MENU
Nasze ceny
Przeczytaj fragment on-line
21 kluczy do twórczego życia dziecka - ebook
21 kluczy do twórczego życia dziecka - ebook
Inspirujący przewodnik dla rodziców, pedagogów i wszystkich, którzy pragną wspierać dzieci w odkrywaniu swojego potencjału twórczego. • Jak wspierać dzieci w poszukiwaniu pasji a nie tresować? • Jak kochać swoje dziecko nie rezygnując z siebie? • Jak stać się czułą/ym przewodniczką/przewodnikiem w pełnym wyzwań życiu młodego człowieka? Na te pytania rodzic może odpowiedzieć, gdy zdaje sobie sprawę, na czym mu zależy – jakie są wartości, w kierunku których chce wychować dziecko. Jedną z takich wartości może być twórczość - rozumiana szeroko jako odnalezienie siebie, swoich mocnych stron i pasji, oraz realizacja potencjału. Autorka, łącząc osobiste doświadczenia, biografie znanych twórców i współczesne badania psychologiczne, przekazuje Czytelniczce/Czytelnikowi 21 kluczy do rozwoju twórczości dziecka. Każdy rozdział oferuje konkretne porady i techniki, które możesz zastosować w codziennym życiu, by wspierać dzieci w stawaniu się kreatywnymi, niezależnymi i szczęśliwymi dorosłymi. To książka zarówno dla rodziców małych dzieci, jak i tych dorastających – od pierwszych kroków aż po samodzielne decyzje młodzieży. Czytając tę książkę, dowiesz się: • jak skutecznie rozwijać twórczość dziecka na różnych etapach jego życia, • dlaczego kreatywność jest kluczowym narzędziem w rozwiązywaniu problemów i budowaniu poczucia wartości, • jak uniknąć błędnych przekonań na temat twórczości i wspierać rozwój dzieci niezależnie od ich zainteresowań, • jak budować motywację wewnętrzną dziecka, wspierać jego odwagę intelektualną i wytrwałość. Autorka oferuje nie tylko praktyczne wskazówki, ale także inspirujące przykłady z życia słynnych postaci, takich jak Albert Einstein, Maria Skłodowska-Curie, Steve Jobs, Walt Disney czy Frida Kahlo, pokazując, jak twórczość pomagała im w pokonywaniu wyzwań. *** Książka ta nie tylko promuje twórczość, ale jest tez autentycznym, uważnym i czułym spojrzeniem na drugiego człowieka. prof. dr hab. Izabela Lebuda *** To wyjątkowy przewodnik dla świadomych rodziców, którzy pragną wspierać swoje dzieci w odkrywaniu pasji i rozwijaniu kreatywności. Autorka pokazuje, jak pomóc dziecku znaleźć swoją drogę, myśleć niezależnie, a także z odwagą podejmować wyzwania. To nie tylko wskazówki oparte na naukowych badaniach, ale również osobiste doświadczenia autorki, co dodaje książce niepowtarzalnego ciepła i autentyczności. dr Aleksandra Minczanowska *** Książka dr Joanny Kwaśniewskiej to doskonałe kompendium dla rodziców pragnących mądrze wspierać twórczość swoich dzieci. Autorka mistrzowsko łączy solidne podstawy psychologiczne z autentycznym doświadczeniem, oferując bezcenne narzędzia do budowania twórczej relacji z dzieckiem. To nie tylko poradnik – to przewodnik po świadomym rodzicielstwie, gdzie praktyczne ćwiczenia służą zarówno rozwojowi dziecka, jak i pogłębianiu więzi opartej na wzajemnym zaufaniu. Natalia Milczanowska Head of People&Culture w Szkoła w Chmurze
| Kategoria: | Psychologia |
| Zabezpieczenie: |
Watermark
|
| ISBN: | 978-83-01-24143-8 |
| Rozmiar pliku: | 6,0 MB |
FRAGMENT KSIĄŻKI
WPROWADZENIE
Dlaczego?
Gdy byłam dzieckiem, nikt nie czytał mi bajek. Być może dlatego, że panicznie bałam się, że wilk mógłby skrzywdzić Czerwonego Kapturka, a Królewna Śnieżka zostanie wyrzucona z domu przez wredną macochę. Baśnie braci Grimm, które próbował czytać mi tata, kończyły się moim wrzaskiem, płaczem i chowaniem się pod kołdrę z zatkanymi uszami. Mały Książę, którego próbowała mi czytać mama, wydawał mi się dziecinny, abstrakcyjny i pozbawiony prawdziwej materii życia. Zamiast tego moja babcia opowiadała mi przed snem historie ze swojego dzieciństwa. Krótkie fragmenty swojej biografii. Tych mogłam słuchać bez końca.
Babcia Lonia (zdrobnienie od Leokadia) siadała na moim łóżku i snuła swoje opowieści. Gdy kończyła jedną, zawsze błagałam ją o kolejną. Gdy twierdziła, że już nic więcej nie pamięta – prosiłam ją, by powtarzała te historie, które już wcześniej mi opowiedziała. Można rozważać, czy małe dzieci powinny wychowywać się na wspomnieniach swoich opiekunów… Może powinny słuchać treści przeznaczonych dla najmłodszych, które ‒ jak baśnie ‒ mają przemyślaną strukturę, morał i głębokie znaczenie. Historie mojej babci służyły również zapewne jej samej. Dzięki nim mogła wrócić do dawnych czasów, pewnie nieco je upiększyć i podkoloryzować, ale przede wszystkim nadać sens tym wydarzeniom, które miały miejsce.
W jednej z opowieści moja babcia wraz z siostrami biegła przez pole. Jej mama wcześniej prosiła ją wiele razy, by nie zakładała swoich ładnych wyjściowych kozaczków, ale mała Lonia właśnie te buty włożyła. Coś się stało, co dzieciaki wystraszyło, chyba wściekły sąsiad lub sąsiadka wybiegli bronić swojego zagonu – cała banda musiała uciekać bardzo szybko. Wtedy jeden z eleganckich kozaczków utknął w błocie i Lonia nie miała czasu ani sił go stamtąd wyciągnąć. Dobiegła do domu tylko w jednym bucie.
W innej opowieści Lonia próbowała zasnąć w swoim łóżku. Późną nocą starsze siostry już głęboko oddychały w ciemności, ale ona nie mogła zapaść w sen. Był to czas tuż po przeprowadzce do nowego mieszkania, jeszcze niewyremontowanego. Wyjście na balkon nie zostało skończone, a zbliżanie się do niego groziło niebezpieczeństwem. Jednak Lonia postanowiła wyjrzeć na podwórko. Może zaciekawił ją jakiś dźwięk? Może chciała spojrzeć na księżyc? Gdy podeszła już bardzo blisko balkonu, usłyszała głęboki, dojrzały głos: Nie zbliżaj się tu, Loniu! Uważaj! To niebezpieczne! To był głos znikąd i zewsząd zarazem. Nie pochodził od żadnej konkretnej osoby, ponieważ żadnej dorosłej osoby w pokoju nie było. Zabrzmiał szeptem tuż obok jej ucha. Przestraszyła się i wycofała ze swojego planu.
W Poznaniu, gdzie mieszkała w czasie wojny, zostały ulokowane duże zakłady zbrojeniowe z głębi Rzeszy. 15-letnia wówczas Lonia została zmuszona do pracy w nich. Jeździła do zakładów tramwajem, a jej zadaniem było szlifowanie i polerowanie. Czego? Nie pamiętam dokładnie. Wiem, że robiła to w białych rękawiczkach. Tak jak inne polskie dziewczynki z jasnym warkoczami.
Ukochaną siostrą Loni była Kazia – o 2 lata starsza. Rzadziej bawiła się z Irką i Trudką (od imienia Gertruda), gdyż dzieliła je większa różnica wieku. Gdy Lonia miała niespełna 6 lat, umarła jej siostra Irka. Dziesięć lat później, w czasie okupacji, odeszła ukochana 18-letnia Kazia – miała zapalenie płuc i z powodu biedy oraz trudności w opiece medycznej nie udało się jej uratować. Wojnę przeżyła oprócz Loni tylko siostra starsza od niej o kilkanaście lat.
Takie opowieści kształtowały moje dzieciństwo. Czasami wzruszające, trochę magiczne i uduchowione, czasami tragiczne i bardzo smutne. Może z tego czasu płynie moje zamiłowanie do biografii. Obserwowanie ludzkiego życia od najwcześniejszych lat. Widzenie w starszej pani, z siwymi włosami podkręcanymi nocą na wałki, maleńkiej dziewczynki o blond lokach i z chochlikowym spojrzeniem.
Gdy byłam nastolatką, moja babcia nie czuła się szczęśliwa. Przeżywała wiele lęków, obawiała się wychodzić z domu, chociaż bardzo pragnęła towarzystwa, traciła sens życia. Trudno było wówczas o psychologa, psychoterapeutę. Do psychiatry nie chodziło się z takimi stanami. Ja już wówczas uwielbiałam malować, kochałam pisać, śpiewać i tańczyć. Intuicyjnie czułam, że to wspaniałe lekarstwo dla mojej babci. Tak bardzo chciałam jej pomóc, by nie była smutna, by nie cierpiała, by nie bała się życia. Jako dziecko jednak nie potrafiłam nic zrobić. Chciałam, żeby poczuła fascynację, by znalazła sens, ale nie udawało mi się jej w żaden sposób wydobyć z mroku. Zapadała się.
Dzisiaj, łącząc fakty, widzę dość wyraźnie, że ta książka jest kontynuacją mojej misji sprzed lat. Mojej misji, by dać ludziom fascynację życiem, by pomóc dzieciom znaleźć pasję, która jest jednym z najcenniejszych podarunków. Pomaga w trudnych chwilach, nadaje sens, znaczenie i koloryt, dookreśla, kim jesteśmy. Twórcza pasja to co innego niż oglądanie seriali – moja babcia zatapiała się w nich na długie godziny i wracała z powrotem do tego świata w jeszcze gorszym stanie. Twórcza pasja to dawanie z siebie tego, co najlepsze. Urzeczywistnianie swoich wyobrażeń. Dzielenie się sobą.
Dla kogo?
Ta książka jest o dziecku małym i dużym. Przyda się rodzicom, którzy jeszcze zmieniają pieluchy, a także tym, których dziecko samo robi sobie śniadanie, do szkoły jeździ autobusem, a koledzy i koleżanki bardziej go pociągają niż wieczory spędzane z mamą i tatą. Ta książka jest o rozkwicie dziecka – przepoczwarzaniu się z larwy w motyla. Warto ją jednak przeczytać, zanim nastoletnie dziecko powie: Nie potrzebuję już Twoich rad, zanim wyfrunie na stałe z rodzinnego gniazda. Wtedy jest już nieco za późno na wychowywanie.
Sama o tym wiem, gdyż spędziłam z moimi dziećmi już ponad 15 lat. To dużo czasu, by nauczyć się bycia mamą. Nauczyłam się na przykład, że dziecko jest istotą niezależną, pełną, oddzielną, ale rodzice nadal mogą wiele. Nie tylko mogą kształtować środowisko, w jakim dorasta młoda osoba, ale też mogą pomóc w interpretacji świata, przekazując potomkowi postawy i przekonania, które zostaną mu w spadku i będą miały dużo większy wpływ na jego życie niż zestaw srebrnych sztućców lub thermomix podarowany na 18. urodziny.
21 kluczy do twórczego życia dziecka przyda się również psychologom i pedagogom, którzy dzięki tej książce mogą jeszcze głębiej zrozumieć mechanizmy stojące za twórczym rozwojem dziecka i znaleźć odwołania do współczesnych badań naukowych w zakresie psychologii twórczości. Szeroki zakres przypisów źródłowych pomoże osobom profesjonalnie zajmującym się rozwojem dziecka odnaleźć publikacje, które poszerzą fachową wiedzę i umiejętności.
Po co?
Każdy rodzic marzy, by jego dziecko było szczęśliwe. Dla każdego jednak „szczęście” znaczy coś nieco innego. Ja wyobrażam sobie, jak moje dzieci podejmują samodzielne decyzje – czasami lepsze, czasami gorsze. Jak wyciągają z nich wnioski, jak kreatywnie rozwiązują pojawiające się przed nimi problemy i wiedzą, że jak się nie da wejść przez drzwi, to wejdą oknem. Widzę moje dzieci jako osoby pełne charyzmy, pasji i radości. Widzę je jako ludzi, którzy z wypiekami na twarzy, z błyskiem w oku wykonują zadania, które ich cieszą, i sami z siebie prą do przodu. Stawiają przed sobą wyzwania. Chciałabym, by czuły swoją siłę i kompetencję. By czuły się swobodnie, respektując prawa drugiego człowieka. Marzy mi się, by miały pomysły i wytrwałość do realizacji nawet najtrudniejszych wyzwań. A w sytuacji, gdy będą ponosić porażki lub zostaną same na polu walki, by wytrwały w niezależnym myśleniu. To jest moje marzenie.
To wszystko wypisane jest na drogowskazie wskazującym drogę do twórczego życia. To bardzo szeroka droga, która nie jest określona przez konkretne dyscypliny ani talenty. To raczej kierunek wychowawczy zakładający, że wartością jest życie w zgodzie ze sobą, w swobodzie wyboru, w wolności osobistej; życie osadzone w kontekście kultury danego społeczeństwa. Społeczeństwa, do którego każdy zdrowo rozwijający się człowiek chce wnieść od siebie coś na miarę swoich możliwości. Coś, co ma sens i znaczenie dla innych ludzi. Coś, co sprawi, że zostawi się świat chociaż odrobinę lepszym.
Wybitna pedagożka Maria Montessori pisała prawie 100 lat temu, że to dzieci dają nadzieję na pokój na świecie i lepsze jutro. Wychowanie dzieci w klimacie szacunku do siebie i jednoczesnym szacunku w stosunku do innych osób daje nadzieję, że ludzkość poradzi sobie z problemami, z którymi aktualnie się boryka, zarówno w kontekście ekologii i zdrowia publicznego, jak i w kontekście geopolitycznym.
O czym?
21 kluczy do twórczego życia dziecka jest więc o tym, jak rodzice mogą wesprzeć swoje dzieci w ich twórczym rozwoju. Jak możemy pomóc im odnajdywać swoje pasje, wychodzić z inicjatywą, myśleć niezależnie i być wytrwałym niezależnie od pojawiających się przeszkód czy porażek. Jak nauczyć dzieci komunikować się z innymi, tak by potrafiły przekonywać do swoich racji w poszanowaniu i uwzględnianiu potrzeb i punktów widzenia innych ludzi.
Duży wpływ na charakter tej książki ma moja wiedza naukowa, kontakt z wieloma dziećmi i ich rodzicami, z którymi miałam przyjemność rozmawiać i towarzyszyć im w rozwoju, pasja do czytania biografii, a także osobiste rodzicielskie niepewności, zwątpienia, lęki i porażki, które zainspirowały mnie do szukania odpowiednich rozwiązań, badania i sprawdzania. Porażki są częścią ludzkiej natury. Są elementem życia każdego rodzica. Nikt z nas świadomie nie zdecydował się na rodzicielskie porażki – działamy najlepiej jak potrafimy, w warunkach, które przynosi życie – nie zawsze łatwych. Rodzicielstwo to przecież jedno z najtrudniejszych zadań znanych ludzkości. Szczególnie dzisiaj, gdy rodzice są pozbawieni wsparcia ze strony starszych pokoleń, gdy walczą z inflacją lub próbują zrealizować narzucone kulturowo standardy konsumpcyjnego stylu życia, gdy dzieci są od maleńkości porywane przez niebieskie ekrany, media społecznościowe i gry internetowe, gdy obawiamy się o przyszłość, która tak dynamicznie zmienia się na naszych oczach, że dla dzieci szybko stajemy się boomerami.
Dzisiaj rodzice mają szeroki dostęp do informacji na temat wychowania. Porady, wskazówki, style, sposoby podawane nam przez osoby, które nie znają kontekstu naszego życia, temperamentu dziecka. Oczekiwania względem rodziców są bardzo wysokie, a rodzicielstwo to przecież nie tresura dzieci. Presja perfekcjonizmu jest na tyle ogromna, że rodzicielstwo często przestaje nam przynosić radość. Staje się kolejnym przykrym obowiązkiem. A przecież naszym zadaniem jako rodzica nie jest to, by stać się dziecka trenerem, coachem, ale przede wszystkim, by kochać i tworzyć optymalne warunki do wzrostu. Jednocześnie naszym zadaniem jako człowieka jest to, by wypełniając jakąkolwiek życiową rolę, dbać o siebie, swoje potrzeby i własny rozwój.
Książka 21 kluczy do twórczego życia dziecka pokazuje, czym tak naprawdę jest twórczość, dlaczego jest ważna, i jak otwierać drzwi do twórczego rozwoju małego człowieka. W niektóre klucze rodzic na pewno już jest wyposażony – jesteśmy zasobni w różne umiejętności, które pozwalają troszczyć się o swoje potomstwo. Jednak o wielu kluczach często nie mamy pojęcia lub używamy ich nieświadomie. Opisując je, staram się pokazać, jaki jest sens otwierania konkretnych drzwi i jak można tego dokonać z korzyścią dla dziecka i bez szkody dla siebie. W prezentowaniu poszczególnych kluczy sięgam po przykłady z biografii wielu znanych, twórczych ludzi. Przedstawione dane biograficzne należy traktować jedynie jako anegdotyczne, trudno też wskazać na źródła powiedzonek czy sentencji przypisywanych tym osobom.
Mam nadzieję, że czytelnicy znajdą w tej książce oparcie i inspiracje, jakie chciałabym dać każdemu, kto chce przeżyć swoje rodzicielstwo jako piękną, wartościową i rozwojową przygodę.Mity i fakty na temat twórczości
Przekonania rodziców w sposób naturalny przechodzą z opiekunów na dzieci. Jeśli rodzice mają przekonania, które powstrzymują ich od kreatywności i twórczej ekspresji, to zapewne w darze przekażą je swoim dzieciom. Błędne przekonania na temat twórczości to te, które ograniczają, które z góry zakładają, że istnieją mury, przez które nie da się przejść, że istnieją ludzie, którzy wiele nie zdziałają. Tego typu myśli na temat rzeczywistości obniżają albo niszczą zupełnie twórcze aspiracje dzieci. Są kulą u nogi na całe ich życie.
Lepiej więc uniknąć błędnych przekonań i przyjrzeć się, jaka jest prawda i co mówi na temat twórczości nauka. A psychologowie mają całkiem wiele do powiedzenia na temat twórczości, zwłaszcza twórczości dziecka. Badania w tym zakresie prowadzone są od lat 50. XX wieku. Wiele zjawisk psychologicznych zostało zweryfikowanych w publikacjach o najwyższej renomie w tzw. metaanalizach. Istnieją modele teoretyczne i konceptualizacje, które stanowią wspaniały punkt wyjścia dla praktycznych oddziaływań. Dzięki tej wiedzy mamy coraz większą świadomość, czym jest twórczość dziecka, jak się rozwija w czasie i jak ten proces można wspierać.
Czy warto być twórczym?
Nawet znając prawdziwą naturę twórczości, rodzice mogą nie być przekonani, co do sensowności wychowania dziecka w jej kierunku. Warto zastanowić się nad tym Po co? Po co podejmować trud wychowania twórczego człowieka? Czy nie lepiej działać intuicyjnie? Co ma być, to będzie ‒ powiedzą niektórzy. Jednak twórczość może dać człowiekowi tak wiele, że warto skorzystać z takiego wychowania dla swojego dziecka. Psychologowie mają wiele danych i dowodów naukowych na to, jak twórcza osobowość może być pięknym wyposażeniem na całe życie.PRZYPISY KOŃCOWE
Część 1. Twórczość
Benedek, M., Karstendiek, M., Ceh, S. M., Grabner, R. H., Krammer, G., Lebuda, I., Silvia, P. J., Cotter, K. N., Li, Y., Hu, W., Martskvishvili, K., i Kaufman, J. C. (2021). Creativity myths: Prevalence and correlates of misconceptions on creativity. Personality and Individual Differences, 182, Article 111068. https://doi.org/10.1016/j.paid.2021.111068.
Błędne przekonania na temat twórczości
Mate, G. (2023). The Myth of Normal. Penguin LCC US. https://drgabormate.com/book/the-myth-of-normal/ (dostęp 26.08.24).
https://www.nobelprize.org/prizes/literature/1996/szymborska/25586-wislawa-szymborska-odczyt-noblowski-1996/ (dostęp 23.06.24).
Kaufman, J. C., Glăveanu, V. P., Baer, J. (red.) (2017). The Cambridge handbook of creativity across domains. Cambridge University Press. https://doi.org/10.1017/9781316274385.
Zhang, S., Yang, X., Zhang, B. i in. (2023). The molecular genetic basis of creativity: a mini review and perspectives. Psychological Research 87, 1–16. https://doi.org/10.1007/s00426-022-01649-z.
de Manzano, Ö., Cervenka, S., Karabanov, A., Farde, L., Ullén, F. (2010). Thinking Outside a Less Intact Box: Thalamic Dopamine D2 Receptor Densities Are Negatively Related to Psychometric Creativity in Healthy Individuals. PLoS ONE 5(5), e10670. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0010670.
Zabelina, D. L., Colzato, L., Beeman, M., Hommel, B. (2016). Dopamine and the Creative Mind: Individual Differences in Creativity Are Predicted by Interactions between Dopamine Genes DAT and COMT. PLoS ONE. 19; 11(1), e0146768. doi: 10.1371/journal.pone.0146768. PMID: 26783754; PMCID: PMC4718590.
Monzel, M., Karneboge, J., Reuter, M. (2023). The role of dopamine in visual imagery – An experimental pharmacological study. Journal of Neuroscience Research, 102, e25262. https://doi.org/10.1002/jnr.25262.
Runco, M. A., Noble, E. P., Reiter-Palmon, R., Acar, S., Ritchie, T., Yurkovich, J. M. (2011). The Genetic Basis of Creativity and Ideational Fluency. Creativity Research Journal, 23(4), 376–380. https://doi.org/10.1080/10400419.2011.621859.
Monzel, M., Karneboge, J. (2023). The role of dopamine in visual imagery – An experimental pharmacological study. Journal of Neuroscience Research, 10(18), https://doi.org/10.1002/jnr.25262.
Montessori, M. (2021). Edukacja i pokój. Przeł. O. Siara. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 18.
Scott, G., Leritz L. E., Mumford, M. D. (2004). The Effectiveness of Creativity Training: A Quantitative Review, Creativity Research Journal, 16(4), 361–388.
Wiśniewska, E. (2021). Efektywność treningu kreatywności dzieci i młodzieży. Akademia Pedagogiki Specjalnej.
Plucker, J. A. (1999). Is the proof in the pudding? Reanalyses of Torrance’s (1958 to present) longitudinal data. Creativity Research Journal, 12(2), 103–114. https://doi.org/10.1207/s15326934crj1202_3.
Plucker, J. A. (1999). Is the proof in the pudding? Reanalyses of Torrance’s (1958 to present) longitudinal data. Creativity Research Journal, 12(2), 103–114. https://doi.org/10.1207/s15326934crj1202_3.
Kris, E. (1952). Psychoanalytic explorations in art. International Universities Press.
Dlaczego?
Gdy byłam dzieckiem, nikt nie czytał mi bajek. Być może dlatego, że panicznie bałam się, że wilk mógłby skrzywdzić Czerwonego Kapturka, a Królewna Śnieżka zostanie wyrzucona z domu przez wredną macochę. Baśnie braci Grimm, które próbował czytać mi tata, kończyły się moim wrzaskiem, płaczem i chowaniem się pod kołdrę z zatkanymi uszami. Mały Książę, którego próbowała mi czytać mama, wydawał mi się dziecinny, abstrakcyjny i pozbawiony prawdziwej materii życia. Zamiast tego moja babcia opowiadała mi przed snem historie ze swojego dzieciństwa. Krótkie fragmenty swojej biografii. Tych mogłam słuchać bez końca.
Babcia Lonia (zdrobnienie od Leokadia) siadała na moim łóżku i snuła swoje opowieści. Gdy kończyła jedną, zawsze błagałam ją o kolejną. Gdy twierdziła, że już nic więcej nie pamięta – prosiłam ją, by powtarzała te historie, które już wcześniej mi opowiedziała. Można rozważać, czy małe dzieci powinny wychowywać się na wspomnieniach swoich opiekunów… Może powinny słuchać treści przeznaczonych dla najmłodszych, które ‒ jak baśnie ‒ mają przemyślaną strukturę, morał i głębokie znaczenie. Historie mojej babci służyły również zapewne jej samej. Dzięki nim mogła wrócić do dawnych czasów, pewnie nieco je upiększyć i podkoloryzować, ale przede wszystkim nadać sens tym wydarzeniom, które miały miejsce.
W jednej z opowieści moja babcia wraz z siostrami biegła przez pole. Jej mama wcześniej prosiła ją wiele razy, by nie zakładała swoich ładnych wyjściowych kozaczków, ale mała Lonia właśnie te buty włożyła. Coś się stało, co dzieciaki wystraszyło, chyba wściekły sąsiad lub sąsiadka wybiegli bronić swojego zagonu – cała banda musiała uciekać bardzo szybko. Wtedy jeden z eleganckich kozaczków utknął w błocie i Lonia nie miała czasu ani sił go stamtąd wyciągnąć. Dobiegła do domu tylko w jednym bucie.
W innej opowieści Lonia próbowała zasnąć w swoim łóżku. Późną nocą starsze siostry już głęboko oddychały w ciemności, ale ona nie mogła zapaść w sen. Był to czas tuż po przeprowadzce do nowego mieszkania, jeszcze niewyremontowanego. Wyjście na balkon nie zostało skończone, a zbliżanie się do niego groziło niebezpieczeństwem. Jednak Lonia postanowiła wyjrzeć na podwórko. Może zaciekawił ją jakiś dźwięk? Może chciała spojrzeć na księżyc? Gdy podeszła już bardzo blisko balkonu, usłyszała głęboki, dojrzały głos: Nie zbliżaj się tu, Loniu! Uważaj! To niebezpieczne! To był głos znikąd i zewsząd zarazem. Nie pochodził od żadnej konkretnej osoby, ponieważ żadnej dorosłej osoby w pokoju nie było. Zabrzmiał szeptem tuż obok jej ucha. Przestraszyła się i wycofała ze swojego planu.
W Poznaniu, gdzie mieszkała w czasie wojny, zostały ulokowane duże zakłady zbrojeniowe z głębi Rzeszy. 15-letnia wówczas Lonia została zmuszona do pracy w nich. Jeździła do zakładów tramwajem, a jej zadaniem było szlifowanie i polerowanie. Czego? Nie pamiętam dokładnie. Wiem, że robiła to w białych rękawiczkach. Tak jak inne polskie dziewczynki z jasnym warkoczami.
Ukochaną siostrą Loni była Kazia – o 2 lata starsza. Rzadziej bawiła się z Irką i Trudką (od imienia Gertruda), gdyż dzieliła je większa różnica wieku. Gdy Lonia miała niespełna 6 lat, umarła jej siostra Irka. Dziesięć lat później, w czasie okupacji, odeszła ukochana 18-letnia Kazia – miała zapalenie płuc i z powodu biedy oraz trudności w opiece medycznej nie udało się jej uratować. Wojnę przeżyła oprócz Loni tylko siostra starsza od niej o kilkanaście lat.
Takie opowieści kształtowały moje dzieciństwo. Czasami wzruszające, trochę magiczne i uduchowione, czasami tragiczne i bardzo smutne. Może z tego czasu płynie moje zamiłowanie do biografii. Obserwowanie ludzkiego życia od najwcześniejszych lat. Widzenie w starszej pani, z siwymi włosami podkręcanymi nocą na wałki, maleńkiej dziewczynki o blond lokach i z chochlikowym spojrzeniem.
Gdy byłam nastolatką, moja babcia nie czuła się szczęśliwa. Przeżywała wiele lęków, obawiała się wychodzić z domu, chociaż bardzo pragnęła towarzystwa, traciła sens życia. Trudno było wówczas o psychologa, psychoterapeutę. Do psychiatry nie chodziło się z takimi stanami. Ja już wówczas uwielbiałam malować, kochałam pisać, śpiewać i tańczyć. Intuicyjnie czułam, że to wspaniałe lekarstwo dla mojej babci. Tak bardzo chciałam jej pomóc, by nie była smutna, by nie cierpiała, by nie bała się życia. Jako dziecko jednak nie potrafiłam nic zrobić. Chciałam, żeby poczuła fascynację, by znalazła sens, ale nie udawało mi się jej w żaden sposób wydobyć z mroku. Zapadała się.
Dzisiaj, łącząc fakty, widzę dość wyraźnie, że ta książka jest kontynuacją mojej misji sprzed lat. Mojej misji, by dać ludziom fascynację życiem, by pomóc dzieciom znaleźć pasję, która jest jednym z najcenniejszych podarunków. Pomaga w trudnych chwilach, nadaje sens, znaczenie i koloryt, dookreśla, kim jesteśmy. Twórcza pasja to co innego niż oglądanie seriali – moja babcia zatapiała się w nich na długie godziny i wracała z powrotem do tego świata w jeszcze gorszym stanie. Twórcza pasja to dawanie z siebie tego, co najlepsze. Urzeczywistnianie swoich wyobrażeń. Dzielenie się sobą.
Dla kogo?
Ta książka jest o dziecku małym i dużym. Przyda się rodzicom, którzy jeszcze zmieniają pieluchy, a także tym, których dziecko samo robi sobie śniadanie, do szkoły jeździ autobusem, a koledzy i koleżanki bardziej go pociągają niż wieczory spędzane z mamą i tatą. Ta książka jest o rozkwicie dziecka – przepoczwarzaniu się z larwy w motyla. Warto ją jednak przeczytać, zanim nastoletnie dziecko powie: Nie potrzebuję już Twoich rad, zanim wyfrunie na stałe z rodzinnego gniazda. Wtedy jest już nieco za późno na wychowywanie.
Sama o tym wiem, gdyż spędziłam z moimi dziećmi już ponad 15 lat. To dużo czasu, by nauczyć się bycia mamą. Nauczyłam się na przykład, że dziecko jest istotą niezależną, pełną, oddzielną, ale rodzice nadal mogą wiele. Nie tylko mogą kształtować środowisko, w jakim dorasta młoda osoba, ale też mogą pomóc w interpretacji świata, przekazując potomkowi postawy i przekonania, które zostaną mu w spadku i będą miały dużo większy wpływ na jego życie niż zestaw srebrnych sztućców lub thermomix podarowany na 18. urodziny.
21 kluczy do twórczego życia dziecka przyda się również psychologom i pedagogom, którzy dzięki tej książce mogą jeszcze głębiej zrozumieć mechanizmy stojące za twórczym rozwojem dziecka i znaleźć odwołania do współczesnych badań naukowych w zakresie psychologii twórczości. Szeroki zakres przypisów źródłowych pomoże osobom profesjonalnie zajmującym się rozwojem dziecka odnaleźć publikacje, które poszerzą fachową wiedzę i umiejętności.
Po co?
Każdy rodzic marzy, by jego dziecko było szczęśliwe. Dla każdego jednak „szczęście” znaczy coś nieco innego. Ja wyobrażam sobie, jak moje dzieci podejmują samodzielne decyzje – czasami lepsze, czasami gorsze. Jak wyciągają z nich wnioski, jak kreatywnie rozwiązują pojawiające się przed nimi problemy i wiedzą, że jak się nie da wejść przez drzwi, to wejdą oknem. Widzę moje dzieci jako osoby pełne charyzmy, pasji i radości. Widzę je jako ludzi, którzy z wypiekami na twarzy, z błyskiem w oku wykonują zadania, które ich cieszą, i sami z siebie prą do przodu. Stawiają przed sobą wyzwania. Chciałabym, by czuły swoją siłę i kompetencję. By czuły się swobodnie, respektując prawa drugiego człowieka. Marzy mi się, by miały pomysły i wytrwałość do realizacji nawet najtrudniejszych wyzwań. A w sytuacji, gdy będą ponosić porażki lub zostaną same na polu walki, by wytrwały w niezależnym myśleniu. To jest moje marzenie.
To wszystko wypisane jest na drogowskazie wskazującym drogę do twórczego życia. To bardzo szeroka droga, która nie jest określona przez konkretne dyscypliny ani talenty. To raczej kierunek wychowawczy zakładający, że wartością jest życie w zgodzie ze sobą, w swobodzie wyboru, w wolności osobistej; życie osadzone w kontekście kultury danego społeczeństwa. Społeczeństwa, do którego każdy zdrowo rozwijający się człowiek chce wnieść od siebie coś na miarę swoich możliwości. Coś, co ma sens i znaczenie dla innych ludzi. Coś, co sprawi, że zostawi się świat chociaż odrobinę lepszym.
Wybitna pedagożka Maria Montessori pisała prawie 100 lat temu, że to dzieci dają nadzieję na pokój na świecie i lepsze jutro. Wychowanie dzieci w klimacie szacunku do siebie i jednoczesnym szacunku w stosunku do innych osób daje nadzieję, że ludzkość poradzi sobie z problemami, z którymi aktualnie się boryka, zarówno w kontekście ekologii i zdrowia publicznego, jak i w kontekście geopolitycznym.
O czym?
21 kluczy do twórczego życia dziecka jest więc o tym, jak rodzice mogą wesprzeć swoje dzieci w ich twórczym rozwoju. Jak możemy pomóc im odnajdywać swoje pasje, wychodzić z inicjatywą, myśleć niezależnie i być wytrwałym niezależnie od pojawiających się przeszkód czy porażek. Jak nauczyć dzieci komunikować się z innymi, tak by potrafiły przekonywać do swoich racji w poszanowaniu i uwzględnianiu potrzeb i punktów widzenia innych ludzi.
Duży wpływ na charakter tej książki ma moja wiedza naukowa, kontakt z wieloma dziećmi i ich rodzicami, z którymi miałam przyjemność rozmawiać i towarzyszyć im w rozwoju, pasja do czytania biografii, a także osobiste rodzicielskie niepewności, zwątpienia, lęki i porażki, które zainspirowały mnie do szukania odpowiednich rozwiązań, badania i sprawdzania. Porażki są częścią ludzkiej natury. Są elementem życia każdego rodzica. Nikt z nas świadomie nie zdecydował się na rodzicielskie porażki – działamy najlepiej jak potrafimy, w warunkach, które przynosi życie – nie zawsze łatwych. Rodzicielstwo to przecież jedno z najtrudniejszych zadań znanych ludzkości. Szczególnie dzisiaj, gdy rodzice są pozbawieni wsparcia ze strony starszych pokoleń, gdy walczą z inflacją lub próbują zrealizować narzucone kulturowo standardy konsumpcyjnego stylu życia, gdy dzieci są od maleńkości porywane przez niebieskie ekrany, media społecznościowe i gry internetowe, gdy obawiamy się o przyszłość, która tak dynamicznie zmienia się na naszych oczach, że dla dzieci szybko stajemy się boomerami.
Dzisiaj rodzice mają szeroki dostęp do informacji na temat wychowania. Porady, wskazówki, style, sposoby podawane nam przez osoby, które nie znają kontekstu naszego życia, temperamentu dziecka. Oczekiwania względem rodziców są bardzo wysokie, a rodzicielstwo to przecież nie tresura dzieci. Presja perfekcjonizmu jest na tyle ogromna, że rodzicielstwo często przestaje nam przynosić radość. Staje się kolejnym przykrym obowiązkiem. A przecież naszym zadaniem jako rodzica nie jest to, by stać się dziecka trenerem, coachem, ale przede wszystkim, by kochać i tworzyć optymalne warunki do wzrostu. Jednocześnie naszym zadaniem jako człowieka jest to, by wypełniając jakąkolwiek życiową rolę, dbać o siebie, swoje potrzeby i własny rozwój.
Książka 21 kluczy do twórczego życia dziecka pokazuje, czym tak naprawdę jest twórczość, dlaczego jest ważna, i jak otwierać drzwi do twórczego rozwoju małego człowieka. W niektóre klucze rodzic na pewno już jest wyposażony – jesteśmy zasobni w różne umiejętności, które pozwalają troszczyć się o swoje potomstwo. Jednak o wielu kluczach często nie mamy pojęcia lub używamy ich nieświadomie. Opisując je, staram się pokazać, jaki jest sens otwierania konkretnych drzwi i jak można tego dokonać z korzyścią dla dziecka i bez szkody dla siebie. W prezentowaniu poszczególnych kluczy sięgam po przykłady z biografii wielu znanych, twórczych ludzi. Przedstawione dane biograficzne należy traktować jedynie jako anegdotyczne, trudno też wskazać na źródła powiedzonek czy sentencji przypisywanych tym osobom.
Mam nadzieję, że czytelnicy znajdą w tej książce oparcie i inspiracje, jakie chciałabym dać każdemu, kto chce przeżyć swoje rodzicielstwo jako piękną, wartościową i rozwojową przygodę.Mity i fakty na temat twórczości
Przekonania rodziców w sposób naturalny przechodzą z opiekunów na dzieci. Jeśli rodzice mają przekonania, które powstrzymują ich od kreatywności i twórczej ekspresji, to zapewne w darze przekażą je swoim dzieciom. Błędne przekonania na temat twórczości to te, które ograniczają, które z góry zakładają, że istnieją mury, przez które nie da się przejść, że istnieją ludzie, którzy wiele nie zdziałają. Tego typu myśli na temat rzeczywistości obniżają albo niszczą zupełnie twórcze aspiracje dzieci. Są kulą u nogi na całe ich życie.
Lepiej więc uniknąć błędnych przekonań i przyjrzeć się, jaka jest prawda i co mówi na temat twórczości nauka. A psychologowie mają całkiem wiele do powiedzenia na temat twórczości, zwłaszcza twórczości dziecka. Badania w tym zakresie prowadzone są od lat 50. XX wieku. Wiele zjawisk psychologicznych zostało zweryfikowanych w publikacjach o najwyższej renomie w tzw. metaanalizach. Istnieją modele teoretyczne i konceptualizacje, które stanowią wspaniały punkt wyjścia dla praktycznych oddziaływań. Dzięki tej wiedzy mamy coraz większą świadomość, czym jest twórczość dziecka, jak się rozwija w czasie i jak ten proces można wspierać.
Czy warto być twórczym?
Nawet znając prawdziwą naturę twórczości, rodzice mogą nie być przekonani, co do sensowności wychowania dziecka w jej kierunku. Warto zastanowić się nad tym Po co? Po co podejmować trud wychowania twórczego człowieka? Czy nie lepiej działać intuicyjnie? Co ma być, to będzie ‒ powiedzą niektórzy. Jednak twórczość może dać człowiekowi tak wiele, że warto skorzystać z takiego wychowania dla swojego dziecka. Psychologowie mają wiele danych i dowodów naukowych na to, jak twórcza osobowość może być pięknym wyposażeniem na całe życie.PRZYPISY KOŃCOWE
Część 1. Twórczość
Benedek, M., Karstendiek, M., Ceh, S. M., Grabner, R. H., Krammer, G., Lebuda, I., Silvia, P. J., Cotter, K. N., Li, Y., Hu, W., Martskvishvili, K., i Kaufman, J. C. (2021). Creativity myths: Prevalence and correlates of misconceptions on creativity. Personality and Individual Differences, 182, Article 111068. https://doi.org/10.1016/j.paid.2021.111068.
Błędne przekonania na temat twórczości
Mate, G. (2023). The Myth of Normal. Penguin LCC US. https://drgabormate.com/book/the-myth-of-normal/ (dostęp 26.08.24).
https://www.nobelprize.org/prizes/literature/1996/szymborska/25586-wislawa-szymborska-odczyt-noblowski-1996/ (dostęp 23.06.24).
Kaufman, J. C., Glăveanu, V. P., Baer, J. (red.) (2017). The Cambridge handbook of creativity across domains. Cambridge University Press. https://doi.org/10.1017/9781316274385.
Zhang, S., Yang, X., Zhang, B. i in. (2023). The molecular genetic basis of creativity: a mini review and perspectives. Psychological Research 87, 1–16. https://doi.org/10.1007/s00426-022-01649-z.
de Manzano, Ö., Cervenka, S., Karabanov, A., Farde, L., Ullén, F. (2010). Thinking Outside a Less Intact Box: Thalamic Dopamine D2 Receptor Densities Are Negatively Related to Psychometric Creativity in Healthy Individuals. PLoS ONE 5(5), e10670. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0010670.
Zabelina, D. L., Colzato, L., Beeman, M., Hommel, B. (2016). Dopamine and the Creative Mind: Individual Differences in Creativity Are Predicted by Interactions between Dopamine Genes DAT and COMT. PLoS ONE. 19; 11(1), e0146768. doi: 10.1371/journal.pone.0146768. PMID: 26783754; PMCID: PMC4718590.
Monzel, M., Karneboge, J., Reuter, M. (2023). The role of dopamine in visual imagery – An experimental pharmacological study. Journal of Neuroscience Research, 102, e25262. https://doi.org/10.1002/jnr.25262.
Runco, M. A., Noble, E. P., Reiter-Palmon, R., Acar, S., Ritchie, T., Yurkovich, J. M. (2011). The Genetic Basis of Creativity and Ideational Fluency. Creativity Research Journal, 23(4), 376–380. https://doi.org/10.1080/10400419.2011.621859.
Monzel, M., Karneboge, J. (2023). The role of dopamine in visual imagery – An experimental pharmacological study. Journal of Neuroscience Research, 10(18), https://doi.org/10.1002/jnr.25262.
Montessori, M. (2021). Edukacja i pokój. Przeł. O. Siara. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 18.
Scott, G., Leritz L. E., Mumford, M. D. (2004). The Effectiveness of Creativity Training: A Quantitative Review, Creativity Research Journal, 16(4), 361–388.
Wiśniewska, E. (2021). Efektywność treningu kreatywności dzieci i młodzieży. Akademia Pedagogiki Specjalnej.
Plucker, J. A. (1999). Is the proof in the pudding? Reanalyses of Torrance’s (1958 to present) longitudinal data. Creativity Research Journal, 12(2), 103–114. https://doi.org/10.1207/s15326934crj1202_3.
Plucker, J. A. (1999). Is the proof in the pudding? Reanalyses of Torrance’s (1958 to present) longitudinal data. Creativity Research Journal, 12(2), 103–114. https://doi.org/10.1207/s15326934crj1202_3.
Kris, E. (1952). Psychoanalytic explorations in art. International Universities Press.
więcej..
