137.
76.
M.M. Feinstein, _Holocaust Survivors in Postwar Germany, 1945–1957_, Cambridge: Cambridge University Press 2010, s. 6; R.G. Moeller, _War Stories: The Search for a Usable Past in the Federal Republic of Germany_, Berkeley: University of California Press 2001; B. Niven (red.), _Germans as Victims: Remembering the Past in Contemporary Germany_, Houndmills: Palgrave Macmillan 2006.
77.
K.H. Jarausch, M. Geyer, _Shattered Past: Reconstructing German Histories_, Princeton: Princeton University Press 2003, s. 209. „Wyjazdy te nie zapisały się w zbiorowej pamięci , gdyż obie strony przyjmowały je z ulgą”. Zob. także J.K. Olick, _In the House of the Hangman: The Agonies of German Defeat, 1943–1949_, Chicago: University of Chicago Press 2005, s. 99–105.