Związek bez gniewu - ebook

Podziękowania

Przede wszystkim pragnę podziękować Kitty Moore, redaktor naczelnej The Guilford Press. Po sukcesie książki Taking Charge of Anger (Poskramianie gniewu), powstałej z myślą o tych, którzy potrzebują pomocy, by zrozumieć i opanować gniew w swoim życiu i związkach, Kitty Moore zasugerowała mi napisanie kolejnej książki, tym razem odnoszącej się do potrzeb osób, mających za partnerów tych gniewnych ludzi. Celem było podsunięcie im idei, które pozwalają zauważyć negatywne oddziaływanie gniewu, a także wyznaczyć i utrzymać nienaruszalne granice dopuszczalnych zachowań ze strony partnera. Ustalenie zawczasu takich granic mogłoby uchronić wiele związków przed problemami z porozumiewaniem się lub werbalną czy nawet fizyczną przemocą. Szczytny cel i doniosłe przedsięwzięcie pozwalające na uzdrowienie, a nawet ocalenie wielu związków znajdujących się w tarapatach. Dziękuję za tę wizję oraz nieustające wsparcie.

Następnie chciałbym podziękować mojemu redaktorowi Chrisowi Bentonowi, z którym ściśle współpracowałem na każdym etapie tego przedsięwzięcia. Jest to druga książka, nad którą miałem zaszczyt pracować z tym wytrawnym mistrzem słowa, uważnym i troskliwym nauczycielem oraz wnikliwym terapeutą w chwilach, kiedy naprawdę potrzebowałem emocjonalnego wsparcia.

Chcę również podziękować setkom osób oraz par, które pozwoliły mi zajrzeć w swoje życie w trudnym dla nich okresie.

Pracując z wami, wiele się nauczyłem. Jestem również wdzięczny wielu psychologom i terapeutom, którzy w ciągu minionej dekady uczęszczali na moje warsztaty poświęcone zagadnieniu gniewu. Ich pytania i komentarze pozwoliły mi znacznie wzbogacić wiedzę.

Nie miałbym też sił, aby przetrwać poważne problemy ze zdrowiem i dokończyć to przedsięwzięcie, gdyby nie moja ukochana żona Joyce, znakomita terapeutka i wspaniała partnerka życiowa.Wstęp

Amy kocha swojego męża, ale czasami nie bardzo lubi przebywać w jego towarzystwie. Wydaje się, że kiedy wspólnie spędzają czas, nie ma godziny, aby coś nie wytrąciło Eda z równowagi.

Ryan wie, że Kate ma wybuchowy charakter, jednak nie cierpi być nazywany nieudacznikiem tylko dlatego, że jego żonie dokucza silny stres.

Sandy zawsze uważała słowne potyczki między partnerami za coś ekscytującego, dopóki Ty nie chwycił jej za rękę w taki sposób, że zaczęła się zastanawiać, czy mógłby zrobić jej krzywdę.

Charlesowi nigdy nawet przez myśl nie przeszło, że mógłby mieć ochotę na romans. Teraz, kiedy o tym fantazjuje, jest rozdarty między poczuciem winy i złością na Sonyę, która regularnie odsuwa się od niego w sypialni, karząc za jakieś bliżej nieokreślone wykroczenia.

Gniew może zapanować w najbardziej zażyłych związkach. Pewnego dnia budzisz się i rozmyślasz, co takiego stało się z tą jednością, która kiedyś was łączyła. Gdzie podziała się przyjemność, którą kiedyś czerpaliście ze swego towarzystwa? Co się stało z zaufaniem i bliskością? A poza tym, dlaczego twój partner tak się wścieka?

Jeżeli gniew ukochanej osoby zaczął niszczyć waszą intymność i zastanawiasz się, ile jeszcze i wy, i wasz związek potraficie znieść, książka ta niesie ci nadzieję. Gniew może wstrząsnąć waszym związkiem aż do samych podstaw i stać się poważnym zagrożeniem dla waszego dobrego samopoczucia. Oczywiście chcesz temu zaradzić. Z pewnością wielu z was próbowało sprawić, aby partner przestał się złościć, ale wasze wysiłki spełzały na niczym. Na szczęście niemożność nakłonienia drugiej osoby do zmian o niczym nie przesądza. Jest wiele rzeczy, które ty możesz zmienić, nawet bez udziału partnera. Dzięki nim nie staniesz się ofiarą jego gniewu i odbudujesz swoje dobre samopoczucie. Książka ta pokaże ci, jak to zrobić.

Większość ludzi, którym udzielałem porad, również chciała ocalić swoje związki. Ta osoba, którą ogarnia złość i furia, jest przecież kimś, kogo obdarzyli większym zaufaniem i poważaniem niż kogokolwiek innego. Ich związek przyniósł już czułe wspomnienia, wspólnie przeżywane radości i smutki, być może dzieci, a także miłość, która przypuszczalnie rozkwitała, dopóki nie pojawił się gniew. Nawet jeśli wasz związek zdaje się zagrożony rozpadem, prawdopodobnie nie jest za późno, by go ratować. Prognozy dla związku zależą po części od twojego partnera, ale istnieje spore prawdopodobieństwo, że zdołasz wywrzeć na niego wpływ i uda się wszystko naprawić.

Oczywiście, jeżeli jesteś ofiarą przemocy fizycznej lub innych form maltretowania, na pierwszym miejscu musisz postawić swoje dobro i bezpieczeństwo ( jak również bezpieczeństwo dzieci), a dopiero potem zastanawiać się, czy wasz związek da się ocalić. Na szczęście większość znanych mi osób, które nie potrafią sobie poradzić z gniewem partnera, po prostu tęskni za dawnym spokojem i pewnością u boku ukochanej osoby. Ludzie, którzy borykają się z ciągłymi napadami złości u partnera, przeważnie nie padają ofiarą przemocy, ale ich psychika jest spustoszona przez:

- Próby przekonywania kogoś, kto przeprasza i godzi się na zmiany, po czym znów pozwala sobie na niedopuszczalne zachowania.
- Organizowanie całego swojego życia w taki sposób, by uniknąć rozgniewania partnera.
- Branie na siebie odpowiedzialności za wytrącenie partnera z równowagi.
- Próby wybaczenia i zrozumienia złości partnera.

Czy brzmi to dla ciebie znajomo? Jeżeli osoba, którą najbardziej kochasz, wyładowuje na tobie swój gniew, łatwo jest zabrnąć w ślepy zaułek, próbując jakoś to przetrwać, załagodzić i w przypływie współczucia pomóc partnerowi uwolnić się od napięcia. Problem polega na tym, iż postępując w taki sposób, sygnalizujesz partnerowi, że wrogość, podnoszenie głosu, wyzwiska, złośliwości oraz inne nieodpowiednie sposoby wyrażania gniewu idealnie na ciebie działają. Poczuje on wówczas, że może swobodnie pozwalać sobie na takie wybryki, a kiedy do tego dojdzie, utrwali się pewien wzorzec i żadne prośby ani groźby, pochlebstwa ani argumenty nie nakłonią go do zmiany postępowania. Pozostanie ci dociekanie, dlaczego wszystko tak się popsuło i jak możesz wybrnąć z tej matni.

Jeżeli przypomina to twoją sytuację, możesz wykorzystać opracowaną przeze mnie bezpośrednią metodę postępowania. Dzięki niej przestaniesz ograniczać się do samych reakcji i podejmiesz aktywne działania, aby sprzeciwić się zachowaniu, które uważasz za niedopuszczalne. Wszystko sprowadza się do bliższego przyjrzenia się sobie.

- Jak gniew twojego partnera wpływa na ciebie i w jaki sposób na niego reagujesz?
- Jak wyobrażasz sobie inne traktowanie?
- Jakie nawyki sprawiają, że wciąż godzisz się na to, co jest nie do przyjęcia?
- W jaki sposób możesz wyrazić swoje oczekiwania i dać partnerowi do zrozumienia, że nie akceptujesz jego złości?

Trzydzieści lat temu zacząłem interesować się badaniami nad podłożem emocjonalnym gniewu w związkach – co go wyzwala, jakie formy przybiera i w jaki sposób zapanować nad nim, aby on nie zapanował nad nami. Pracowałem z setkami par, którym drogę do intymności zatarasował gniew. Wyszkoliłem ponad trzy tysiące psychoterapeutów, przybliżając im zasady i metody panowania nad gniewem, oraz wzbogacałem swoją wiedzę, korzystając z ich wniosków i pomysłów. Opierając się na tych doświadczeniach oraz najnowszych badaniach nad złością i konfliktami w związkach, opracowałem złożoną z sześciu etapów strategię przejmowania kontroli nad gniewem. Chociaż moja książka Panowanie nad gniewem (patrz: Zalecane źródła) poruszała problemy osób, którym gniew wymykał się spod kontroli, nie zawierała porad dla Amy, Ryana, Sandy czy Charlesa – partnerów, którzy na co dzień padają ofiarą niedopuszczalnych przejawów złości.

Dlatego właśnie napisałem niniejszą książkę. Dzięki niej przekonasz się, że jeśli postanowisz zmienić coś w swoim związku, twój partner lub partnerka nie będzie więcej wyładowywać na tobie swego gniewu. Kiedy przestaniesz reagować w ten sam sposób co zwykle, twój partner stanie w obliczu dylematu, czy nadal ma postępować tak samo, skoro nie wywiera to na tobie spodziewanego wrażenia. Nie jesteś w stanie wpłynąć na decyzję partnera, ale od razu poczujesz się lepiej, gdy przestaniesz reagować w dotychczasowy sposób. Tym samym dokonasz zmian i zachęcisz swego partnera, by przyłączył się do ciebie w tym nowym, spokojniejszym i pełnym intymności związku.

Jestem przekonany, że uznasz tę sprawę za wartą zachodu. Gniew jest jak równia pochyła. Coś, co zaczyna się jako „niewinne” docinki, „żartobliwe” złośliwości lub sporadyczne napady złego humoru, może przeobrazić się w wybuchy gniewu, który ma większą moc, częściej się powtarza i jest bardziej obliczony na zranienie. Głównym celem tej książki jest ukazanie, jak – rezygnując z dokonania zmian – mimowolnie dajemy partnerowi przyzwolenie, by od notorycznej opryskliwości przeszedł do słownego czy nawet fizycznego nękania. Moje słowa mogą wydawać się alarmujące, ale ci, którzy udzielają porad ludziom uwikłanym w takie problemy, wiedzą, że powtarzają się one raz za razem, a wybuchy gniewu coraz bardziej przybierają na sile. Skoro zaś znajdujesz się na linii ognia, oznacza to, że twoje dobro staje się coraz bardziej zagrożone.

Tutaj nie możesz pozwolić sobie na błąd – niewłaściwe formy wyrażania gniewu są niszczące dla ciebie i dla waszego związku. To, co chcesz usprawiedliwiać jako coś niezamierzonego i wywołanego stresem, w rzeczywistości jest maltretowaniem psychicznym i – jak dowodzą badania – może być szkodliwe dla twojego poczucia własnej wartości. A z biegiem czasu, jak również wynika z badań, może się przekształcić w nękanie fizyczne.

Jeżeli zatem czujesz, że nie potrafisz dłużej znosić gniewu swego partnera, pora zejść z zagrożonej pozycji i zacząć wieść życie, na jakie zasługujesz. Mam nadzieję, że metody i porady, które znajdziesz w tej książce, okażą się pomocne.Rozdział 2

Zobacz, jak gniew pociąga za sznurki

Pomyśl o tańcu, który dobrze znasz. Może nauczyłeś się walca albo polki na zabawie tanecznej w szkole średniej, a może chodziłeś z przyjaciółką na kurs salsy. Prawdopodobnie na początku ty i twoja partnerka odnosiliście wrażenie, że macie dwie pary lewych nóg i poruszacie się z gracją zepsutej przekładni. Stopniowo jednak zaczynaliście nabierać wprawy i wiedzieliście już, że gdy jedno wykona pewien ruch ręką lub nogą, drugie powinno odpowiedzieć określonym krokiem, skrętem lub wymachem. Na długo przed tym, zanim odkryliście, że podczas tańca da się nawet rozmawiać, poszczególne części waszych ciał nauczyły się robić swoje bez konieczności wydawania im wyraźnych poleceń.

Taka zdolność przyswajania umiejętności z pewnością ucieszy tych, którzy uwielbiają tango lub fokstrota. Jednak nie jest to już taka rewelacja dla tych, których wciąga taniec gniewu. Jak już wyjaśniłem w rozdziale 1, kiedy nie jesteś w stanie zapanować nad gniewem swego partnera, odruchowo szukasz sposobu, by się do niego przyzwyczaić. Być może starasz się zminimalizować stres w jego życiu, a może mówisz i zachowujesz się inaczej, by uniknąć jego gniewu. Nie byłoby w tym nic dziwnego, jeżeli sama aplikujesz sobie zdrową dawkę gniewu. Być może masz w zwyczaju stosować swego rodzaju odwet, uciekając się do własnych docinków, powstrzymując się od okazywania uczuć lub odpowiadając gniewem na gniew partnera.

Jak zazwyczaj się czujesz i co robisz, kiedy twój partner wpada w gniew? Odpowiedź na to pytanie może okazać się o wiele trudniejsza, niż ci się wydaje. To tak, jakbyś próbowała objaśnić komuś trasę, którą jeździsz codziennie od pięciu lat. Przemierzasz tę drogę tak automatycznie, że może być ci trudno przypomnieć sobie nazwy ulic, charakterystyczne punkty i odległości. Kiedy przez dłuższy czas znaczący wpływ na wasz związek wywiera gniew partnera, prawdopodobnie wypracowałaś automatyczne reakcje, których nie jesteś w pełni świadoma. W istocie możesz się czuć jak marionetka, którą pociąga za sznurki gniew twego partnera.

Fakt, że wszyscy reagujemy emocjonalnie na gniew drugiej osoby, niezależnie od tego, czy jest on pełen ognia i agresywny, czy chłodny i bierny, utrudnia nam wykonanie kroku w tył i przyjrzenie się samym sobie. Twój partner wypowiada jakąś złośliwą uwagę, a ty bez zastanowienia odwzajemniasz mu się tym samym. Twój partner krzyczy, a ty wzdrygasz się i bąkasz pod nosem przeprosiny. Po wszystkim może być trudno odtworzyć, co się stało i dlaczego, ponieważ twoja decyzja nie była podjęta na chłodno i wykalkulowana. Fakt, że czytasz tę książkę, świadczy o tym, iż po raz kolejny waszym udziałem raczej nie był czuły pocałunek, ale lawina reakcji emocjonalnych składających się na „taniec gniewu”, w którym się kręcisz. Jak położyć temu kres? Na tym właśnie skupia się niniejsza książka.

Jest tylko jeden sposób na przerwanie tego patologicznego cyklu, a jest nim zmiana twojego postępowania. Aby jednak wprowadzić sensowne zmiany, musisz oczywiście uzmysławiać sobie, co robisz w danym momencie. Rozdział ten ma na celu uświadomić ci lepiej, w jaki sposób reagujesz na gniew partnera. Pomoże ci to zastąpić dotychczasowe ruchy takimi, które są dla ciebie bardziej odpowiednie.

Jak wspomniałem w rozdziale 1, zapewne zdajesz już sobie sprawę, że masz niewielki wpływ na to, co robi twój partner, nie oznacza to jednak, że nie możesz sobie uświadomić zachowań, które służą mu do wyrażania gniewu. Pomogę ci dostrzec oblicza gniewu partnera, dzięki czemu łatwiej je rozpoznasz, gdy będziemy kolejno omawiać każde z nich.

ocena: jak Się czujeSz, kiedy twój partner uzewnętrznia Swój gniew?

Jeśli nie musisz dokonać żadnego wyboru, najlepszym wyjściem może się okazać automatyczne działanie. Kiedy jednak niewłaściwe formy wyrażania gniewu sprawiają, że czujesz się schwytany w pułapkę, wybór staje się koniecznością. Nie możesz podjąć żadnej decyzji, dopóki nie wyłączysz trybu automatycznego pilota i nie staniesz się w pełni obecny, kiedy pojawi się problem. „Obecność w pełni” oznacza, że jesteś w stanie dokładniej obserwować siebie, dzięki czemu możesz być świadomy, co w danej chwili myślisz, jak się czujesz i jak postępujesz. Kiedy zyskasz taką świadomość, możesz decydować, czego potrzebujesz w danej chwili, i wybierać taką reakcję, która będzie dla ciebie najlepsza i jasno wytyczy granice między tym, co tolerujesz, a tym, co uważasz za niedopuszczalne. Wtedy nie będzie już potrzebny autopilot, który sprawiał, że reagowałeś odruchowo i zgodnie z przyzwyczajeniami, przez co czułeś się niepewnie niczym pionek w gniewnej rozgrywce.

Nie nakłonisz nikogo do zmian samą tylko zmianą swojego zachowania. Jednak – jak wspomniałem w rozdziale 1 – sposób, w jaki reagujesz, może przygotować grunt dla nowych i, miejmy nadzieję, lepszych zachowań drugiej osoby, ponieważ ty nie postępujesz już w stary sposób. Podejmując nowe działania, wykorzenisz utrwalone nawyki, które nie będą już miały wpływu na potrzeby twojego partnera. Co najważniejsze, będziesz reagować w sposób, który jest dla ciebie najlepszy i który zmniejszy twój dyskomfort oraz ułatwi ci osiągnięcie zamierzonych celów.

Aby pomóc ci rozpoznać sposób, w jaki myślisz, czujesz i działasz w odpowiedzi na gniew partnera, przygotowałem specjalny kwestionariusz. Podczas jego tworzenia wykorzystałem wieloletnie doświadczenie w pracy z klientami, którzy opisywali wpływ gniewu na swoje życie, jak również wiedzę na temat powszechnych mechanizmów obronnych zaobserwowanych przez psychologów u osób zagrożonych czyimś zachowaniem. Koncentruje się na czterech podstawowych emocjach, które zdają się panować wśród naszych reakcji na gniewne, czasem nawet zastraszające zachowania. Są to niepokój, poczucie winy, gniew i strach. Rzecz jasna owe cztery podstawowe emocje nie obejmują wszystkiego, czego możesz doświadczyć w obliczu gniewu partnera, myślę jednak, iż przekonasz się, że stanowią sedno najbardziej prawdopodobnych reakcji na gniew. Możesz na przykład określić siebie jako osobę „bojaźliwą”, co stanowi pewną formę niepokoju, lub stwierdzić, że czułeś „oburzenie”, które jest odmianą gniewu.

Oprócz tego, że na różne sposoby opisujesz swoje typowe reakcje emocjonalne, orientujesz się, że są one zróżnicowane w zależności od tego, jak silny jest wybuch gniewu, gdzie się znajdujecie i kto jest przy tym obecny. Kiedy partnerka wścieka się na ciebie w obecności przyjaciół lub rodziny, możesz czuć się tak zakłopotany, że byłbyś w stanie zrobić niemal wszystko, by położyć temu kres. Jeżeli natomiast jesteś sam na sam z partnerką, możesz najpierw zareagować gniewem, a potem poczuć lęk, gdy przestanie ona panować nad sobą. A może czyjś gniew zawsze wprawia cię w taki niepokój, że desperacko starasz się zapobiec jego rozwojowi? Każda z emocji stanowiąca część twojej reakcji na gniew bliskiej osoby przygotowuje grunt dla określonych działań z twojej strony. Dlatego kwestionariusz wymaga od ciebie ustalenia, w jaki sposób reagujesz na gniew, doświadczając jednej lub więcej spośród czterech podstawowych emocji.

Zapraszamy do zakupu pełnej wersji książki