Zgadzacie się, że dobra literatura faktu to… nie tylko fakty?

O reportażach, które były nominowane do tej prestiżowej nagrody pisaliśmy już jakiś czas temu. Jeśli ciekawi Was, z kim stawał w szranki tegoroczny zwycięzca, Rana Dasgupta, kliknijcie TUTAJ.

Doceniany przez najlepszych

Autor urodził się w Wielkiej Brytanii w 1971 r. W 2001 r. postanowił przeprowadzić się do Indii, aby pisać. Wydał dwie powieści: „Tokoyo Cancelled” i „Solo” (książka zdobyła Commonwealth Writers' Prize, ebook dostępny jest TUTAJ). Jego pisarstwo docenił sam Salman Rushdie, który stwierdził, że Rana Dasgupta „jest najbardziej zaskakującym i oryginalnym pisarzem indyjskiego nowego pokolenia”. Po prozie przyszedł czas na panoramiczny reportaż, który wyrósł na tradycji powieści realistycznej „Delhi. Stolica ze złota i snu”. Angielski tytuł książki to „Capital”, co może oznaczać zarówno stolicę, jak i kapitał. Chyba nie trzeba dodawać, że u autora tak odpowiedzialnego za słowa ta dwuznaczność nie jest przypadkowa.

 Katastrofa początkiem rozwoju

Delhi to kilkunastomilionowa metropolia, która nie przestaje zaskakiwać. Miasto bogaci się w niewyobrażalnym wręcz tempie. Na terenie dawnych slumsów wyrastają centra handlowe i apartamentowce. Luksus staje się dostępny na wyciągnięcie ręki. Mieszkańcy stolicy robią wręcz zawrotne kariery. Jest i druga strona medalu – nierówności społeczne z dnia na dzień pogłębiają się. Na każdym kroku dostrzegamy sprzeczności. Wystarczy zacząć od tego, że rozwijające się w niewiarygodnym tempie Delhi narodziło się w wyniku katastrofy, jaką był podział Indii.

Kto jest ciekawszy? Biedni czy bogaci?

Autor opisuje Delhi i przemiany, jakie zachodzą w stolicy Indii, z perspektywy jego mieszkańców. To ich historie składają się na portret miasta. Można tu znaleźć biznesmenów, handlarzy narkotyków, pracowników międzynarodowych korporacji, mieszkańców slumsów i miliarderów. Pozostają oni w książce anonimowi. Przeprowadzone z nimi rozmowy są często tak intymne, zawierające tyle prywatnych szczegółów, że autor postanowił nie ujawniać ich tożsamości. Z przedstawienia tych bohaterów na każdym kroku emanują liryzm i empatia. Są oni bardzo różnorodni, jednak, co ciekawe, Dasgupta koncentruje się głównie na bogatych. Bieda, zdaniem pisarza, na całym świecie jest podobna. To styl życia bogatych, ich mentalność pozwalają dostrzec różnice pomiędzy różnymi systemami.

Kierunek, w jakim zmierza świat...

Reportaż Dasgupty jest nie tylko literackim portretem jednego z najprężniej rozwijających się miast. To także dość uniwersalna, błyskotliwa analiza rozwoju i przyszłości światowego kapitalizmu. Przeszłość, przyszłość, teraźniejszość. Wszystko łączy się tutaj ze sobą. Szybki rozwój ekonomiczny Delhi przyczynił się do wzrostu poziomu życia wielu mieszkańców tej metropolii. Paradoksalnie, ubóstwo również postępuje tu coraz bardziej. Następuje niewyobrażalna eksalacja przemocy wobec kobiet. Ekonomiczny boom miał też wpływ na więzi rodzinne. Nie bez znaczenia pozostaje kompozycja tego reportażu. Podróż czytelnika po współczesnym Delhi zaczyna się nad spowitym błękitnym światłem, chlorowanym basenem miliardera Rakesha a kończy się nad zamienioną w ściek rzeką Jamuną.

Twórczość, która zasługuje na uznanie

Ebook „Delhi. Stolica ze złota i snu” znalazł się w finale Orwell Prize i Royal Society of Literature Ondaatje Prize. Teraz przyszła kolej na kolejne wyróżnienie. 21 maja 2017 r. na uroczystej gali w Teatrze Dramatycznym w Warszawie autora „Delhi” ogłoszono laureatem Nagrody im. Ryszarda Kapuścińskiego za najlepszy reportaż literacki wydany w Polsce w 2016 r. Wiązało się to z przyznaniem mu nagrody pieniężnej w wysokości 50 tysięcy złotych. Warto przy okazji wspomnieć, że na konkurs nadesłano aż 108 książek.

Na czym polega wyjątkowość pisarstwa tego autora? Co tak bardzo urzekło jury?

„Dasgupta jest mistrzem połączeń. Buduje portret miasta z opowieści jego mieszkańców, wplata weń jednak własne rozważania, esej historyczny, miniaturową rozprawę o języku czy o architekturze. Wszystko ma tu swój cel. Nie przeszkadza to miastu tętnić w tej książce życiem, docierają do nas fale zapachów i dźwięków, nagłe chwile zachwytu. Sztukę pisania Dasgupty cechuje jednocześnie umiar i szlachetność klasyków brytyjskiej powieści. Rzec można, pewien szczególny sposób bycia w świecie. Zwyczaj traktowania czytelnika poważnie – otrzymujemy oto prozę niebywale przejrzystą, a zarazem nigdy nierezygnującą ze złożoności.” (fragment laudacji Olgi Stanisławskiej, przewodniczącej jury)

Dobry przekład to prawdziwa sztuka

Co roku nagroda przyznawana jest również za najlepsze tłumaczenie. Tym razem jury miało nie lada problem, ponieważ poziom był wysoki i bardzo wyrównany. Ostatecznie zdecydowano podzielić nagrodę i przyznać 3 wyróżnienia. Po 5 tys. złotych otrzymali:

Barbara Kopeć-Umiastowska – „za klarowny i bogaty – grający na wielu rejestrach – przekład” „Delhi”,
Janusz Ochab – „za czujny, konsekwentny, wyważony przekład” „Wojna umarła, niech żyje wojna. Bośniackich rozrachunków” (ebook dostepny TUTAJ),
Marta Szafrańska-Brandt – „za ambitny, dociekliwy, często językowo kreatywny” przekład „Głodu” (ebook dostępny TUTAJ).

Podziękowano także czwartej finalistce nagrody dla tłumacza – Joannie Malawskiej. Przełożyła ona reportaż włoskiego autora Paolo Rumiza „Legenda żeglujących gór” (ebook dostępny TUTAJ). Debiutanckie tłumaczenie uznano za „niezwykle obiecujące – płynne, pełne energii, niebanalne”.

Warto również przypomnieć, że w ubiegłym roku nagrodę za najlepszy reportaż literacki otrzymał ebook „Diabeł i tabliczka czekolady” Pawła Piotra Reszki.