Ajurweda. Życie w zgodzie ze sobą - ebook

WSTĘP

Po raz pierwszy z ajurwedą zetknęłam się, gdy zachorowałam. Borykałam się z przewlekłymi zaburzeniami trawienia, a lekarze nie potrafili mi pomóc. Próbując rozwiązać problem na własną rękę, przetestowałam niemal wszystkie diety, posty, suplementy i nieprzetworzoną żywność pochodzenia naturalnego znane ludzkości. Odwiedziłam najróżniejszych specjalistów i uzdrowicieli. Czytałam i sprawdzałam wszystko, co udało mi się znaleźć – całymi dniami ślęczałam nad stronami każdej holistycznej książki, jaka wpadła mi w ręce. Byle strzępek informacji wydawał mi się wówczas środkiem prowadzącym do celu. W końcu natrafiłam na podręcznik doktora Vasanta Lada _Ayurveda._ _Nauka o samoleczeniu. Przewodnik praktyczny_ i coś we mnie drgnęło. Koncept zakładający postrzeganie ciała, umysłu i duszy jako spójnej całości wydał mi się wyjątkowo trafny. W morzu informacji o modnych dietach i zdrowotnych porad ta koncepcja sprawiała wrażenie ponadczasowej i pasowała do mojej sytuacji bardziej niż jakiekolwiek inne, na które się wcześniej natknęłam.

Muszę przyznać, że z początku słowa pisane w sanskrycie i w ogóle cała ta wiedza były dla mnie obce. Im dłużej badałam temat, tym bardziej skomplikowany mi się wydawał. Kiedy uczyłam się zasad ajurwedy, lista tego, co powin­nam jeść, a czego nie powinnam, w oparciu o typ mojego ciała, robiła się coraz bardziej zagmatwana. Postanowiłam zwrócić się po pomoc do praktyka ajurwedy i otrzymałam poradę najlepszą z możliwych: powinnam przestać wkuwać informacje, a zamiast tego dać sobie rok na odkrycie, we własnym tempie, co mi służy. Tak właśnie postąpiłam i to zmieniło moje życie.

Poświęciłam rok na odkrywanie pożywienia i przede wszystkim na zastanowienie się nad tym, jak jem, a nie tylko, co wkładam do ust. Już ta drobna zmiana miała ogromny wpływ na moje trawienie. Następnie bardziej zainteresowałam się jogą, ponieważ chciałam się dowiedzieć, dlaczego podczas praktyki niektóre sekwencje w pewnych okresach roku i cyklach mojego życia są bardziej wspierające. Zaczęłam regularnie celebrować własne rytuały, czego wcześniej nie robiłam, a także wygospodarowałam przestrzeń na obserwację, jak te zmiany w codziennym życiu wpływają na moje ciało i umysł. Zrozumiałam, że odżywianie ma wiele form – to zarówno spożywane przez nas pokarmy, jak i towarzystwo, w którym to robimy, to także ruch i oddech oraz tworzenie przez nas każdego dnia przestrzeni do przeżywania czegoś głębszego. Prawdziwe odżywianie, prawdziwa troska o samego siebie przejawia się w poświęcaniu czasu na celebrowanie rytuałów, które dostosowują się do przypływów i odpływów w naszym życiu. Kiedy nauczyłam się funkcjonować według tych cykli, zgodnie z ich rytmem, dostrzegłam w tym głębszą mądrość i zmieniłam swoje życie, a moje problemy z odżywianiem zniknęły.

Ajurweda nauczyła mnie przede wszystkim innego – bardziej troskliwego – podejścia do czasu. Żyjemy w kulturze, w której zewsząd atakują nas bodźce i zawsze towarzyszy nam pośpiech oraz poczucie, że jesteśmy bez przerwy zajęci. Codziennie pracujemy do późna, kierując się długą listą zadań do zrealizowania, a następnego dnia się budzimy i zaczynamy od początku. To szalone tempo współczesnego świata może powodować pogłębiające się oderwanie od wewnętrznego „ja”, a także od natury, i w konsekwencji doprowadzać do chorób. Kiedy nasza uwaga w jednej chwili jest skierowana na tysiąc różnych rzeczy, jak mamy zrozumieć siebie samych i rolę, jaką odgrywamy w świecie?

Uważam, że wykorzystanie technik świadomościowych w celu odnalezienia więzi z tym, co prawdziwe, jest w naszych czasach ważniejsze niż kiedykolwiek. Ajurweda nie jest żadną fanaberią czy trendem – to pradawna nauka, która ma zastosowanie we wszystkich kulturach, miejscach i etapach życia. Jeśli zwolnimy na tyle, żeby nauczyć się słuchać, znajdziemy wokół siebie wskazówki, jak być zdrowym i mieć satysfakcjonujące życie.

Wiedz, że jest dla ciebie nadzieja: daj sobie przestrzeń i czas, żeby odkryć tę mądrość i doświadczyć jej osobiście. Jak poszczególne żywioły wyglądają w twoim ciele? Jak świadome gotowanie w każdej porze roku wpływa na twoje podejście do jedzenia? Jak to jest żyć w zgodzie z rytmem natury? Nie ma dobrych i złych odpowiedzi – jest obserwacja pozbawiona krytycznej oceny.

Ta książka – po części kucharska, po części poradnik traktujący o stylu życia – ma być domowym przewodnikiem umożliwiającym codzienne odkrywanie siebie. Przeprowadzi cię ona przez cały rok, pokazując, jak czerpać korzyści z pożywienia, oddechu, ruchu, medytacji i rytuałów w każdej porze roku. W części pierwszej odkryjesz język ajurwedy – od zrozumienia żywiołów po postrzeganie codziennych i sezonowych cyklów natury – i jego wpływ na nasze życie. Dzięki części drugiej przygotujesz się na cały rok: uzupełnisz spiżarnię i stworzysz w domu bezpieczną przestrzeń. A w części trzeciej poznasz różne przepisy, rytuały i sekwencje jogi, które cię wspomogą, zrównoważą i dodadzą siły w poszczególnych porach roku.

Mam nadzieję, że zainteresuje cię nowy styl życia, który proponuje ta książka. Niech kuchnia i mata do jogi staną się twoim laboratorium pozwalającym odkrywać siebie. Nawiąż ze sobą intymną relację, próbuj nowych rzeczy i sprawdź, dokąd cię to zaprowadzi…Interpretacja języka ajurwedy

Czym jest ajurweda i jak zacząć korzystać z jej mądrości? Według mnie ajurweda to język, który pomaga nam opisać naturalny świat i naszą z nim relację. Pamiętam, jak kiedyś mieszkałam w Paryżu i próbowałam nauczyć się francuskiego. Na początku zrozumienie go wydało mi się trudne. Potem zaczęłam zajęcia jogi w pobliskim studiu. Wiedziałam, jakie konkretne części ciała i jaki oddech występują w danej sekwencji, i wtedy nauka francuskiego stała się bardziej intuicyjna, ponieważ wplotłam w nią wiedzę o praktyce. Z czasem zaczęłam rozumieć coraz więcej i wkrótce byłam w stanie mówić płynniej. W przypadku ajurwedy polecam podobne podejście – powinniśmy przyswajać informacje powoli, nie spieszyć się, nie zawieszać na słowach z sanskrytu, ale szukać sposobów na identyfikowanie cech poszczególnych żywiołów i dosz ciała i umysłu. Po jakimś czasie te koncepty wejdą ci w krew – będziesz działać, opierając się na intuicji, której w trakcie nauki zaczniesz bardziej ufać.

Ajurweda to tradycyjna medycyna indyjska, która postrzega zdrowie przez pryzmat wielu aspektów – człowiek uczy się patrzeć na układ ciało–umysł–duch w kontekście natury. Słowo ajurweda oznacza „wiedzę o życiu i długowieczności” albo – to kolejne tłumaczenie, które mi się podoba – „sztukę życia”. Brzmi to dość poetycko, chociaż ajurweda jest głęboko zakorzeniona w ustnych i pisemnych przekazach praktyk medycznych, które składają się na osiem specjalizacji: choroby wewnętrzne, pediatria, psychiatria, leczenie chorób głowy, szyi i twarzy, chirurgia ogólna, toksykologia, nauka o odmładzaniu i nauka o afrodyzjakach/płodności. Tych osiem gałęzi przeplata się wzajemnie, aby wspierać nasze zdrowie w zależności od potrzeby, wykorzystując w tym celu zarówno prewencyjne, jak i lecznicze metody poprawy samopoczucia na różnych etapach życia. Współcześnie w Indiach można spotkać tradycyjnych ajurwedyjskich lekarzy (waidja), prowadzących lokalne gabinety, a także ajurwedyjskie szpitale korzystające z osiągnięć medycyny zachodniej, aby zapewnić holistyczną opiekę. Ajurweda jest znana na całym świecie jako system wzmacniania zdrowia i dobrego samopoczucia dzięki codziennym praktykom.

W języku ajurwedy zdrowie to swastha. Kojarzysz tych wszystkich ludzi emanujących radością, a nawet swoistym blaskiem? Mają w sobie magnetyczną, energetyzującą energię, która wydaje się wręcz namacalna. To właśnie ucieleśnienie swasthy – ludzie, którzy żyją w pełnej zgodzie z samymi sobą. Nasze zdrowie to nie tylko brak chorób – to dynamiczna harmonia między ciałem, umysłem, zmysłami i duszą. Ajurweda uczy, jak dbać o te cztery aspekty, zwracając szczególną uwagę na to, jak środowisko wpływa na nasze zdrowie oraz jak poprzez myśli, dietę i styl życia osiągnąć wewnętrzną równowagę. Ta książka ma na celu wyposażenie cię w narzędzia i wiedzę – o pożywieniu, oddechu, ­ruchu i medytacji pozostających w harmonii z rytmami natury – dzięki którym zaczniesz żyć w zgodzie ze sobą.

PIĘĆ ELEMENTÓW

Podstawowym założeniem ajurwedy jest to, że istnieje więź pomiędzy makrokosmosem a mikrokosmosem – od wszechświata do jednostki. To oznacza, że wszystko, co istnieje na zewnątrz, ma odbicie w nas. Pięć wielkich żywiołów (pancza mahabhuta) składających się na otaczający nas świat jest również częścią naszego świata wewnętrznego. Owe elementy – eter/przestrzeń, powietrze, ogień, woda i ziemia – są jak cegiełki budujące życie i odzwierciedlają podstawowe zasady fizyki kosmosu, energii, transformacji, cieczy i materii. Każdy z żywiołów jest związany z subtelną energią (tanmatra), która koresponduje z naszymi zmysłami: słuchem, dotykiem, wzrokiem, smakiem i węchem. Zobacz, jak te elementy formują nasze fizyczne ciało.

Eter/przestrzeń (akasza)

Eter albo przestrzeń, akasza, jest pierwszym i najbardziej ulotnym elementem. Eter to przestrzeń, w której wszystko istnieje. Jest wszechobecny, nieruchomy i bezkształtny. Cechuje go wszystko, co czyste, lekkie, subtelne, delikatne i niemierzalne. Ten element jest związany z rozprzestrzenianiem się i wibracjami. Tanmatrą przestrzeni jest dźwięk (siabda), odbierany przez ucho.

Powietrze (waju)

Waju to energia ruchu. Inicjuje działanie i przemieszczanie się. Jego cechy to ruch, suchość, lekkość, zimno, chropowatość i subtelność. Tanmatrą powietrza jest dotyk (sparsza), a organem zmysłowym skóra, która pomaga kierować ruchem. Powietrze objawia się w ruchu mięśni, płuc, serca i impulsach układu nerwowego. Odpowiada za oddech, trawienie i wydalanie, a także przepływ myśli. Prana to podstawowa energia powietrza, siła życiowa, głównie pobierana z powietrza. Bez niej życie nie istnieje.

Ogień (agni)

Żywioł ognia, agni, to energia transformacji. Jego cechami są gorąco, gwałtowność, lekkość, suchość i subtelność. Tanmatra ognia to wzrok (rupa), a organem zmysłowym są oczy. Ogień odpowiada za wszystkie procesy metaboliczne; wspomaga trawienie, transformację myśli i percepcję światła. Tedżas to subtelna esencja ognia, płonący ogień czystej inteligencji, który przemienia postrzeganie w wiedzę.

Woda (apas)

Od subtelności przechodzimy do ciężkości, bo następnym elementem jest woda, zwana apas, odpowiedzialna głównie za spajanie i przyczepność. Jej cechami są chłód, płynność, lepkość, miękkość, tłustość i śliskość. Tanmatra wody to smak (rasa). Język jako organ zmysłowy odgrywa znaczącą rolę w odbieraniu smaku i poczuciu satysfakcji. Woda występuje w ciele w postaci limfy, śliny, śluzu, płynu mózgowo-rdzeniowego, moczu i potu. Odżas to subtelna esencja wody, która zapewnia witalność i odporność tkankom ciała.

Ziemia (prithwi)

Żywioł ziemi, prithwi, jest najbardziej zwarty ze wszystkich. Nadaje kształt i strukturę. To ciężkość, stałość, zwięzłość, twardość i lepkość. Tanmatrą ziemi jest węch (gandha), a organem zmysłowym nos. Element ziemi tworzy wszystkie stałe struktury i tkanki ciała, włączając w to kości, chrząstki, paznokcie, włosy i skórę.

Cały wszechświat jest rozszerzeniem świadomości człowieka.
_Czaraka Sanhita_, Szarirasthana 5.20

DWADZIEŚCIA WŁAŚCIWOŚCI

Właściwości określające każdy element mogą również odnosić się do wszystkich elementów wszechświata. Dwadzieścia właściwości – albo dziesięć par przeciwieństw – znanych jest jako guny. Są one wyjątkowo pomocne w osobistej praktyce, gdyż stanowią narzędzie, dzięki któremu możemy identyfikować nasze doświadczenie świata zewnętrznego i jego wpływ na nasz świat wewnętrzny. Cechy te można podzielić na dwie kategorie: wzmacniające (brahmana) i redukujące (langhana). Vata i pitta łączą wartości lekkie, a kapha to ich przeciwieństwo – ciężkość. Ten koncept bardzo przypomina yin i yang w medycynie chińskiej.

Znajomość tych właściwości może pomóc we wprowadzeniu równowagi do naszego życia. Na przykład, jeśli jest gorące lato, a my regularnie spożywamy pikantne i rozgrzewa­jące potrawy, możemy doświadczać więcej wewnętrznego ciepła. A ponieważ podobne wzmacnia podobne, będziemy w stanie wybrać aktywność lub dietę o przeciwstawnych cechach, żeby zrównoważyć i wesprzeć nasz organizm.

+--------------------------------------------------------------------------+
| WZMACNIANIE REDUKOWANIE |
+--------------------------------------------------------------------------+
| ciężki – lekki |
+--------------------------------------------------------------------------+
| powolny – gwałtowny |
+--------------------------------------------------------------------------+
| zimny – gorący |
+--------------------------------------------------------------------------+
| mokry – suchy |
+--------------------------------------------------------------------------+
| gładki – szorstki |
+--------------------------------------------------------------------------+
| zbity – płynny |
+--------------------------------------------------------------------------+
| miękki – twardy |
+--------------------------------------------------------------------------+
| statyczny – ruchliwy |
+--------------------------------------------------------------------------+
| toporny – subtelny |
+--------------------------------------------------------------------------+
| mętny – przejrzysty |
+--------------------------------------------------------------------------+

DOSZE

Ajurweda łączy wspomniane wcześniej żywioły w trzy różne energie albo siły, znane jako dosze – vata, pitta, kapha – które można zaobserwować we wszystkim, począwszy od pór roku i dnia po sylwetki i działania organizmu. Każda dosza to połączenie dwóch żywiołów. Przy ich opisie można zastosować wymienionych dwadzieścia właściwości:

VATA = suchy, lekki, zimny, szorstki, subtelny, ruchliwy, przejrzysty

PITTA = tłusty, gwałtowny, gorący, lekki, ruchliwy, płynny

KAPHA = ciężki, powolny, zimny, tłusty, płynny, gładki, zbity, miękki, stały, mętny

Zidentyfikowanie dosz i ich cech w swoim ciele jest pierwszym krokiem ku zrozumieniu tego, czym są i jaką pełnią funkcję.

Vata (powietrze + przestrzeń)

Vata to energia ruchu. Jest najbardziej dynamiczna spośród wszystkich trzech dosz i inicjuje ruch pitty i kaphy, które są stałe. Z tego względu jest również najbardziej niestabilna. Brak równowagi vaty może negatywnie wpływać na pozostałe dosze. Vata odpowiada za nasz układ nerwowy, intelekt, słuch, wypróżnianie i cały ruch, który zachodzi w organizmie. Jest umiejscowiona w okrężnicy, jamie miednicy, lędźwiach, udach, kościach, uszach, skórze i układzie nerwowym.

Pitta (ogień + woda)

Pitta to energia transformacji. Cechy ognia odpowiadają za metabolizm i wszystkie biochemiczne procesy zachodzące w naszych ciałach, włączając w to trawienie i regulację temperatury. Pitta pomaga trawić wszystko, co przyjmujemy, oraz czerpać z tego korzyści, zarówno jeśli chodzi o jedzenie, jak i odbiór zmysłowy. Kształtuje inteligencję i wnikliwość. Pitta jest zlokalizowana w jelicie cienkim, wątrobie, śledzionie, pęcherzu moczowym, krwi, pocie, oczach i gruczołach.

Kapha (woda + ziemia)

Kapha to energia stabilności, struktury i nawilżenia. Odpowiada za tkanki i płyny ustrojowe. Wspomaga anabolizm, proces wzrostu ciała, tworzenie i odnowę komórkową. Kapha jest umiejscowiona w żołądku, błonach śluzowych, osoczu i limfie, cytoplazmie komórkowej, istocie białej mózgu, mazi stawowej, tłuszczu podskórnym, ustach, nosie i wszystkich wydzielinach.

TWÓJ NIEPOWTARZALNY TYP KONSTYTUCYJNY

Wszystkie trzy dosze – vata (V), pitta (P), kapha (K) – współpracują ze sobą, mieszcząc się w różnych układach w ciele, jednak ich proporcje mogą się różnić w zależności od osoby. Każdy człowiek ma unikalny odcisk palca i tak samo jest w przypadku unikalnego połączenia energii, zwanego prakryti. Prakryti to wrodzone zestawienie cech, które kształtuje twoją relację z otoczeniem. Ma na to wpływ kilka różnych czynników – od genów, przez brak równowagi między doszami podczas poczęcia oraz dietę kobiety w ciąży, po poród i wpływy zewnętrzne we wczesnym dzieciństwie. Istnieje siedem głównych typów konstytucyjnych – V, P, K, VP, PK, VK, VKP. Większość ludzi ma jedną doszę lub kombinację dwóch, przy czym jedna jest dominująca. W niektórych przypadkach, choć rzadko się to zdarza, mogą być równe pod względem cech i natężenia. Przyjrzyj się głównym typom oraz ich manifestacji w ciele i osobowości:

Vata

Osoby typu vata mają smukłą, szczupłą sylwetkę. Mogą być zarówno wysokie i tyczkowate, jak i niskie i drobne. Mają wystające kości, ciemniejsze włosy, a paznokcie drobne i łamliwe. Ich karnacja jest ciemna lub jasna, a skóra najczęściej sucha, szorstka i chłodna w dotyku. Oczy – ciemne, często małe lub głęboko osadzone. Ciągle marzną im dłonie i stopy. Zazwyczaj nie mają apetytu lub na zmianę się objadają i jedzą za mało, wypróżniają się nieregularnie, mają skłonności do zaparć. Utrzymanie stałej wagi to dla nich wyzwanie. Ludzie tego typu szybko się uczą, cechują się wybitną pamięcią krótkotrwałą, ale mogą mieć problemy z pamięcią długotrwałą. Są bardzo kreatywni, twórczy i energiczni, ale łatwo się męczą i mają problem z dokończeniem jednego zadania przed rozpoczęciem kolejnego. Trzymanie się ustalonego porządku czy powtarzalnych elementów dnia kosztuje ich wiele wysiłku. Mimo to są grupą, która najbardziej skorzysta z regularnego celebrowania rytuałów.

Pitta

Osoby typu pitta mają przeciętną budowę ciała i są umięśnione: ani chude, ani z nadwagą. Najczęściej zawsze jest im ciepło, a ich skóra wykazuje skłonność do rumieńców. Mają jasną karnację, z miedzianymi lub żółtawymi tonami, oraz piegi. Razem z tym występują zielone, szare lub piwne oczy, nieco drapieżne lub roziskrzone. Ich włosy są zazwyczaj cienkie, jasnobrązowe, blond lub rude. Paznokcie mają raczej miękkie. Odznaczają się nienasyconym apetytem i szybkim metabolizmem. Często się wypróżniają, a ich stolec jest luźny lub płynny. Łatwo tracą lub przybierają na wadze. Są bardzo inteligentne, błyskotliwe i szybko się uczą. Posiadają naturalną charyzmę, zapał i dyscyplinę, dzięki czemu są wybitnymi przywódcami. Niestety, ich ambicja może prowadzić do przepracowania i wypalenia zawodowego. Pitta najlepiej rozwija się wtedy, kiedy udaje jej się utrzymać zapał w ryzach, żeby nie podsycać wewnętrznego ognia, który i tak jest silny.Kapha

Osoby o typie kapha cechują się tęższą sylwetką, z grubszymi kośćmi i szerokimi biodrami. Ich ciała mają regularne proporcje i są krzepkie, stawy głęboko osadzone w panewkach, dobrze nawilżone mazią. Mają zdrową skórę, włosy grube, miękkie i jedwabiste, a paznokcie mocne. Oczy są duże, usta pełne. Można powiedzieć, że ich apetyt jest w normie, jednak metabolizm i wydalanie są powolne. Łatwo przybierają na wadze i trudno im zrzucić zbędne kilogramy. Ludzie typu kapha wyróżniają się zrównoważoną energią, dobrą wytrzymałością oraz spokojnym, flegmatycznym usposobieniem. Nauka i adaptacja do zmian może zajmować im więcej czasu, ale kiedy osiągną cel, ich pamięć długotrwała jest fenomenalna, a zapał niegasnący. Z natury są kochający, troskliwi, hojni i łagodni. Łatwo nabierają nowych przyzwyczajeń i potrafią się ich trzymać; może to jednak prowadzić do braku elastyczności i niechęci do zmian.

TWÓJ TYP KONSTYTUCYJNY

Po przeczytaniu przedstawionych opisów możesz poczuć, że któryś z nich opisuje cię lepiej niż pozostałe. Możesz również pasować do fizycznego opisu jednej doszy, ale identyfikować się z cechami osobowości innej. Dobrze jest zrobić test online, żeby poznać swoją doszę, ale najlepiej znaleźć nauczyciela, który pomoże ją określić. W _Źródłach_ wymieniłam kilka centrów, szkół i stron, którym warto się przyjrzeć. Zrozumienie swojego prakryti pomoże ci lepiej poznać skłonności swego ciała i umysłu. Na przykład, jeśli uważasz, że cechują cię wartości vata, wietrzny, zimny dzień może mieć na ciebie gorszy wpływ niż na osobę o typie pitta lub kapha. Prakryti to również powód, dla którego ja i moja przyjaciółka po zjedzeniu przy jednym stole tego samego posiłku możemy mieć z nim związane różne doznania zmysłowe. Poznanie indywidualnego prakryti pomoże zrozumieć nasze skłonności – to, dlaczego pewne potrawy i aktywności wolimy bardziej od innych, albo to, jak poszczególne pory roku wpływają na nasze ciało i umysł. Dzięki temu jesteśmy w stanie lepiej zrozumieć siebie, a także działania, które musimy podjąć, aby utrzymać wewnętrzną równowagę.

Zanim jednak skupisz się nadmiernie na próbie identyfikowania własnego charakteru („Jestem vata”, „Jestem pitta”, „Jestem kapha” i tak dalej), zrób krok w tył i weź pod uwagę, że składasz się z różnych elementów, które są od siebie zależne i działają w harmonii. Prakryti jest ważne, ale to nie wszystko.

Pamiętam, że sama na początku czytałam dziesiątki różnych książek o ajurwedzie i od natłoku informacji miałam mętlik w głowie. Próbując to wszystko zrozumieć, kurczowo trzymałam się tabelek skierowanych do typu vata. Starałam się jeść i robić tylko to, co powinnam, a unikać tego, co mi „szkodzi”. To działało tylko na krótką metę, bo zaraz zmieniała się pora roku, a zatem również moje potrzeby. Latem czułam się rozpalona i zapchana ciężkim, tłustym jedzeniem, które służyło mi jesienią i zimą. Kiedy przyzwyczajamy się do jakiegoś określającego nas wizerunku albo diety, która według nas jest korzystna, mijamy się z piękną ajurwedyjską mądrością – że warto ćwiczyć swoją samoświadomość. Powinniśmy się uczyć, jak pory roku, dnia i różne cykle życia wpływają na nasz organizm, bo to jest kluczem do równowagi, która z kolei kształtuje nasze zdrowie. I tutaj pojawia się wikryti.

Wikryti to nasz obecny stan lub kondycja, efekt połączenia naszego ciała z otoczeniem. Wikryti zachęca nas do zwracania uwagi na sytuację, w której się znajdujemy, i do bycia w niej obecnym. Kiedy latem zauważymy, że jest nam gorąco, czujemy się niespokojni i nerwowi, świadczy to o zbyt wysokiej picie. A jeśli jest nam zimno, mamy suchą skórę, a stawy nam strzelają, to znaczy, że podniósł się nam poziom vaty. Kiedy natomiast jesteśmy zamuleni, senni albo cieknie nam z nosa, powodem jest zbyt wysoka kapha. Te proste obserwacje samopoczucia w danej chwili pomogą nam zidentyfikować brak równowagi oraz poinformują nas, co powinniśmy zrobić, aby ją przywrócić. Nie musicie rozwiązywać testu na dosze, żeby wywnioskować, że jest wam gorąco, zimno, czujecie się lekko lub doskwiera wam ociężałość. Być może jest to najważniejsze narzędzie w domowej praktyce, a także powód, dla którego całą strukturę tej książki oparłam na koncepcie tworzenia relacji z samym sobą w danej chwili oraz dostosowywaniu się do poszczególnych pór roku i cyklów życia.

Samopoznanie

Rozpoznanie, czego potrzebujesz danego dnia, jest bardzo proste – wystarczy się dostroić i zauważyć aktualny stan ciała i umysłu. Samopoznanie to potężne narzędzie umożliwiające zapoznanie się z samym sobą pod kątem fizycznym, mentalnym i duchowym. Po wstaniu z łóżka postaraj się zadać sobie dwa proste pytania:

1. _Co dzisiaj czujesz?_ Zaobserwuj, jak czujesz się w swoim ciele oraz jakie są twoje myśli i emocje.

2. Czego potrzebujesz? Co możesz dzisiaj dla siebie zrobić, żeby wspomóc swój organizm i wprowadzić go w stan równowagi?

Siła umysłu: teoria trzech gun (maha guna)

Pamiętaj, że nasze zdrowie to nie tylko dbanie o ciało fizyczne, ale również próba zrozumienia umysłu. Istnieje dwadzieścia cech (gun), które opisują ciało i świat wokół nas, ale maha guny odnoszą się do stanów naszego umysłu. Trzy cechy – sattwa, radżas i tamas – pomagają zidentyfikować to, czy nasze myśli są przejrzyste i zrównoważone, czy jesteśmy raczej nadpobudliwi i niespokojni, a może jednak rozleniwieni i otępiali.

Sattwa oznacza „światło”; wyróżnia się przejrzystością, lekkością, harmonią i zadowoleniem. To poczucie, że wszystko na świecie jest jak trzeba, i towarzyszy mu głęboki spokój. To stan wyciszenia i jasności umysłu, którego doświadczamy po relaksującej praktyce jogi albo po spędzeniu jakiegoś czasu na łonie natury. Umysł znajduje się wówczas w stanie spokoju i otwartości, ponieważ wszystkie dosze są unormowane i stabilne. To stan harmonii, esencja naszej natury, którą próbujemy osiągnąć w ciągu całego życia.

Radżas jest energią działania. Stymuluje i wpływa na ruch, często prowadząc do przeciążenia. Charakteryzuje ją dążenie do zmiany, nowości, a także inspiracja i pasja. Radżas doprowadza do ruchu poprzez akcję, może więc tworzyć nierównowagę i zachwianie. W przypadku zbyt dużego poziomu radżas czujemy się wypaleni, a przez jej zbyt niski poziom mamy poczucie stagnacji i stania w miejscu. Kiedy w umyśle dominuje pragnienie, za którym stoi energia radżas, nasze czyny często są napędzane niezadowoleniem i niepokojem.

Tamas to bezwład. To energia spoczynku. Jest związana ze stagnacją, ignorancją, ciężkością i przywiązaniem. Tamas ma właściwości obciążające lub zwalniające, często wywołuje ją nieodpowiedni poziom radżas. Kiedy tamas dominuje, brakuje nam przejrzystości umysłu, nie możemy się zdecydować i podjąć działania. Tamas pomaga nam się uspokoić albo opanować, gdy jesteśmy nadaktywni, ale nadmiar tej cechy może doprowadzić do depresji, zaniku chęci i otępienia oraz rozleniwienia.

Te trzy guny są nieodłącznym elementem stworzenia i podobnie jak pięć żywiołów tworzą twoje ciało i świat wokół. Żadna z nich nie jest lepsza od innej. Potrzebujesz radżas, żeby przejść z tamas do sattwy, i tamas, by uspokoić radżas i wrócić do sattwy. Dla przykładu, możesz potrzebować energiczniejszych aktywności, żeby zejść z kanapy i wyzbyć się schematów unikowych. A innym razem możesz chcieć się położyć, odpocząć i nie ruszać przez chwilę, żeby rozładować nadmiar energii. Na ogół jednak naszym celem jest dążenie do sattwy. Powinniśmy wykorzystywać świadomość tego, jak się czujemy w obecnej chwili, żeby zaobserwować, kiedy jesteśmy zbyt aktywni albo zbyt ospali i jak nasz obecny stan umysłu wpływa na samopoczucie. Możemy wykorzystać tę świadomość w praktyce jogi, relacjach z ludźmi, w pracy, wybierając produkty do zjedzenia i we wszystkich podejmowanych w ciągu dnia decyzjach.

Samopoznanie

Czy jesteś w stanie zaobserwować, jak opisane cechy wpływają na twoje myśli i czyny? Czy na co dzień masz skłonność do którejś z nich? Przypomnij sobie, kiedy doświadczyłeś sattwy. Jakie towarzyszyło temu uczucie w ciele i umyśle?

Połączenie między naszym wewnętrznym a zewnętrznym światem

Omówiliśmy poszczególne żywioły, dosze wpływające na ciało, a także cechy umysłu, ale co ze zmysłami? Zmysły są naszym łącznikiem między światem wewnętrznym a zewnętrznym. Znany jest dylemat: jeśli drzewo upadnie w lesie i nie ma wokół nikogo, kto mógłby to usłyszeć, to czy ono wydało jakiś dźwięk? Nawiązuje on do naszej relacji między umysłem, ciałem i zmysłami. Nasz umysł doświadcza świata poprzez zmysły, a ciało na to reaguje. Odbiór zmysłowy dosłownie kształtuje nasz świat.

Dlatego też można powiedzieć, że natura zwraca się do nas swoim własnym językiem – poprzez zastąpienie słów doświadczeniami zmysłowymi. Człowiek posiada pięć rodzajów narządów zmysłu – oczy, uszy, nos, język i skórę – które są pomostem między światem wewnętrznym a zewnętrznym. Komunikujemy się poprzez narządy zmysłowe i ruchu (indrija), a świat wokół poznajemy dzięki umysłowi (manas). Pamiętaj, że każdy narząd i działanie łączy się z jednym z pięciu elementów. Wibracje w przestrzeni odbieramy uszami jako dźwięk, ruch w powietrzu odczuwamy jako dotyk na skórze, ogień daje światło, które postrzegamy oczami, dzięki wodzie i ślinie odczuwamy smaki na języku, a ziemia umożliwia nam rozpoznanie zapachu nosem. Bazując na tych doznaniach, a także na wspomnieniach poprzednich doświadczeń, umysł nieustannie generuje myśli i uczucia, które następnie wpływają na nasze czyny.

Dlaczego zrozumienie zmysłów jest takie ważne? Bo wiedza to potęga, jak to mówią. Schemat odbioru doznań i reakcji na nie kreuje nasze postrzeganie rzeczywistości. Przez większość czasu działamy bez świadomości, że takie procesy w ogóle zachodzą! Gdy pracuję z klientami, nasze pierwsze ćwiczenia dotyczą rozwijania świadomości działania ich zmysłów, bo dzięki temu ludzie przestają korzystać z nich automatycznie, nawykowo. Czasami przyzwyczajenia nam służą (na przykład wtedy, gdy dowiadujemy się, że nie należy kłaść ręki na rozgrzanej kuchence, bo możemy się poparzyć), ale najczęściej doprowadzają do wytworzenia się wzorców zachowań, które nie do końca są korzystne. Jeśli próbujemy wyrwać się z niezdrowych nawyków żywieniowych, nałogowego oglądania telewizji czy bolesnych schematów emocjonalnych, kluczowe jest uświadomienie sobie, jak wpływają na nas zmysły. Mój nauczyciel mawiał: „Jak człowiek ma wydostać się z więzienia? Najpierw musi zauważyć, że w nim siedzi”.Często nie dostrzegamy kierujących nami schematów. Można jednak wyrwać się z umysłu działającego na podstawie przyzwyczajenia i zacząć prawdziwie doświadczać chwili obecnej, jeśli zaczniemy zwracać większą uwagę na nasze zmysły i celowo się od nich odcinać w medytacji. Świadomość wszystkich pięciu zmysłów i łączność z nimi zapewni nam znakomity dialog między naszym ciałem, umysłem a naturą. Kiedy w codziennej praktyce trenujemy tę umiejętność, zaczynamy lepiej identyfikować i pielęgnować nasze bieżące potrzeby. Kiedy próbujemy nowych rzeczy, przełamujemy stare schematy – czyli uciekamy z więzienia.

Samopoznanie

Asatmendrijartha samyoga to termin opisujący niewłaściwe użycie naszych narządów zmysłów. Na przykład: przeglądanie mediów społecznościowych przed spaniem, czego skutkiem są problemy z zaśnięciem, albo regularne palenie papierosów czy spożywanie bardzo słonych i pikantnych potraw, co w rezultacie przytępia wrażliwość kubków smakowych. Kiedy nasze zmysły są przeciążone, nabieramy nieświadomych nawyków, które wpływają na nasze zachowanie. Zanotuj, w jaki sposób niewłaściwie wykorzystujesz swoje zmysły. Jakie są tego konsekwencje?

ROLA SMAKU

Jedzenie jest kluczowe dla naszego zdrowia. Zadaniem zmysłu smaku nie jest tylko informowanie mózgu o odczuwanej satysfakcji. Język potrafi identyfikować to, jak różne pokarmy wpłyną na ciało, ale też na umysł. Ajurweda wyróżnia sześć głównych smaków (rasa) – słodki, słony, kwaśny, ostry, gorzki i cierpki – a każdy z nich jest powiązany z pięcioma żywiołami. Te smaki są rozpoznawane przez język. Wyszkolony sommelier już w jednym łyku wina jest w stanie wyczuć słodycz jagód albo cierpkość tanin obecną w trunku z danego rocznika. Tak samo wytrenowany język może rozpoznać, czy zjedzenie danej potrawy poprawi naszą równowagę, czy nas od niej oddali. A jeśli będziemy wiedzieć, że słodkie jedzenie zawiera w sobie pierwiastek ziemi, zrozumiemy jego uziemiające i odżywcze właściwości, które wpływają na redukcję vaty – jak na przykład warzywa gruntowe jedzone zimą. Słodki smak zawiera również element wody, dlatego też jego chłodzący i kojący efekt redukuje pittę – może to być na przykład soczysty arbuz zjedzony w środku lata. Kiedy poznasz te sześć smaków, planowanie posiłków stanie się dla ciebie intuicyjne, a także pomoże ci wprowadzić ciało w stan równowagi w poszczególnych porach roku. Tabelka opisująca sześć smaków przedstawia ich związek z żywiołami oraz odpowiadające im produkty, a strzałki wskazują, czy będą nasilać (↑), czy osłabiać (↓) daną doszę.

JEDZENIE I ŚWIADOMOŚĆ

Sześć smaków może oddziaływać zarówno na dosze, jak i na umysł. Jedzenie i trawienie mają bezpośredni wpływ na naszą świadomość. Kwaśne, słone i pikantne pożywienie zawiera element ognia, jest rozgrzewające i może nasilać radżas w umyśle. Do takich produktów zalicza się cebulę, czosnek, smażone i kiszone potrawy, ostre sosy, octy i alkohole. Ich nadmiar może wzmagać w nas ogień i prowadzić do gniewu, irytacji, złośliwości, nadpobudliwości, niemożliwości usiedzenia w bezruchu lub samotności, częstego budzenia się w nocy, gonitwy myśli i koszmarów.

SZEŚĆ SMAKÓW

+----------------+----------------+----------------+----------------+----------------+
| SMAK | ŻYWIOŁ | DZIAŁANIE | EFEKT | PRODUKTY |
+----------------+----------------+----------------+----------------+----------------+
| słodki | ziemia + woda | buduje tkanki, | ↓vata | świeże |
| | | koi nerwy, | | i suszone |
| | | zaspokaja głód | ↓pitta | owoce, słodkie |
| | | | | warzywa |
| | | | ↓kapha | (ogórki, |
| | | | | warzywa |
| | | | | gruntowe, |
| | | | | dyniowate), |
| | | | | produkty |
| | | | | pełnoziarniste |
| | | | | , |
| | | | | naturalne |
| | | | | słodziki |
| | | | | (miód, syrop |
| | | | | klonowy, |
| | | | | cukier |
| | | | | trzcinowy |
| | | | | jaggery, |
| | | | | cukier |
| | | | | kokosowy), |
| | | | | daktyle, |
| | | | | świeże mleko |
| | | | | i masło ghee |
+----------------+----------------+----------------+----------------+----------------+
| kwaśny | ogień + ziemia | nawadnia | ↓vata | niedojrzałe |
| | | tkanki, | | owoce, owoce |
| | | poprawia | ↑pitta | tamaryndowca, |
| | | trawienie | | cytryny, |
| | | i wypróżnianie | ↑kapha | limonki, |
| | | | | fermentowane |
| | | | | i marynowane |
| | | | | produkty |
| | | | | (jogurt, |
| | | | | kimchi, |
| | | | | kiszonki, sos |
| | | | | sojowy, sos |
| | | | | tamari, octy |
| | | | | ) |
+----------------+----------------+----------------+----------------+----------------+
| słony | ogień + woda | poprawia smak, | ↓vata | sole |
| | | wchłanianie, | | mineralne, |
| | | zatrzymuje | ↑pitta | glony (kombu, |
| | | wodę, nawilża | | nori, arame, |
| | | jelito grube | ↑kapha | wakame), |
| | | | | warzywa z dużą |
| | | | | zawartością |
| | | | | wody (seler |
| | | | | naciowy, |
| | | | | pomidory, |
| | | | | cukinia, |
| | | | | ogórki) |
+----------------+----------------+----------------+----------------+----------------+
| ostry | ogień + | rozgrzewa, | ↑vata | ostre |
| | powietrze | poprawia | | papryczki, |
| | | trawienie | ↑pitta | pieprz czarny, |
| | | i metabolizm | | cebula, |
| | | | ↓kapha | czosnek, |
| | | | | imbir, |
| | | | | musztarda, |
| | | | | chrzan, |
| | | | | rzodkiew |
| | | | | i rzepa, |
| | | | | asafetyda, |
| | | | | goździki |
+----------------+----------------+----------------+----------------+----------------+
| gorzki | powietrze + | oczyszcza | ↑vata | aloes, mniszek |
| | eter | i rozluźnia | | lekarski, |
| | | tkanki | ↓pitta | zielone |
| | | | | warzywa |
| | | | ↓kapha | liściaste, |
| | | | | gorzki melon, |
| | | | | korzeń |
| | | | | łopianu, |
| | | | | bakłażan, |
| | | | | topinambur, |
| | | | | sezam i olej |
| | | | | sezamowy, |
| | | | | gorzka |
| | | | | czekolada, |
| | | | | kawa, |
| | | | | kozieradka |
+----------------+----------------+----------------+----------------+----------------+
| cierpki | powietrze + | absorbuje wodę | ↑vata | rośliny |
| | ziemia | i usuwa ją | | strączkowe, |
| | | z organizmu, | ↓pitta | surowe warzywa |
| | | napina tkanki | | kapustne |
| | | | ↓kapha | (kapusta, |
| | | | | brokuł, |
| | | | | kalafior), |
| | | | | owoce (granat, |
| | | | | niedojrzałe |
| | | | | banany, |
| | | | | żurawina), |
| | | | | bazylia, liść |
| | | | | laurowy, |
| | | | | kminek, |
| | | | | kolendra, |
| | | | | koper, koper |
| | | | | włoski, |
| | | | | majeranek, |
| | | | | gałka |
| | | | | muszkatołowa, |
| | | | | oregano, natka |
| | | | | pietruszki, |
| | | | | mak, rozmaryn, |
| | | | | szafran, |
| | | | | kurkuma, |
| | | | | wanilia, |
| | | | | taniny |
| | | | | w kawie, |
| | | | | herbacie |
| | | | | i winie |
+----------------+----------------+----------------+----------------+----------------+

Samopoznanie

Przyjrzyj się zawartości swojej lodówki. Jakie produkty najbardziej do ciebie przemawiają? Sięgasz po słodycze, kiedy masz na coś ochotę? Uwielbiasz słone i chrupiące przekąski? Czy każde danie szczodrze polewasz srirachą? Na to, jakie produkty wybieramy, często wpływ ma stan naszego umysłu. Jeśli więc czujesz się podenerwowany i niespokojny, schowaj pikantny sos i zrezygnuj z kawy, a następnie sprawdź, czy twój umysł się uspokoi. Jeśli każdego wieczoru sięgasz po czekoladę i słodkie wypieki, które dają komfort, zastanów się, czy da się o to zadbać dzięki karmiącym relacjom z przyjaciółmi i bliskimi. Nasz pociąg do słodyczy i inne zachcianki często wynikają z potrzeby dotyku, opieki i więzi. Co mówi o tobie ochota na konkretne łakocie?

Słodycz działa uspokajająco, potrafi ukoić nadaktywny umysł. Liczy się jednak jakość tego smaku. Przetworzone słodycze, lody i słodki nabiał, mięso, tłuszcze i gluten mogą dobrze smakować, ale mają lepki i ciężki charakter, który nasila tamas. Te substancje mogą nas spowolnić, a w przypadku przejedzenia się nimi – nawet otępić. Jednakże spożywanie słodkiego z rozmysłem może mieć sattwiczny efekt, po którym poczujemy się odżywieni i zadowoleni. Wybieranie słodkich warzyw, świeżych owoców, dobrej jakości organicznych przetworów mlecznych i produktów pełnoziarnistych wprowadzi organizm w stan równowagi pomiędzy energią tamasową i radżasową.

Żaden produkt nie jest bowiem całkowicie zły. Wszystko zależy od doświadczenia umysłu i ciała. Jeśli jednak dowiemy się, jak wpływają na nas konkretne produkty, będziemy podejmować bardziej świadome wybory, a w konsekwencji lepiej się odżywiać. Kiedy gotujemy, musimy wykorzystywać wszystkie sześć smaków, żeby wpłynąć na pięć elementów i zrównoważyć dosze. Smaki spożywane w odpowiednich ilościach mogą mieć zbawienny wpływ na nasze zdrowie. W tej książce przy opisie każdej z pór roku znajdziesz wskazówki ułatwiające gotowanie, dzięki którym będziesz wiedzieć, jakie produkty i smaki spożywać w większej lub w mniejszej ilości w danym okresie. W następnym rozdziale omówimy również inne smaki oraz to, jak skomponować zbilansowany Budda __ bowl.

INTEGRACJA DUSZY

Życie nie jest łatwe, jeżeli nie rozumiemy swojej roli we wszechświecie. Bez wyraźnych poglądów lub ścieżki, która nas prowadzi, możemy mieć problem z tożsamością albo trzymać się kurczowo błędnego wyobrażenia na temat tego, kim jesteśmy. To skutkuje cierpieniem i oddala nas od swasthy. Prawdziwe wyzwolenie i wewnętrzny spokój wynikają z wiedzy, że poza naszą fizyczną formą nic nas nie ogranicza, jesteśmy ucieleśnieniem boskości. Niełatwo to pojąć, gdy jest to tylko koncept lub słowa w książce. Celem jogi i medytacji jest nabranie doświadczenia, które pomoże to zrozumieć.

Ajurweda wyróżnia sześć filozofii, które opisują początek i naturę świata materialnego oraz naszą relację z nim. Każda z tych filozofii zakłada postrzeganie jednostki jako części bóstwa. Istnieje mnóstwo duchowych ścieżek, które prowadzą do wyzwolenia umysłu. Można powiedzieć, że jest wiele środków transportu, ale jedna droga. Jeśli znajdziesz doświadczonego nauczyciela, łatwiej osiągniesz cel. Ale to temat na osobną książkę albo nawet całą serię! Niezależnie od wyznawanej przez ciebie wiary najłatwiej jest zacząć od zwykłego siedzenia w ciszy. Wystarczy kilka minut każdego dnia. Umożliwi ci to kontemplację i nawiązanie więzi z kosmiczną świadomością, do której odnosi się ajurweda.Cykle sezonowe, lunarne i dzienne

Naturą rządzą cykle i rytm wyznaczany przez Ziemię, Słońce, Księżyc i gwiazdy. Te prawa natury wpływają na nasz wewnętrzny zegar. Jednak współczesny świat sprawia, że potrzebujemy w tej kwestii większego wsparcia. Mieszkanie w mieście niemal zerwało naszą więź z siłami natury – oświetla nas sztuczne światło, otaczamy się urządzeniami elektronicznymi i mamy natychmiastowy dostęp do niemal wszystkiego, czego zapragniemy. W tej kulturze zapomnieliśmy, jak jeść, spać, ruszać się i żyć w zdrowy sposób, tak by móc się regenerować. Ajurweda uczy nas stylu życia według naturalnych cykli Księżyca, natury i dnia – jest to motyw przewodni tej książki i na pewno to zauważysz.

Całe nasze życie również można opisać, posiłkując się rytmami i cyklami. Jeśli podzielimy żywot przeciętnego człowieka na trzy etapy – dzieciństwa, dojrzałości i starości – zauważymy, że w każdym dominuje inna dosza. Od narodzin po okres nastoletni najwyraźniejsza jest kapha. Doświadczamy wtedy dodatkowej energii odżas, subtelnej esencji zdrowej kaphy, dzięki której nasze umysły i ciała są bardziej energiczne i odporne. W okresie dorosłości bardziej uaktywnia się pitta, bo w tym czasie skupiamy się na karierach, życiu rodzinnym i ważnych obowiązkach, które wymagają od nas motywacji i skupienia. A kiedy nasza energia powoli się wypala, kości zaczynają słabnąć, skóra wysychać, a wspomnienia blaknąć, nastaje czas zawyżonej energii vata.

Samopoznanie

Jakie rytuały praktykujesz? Jak wiąże cię to z danym okresem życia i miejscem, w którym mieszkasz?

Rytm sezonowy

Rituczarya, słowo oznaczające „sezonowe przejścia”, opisuje zmianę pór roku i praktyk, które nas z nimi łączą. Odnosi się również do menstruacji i poczęcia. Każdej porze roku odpowiada konkretna dosza. Starożytne teksty ajurwedy dzielą rok na sześć pór (zamiast typowych czterech, jakie znamy) – latem i zimą wyróżniając miesiące wilgotne i suche. Ta książka bazuje na zachodnim modelu czterech pór roku: wiosny, lata, jesieni i zimy. W dużej mierze zależą one od położenia geograficznego i klimatu, ale wszędzie można zastosować ogólny koncept równoważenia zdrowia poprzez dostosowanie się do pory roku. I ta sezonowa świadomość pozwala nam żyć w większej harmonii ze środowiskiem i kosmicznymi ruchami Ziemi, Słońca i Księżyca, a także lepiej rozumieć ich wpływ na nasz biorytm.

Fazy Księżyca

Księżyc odgrywa znaczącą rolę w naszym życiu – ma wpływ na wszystko, począwszy od snu, poziomu energii, nastroju, a kończąc na cyklu rozrodczym i gospodarce hormonalnej kobiet. W naturze możemy dostrzec jego oddziaływanie na przypływy i odpływy. Wiemy również, że rdzenni mieszkańcy danej krainy sadzili i zbierali plony w rytm faz Księżyca. Cykl składa się z czterech faz – ­nowiu, pierwszej kwadry, pełni i ostatniej kwadry – i trwa 29,5 dnia. W pierwszej kwadrze energia kapha rośnie i osiąga szczyt w pełni. Podczas ostatniej kwadry nasila się energia vata, która najwyższa jest w nowiu. Jeśli zrozumiemy fazy Księżyca, łatwiej nam będzie pojąć naszą energię i odpowiednio nią zarządzać. W trzeciej części książki poznasz wszystkie fazy i dowiesz się, jak pracować z energią w każdej z nich, znajdziesz tam także pytania zachęcające do refleksji. Drogie panie, dla was to wyjątkowo ważny cykl, zachęcam zatem do jego obserwacji! W każdym rozdziale zawarłam specjalną część dla was, żeby pomóc w zrozumieniu kobiecego rytmu i naszej potężnej więzi z Księżycem.

Rytm dobowy

Dinaczarja ma związek z naszym dobowym rytmem. W sanskrycie dina oznacza „dzień”, „słońce” albo „ruch”, a czarya to „praktyka” albo „prowadzić”. Być może jest to najważniejsze narzędzie, które możemy wykorzystywać w domowej praktyce i które pozwala nam połączyć się z naszym wikryti, ponieważ dzięki niemu jesteśmy w stanie podejmować świadome decyzje odnośnie do jedzenia i praktyki jogi, mające wprowadzić nas w stan równowagi. Dinaczarja kładzie szczególny nacisk na poranki – to święty czas – bo te godziny są fundamentem całego dnia i pomagają oczyścić organizm z produktów ubocznych przemiany materii (mala), aby wprowadzić nas w neutralny stan przed rozpoczęciem dnia. Jednakże ten rytm obejmuje cały dzień – zwraca uwagę na uważne podejście do życia od momentu pobudki do zaśnięcia. Żyjemy w przytłaczającym świecie, jednak dzięki codziennym rytuałom jesteśmy w stanie trzymać się odpowiedniego rytmu dnia. W części drugiej, a dokładniej w podrozdziale _Przepis na codzienną praktykę_, szczegółowo omówię wszystkie składające się nań nawyki i celowe działania.

Ajurwedyjski zegar nawyków

Zapewne kojarzysz pojęcie „rytmiczność okołodobowa”. Nauka o rytmach biologicznych, inaczej chronobiologia, to współczesna dziedzina opierająca się na starożytnej wiedzy ajurwedyjskiej dotyczącej cykli sezonowych i dziennych. Nauka ta opisuje procesy fizjologiczne zachodzące w organizmach w zależności od nasilenia światła słonecznego lub jego braku, posługując się dwudziestoczterogodzinnym zegarem. Ajurwedyjski cykl odnosi się również do naszego własnego biorytmu, zależnego od układu Słońca i Księżyca w ciągu dnia, fazy Księżyca i pory roku. Dzięki tej nauce o czasie (kala) jesteśmy w stanie spać, jeść, oddychać i poruszać się w zgodzie z makrokosmosem. Jeśli żyjemy w tej harmonii, szansa na to, że przez cały rok uda nam się zachować równowagę, jest znacznie większa.

Środek poniższego rysunku obrazuje podział na trzy dosze w zależności od godziny. Środkowy pierścień pokazuje guny, które opisują właściwości dosz, a zewnętrzny nawiązuje do tego, jakie dosze odpowiadają porom roku. Jako że cała ta książka dotyczy czterech pór roku i tego, jakie przepisy, rytuały i asany wspierają dane dosze, w tej części skupimy się na wpływie dosz na organizm w ciągu doby.

6.00–10.00 / 18.00–22.00

W tych godzinach dominuje kapha. Nasilenie elementu wody i ziemi może spowolnić trawienie, zwiększyć wydzielanie śluzu i poczucie ciężkości, szczególnie jeśli zjemy coś o późnej porze, a następnego dnia późno wstaniemy. Pobudka wraz ze słońcem lub nieco przed nim pozwoli nam poczuć się wypoczętymi i gotowymi na powitanie nowego dnia, a zjedzenie lekkiej kolacji i położenie się do łóżka o 22.00 zapewni najlepszy wypoczynek i ułatwi zasypianie.

10.00–14.00 / 22.00–2.00

To godziny szczytu energii pitta. Słońce osiąga szczyt w południe, tak samo jak nasz wewnętrzny ogień. Są to optymalne godziny na spotkania, pracę umysłową i najcięższy posiłek – właśnie koło południa, kiedy ogień trawienny jest najsilniejszy. To, że pitta aktywuje się również w godzinach nocnych, ­tłumaczy, dlaczego po godzinie 22.00 nasz organizm otrzymuje dodatkowy zastrzyk energii i możemy działać do późnej nocy. Na dłuższą metę jednak praca do późna jest wyczerpująca. Lepiej pójść spać, zanim zaczniemy spalać północne paliwo zbyt wiele nocy z rzędu.

2.00–6.00 / 14.00–18.00

Energia vata nasila się nad ranem i popołudniami. Dominują tutaj elementy powietrza i eteru, dlatego jest to najlepszy czas, by pracować kreatywnie, wykorzystywać wyobraźnię i puścić wodze fantazji. We wczesnych godzinach vata zapewnia poczucie lekkości i przejrzystości myśli, dlatego też najlepiej medytuje się i praktykuje jogę przed wschodem słońca. Późnym popołudniem często czujemy zmęczenie po całodniowej stymulacji i sięgamy po substancje pobudzające mózg, na przykład kawę lub czekoladę, żeby działać dalej. To najlepsza pora na krótką drzemkę lub wzmacniającą medytację, jak joga nidra. Hiszpanie nie bez powodu mają wtedy sjestę lub popołudniową drzemkę. I praktykuje ją cały naród!