144 najważniejsze niemieckie czasowniki - ebook

WSTĘP

Czasowniki są duszą języka. Także niemieckiego. KAŻDE niemieckie zdanie zawiera czasownik, co najmniej jeden, a czasami nawet więcej niż jeden. (Oczywiście są nieliczne specyficzne wyjątki, kiedy zdanie może się obejść bez czasownika, ale to rzadkość, więc nie będziemy się tym tu zajmować).

Każdy może uczyć się języka obcego. Ale inteligentni ludzie uczą się go w inteligentny sposób. Co jest nam najbardziej potrzebne w języku obcym? Oczywiście to, co jest w nim najczęściej używane! To taka droga „na skróty”.

Język potoczny wbrew pozorom nie zawiera nieogarnionej, ogromnej liczby wyrazów. Im szybciej i lepiej chcemy się nauczyć niemieckiego, tym bardziej powinniśmy zwracać uwagę na naukę w odpowiedniej KOLEJNOŚCI. Im coś jest używane częściej, tym ważniejsze jest, żebyśmy to jak najszybciej opanowali.

Znajdziesz tu 144 najczęściej używane czasowniki w całym języku niemieckim. Zanim nauczysz się kolejnych, warto dobrze opanować właśnie TE.

Kto ustalił akurat taką kolejność?

Podana w tej książce kolejność opiera się z grubsza na trzech niezależnych od siebie źródłach. Pierwsze z nich to pozycja „A Frequency Dictionary of German. Core vocabulary for lerners”, drugie to oficjalne aktualne publikacje Institut für Deutsche Sprache w Mannheim, a trzecie to Uniwersytet w Lipsku, zajmujący się badaniami nad niemieckim słownictwem na bardzo szeroką skalę Przeanalizowano miliony niemieckich tekstów i rozmów i po prostu policzono, które słowa występują w niemieckim najczęściej. Poszczególne listy częstotliwości różnią się tylko nieznacznie, więc bez problemu znaleźliśmy „złoty środek” i złożyliśmy je w jedną wspólną nieco zmodyfikowaną listę, którą tu prezentujemy.

Książka adresowana jest do wszystkich uczących się niemieckiego – od samego początku nauki do poziomu ok. B2–C1. Początkujący dowiedzą się dzięki niej, które czasowniki są najważniejsze, najpotrzebniejsze, najczęściej używane, a bardziej zaawansowani doszlifują swój niemiecki i zobaczą te czasowniki „w akcji” także w znacznie bardziej skomplikowanych konstrukcjach.

Wbrew tytułowi nie ograniczamy się tak naprawdę tylko do 144 czasowników (choć te 144 opisujemy rzeczywiście wyjątkowo dokładnie). Nie do uniknięcia były liczne „skoki w bok” i spojrzenie przy okazji na różne inne ważne czasowniki, bo aż szkoda by było przy okazji nie podać jeszcze innych ważnych informacji czy też pomocnych dla czytelnika skojarzeń.

Z drugiej jednak strony niemożliwością było opisanie WSZYSTKIEGO dotyczącego każdego poszczególnego czasownika. Łatwo sobie wyobrazić, że te 144 najczęściej używane niemieckie czasowniki występują w setkach rozmaitych kontekstów i znaczeń. Tak naprawdę o większości z nich można by napisać całą osobną książkę. Dlatego skupiliśmy się na najważniejszych i najciekawszych informacjach z punktu widzenia Polaka uczącego się niemieckiego.

Do książki zostały – dodatkowo i oczywiście opcjonalnie – opracowane różnego rodzaju ćwiczenia. Te ćwiczenia można znaleźć na www.ISJADplus.pl. Zamieszczenie wszystkich opracowanych ćwiczeń tu w książce zwielokrotniłoby jej objętość.

Potraktujcie ten zaprezentowany tu zbiór czasowników jako skrzynię pełną skarbów. To są Wasze osobiste 144 skarby języka niemieckiego. Każdy z nich jest śliczny i wartościowy jak diament. Przyjrzyjcie się każdemu z osobna, zaprzyjaźnijcie się z nimi, polubcie je.

Będą Wam już ZAWSZE towarzyszyły w języku niemieckim.

Powodzenia w nauce życzą autorzy

_Agnieszka Drummer_

_Richard Boehnke_UWAGI TECHNICZNE

() W nawiasach umieszczone jest to, co można opuszczać.

/ oznacza, że poprawne są obie formy (przed kreską i po kresce) – użycie wynika tu z konkretnego kontekstu.

→ oznacza, że więcej na ten temat znajdziesz na podanej stronie (niektóre informacje się powtarzają, więc dla oszczędności miejsca zebraliśmy je razem w jednym miejscu)

(P) oznacza _POTOCZNIE_! Staramy się w tej książce pokazać ŻYWY współczesny język niemiecki. A więc także czasem POTOCZNY.

B to biernik (odpowiada na pytania: kogo? co? – np. widzę)

C to celownik (odpowiada na pytania: komu? czemu? – np. opowiadam)Lista wg częstotliwości użycia

1. sein
2. haben
3. werden
4. können
5. müssen
6. sagen
7. machen
8. geben
9. kommen
10. sollen
11. wollen
12. gehen
13. wissen
14. sehen
15. lassen
16. stehen
17. finden
18. bleiben
19. liegen
20. heißen
21. denken
22. nehmen
23. tun
24. dürfen
25. glauben
26. halten
27. nennen
28. mögen
29. zeigen
30. führen
31. sprechen
32. bringen
33. leben
34. fahren
35. meinen
36. fragen
37. kennen
38. gelten
39. stellen
40. spielen
41. arbeiten
42. brauchen
43. folgen
44. lernen
45. bestehen
46. verstehen
47. setzen
48. bekommen
49. beginnen
50. erzählen
51. versuchen
52. schreiben
53. laufen
54. erklären
55. entsprechen
56. sitzen
57. ziehen
58. scheinen
59. fallen
60. gehören
61. entstehen
62. erhalten
63. treffen
64. suchen
65. legen
66. vorstellen
67. handeln
68. erreichen
69. tragen
70. schaffen
71. lesen
72. verlieren
73. darstellen
74. erkennen
75. entwickeln
76. reden
77. aussehen
78. erscheinen
79. bilden
80. anfangen
81. erwarten
82. freuen
83. wählen
84. wohnen
85. betreffen
86. warten
87. vergehen
88. helfen
89. gewinnen
90. schließen
91. hören
92. fühlen
93. bieten
94. interessieren
95. erinnern
96. ergeben
97. anbieten
98. hoffen
99. studieren
100. verbinden
101. ansehen
102. fehlen
103. bedeuten
104. vergleichen
105. steigen
106. nutzen
107. schauen
108. einsetzen
109. ändern
110. wachsen
111. beschreiben
112. kriegen
113. planen
114. wirken
115. bezeichnen
116. befinden
117. passieren
118. rufen
119. bestimmen
120. gefallen
121. öffnen
122. übernehmen
123. lachen
124. verwenden
125. erfolgen
126. betrachten
127. entscheiden
128. gelingen
129. kaufen
130. erfahren
131. vergessen
132. stattfinden
133. bewegen
134. feststellen
135. verschwinden
136. dienen
137. trinken
138. stimmen
139. verhalten
140. berichten
141. rechnen
142. beobachten
143. erleben
144. holenLista alfabetyczna

anbieten

ändern

anfangen

ansehen

arbeiten

aussehen

bedeuten

befinden

beginnen

bekommen

beobachten

berichten

beschreiben

bestehen

bestimmen

betrachten

betreffen

bewegen

bezeichnen

bieten

bilden

bleiben

brauchen

bringen

darstellen

denken

dienen

dürfen

einsetzen

entscheiden

entsprechen

entstehen

entwickeln

erfahren

erfolgen

ergeben

erhalten

erinnern

erkennen

erklären

erleben

erreichen

erscheinen

erwarten

erzählen

fahren

fallen

fehlen

feststellen

finden

folgen

fragen

freuen

fühlen

führen

geben

gefallen

gehen

gehören

gelingen

gelten

gewinnen

glauben

haben

halten

handeln

heißen

helfen

hoffen

holen

hören

interessieren

kaufen

kennen

kommen

können

kriegen

lachen

lassen

laufen

leben

legen

lernen

lesen

liegen

machen

meinen

mögen

müssen

nehmen

nennen

nutzen

öffnen

passieren

planen

rechnen

reden

rufen

sagen

schaffen

schauen

scheinen

schließen

schreiben

sehen

sein

setzen

sitzen

sollen

spielen

sprechen

stattfinden

stehen

steigen

stellen

stimmen

studieren

suchen

tragen

treffen

trinken

tun

übernehmen

verbinden

vergehen

vergessen

vergleichen

verhalten

verlieren

verschwinden

verstehen

versuchen

verwenden

vorstellen

wachsen

wählen

warten

werden

wirken

wissen

wohnen

wollen

zeigen

ziehen1
SEIN – BYĆ

Cz. nieregularny (→ link); łączy się z mianownikiem.

Pełna odmiana czasownika „sein” → link.

PROSTE

------------------------------------- ---------------------------------------------------------------------
Ich bin Agnieszka. Jestem Agnieszka. / Mam na imię Agnieszka. / Nazywam się Agnieszka.
Er ist Arzt. On jest lekarzem.
Er ist ein guter Arzt. On jest dobrym lekarzem.
Er ist der beste Arzt in der Stadt. On jest najlepszym lekarzem w mieście.
Zuzia ist die kleinste Schwester. Zuzia jest najmniejszą/najmłodszą siostrą.
------------------------------------- ---------------------------------------------------------------------

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Uwaga!

1. Przed określeniami zawodu (bez żadnych dodatków) nie używamy rodzajnika („ein”).
2. On jest „kto? co?” ein/der Arzt (po polsku często łamiemy sobie głowę, jak ze słowa „lekarz” zrobić słowo „lekarzem”. To zupełnie niepotrzebne, po niemiecku jest znacznie prościej).
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

TRUDNE

Zdarza się, że „sein (być)” tłumaczymy na polskie „mieć”:

-------------------------------- ----------------------------
Sie IST 29 Jahre alt. Ona MA 29 lat.
Er IST 1,80 Meter groß. On MA 1,80 m wzrostu.
Unsere Wohnung IST 70 m² groß. Nasze mieszkanie MA 70 m².
Wie IST dein Name? Jak MASZ na imię?
Wie IST Ihr Name? Jak Pan/-i MA na nazwisko?
-------------------------------- ----------------------------

Częsty błąd Polaków: Ich werde krank. – w znaczeniu „będę chory” a nie prawidłowym „staję się chory, rozchorowuję się”. „Werden” oznacza czas przyszły tylko w połączeniu z drugim czasownikiem w bezokoliczniku (nieodmienionej formie), a więc: Ich werde krank sein.

Czasownik „sein” często używany jest do tworzenia czasów przeszłych Perfekt (→ link) oraz Plusquamperfekt (→ link), jest także nieodzowny do budowania strony biernej określającej stan, jak widać w następującej tabeli:

+--+
| |
+--+
| |
+--+
| |
+--+
| |
+--+
| |
+--+
| |
+--+
| |
+--+

O dziwo, w czasach przeszłych Perfekt oraz Plusquamperfekt czasownik „sein” łączy się z czasownikiem posiłkowym „sein”. Nie, to nie pomyłka drukarska ;). Czyli np.:

Ich bin zu Hause gewesen. Byłam/-łem w domu. (czas przeszły Perfekt)

Ich war zu Hause gewesen. Byłam/-łem w domu. (czas zaprzeszły Plusquamperfekt)

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Typowy błąd:

Ihr seit seid gut. – Dobrzy jesteście.

Błędne użycie „seit” zamiast „seid”. Oba słowa istnieją i przypadkowo brzmią identycznie. „Seit” oznacza jednak „od”, np.: Seit einer Woche lerne ich Deutsch. Od tygodnia uczę się niemieckiego.
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Częste połączenia z innymi wyrazami:

------------------------------------------------- --------------------------------------------------
zu sein być zamkniętym
auf sein być otwartym
Dabei sein ist alles. Wystarczy być obecnym.
Ich bin zufrieden. Jestem zadowolona/-y.
Ich bin glücklich. Jestem szczęśliwa/-y.
Das ist möglich. To jest możliwe.
Ich bin schon auf. Już wstałam/-łem.
Es ist 4 Uhr. Jest godzina czwarta.
Ich bin da. Jestem (tu).
in der Lage sein być w stanie
Das ist nicht der Fall. Nie o to chodzi.
Er ist stolz auf seinen Bruder. On jest dumny ze swojego brata.
Ich bin schon unterwegs. Jestem już w drodze / w podróży.
Wir sind erfolgreich. Odnosimy sukcesy.
Das Buch ist nicht mehr erhältlich. Ta książka jest już niedostępna.
verfügbar sein być do dyspozycji
Kann ich Ihnen behilflich sein? Czy mogę być pomocna/pomocny?
Das ist es nicht wert. To nie jest tego warte.
Das ist mir bewusst. Jestem tego świadoma.
Das ist vorbei. To się skończyło.
Das ist nicht erlaubt. To jest niedozwolone.
Sie ist vorsichtig. Ona jest ostrożna.
Sie ist anders. Ona jest inna.
der Meinung sein być zdania
Ich bin der Meinung, dass du das machen sollst. Jestem zdania, że powinnaś/powinieneś to zrobić.
Warum ist das noch nicht gemacht worden? Dlaczego to jeszcze nie zostało zrobione?
Das hätte nicht gemacht werden dürfen. To nie powinno było zostać zrobione.
------------------------------------------------- --------------------------------------------------

CIEKAWE

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- --- ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
_SEIN_ oder nicht _SEIN_, das ist hier die Frage. → _BYĆ_ albo nie _BYĆ_, oto jest pytanie.

– William Shakespeare

Ich denke, also _BIN_ ich. → Myślę, więc _JESTEM_.

– René Descartes

Wir unterschätzen das, was wir haben, und überschätzen das, was wir _SIND_. → Nie doceniamy tego, co posiadamy, a przeceniamy to, czym _JESTEŚMY_.

– Marie von Ebner-Eschenbach

Was du _BIST_ hängt von drei Faktoren ab: Was du geerbt hast, was deine Umgebung aus dir machte und was du in freier Wahl aus deiner Umgebung und deinem Erbe gemacht hast. → To, kim _JESTEŚ_, zależy od trzech czynników: co odziedziczyłeś, co zrobiło z tobą twoje otoczenie i co z wolnej woli zrobiłeś z twojego otoczenia i twojego dziedzictwa.

– Aldous Huxley
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- --- ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------2
HABEN – MIEĆ

Cz. nieregularny (→ link); cz. słaby (→ link); łączy się z B (→ link), cz. pomocniczy (→ link). Pełna odmiana czasownika „haben” → link.

PROSTE

----------------------- ---------------
Tomek hat einen Hund. Tomek ma psa.
----------------------- ---------------

Istnieje sporo utartych powiedzeń zawierających czasownik „haben”. Zwróćmy uwagę, że używając tych wyrażeń, omijamy rodzajnik przed rzeczownikiem.

----------------------------------- ---------------------------------------------
Ich habe Hunger. Jestem głodna/-y.
Er hat Angst. On się boi.
Sie hat Fieber. Ona ma gorączkę.
Wir haben Durst. Pić nam się chce.
Ihr habt Geduld. Macie cierpliwość.
Wir haben noch Zeit bis Ende Mai. Mamy czas jeszcze do końca maja.
Haben Sie Batterien? Czy są baterie? / Czy mają Państwo baterie?
Ich habe zu tun. Jestem zajęta/-y. / Mam robotę.
Du hast dort nichts zu sagen. Nie masz tam nic do powiedzenia.
----------------------------------- ---------------------------------------------

TRUDNE

---------------------------------------- ----------------------------------------------------
Ich habe lieber Tee als Kaffee. Wolę herbatę niż kawę.
wie gehabt jak zwykle / bez zmian
ich hab’s! mam! (rozwiązanie problemu)
Das Buch ist nicht mehr zu haben. Ta książka jest już niedostępna.
Er hat etwas auf dem Herzen. Coś mu leży na sercu.
Dein Vorschlag hat etwas für sich. Twoja propozycja ma pewne zalety / ma coś w sobie.
Du hast noch das ganze Leben vor dir. Masz przed sobą jeszcze całe życie.
Ich habe die Prüfung schon hinter mir. Mam (ten) egzamin już za sobą.
---------------------------------------- ----------------------------------------------------

„Haben” oznacza „mieć” tylko w prostych zdaniach, w których nie ma drugiego czasownika. Najczęściej bowiem występuje jako czasownik pomocniczy do tworzenia czasu Perfekt (→ link).

A to jeden z najpopularniejszych zwrotów przy okazji zakupów (zwłaszcza żywnościowych):

------------------------------- -----------------------
Ich hätte gern… (zawsze z B!) Poproszę…
Ich hätte gern(e) 2 kg Äpfel. Poproszę 2 kg jabłek.
------------------------------- -----------------------

Czasownik „haben” jest nie tylko często używany w znaczeniu „mieć/posiadać”, w zwrotach typu „Hunger haben” („mieć głód”, czyli być głodnym), i w trybie przypuszczającym („hätte” – chciał(a)bym), ale też jako czasownik pomocniczy (→ link) w tworzeniu czasów przeszłych Perfekt (→ link) i Plusquamperfekt (→ link), co dodatkowo zwiększa jego wagę i częstotliwość występowania.

W czasie Perfekt czasownik „haben” łączy się z czasownikiem pomocniczym… „haben”, czyli np.:

Ich habe früher auch einen Hund gehabt. Dawniej też miałam psa.

CIEKAWE

-------------------------------------------------------------------------------------------------------- --- ---------------------------------------------------------------------------
Wir denken selten an das, was wir _HABEN_, aber immer an das, was uns fehlt. → Myślimy rzadko o tym, co _MAMY_, ale zawsze o tym, czego nam brakuje.

– Arthur Schopenhauer

Glück ist das einzige, was wir anderen geben können, ohne es selbst zu _HABEN._ → Szczęście to jedyne, co możemy dać innym, nie _MAJĄC_ tego samemu.

– Carmen Sylva

Es ist nicht zu wenig Zeit, die wir _HABEN_, sondern es ist zu viel Zeit, die wir nicht nutzen. → Nie _MAMY_ za mało czasu, lecz za dużo czasu, którego nie wykorzystujemy.

– Lucius Annaeus Seneca

Auch wenn alle einer Meinung sind, können alle Unrecht _HABEN_. → Nawet jeśli wszyscy są jednego zdania, mogą wszyscy nie _MIEĆ_ racji.

– Bertrand Russell

Den größten Fehler, den man im Leben machen kann, ist, immer Angst zu _HABEN_, einen Fehler zu machen. → Największym błędem, jaki można zrobić w życiu, jest bać się zrobić błąd.

– Dietrich Bonhoeffer
-------------------------------------------------------------------------------------------------------- --- ---------------------------------------------------------------------------3
WERDEN – STAWAĆ SIĘ

Cz. nieregularny (→ link); cz. mocny (→ link); cz. pomocniczy (→ link), łączy się z mianownikiem. Pełna odmiana „werden” → link.

To zdecydowanie jeden z trudniejszych (dla nas) niemieckich czasowników. Dlaczego? Z różnych powodów.

- Po pierwsze, często zapominamy o jego głównym, podstawowym znaczeniu („stawać się”).
- Po drugie, płata nam figle, bo ma kilka różnych trochę dziwnych form: „wurden” i „geworden” jeszcze można jakoś zrozumieć, ale „worden”???

Jest bardzo powszechnym czasownikiem posiłkowym do tworzenia różnych form w różnych trybach, co ogólnie wprowadza (dla nas) pewien chaos.

PROSTE

----------------------------- -------------------------------
Es wird kalt. Robi się zimno.
Sie wird alt. Ona się starzeje.
Er wird krank. On się rozchorowuje.
Es wird schlimmer. Pogarsza się.
Es wird besser. Polepsza się.
Es wird schon dunkel. Już się ściemnia.
Sie möchte Lehrerin werden. Ona chce zostać nauczycielką.
Ich werde es tun. Zrobię to.
Sie wird das Buch kaufen. Ona kupi tę książkę.
----------------------------- -------------------------------

TRUDNE

---------------------- ------------------------------------------
Mir wird schwindlig. Kręci mi się w głowie.
werdende Mutter kobieta w ciąży, „stająca się” matką
wird’s bald? długo jeszcze? (niespecjalnie uprzejmie)
---------------------- ------------------------------------------

Czasownika „werden” używamy do tworzenia obu niemieckich czasów przyszłych – jak widać w poniższej tabeli:

------------------------- ------------------------------- ---------------------------------------
Czas teraźniejszy Czas przyszły Czas przyszły dokonany
Ich fahre nach Bonn. Ich WERDE nach Bonn fahren. Ich WERDE nach Bonn gefahren sein.
Du liest ein Buch. Du WIRST ein Buch lesen. Du WIRST ein Buch gelesen haben.
Er studiert Biologie. Er WIRD Biologie studieren. Er WIRD Biologie studiert haben.
Sie bäckt einen Kuchen. Sie WIRD einen Kuchen backen. Sie WIRD einen Kuchen gebacken haben.
Wir gehen ins Kino. Wir WERDEN ins Kino gehen. Wir WERDEN ins Kino gegangen sein.
Ihr wohnt dort. Ihr WERDET dort wohnen. Ihr WERDET dort gewohnt haben.
Sie kaufen viel ein. Sie WERDEN viel einkaufen. Sie WERDEN viel eingekauft haben.
------------------------- ------------------------------- ---------------------------------------

Czasownik „werden” używany jest jako czasownik pomocniczy również do tworzenia form strony biernej (wyrażającej, że „coś jest robione”). W tym wypadku mamy do czynienia z formami „werden”, „wurden”, a nawet oryginalnym „worden”:

+--+
| |
+--+
| |
+--+
| |
+--+
| |
+--+
| |
+--+
| |
+--+
| |
+--+

BARDZO często czasownik „werden” używany jest w stronie biernej w połączeniu z czasownikiem modalnym (→ link), warto więc też podać tu schematy zdań w różnych czasach:

Niemieckie czasy

Strona czynna

Tłumaczenie strony czynnej

Strona bierna

Tłumaczenie strony biernej

Czas teraźniejszy PRÄSENS

Du musst das machen.

Musisz to
(z)robić.

Das muss (von dir) gemacht WERDEN.

To musi zostać (przez ciebie) zrobione.

Czas przeszły prosty
PRÄTERITUM

Du musstest das machen.

Musiałaś/-łeś to (z)robić.

Das musste (von dir) gemacht WERDEN.

To musiało zostać (przez ciebie) zrobione.

Czas przeszły złożony
PERFEKT

Du hast das machen müssen.

Musiałaś/-łeś to (z)robić.

Das hat (von dir) gemacht WERDEN müssen.

To musiało zostać (przez ciebie) zrobione.

Czas zaprzeszły PLUSQUAMPERFEKT

Du hattest das machen müssen.

Musiałaś/-łeś to (z)robić.

Das hatte (von dir) gemacht WERDEN müssen.

To musiało zostać (przez ciebie) zrobione.

Czas przyszły FUTUR I

Du wirst das machen müssen.

Będziesz musiał/-a to zrobić.

Das wird (von dir) gemacht WERDEN müssen.

To będzie musiało zostać (przez ciebie) zrobione.

Czas przyszły dokonany
FUTUR II

Du wirst das haben machen müssen. LUB Du wirst das gemacht haben müssen.

Będziesz musiał/-a to mieć zrobione.

Das wird (von dir) haben gemacht werden müssen.

To będzie musiało być (przez ciebie) zrobione.

Form z ostatniego wiersza praktycznie się nie używa, więc wsumie nawet nie warto się ich uczyć. Podaliśmy je wyłącznie dla pełnego obrazu tabeli.

CIEKAWE

--------------------------------------------------------------------------------- --- -----------------------------------------------------------------------------------
Auch aus Steinen, die einem in den Weg gelegt _WERDEN_, kann man Schönes bauen. → Również z kamieni, które są nam kładzione na drodze, można budować piękne rzeczy.

– Johann Wolfgang von Goethe

Gib jedem Tag die Chance, der schönste deines Lebens zu _WERDEN_. → Daj każdemu dniu szansę _STAĆ SIĘ_ najpiękniejszym dniem twojego życia.

– Mark Twain

Nur wer seinen eigenen Weg geht, kann von niemandem überholt _WERDEN_. → Tylko ten, kto idzie własną drogą, nie może _ZOSTAĆ_ przez nikogo wyprzedzony.

– Marlon Brando
--------------------------------------------------------------------------------- --- -----------------------------------------------------------------------------------4
KÖNNEN – MÓC, UMIEĆ, POTRAFIĆ

Cz. nieregularny (→ link); cz. modalny (→ link).

PROSTE

---------------------- ----------------------------------------------------------------
Ich kann das. Potrafię to. / Umiem to.
Ich kann das machen. Mogę to (z)robić. / Potrafię to (z)robić. / Umiem to (z)robić.
---------------------- ----------------------------------------------------------------

------------------------------ -----------------------------
Ich kann gut schwimmen. Umiem dobrze pływać.
Können Sie mir bitte helfen? Czy może mi Pan/Pani pomóc?
Kann ich Ihnen helfen? Czy mogę Panu/Pani pomóc?
Wie kann ich Ihnen helfen? Jak mogę Panu/Pani pomóc?
Kannst du Deutsch? Znasz niemiecki?
Morgen kann ich nicht. Jutro nie mogę.
Das kann passieren. Zdarza się.
------------------------------ -----------------------------

TRUDNE

+--+
| |
+--+
| |
+--+
| |
+--+
| |
+--+
| |
+--+
| |
+--+
| |
+--+
| |
+--+

CIEKAWE

------------------------------------------------------------------------- --- ---------------------------------------------------------------------------
Wer immer tut, was er schon _KANN_, bleibt immer das, was er schon ist. → Kto zawsze robi to, co już POTRAFI, zostanie na zawsze tym, kim już jest.

– Henry Ford

Für das _KÖNNEN_ gibt es nur einen Beweis: das Tun. → Na _POTRAFIENIE_ jest tylko jeden dowód: robienie.

– Marie von Ebner-Eschenbach

Es ist schön, mit jemandem schweigen zu _KÖNNEN_. → Przyjemnie jest _MÓC_ z kimś milczeć.

– Kurt Tucholsky
------------------------------------------------------------------------- --- ---------------------------------------------------------------------------5
MÜSSEN – MUSIEĆ

Cz. nieregularny (→ link); cz. modalny (→ link).

PROSTE

--------------------------------- ------------------------------------------
Ich muss nach Hause gehen. Muszę iść do domu.
Du musst mir nicht helfen. Nie musisz mi pomagać.
Muss das sein? Czy to naprawdę konieczne?
Sie muss um 8 Uhr im Büro sein. Ona musi być o ósmej w biurze.
Ich muss zum Arzt. Muszę (iść) do lekarza.
Sie müssen hier warten. Musi Pan/-i tu zaczekać.
Wie lange muss ich warten? Jak długo muszę / będę musiał/-a czekać?
--------------------------------- ------------------------------------------

TRUDNE

--------------------------------------------------------- ---------------------------------------------------
Die E-Mail muss noch heute gesendet werden. Ten mail musi zostać jeszcze dziś wysłany.
Das muss nicht stimmen. To nie musi się zgadzać.
Du hättest das nicht machen müssen. Nie musiałeś był tego robić.
Sie muss krank sein. Ona prawdopodobnie jest chora.
Eigentlich müsste er schon da sein. Właściwie on już tu/tam powinien być.
Er muss jeden Moment kommen. On z pewnością przyjdzie lada moment.
Das muss sein. To konieczne.
So müsste es immer sein. Tak powinno być zawsze.
Ich muss damit rechnen, dass ich den Job nicht bekomme. Muszę się liczyć z tym, że nie dostanę tej pracy.
--------------------------------------------------------- ---------------------------------------------------

Nagminnie popełnianym błędem jest zbędne dodawanie końcowego „-t” w formach trzeciej osoby liczby pojedynczej (on/ona/ono, czyli er/sie/es) – np. „er musst” zamiast poprawnie „er muss”. Pamiętajmy więc o tym, że czasownik „müssen” ma – tak jak wszystkie inne czasowniki modalne – identyczną formę „ich” i „er/sie/es”.

CIEKAWE

Ich muss mal. – Muszę (skorzystać z toalety).

-------------------------------------------------------------------------------- --- ----------------------------------------------------------------------------
Allein sein zu _MÜSSEN_ ist das Schwerste, allein sein zu können das Schönste. → MUSIEĆ być samotnym jest najcięższe, móc być samotnym jest najpiękniejsze.

– Hans Krailsheimer

Die Lösung ist immer einfach, man _MUSS_ sie nur finden. → Rozwiązanie jest zawsze proste, _MUSI_ się je tylko znaleźć.

– Alexander Solschenizyn
-------------------------------------------------------------------------------- --- ----------------------------------------------------------------------------6
SAGEN – MÓWIĆ, POWIEDZIEĆ

Cz. regularny (→ link); cz. słaby (→ link).

Pierwszy „normalny” (a nie w jakiś sposób szczególny) czasownik na naszej liście.

PROSTE

--------------------------------------- -----------------------------------------
Entschuldigung, was haben Sie gesagt? Przepraszam, co Pan/-i powiedział/-a?
Das ist (wirklich) schwer zu sagen. To (naprawdę) trudno/ciężko powiedzieć.
--------------------------------------- -----------------------------------------

TRUDNE

----------------------------------------------- ------------------------------------------------------
Das wäre zu viel gesagt. To by było zbyt mocno powiedziane.
(Das ist) wirklich schwer zu sagen. (To jest) naprawdę trudno powiedzieć.
Ich will nichts gesagt haben. Odwołuję to, co powiedziałam/-łem.
Du sagst es! No właśnie!
(Das ist) einfach gesagt. Łatwo (to) powiedzieć. (w domyśle: „trudno wykonać”)
Na, wer sagt’s denn! No proszę! / Wiedziałam/-łem!
Ich habe (dazu) nichts zu sagen. Nie mam (na ten temat) nic do powiedzenia.
Wem sagst du das! I komu ty to mówisz!
Das kann jeder sagen! Tak/To to każdy może powiedzieć!
Was soll man dazu sagen? I co na to powiedzieć?
Das Sagen haben. Mieć decydujący głos. / Rządzić. / Szefować.
kurz gesagt krótko mówiąc
unter uns gesagt między nami mówiąc
nebenbei gesagt przy okazji / „poza protokołem”
Wie soll ich es Ihnen sagen? Jak mam to Panu/Pani powiedzieć?
Ich habe nichts zu sagen. Nie mam nic do powiedzenia.
Er lässt sich nichts sagen. On nie da sobie nic powiedzieć.
Ich wollte damit sagen, dass es mir leid tut. Chciałam przez to powiedzieć, że jest mi przykro.
Er wollte damit sagen, dass er sich freut. On chciał przez to powiedzieć, że się cieszy.
Dazu sage ich lieber nichts. Lepiej nic na ten temat nie powiem.
Darauf sagte er, dass er es nicht will. Na to on odpowiedział, że (tego) nie chce.
Darauf sagten wir, dass wir kommen. Na to odpowiedzieliśmy, że przyjedziemy/przyjdziemy.
Tomek wollte auch etwas dazu sagen. Tomek też chciał coś na ten temat powiedzieć.
Ich habe dir das im Vertrauen gesagt. Powiedziałam ci to w zaufaniu.
Ania, sag mal „Guten Tag“ zu deiner Oma! Aniu, powiedz „dzień dobry” (do) swojej babci!
sage und schreibe ni mniej, ni więcej
gesagt, getan mówisz, masz; postanowione – zrobione
----------------------------------------------- ------------------------------------------------------

CIEKAWE

--------------------------------------------------------------------- --- -----------------------------------------------------------------
_SAGE_ nicht alles, was du weißt, aber wisse immer, was du _SAGST_. → Nie _MÓW_ wszystkiego, co wiesz, ale wiedz zawsze, co _MÓWISZ_.

– Matthias Claudius

Wer viel redet, glaubt am Ende, was er _SAGT_. → Kto dużo mówi, wierzy w końcu w to, co _POWIEDZIAŁ_.

– Honore de Balzac
--------------------------------------------------------------------- --- -----------------------------------------------------------------

Czasownik „sagen” zbliżony jest znaczeniowo do czasownika „sprechen” (→ link). Czasami uczący się mają trudności w rozróżnieniu, w jakich sytuacjach którego z nich użyć. Otóż:

- SPRECHEN – używamy w przypadku „wielokrotnego mówienia/rozmawiania”
- SAGEN – używamy w przypadku „jednorazowych wypowiedzi/rozmawiania/mówienia”

„Sagen” bardzo często rozpoczyna mowę zależną, np.:

-------------------------------- --------------------------------------------
Ania sagt, sie sei müde. Ania mówi, że jest zmęczona.
Ania sagte, sie sei müde. Ania mówiła/powiedziała, że jest zmęczona.
Ania hat gesagt, sie sei müde. Ania mówiła/powiedziała, że jest zmęczona.
-------------------------------- --------------------------------------------

„Was hat denn der Papa GESAGT, als ihm der große Stein auf den Fuß gefallen ist?“ „Ach, Mama, wenn ich alles weglasse, was man nicht SAGEN darf, dann hat er eigentlich gar nichts GESAGT.“ „Co POWIEDZIAŁ tata, jak mu ten duży kamień spadł na nogę?” „Ach, mamo, jeśli opuszczę wszystko, czego nie wolno MÓWIĆ, to właściwie nie POWIEDZIAŁ zupełnie nic”.7
MACHEN – ROBIĆ

Cz. regularny (→ link); cz. słaby (→ link); cz. tworzący cz. pokrewne (→ link).

PROSTE

---------------------------------------------------------- ----------------------------------------------
Wir machen Ordnung. Robimy porządek.
Was machst du? Co robisz?
Warum macht er das? Dlaczego on to robi?
Das macht einen guten Eindruck. To robi dobre wrażenie.
Du hast (auf meinem Vater) einen guten Eindruck gemacht. Zrobiłeś/-łaś dobre wrażenie (na moim ojcu).
Er hat mir Platz gemacht. On mi ustąpił miejsca.
Mach dir keine Hoffnungen. Nie rób sobie nadziei.
Das Wetter macht mir Sorgen. (Ta) pogoda mnie niepokoi.
Ich mache jeden Sonntag einen langen Spaziergang. W każdą niedzielę idę na długi spacer.
Machen Sie es sich bequem! Proszę się rozgościć!
Hast du schon deine Hausaufgaben gemacht? Czy już odrobiłaś (swoją) pracę domową?
Du hast einen Fehler gemacht. Zrobiłaś/-łeś błąd.
---------------------------------------------------------- ----------------------------------------------

TRUDNE

-------------------------------------------- --------------------------------------------------------------------------------------
Der Lärm macht mich nervös. (Ten) hałas mnie denerwuje.
Mach nicht so viel Lärm! Nie rób tyle hałasu!
Sie macht sich über mich lustig. Ona mnie wyśmiewa. / Ona sobie ze mnie żarty robi.
Wir machen uns jetzt auf den Weg. Wyruszamy teraz w drogę. / Zbieramy się.
Ich mache mir nichts daraus. To jest mi obojętne. / To nie ma dla mnie znaczenia. / Nie przywiązuję do tego wagi.
Ich muss jeden Morgen das Bett machen. Muszę codziennie rano (po)ścielić łóżko.
Machst du uns einen Kaffee? Zrobisz nam kawy?
Warum ist das noch nicht gemacht worden? Dlaczego to jeszcze nie zostało zrobione?
Das hätte nicht gemacht werden dürfen. To nie powinno było zostać zrobione.
Die Marmelade ist selbst gemacht. Ta marmolada jest własnoręcznie zrobiona.
Ich würde das mit mir nicht machen lassen. Nie dał(a)bym się tak (po)traktować.
-------------------------------------------- --------------------------------------------------------------------------------------

Częste pytanie: czym się różni „machen” (robić) od „tun” (robić)?

----------------------------------------------------------- --------------------------------------------------------------------- ---------------------------------------------------
Wyłącznie „machen” używamy, gdy oznacza ono: Wyłącznie „tun” możemy użyć, gdy oznacza ono: Wymiennie – „machen” lub „tun”:

- spowodować nowy stan, sytuację, zmienić kogoś lub coś - określenie czynności - zajmować się czymś
- przejąć określoną rolę - w nierealnych zdaniach porównawczych (np. „robisz tak, jakby…”) - pracować, dokonywać czegoś
- wynosić (np. rachunek wynosi…) - w konstrukcjach z „zu” - zrobić (uczynić) coś dla lub przeciwko czemuś
- przygotować (np. kawę) - w konstrukcjach z innymi wyrazami (→ link) - robić coś z kimś lub komuś
- spowodować coś, wywołać
RACZEJ JAKO SAMODZIELNE SŁOWO NAJCZĘŚCIEJ W ZWROTACH
----------------------------------------------------------- --------------------------------------------------------------------- ---------------------------------------------------

CIEKAWE

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- --- -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Eine Schwalbe macht noch keinen Sommer. → Jedna jaskółka nie czyni wiosny.

Kleider machen Leute. → Jak cię widzą, tak cię piszą.

Aus einer Mücke einen Elefanten machen. → Czynić z komara słonia („z igły widły”).

Aus der Not eine Tugend machen. → Z konieczności uczynić cnotę.

Erfahrungen vererben sich nicht – jeder muss sie allein _MACHEN_. → Doświadczeń nie można odziedziczyć – każdy musi je zrobić (doświadczyć) samemu.

– Kurt Tucholsky

Die Erforschung der Krankheiten hat so große Fortschritte _GEMACHT_, dass es immer schwerer wird, einen Menschen zu finden, der völlig gesund ist. → Badanie chorób _POCZYNIŁO_ tak wielkie postępy, że coraz trudniej jest znaleźć człowieka, który jest całkowicie zdrowy.

– Aldous Huxley
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- --- -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Czasownik „machen” należy do 9 najważniejszych czasowników tworzących czasowniki pokrewne (→ link). Oto jego główne złożenia z przedrostkami:

abmachen – usuwać coś, uzgadniać

anmachen – włączać, przymocować

aufmachen – otwierać, zakładać

ausmachen – wyłączać, uzgadniać z kimś

bereitmachen – przygotowywać

d(a)ranmachen – zabierać się do czegoś

einmachen – wekować

festmachen – przymocowywać coś, cumować

freimachen – rozbierać się

heranmachen – dobierać się do czegoś

losmachen – odwiązywać, uwalniać, urywać

mitmachen – brać udział, robić coś z kimś

nachmachen – naśladować kogoś

vermachen – zapisywać coś komuś, darować

vormachen – pokazywać, wmawiać

wegmachen – usuwać, wychodzić

weitermachen – pracować dalej

zumachen – zamykać, likwidować

zurechtmachen – szykować, słać

Ponadto istnieje bardzo wiele popularnych dwusłownych złożeń („fraz składniowych”) z czasownikiem „machen”, np.:

----------------------- -------------------------------------------------------------------------
alt machen postarzać
arm machen rujnować
aufmerksam machen zwrócić czyjąś uwagę na coś
ausfindig machen wynajdywać; odnaleźć
bekannt machen obwieszczać; rozgłaszać
bereit machen przygotować
besser machen poprawiać, robić lepiej
bewusst machen uprzytomnić, uzmysławiać, uświadomić
billig machen uczynić tańszym
deutlich machen wyjaśniać
dicht machen uszczelniać, zamykać
dick machen tuczyć, pogrubiać
eng machen zwęzić
fein machen wystroić się
fertig machen kończyć; zbierać się, wykańczać, „załatwić” kogoś (za/mordować)
frisch machen odświeżać
ganz machen składać
Gebrauch machen robić z czegoś użytek, korzystać z
geltend machen dochodzić należności
gerade machen (wy)prostować
gesund machen przysparzać zdrowia
glatt machen wygładzać
hart machen utwardzać
heil machen reperować
heiß machen podgrzewać
hell machen rozjaśniać
kaputt machen psuć
klar machen tłumaczyć komuś, klarować, uświadamiać
klein machen tępić; rozmieniać na drobne; siekać, drobno kroić, zmniejszać
krank machen wpędzać kogoś w chorobę; doprowadzać kogoś do szału
krumm machen zaginać
kurz machen nie rozwodzić się (nad czymś); nie przeciągać; streszczać się
leer machen opróżniać
leicht machen ułatwiać
möglich machen umożliwiać
munter machen orzeźwiać
nass machen moczyć
neugierig machen intrygować; zaciekawiać
publik machen upubliczniać
rückgängig machen cofać
satt machen nasycić
sauber machen czyścić
scharf machen ostrzyć
schlank machen wyszczuplać
schnell machen robić coś w biegu; spieszyć się
schön machen upiększać
schwer machen utrudniać
sicher machen czynić bezpiecznym
sichtbar machen uwidaczniać
(sich) Sorgen machen martwić się, niepokoić się
Spaß machen sprawiać przyjemność, bawić, żartować
stark machen umacniać
traurig machen zasmucać
überflüssig machen czynić zbędnym
unbrauchbar machen niszczyć
unmöglich machen uniemożliwiać
verantwortlich machen obarczać kogoś odpowiedzialnością, pociągnąć kogoś do odpowiedzialności
verständlich machen wytłumaczyć
wahr machen urzeczywistniać coś, spełniać coś
warm machen grzać
weich machen zmiękczać
wütend machen rozzłościć
zart machen uczynić delikatnym
zugänglich machen udostępnić, uczynić dostępnym
----------------------- -------------------------------------------------------------------------

Proszę zwrócić uwagę, że w języku polskim mamy dużo „specjalnych” czasowników do opisywania danych czynności, a po niemiecku niewiarygodnie dużo możemy wyrazić właśnie samym „machen” z jakimś odpowiednim logicznym dodatkiem.8
GEBEN – DAWAĆ

Cz. nieregularny (→ link); cz. mocny (→ link); cz. tworzący cz. pokrewne (→ link); łączy się z C i/lub B (→ link).

PROSTE

----------------------------------------- ------------------------------------------
Das gibt keinen Sinn. To nie ma sensu.
Kühe geben Milch. Krowy dają mleko.
Sie gibt ihm Recht. Ona mu przyznaje rację.
Er gibt mir Nachhilfestunden. On mi udziela korepetycji.
Was gibt’s? Co słychać?
Sie hat ihm ihre Telefonnummer gegeben. Ona dała mu swój numer telefonu.
Ich gebe Ihnen 2.000 Euro für das Auto. Dam Panu/Pani 2000 euro za ten samochód.
----------------------------------------- ------------------------------------------

TRUDNE

Zdarza się, że w zdaniu mamy dwa tzw. dopełnienia – jedno w bierniku, a drugie w celowniku. W jakiej kolejności wkleić je poprawnie do niemieckiego zdania? To zależy! Najlepiej trzymać się takiego schematu, jaki prezentujemy w poniższej tabeli:

+--+
| |
+--+
| |
+--+
| |
+--+
| |
+--+
| |
+--+

+--+
| |
+--+
| |
+--+
| |
+--+
| |
+--+
| |
+--+

CIEKAWE

Istnieje w niemieckim zwrot, który nam, Polakom uczącym się niemieckiego, sprawia zawsze wyjątkowy kłopot. Może już ktoś się domyślił – chodzi oczywiście o „es gibt”. Z „es gibt” mamy cztery zasadnicze trudności:

- nie ma takiego wyrażenia po polsku, więc trudno nam je przejąć do aktywnego języka, po prostu brakuje nam w mózgu podobnego wzorca po polsku;
- trudno nam rozróżniać, kiedy „es gibt” można zastąpić zwykłym „ist”, a kiedy nie;
- plącze nam się liczba mnoga, bo jej wzorzec też całkiem odbiega od polskiego wzorca;
- trudno nam zapamiętać raz a dobrze, że zwrot „es gibt” ZAWSZE łączy się z BIERNIKIEM.

Jak na JEDEN niemiecki zwrot to całkiem dużo trudności, prawda? Z drugiej strony nie da się udawać, że „es gibt” nie istnieje. Z pewnością w ogóle czasownik „geben” dostał się na tę listę m.in. z powodu bardzo częstego występowania zwrotu „es gibt”.

Dlatego pochylmy się nad „es gibt” i postarajmy się je oswoić, a nawet z nim zaprzyjaźnić.

------------------------------------ ---------------------------------------
Wo gibt es Briefmarken? Gdzie można dostać znaczki?
Gibt es noch Eintrittskarten? Czy są jeszcze bilety (wstępu)?
Damals gab es noch keine Computer. Wtedy nie istniały jeszcze komputery.
Das hat es noch nie gegeben! Tego jeszcze (nigdy) nie było!
Es gibt keine grünen Pferde. Nie istnieją zielone konie.
Wann gibt es Essen? Kiedy będzie jedzenie?
Was gibt es zum Frühstück? Co jest na śniadanie?
Entwarnung geben odwoływać alarm
------------------------------------ ---------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------- --- ----------------------------------------------------------------------------
Liebe ist nicht das was man erwartet zu bekommen, sondern das was man bereit ist zu _GEBEN_. → Miłość to nie to, co oczekujemy dostać, lecz to, co jesteśmy gotowi _DAĆ_.

– Katharine Hepburn

Die größten Menschen sind jene, die anderen Hoffnung _GEBEN_ können. → Najwięksi są ci, którzy potrafią innym _DAĆ_ nadzieję.

– Jean Jaur`es

_ES GIBT_ eine Zeit für die Arbeit. Und _ES GIBT_ eine Zeit für die Liebe. Mehr Zeit braucht man nicht. → _JEST_ czas na pracę. I _JEST_ czas na miłość. Więcej czasu nie potrzeba.

– Coco Chanel
--------------------------------------------------------------------------------------------------------- --- ----------------------------------------------------------------------------

Najważniejsze czasowniki pokrewne:

abgeben – odstępować, oddawać

angeben – podawać, udawać, chwalić się

aufgeben – porzucać, nadawać przesyłkę, zadawać

ausgeben – wydawać, podawać się za

begeben – udawać się do

durchgeben – podawać do wiadomości, zawiadamiać

eingeben – podawać coś komuś, wprowadzać dane

ergeben – wynikać, wykazywać (→ link)

hingeben – oddawać się czemuś, ofiarowywać, poświęcać się czemuś

herausgeben – wydawać

mitgeben – dawać komuś

nachgeben – ustępować

übergeben – przekazywać, wydawać

umgeben – otaczać

vergeben – wybaczać

vorgeben – twierdzić, podawać do wiadomości

weggeben – oddawać

weitergeben – przekazywać

wiedergeben – oddawać, odtwarzać, przedstawiać

zufriedengeben – zadowolić się, obchodzić się

zugeben – przyznawać, dodawać

zurückgeben – oddawać, reklamować