ADHD. Poradnik dla dorosłych - ebook

PODZIĘKOWANIA

Hélène, Martinowi, Eloi i Oscarowi
Nicole, Mathilde, Chloé i Louisowi
Gladys, Félixowi, Victorowi i Gastonowi

Podręcznik, który trzymasz w dłoni, to rezultat wieloletniej pracy klinicznej i licznych badań dotyczących osób, które mierzą się z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD). Najszczersze podziękowania kierujemy więc przede wszystkim do naszych pacjentów, którzy nauczyli nas, co to znaczy dzień po dniu mierzyć się z tym zaburzeniem w dorosłym życiu. Oni byli dla nas inspiracją, a my zaoferowaliśmy im wiele skutecznych rozwiązań. Dziękujemy za zaufanie! Ani na chwilę nie zapominamy, że najwięcej możemy się nauczyć właśnie od pacjentów. Niektórzy z nich stworzyli grupy i stowarzyszenia i nieustannie zmuszają nas do wykazywania się kreatywnością.

Dziękujemy kolegom i koleżankom po fachu zafascynowanym tematem ADHD u dorosłych oraz klinicystom, którzy jako eksperci pomogli nam zebrać w tej książce najbardziej aktualną wiedzę naukową i najnowsze doniesienia kliniczne. Specjalne podziękowania za wsparcie przy tym projekcie należą się doktorowi Pierre’owi Oswaldowi, Danielle Rousseau, Christine Getin, doktorowi Michelowi Lecendreux oraz Danieli Brustolin. Koledzy i koleżanki, którym jesteśmy wdzięczni za owocne dyskusje i rozsądne uwagi, to m.in. Luisa Weiner, Charlotte Kraemer, Gilles Bertschy, Rosetta Nicastro, Régis Lopez, Suzan Young, Candy Aubry, Sylvie Haerri-Bouchardy i Jean-Michel Aubry.

Na wzmiankę zasługują także nasi bliscy. Dziękujemy za bezwzględne wsparcie i znoszenie tego, że czasami myślami jesteśmy gdzieś daleko…

Składamy wreszcie gorące podziękowania Anne Jouve, Pauline Bardin i Michelowi Desseilles za redakcję i zawsze trafne sugestie.WPROWADZENIE

Zrozumieć zaburzenie, które wciąż jest mylnie interpretowane

Christine Getin, przewodnicząca stowarzyszenia HyperSupers TDAH France

Michel Lecendreux, psychiatra dziecięcy, specjalista medycyny snu w szpitalu Robert-Debré w Paryżu, przewodnicząca komitetu naukowego stowarzyszenia HyperSupers TDAH France

Niniejszy podręcznik, dotyczący zespołu nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD, attention deficit hyperactivity disorder) u dorosłych, napisany przez młodych lekarzy niezwykle zaangażowanych w pracę z pacjentami z tym zaburzeniem, to od dziś niezbędna pozycja w biblioteczce każdej osoby mającej do czynienia z tym problemem. Książka powinna trafić przede wszystkim do pacjentów, którzy wciąż często sami muszą postawić pierwszy krok w kierunku rozpoznania ADHD, ale również do pracowników ochrony zdrowia odpowiedzialnych za przeprowadzenie diagnozy, wdrożenie leczenia oraz jego prowadzenie.

Według badań niemal 4% osób dorosłych z populacji ogólnej ma ADHD. Dlatego powinniśmy przestać postrzegać to zaburzenie wyłącznie jako problem pediatryczny. Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi musi stać się przedmiotem szeroko pojętej medycyny, która uwzględni dorosłych pacjentów zgłaszających głęboką potrzebę, aby ich trudności były rozpoznawane i pokonywane. ADHD, które przez długi czas stanowiło obiekt polemiki dotyczącej zarówno jego definicji, jak i w ogóle jego istnienia, nie jest jednak ani wymysłem, ani wynikiem złego wychowania. To zaburzenie neurorozwojowe, którego konsekwencje znacznie ograniczają życiowe szanse dotkniętych nim osób. Niezwykle istotne wydaje się więc, aby lekarze rozumieli tę jednostkę chorobową oraz uznali jej skutki dla pacjenta. Za nadrzędny cel należy uznać obiektywizację, zwiększenie mierzalności i ulepszenie oceny objawów, możliwych zaburzeń współistniejących oraz ich wpływu na życie pacjenta, co pozwoli reagować w sposób jak najlepiej dostosowany do każdego przypadku.

Niniejsza książka realizuje ten cel, oferując praktyczne i adekwatne rozwiązania, a jej autorzy niewątpliwie należą do specjalistów najbardziej zaangażowanych w leczenie ADHD u dorosłych oraz szerzenie wiedzy na jego temat. Poradnik jest jednak skierowany do szerszego grona odbiorców. Skorzystają z niego również lekarze, pacjenci i ich bliscy, którzy dzięki lekturze lepiej zrozumieją ADHD i poznają najnowsze doniesienia naukowe z kraju i świata na jego temat. To podręcznik, który z precyzją i bez kompromisów przybliża złożoną kwestię, jaką jest zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi, i sprawia, że temat staje się dostępny i jasny dla każdego. Nie pozostaje nam nic innego jak wyrazić swoje uznanie dla tej inicjatywy, a także nadzieję, że czytelnicy będą dalej rozpowszechniali zdobyte informacje o zaburzeniu, które wciąż zbyt często jest mylnie interpretowane.

Narzędzia pozytywnej zmiany

Pierre Oswald, psychiatra, doktor psychologii

Zadanie było karkołomne, ale udało się je zrealizować. Niniejsza książka bezapelacyjnie stanowi najlepszą pozycję do polecenia pacjentom i ich bliskim, których my, lekarze, spotykamy w gabinecie. Jednocześnie jest to pasjonująca lektura dla wszystkich specjalistów zajmujących się diagnostyką ADHD, wspieraniem osób z tym zaburzeniem lub po prostu zainteresowanych pogłębianiem wiedzy o jednostce chorobowej, o której niewiele się słyszy na studiach.

Temat ADHD, zbyt długo traktowanego jako „modna” choroba, jest poruszany w setkach książek i tekstów w internecie. Rozum często ustępuje w nich miejsca emocjom i opiniom, mniej lub bardziej absurdalnym poradom i bezowocnym dyskusjom. Są więc przeciwnicy i zwolennicy leków na ADHD, osoby sceptyczne i przekonane, a także niemało radykałów. W kontrze do nich autorzy ADHD. Poradnika dla dorosłych wykazują się solidną metodologią w prezentacji najnowszych badań i odkryć dotyczących zaburzenia, które jest już jednostką chorobową rzetelnie opisaną w wielu pracach naukowych. Nieprzystępność wywodu mogłaby odrzucać od uważnej lektury. Autorzy wykazali się jednak niezwykłą kompetencją wynikającą z doświadczenia akademickiego i kontaktu z pacjentami. Powstała książka zajmująca, przystępna i dostosowana przede wszystkim do potrzeb tych, którym trudno jest dokończyć czytać choćby jedną stronę czy rozdział.

Gdybym miał wskazać mocną stronę tego podręcznika, inną niż rygor naukowy, wspomniałbym o wyczerpującym opisie możliwości leczenia ADHD. Dawno minęły czasy, gdy lekarz miał do dyspozycji tylko stary dobry metylofenidat i kilka zdroworozsądkowych porad. Autorzy przedstawiają deficyty uwagi jako narzędzia pozytywnej zmiany, czas – przez pacjentów odbierany jako wróg – zyskuje charakter terapeutyczny, a emocjom i ich regulacji poświęcono cały – równie pasjonujący, co nowatorski – rozdział.

Dawno temu, gdy zajmowałem się badaniem zaburzeń nastroju, moją uwagę przykuli rodzice „nadpobudliwych” dzieci, które w najlepszym wypadku uważa się za dotknięte chorobą afektywną dwubiegunową, a w najgorszym – za nieumiarkowane i, bądźmy szczerzy, dość uciążliwe… Czy to możliwe, żeby ADHD utrzymywało się w wieku dorosłym? Jako młody psychiatra nie wiedziałem prawie nic o tym zaburzeniu. Właśnie wtedy do moich drzwi zapukała przewodnicząca nowo powstałego stowarzyszenia TDAH Belgique. Ta pełna spontaniczności i entuzjazmu kobieta poprosiła mnie, abym zrobił coś dla całej grupy pacjentów, którymi lekarze nie chcieli lub nie potrafili się zająć. Po powrocie ze stażu w Quebecu miałem okazję przeprowadzić w Belgii swoją pierwszą konsultację w całości poświęconą ADHD u osoby dorosłej. W ciągu kolejnych 15 lat spotkałem setki pacjentów i pacjentek – równie różnorodnych, co fascynujących, równie niezrozumianych, co pragnących poprawy.

To właśnie pacjenci i ich rodziny naruszyli status quo. To oni, pełni pasji, zmuszają nas do ożywczego podawania niektórych kwestii w wątpliwość. Jeśli istnieje grupa osób, które na pewno nie pozostają bierne, są to właśnie pacjenci z ADHD. Wymagają od nas, abyśmy byli na bieżąco i porzucili medyczne definicje, które uważamy za pewnik. W przeciwnym razie są gotowi zająć się swoim problemem sami! Po całym dniu konsultacji, choć wykończony, zawsze jestem bogatszy o nową wiedzę i wrażliwość.

Niniejsza książka w pewnym sensie oddaje tę wspaniałą energię, którą przekazują nam pacjenci i ich rodziny. Z tego miejsca dziękuję za to autorom.

Akcent na mocne strony osób z ADHD

Danielle Rousseau, przewodnicząca federacji stowarzyszeń PANDA z Quebecu, które zrzeszają osoby z ADHD

Istnieje znacznie mniejsza świadomość społeczna dotycząca występowania ADHD u dorosłych niż u dzieci. Lepsze zrozumienie konsekwencji tego zaburzenia zarówno dla dotkniętych nim osób, jak i ich bliskich pozwoli obalić wiele mitów i przełamać uprzedzenia.

Rodzice szukający informacji i wsparcia dla swoich dzieci nierzadko orientują się, że opisywane objawy idealnie pasują do ich własnych doświadczeń, i sięgają po pomoc, która pozwoli im wyrównać istniejące deficyty. ADHD często wpływa na ich życie towarzyskie, rodzinne, miłosne, a także zawodowe, co sprawia, że negatywnie oceniają swoje możliwości. Kłopoty z rozpoczynaniem i kończeniem zadań, niepokój, brak koncentracji, roztargnienie, impulsywność, nadwrażliwość, chroniczne poczucie, że wypadają poniżej oczekiwań, oraz niska samoocena – to tylko kilka przykładów problemów, z jakimi od dziecka muszą się mierzyć. Zwiększenie świadomości na temat ADHD pozwoli uwrażliwić społeczeństwo na specyficzne potrzeby tych osób i ich nieszczęście.

ADHD. Poradnik dla dorosłych stanowi kompendium wiedzy naukowej i obala mity dotyczące procesu diagnostycznego. Zawiera również szczegółowy opis innych zaburzeń, które mogą współwystępować z ADHD, oraz informacje, jak je od siebie odróżnić. Co więcej, książka przybliża przeróżne strategie radzenia sobie z ADHD, w tym kwestię farmakoterapii. Można tu znaleźć jednoznaczne odpowiedzi na wszystkie pytania dotyczące wad i zalet leków oraz mechanizmu ich działania.

Wiele rozdziałów zawiera praktyczne ćwiczenia wspierające czytelników – zarówno osoby z ADHD, jak i ich bliskich – w ich przedsięwzięciach. Szeroki wachlarz narzędzi pozwalających walczyć z prokrastynacją, lepiej zarządzać uwagą, czasem i emocjami (a to tylko kilka przykładów) ma umożliwić zdobycie nowych kompetencji, a tym samym pomóc w osiągnięciu pełnego potencjału oraz sukcesu w życiu osobistym i towarzyskim. Trzeba bowiem pamiętać, że osoby z ADHD są energiczne, zdolne do improwizowania, spontaniczne, kreatywne i mają wiele innych atutów.

Jak zostać specjalistą od własnego ADHD

Daniela Brustolin, przewodnicząca ASPEDAH, szwajcarskiego stowarzyszenia rodziców dzieci z ADHD

Życie dorosłej osoby z ADHD nierzadko wiąże się z chaosem podczas wykonywania codziennych obowiązków, niedoprowadzaniem ich do końca, osiąganiem celu tylko częściowo. Co więcej, pojawia się poczucie, że podołanie zadaniu zależy bardziej od stanu emocjonalnego niż dobrych chęci. Dorosły z ADHD, choć kompetentny, inteligentny i często doceniany przez otoczenie, czasami może się czuć radosny i zaangażowany, a czasami – niespokojny, pozbawiony motywacji i zniechęcony. Staje więc przed niezwykle trudnym wyzwaniem, jak poruszać się między pełnym entuzjazmu zaangażowaniem a trudnością ze zmobilizowaniem się do pracy. Wymogi związane z czasem i produktywnością często są priorytetem i dorosły chce im podołać. Dodajmy do tego nudę i pełen pesymizmu dialog wewnętrzny, a zaraz mamy do czynienia z pierwszymi ruminacjami. W ten sposób negatywne myśli i przekonania stają się codziennością osoby z ADHD i zaburzają jej życie.

Niektórzy odnajdą się w tym opisie, ale ADHD może przyjmować rozmaite oblicza. Historia każdego pacjenta, jego przeżycia i doświadczenia, środowisko i kontekst w połączeniu z intensywnością dysfunkcji mają mniejszy lub większy wpływ na każdy obszar życia przez cały okres jego trwania. Kiedy jednak zaburzenie zostaje zdiagnozowane, zrozumiane i oswojone, otwiera się całkowicie nowy wymiar rzeczywistości zarówno dla pacjenta, jak i jego otoczenia. Wbrew wszelkim oczekiwaniom dorosła osoba z ADHD odkrywa, że ma zdolność do hiperkoncentracji, jest produktywna, twórcza, kreatywna, bystra, przedsiębiorcza, szczodra, wrażliwa, wyjątkowa, kochająca… Ma wtedy szansę pokazać światu swoje liczne zalety i robić z nich użytek. Może korzystać z niezliczonych mocnych stron i talentów, aby wcielić w życie strategie adaptacyjne i kompensacyjne dostosowane do potrzeb. Dla poprawy jakości życia kluczowe znaczenie ma psychoedukacja. Zdobywając wiedzę na temat zaburzenia, można zrozumieć jego mechanizmy. Dorosły pacjent staje się w pewnym sensie specjalistą od własnego ADHD, co pozwala mu skutecznie kompensować trudności, rozwijać się, a może nawet uczynić z zaburzenia swoją mocną stronę.

Należy podkreślić, że w razie utrzymujących się trudności zdecydowanie zaleca się konsultację z lekarzem specjalizującym się w diagnostyce ADHD. W tym poradniku, napisanym na podstawie najnowszych doniesień naukowych, dorosłe osoby z ADHD oraz ich bliscy znajdą wyjaśnienia, środki i narzędzia, które pozwolą im zrobić krok w kierunku pożądanej zmiany.WSTĘP

Wyobraź sobie… Kupujesz tę książkę pod wpływem impulsu, bo spodobała ci się jej okładka. Masz ochotę od razu zatopić się w lekturze, lecz nagle alarm w telefonie przypomina ci, że musisz odebrać syna ze szkoły – i że na pewno się spóźnisz. Myślisz, że kolejny tom na wiele miesięcy wyląduje na stosie niedokończonych lektur, a twoje poczucie winy wzrośnie, bo nie potrafisz wziąć się w garść. Właśnie tak wygląda ADHD. Nie jest łatwo z nim żyć. Skłonność do prokrastynacji, trudności z wywiązywaniem się z obowiązków, niedotrzymywanie terminów… To zaburzenie neurorozwojowe na wiele sposobów utrudnia codzienność osób, które się z nim mierzą, oraz ich bliskich.

Nasza książka jest skierowana do tych czytelników, którzy już mierzą się z hiperaktywnością i/lub deficytem uwagi. Ma im pomóc lepiej zrozumieć zaburzenie, które u nich występuje. Jest to również książka dla ich bliskich i znajomych, którzy też chcą wiedzieć, czym jest i jakie konsekwencje ma, ten wciąż mylnie rozumiany, zespół objawów. Postanowiliśmy na podstawie naszych doświadczeń napisać podręcznik kliniczny, który dostarczy pacjentom konkretnych narzędzi do rozwiązywania problemów.

Powszechnie nazywa się osoby z ADHD „nadpobudliwymi”, ale nasza książka jest skierowana również do tych, którzy mają trudności z koncentracją. To podręcznik dla ciebie, nawet jeśli mierzysz się z deficytem uwagi bez oznak hiperaktywności.

Traktujemy osoby cierpiące na zaburzenia psychiczne z największym szacunkiem i przywiązujemy ogromną wagę do tego, by nie sprowadzać człowieka do jego schorzenia. W swojej pracy skupiamy się na leczeniu chorych, a nie chorób. Niestety na piśmie czasami trudno zachować równowagę między okazywaniem szacunku a przystępnym przekazywaniem wiedzy. Staraliśmy się nikogo nie urazić, ale choć nie znosimy braku empatii i odczłowieczania, ze względów praktycznych zdecydowaliśmy się na przykład unikać mnożenia zaimków wskazujących na płeć. Jeśli używamy słowa „pacjent”, mamy na myśli również pacjentki i osoby pacjenckie. Nie chcielibyśmy, aby ktokolwiek odebrał nasze wybory jako przejaw dyskryminacji.

Opisy przypadków zaprezentowane w książce mają źródło w opowieściach naszych pacjentów, zostały one jednak znacznie zmodyfikowane. W związku z tym wszelka zbieżność imion i podobieństwo do prawdziwych postaci, również zmarłych, jest całkowicie przypadkowa i autorzy nie ponoszą za nią odpowiedzialności.

Niniejsze kompendium z założenia ma być towarzyszem, do którego zwrócisz się w potrzebie, lub który pomoże ci zrozumieć to złożone zaburzenie, jakim jest ADHD. Mamy nadzieję, że po lekturze poczujesz się lepiej, oraz że nasza książka ułatwi ci podejmowanie – wraz z bliskimi, lekarzami, psychoterapeutami, psychologami i innymi pracownikami ochrony zdrowia – leczenia dostosowanego do twoich potrzeb. Liczymy też, że pozwoli ci ona odnaleźć się w świecie medycznych i psychologicznych terminów, które często sprowadzają człowieka do jego zachowań lub myśli – bo przecież nie jesteśmy tylko nimi i nie chcemy być do nich redukowani.

Nasi czytelnicy, próbując lepiej zrozumieć sytuację swoją lub swoich bliskich, zapewne zapoznali się już z treścią licznych stron internetowych, blogów i książek. Stworzyliśmy ten poradnik, ponieważ chcieliśmy dostarczyć odbiorcom rozwiązania samopomocowe i promować wzajemne wsparcie. Jako klinicyści i lekarze specjaliści postanowiliśmy podzielić się doświadczeniem klinicznym i wyposażyć czytelników w spójne, wiarygodne, praktyczne i skuteczne narzędzia. Zapraszamy też do odwiedzenia strony internetowej stanowiącej uzupełnienie książki: www.manuel-du-tdah.com (tylko w języku francuskim).

Instrukcja korzystania z książki dla osób z ADHD

Jeśli przeraża cię wizja zanurzenia się w lekturze, czujesz przytłoczenie liczbą książek, które kupujesz, ale nigdy nawet ich nie zaczynasz, i jeśli często masz dobre chęci, ale na tym się kończy… wykonaj kroki opisane poniżej. Naprawdę. Chociaż raz, żeby spróbować. Tak, tak, właśnie w tym momencie, a nie następnym razem! Sprawdź, co się stanie.

1. Oznacz tę stronę, zaginając jej róg.

2. Nastaw minutnik na 10 minut (najpierw upewnij się, że masz 10 minut tylko dla siebie).

3. Wyeliminuj wszelkie rozpraszacze (włącz tryb samolotowy w telefonie, wyłącz radio i telewizor, usiądź daleko od dzieci itp.).

4. Włącz minutnik – masz 10 minut na lekturę. Zacznij od rozdziału, który wydaje ci się najciekawszy.

5. Po upływie wyznaczonego czasu wybierz jedną z dwóch opcji:

• zrób krótką przerwę na przyswojenie nowych informacji i kontynuuj lekturę przez kolejne 10 minut;

• zajmij się czymś innym, ale zaplanuj, kiedy wrócisz do czytania tej książki (naprawdę będziesz mieć wtedy czas?).

Całkiem możliwe, że stopniowo będziesz coraz pełniej rozumieć swoje ADHD i nauczysz się lepiej z nim radzić. Właśnie zaprezentowaliśmy ci jeden ze sposobów pokonania prokrastynacji.Rozdział 1
Częste zaburzenie spotykane w każdym wieku

Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD) powoduje trudności osobiste, emocjonalne, rodzinne i finansowe, a także ma duży wpływ na społeczeństwo. Choć czasem zaburzenie to wynika z ekspozycji na czynniki środowiskowe w dzieciństwie, większość naukowców interpretuje je jako dysfunkcję wykonawczą mózgu. ADHD występuje niezwykle często. Z badań wynika, że dotyka 3–10% dzieci w wieku szkolnym i 4–5% dorosłych.

Greg LeMond: późna diagnoza

Życie słynnego kolarza i wielokrotnego medalisty Grega LeMonda nie zawsze było pasmem sukcesów. Pewnego razu stawił się u psychiatry, aby przeprowadzić diagnozę w kierunku ADHD u jednego ze swoich dzieci. Czytając kwestionariusz, w którym miał ocenić występowanie objawów u syna, wybuchnął śmiechem – on też mógłby wszędzie postawić krzyżyk, to idealny opis jego w dzieciństwie! Greg przypomniał sobie, że jako uczeń nie potrafił się skupić ani usiedzieć w miejscu. Ciągle przeszkadzał, przez co często lądował w gabinecie dyrektora. Pamiętał, jak wielką rodziło to frustrację i jaki wpływ miało na jego samopoczucie. Na dodatek ciągle porównywał się z siostrą, która była tak doskonała… Szkołę zapamiętał jako koszmar, nigdy jej nie polubił. Wiedział, że potrafi się uczyć i nie jest głupi, ale uważał się za mniej inteligentnego od innych. Potem odkrył sport. Nie byle jaki – sport wyczynowy, który sprawia, że serce bije mocno i szybko. Gdy poznał kolarstwo, stwierdził, że choć nie potrafi usiedzieć na krześle ani skoncentrować się na lekcji, może godzinami siedzieć na siodełku rowerowym i skupiać się jak nigdy wcześniej. Odkąd dowiedział się, że ma ADHD, Greg LeMond otwarcie mówi o swoim doświadczeniu i pokazuje innym, jak sobie z nim poradzić. Niedawno opowiedział również o przemocy, której ofiarą padł jako dziecko – przemocy, którą młode osoby z ADHD często znają z autopsji.

Wiele osób z ADHD, podobnie jak Greg LeMond, dowiaduje się o swoim problemie dopiero w dorosłości, często po doświadczeniu licznych trudności. Podobnie przemoc – czy to fizyczna, czy emocjonalna, czy seksualna – nierzadko pojawia się we wspomnieniach z dzieciństwa dorosłych pacjentów. W tym kontekście historia Grega jest typowa i pełna goryczy: „Czasami naprawdę mnie to smuci. Zastanawiam się, dlaczego rodzice się mną nie zaopiekowali i musiałem przez to wszystko przejść”.

Co myślisz o ADHD?

Poniżej znajdziesz sześć zdań. Postaw krzyżyk w odpowiedniej kolumnie, w zależności od tego, czy się z nimi zgadzasz, czy nie.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------- ----- -----
Tak Nie
ADHD występuje tylko u dzieci
Zastanawiam się, jak objawia się ADHD u osób po 60. roku życia
Mam nastoletnie dziecko z ADHD i nie rozumiem, dlaczego to takie trudne
Nie wydaje mi się, że miałem ADHD jako dziecko, a jednak sądzę, że teraz cierpię na to zaburzenie
Mam ADHD, ale wydaje mi się, że moje aktualne trudności różnią się od tych, które pamiętam z dzieciństwa
Mam ADHD i zastanawiam się, dlaczego otrzymałam diagnozę tak późno
---------------------------------------------------------------------------------------------------------- ----- -----

Jeśli postawiłeś choć jeden krzyżyk w kolumnie „Tak”, w tym rozdziale znajdziesz potrzebne odpowiedzi, które pozwolą ci lepiej zrozumieć ADHD.

Dzieci i młodzież

Leniwy, niedojrzała, antyspołeczny, niewychowana, niegrzeczny, trudna, agresywny, impulsywna, nadpobudliwy, „buja w obłokach”, „potrafiłby, gdyby się postarał”, „nawet nie próbuje”, „robi to specjalnie”, „musi się nauczyć manier”… To tylko kilka uwag, jakie można znaleźć w dzienniczkach pacjentów z ADHD. Oczywiście te słowa – powtarzane przez całe dzieciństwo – często mają wpływ na samoocenę i samopoczucie młodych osób.

U dzieci poniżej 5. roku życia zdiagnozowanie ADHD jest trudne. To przecież normalne, że trzylatek nie potrafi siedzieć w bezruchu czy dłużej skupić się na jednym zadaniu. Łatwiej postawić rozpoznanie, opierając się na specyficznych kryteriach oceny, gdy dziecko jest w wieku szkolnym. Jeśli będziemy odpowiednio uważni, możemy postawić diagnozę u większości dzieci z ADHD w wieku około 9–10 lat.

Objawy i diagnoza

Dziecko, które ma przede wszystkim objawy deficytu uwagi, nie jest w stanie dokończyć nawet stosunkowo prostych zadań. Mogą o tym świadczyć: otwarta tubka pasty do zębów, ubrania zostawione na podłodze, nieposłane łóżko, książki i zabawki rozrzucone po całym domu, rozpoczęte, ale nigdy niedokończone gry, nieodrobione albo zostawione na ostatnią chwilę lekcje. W szkole taki uczeń buja w obłokach, nie potrafi się skoncentrować, nie wykonuje poleceń, zapomina o potrzebnych podczas lekcji przyborach albo je gubi, na zadane pytania nie odpowiada wprost. Ponieważ dziecko nie kończy zadań, może być odbierane jako wyjątkowo powolne. W rzeczywistości jego uwaga jest skierowana na coś innego albo wykonywanie kilku poleceń jednocześnie (na przykład: Przepisz i zaznacz kolorem oraz odmień czasownik) stanowi dla niego zbyt duży wydatek energetyczny.

Jeśli dziecko ma również objawy nadpobudliwości i/lub impulsywności, sytuacja staje się jeszcze bardziej chaotyczna: poniszczone zabawki, porysowane ściany i stoły, ciągłe awantury, bo maluch odmawia siedzenia przy stole podczas posiłków, a w sklepie domaga się wszystkiego i musi to mieć natychmiast. Podobnie w szkole: uczeń nie chce siedzieć na krześle, ciągle przerywa nauczycielom, przeszkadza klasie, wdaje się w bójki, jest niegrzeczny, a przynajmniej sprawia takie wrażenie… Dziecko z ADHD jest często bardzo emocjonalne, a właściwie kierują nim emocje, których doświadcza – złość, smutek, frustracja itd. Trudne, impulsywne dziecko może mieć ADHD – pamiętajmy!

Odmienne objawy w zależności od płci

U chłopców i dziewcząt często występują dość odmienne symptomy zaburzenia. Ogólnie mówiąc, dziewczęta mają częściej problemy z koncentracją (bujają w obłokach, łatwo się rozpraszają), a chłopcy przejawiają więcej trudności związanych z nadpobudliwością i impulsywnością, w związku z czym są głośniejsi i bardziej przeszkadzają. Nietrudno się więc domyślić, że chłopcy są diagnozowani szybciej niż dziewczęta, których objawy można łatwo przypisać nieśmiałości, typowi charakteru czy brakowi pewności siebie. To niewątpliwie wyjaśnia, dlaczego z badań epidemiologicznych wynika, że na trzech chłopców cierpiących w dzieciństwie na ADHD przypada jedna dziewczynka. W wieku dorosłym ta różnica zanika, ponieważ kobiety same szukają diagnozy w związku z deficytami uwagi.