Alkad z Zalamei - ebook

+--------------------------------------------------------------------------+
| |
| SCENA I. |
| |
| (Wchodzą Rebolledo, Iskierka i żołnierze). |
| |
| Rebolledo. |
| |
| Rany Chrysta, już mię złości, |
| Kto nas tak po drogach włóczy |
| I nie znajdzie nigdzie kuczy, |
| By dać wyprostować kości. |
| |
| Wszyscy. |
| |
| Amen! |
| |
| Rebolledo. |
| |
| Czyżeśmy cygany, |
| Aby ciągał nas przez góry |
| Jeden baran z oślej skóry, |
| I proporczyk spowijany |
| Na drewnie?... |
| |
| Żołnierz 1. |
| |
| Zaczynasz znów. |
| |
| Rebolledo. |
| |
| A wasze, gdy nie zmęczony, |
| Niech idzie do djablej żony, |
| A nam nie zawraca głów. |
| |
| Żołnierz 2. |
| |
| Otrzepnij z twojéj te troski; |
| Baz przecie będzie inaczej: |
| Już się nam spoczynek znaczy, |
| Przy wejściu do pierwszéj wioski. |
| |
| Rebolledo. |
| |
| Wejściu, jeśli skapnę wprzódy; |
| A jeśli i dojdzie żywa |
| Dusza, jeszcze rzecz wątpliwa, |
| Czy znajdzie kawałek budy. |
| Bo do komisarza zaraz |
| Alkada prowadzą kaci: |
| Powiada: „Wieś się opłaci, |
| Bo z kwaterunkiem ambaras“. |
| Więc ten ramionami rusza: |
| „Nie można, ludzie mu padną“. |
| Aż mieszka wymową ładną |
| Zmiękczony — poczciwa dusza — |
| Woła: „Bracia towarzysze, |
| Rozkaz mamy maszerować. |
| Śmiało, naprzód, nie folgować!“ |
| Więc my, głupi jak sztokfisze, |
| Idziem, choć się noga tacza. |
| — Reguła!... Ba! jemu fracha: |
| Jemu reguła bernacha, |
| A nam reguła żebracza. |
| Nie! — odtąd już tak nie będzie, |
| I jeśli do Zalamei |
| Dojdziemy i znów z kolei |
| Prośbami, czy po komendzie |
| Pogna nas, beze mnie w drogę |
| Pójdziecie, bo się odstrychnę |
| Bez ceremonii i zwichnę |
| Pierwszy raz w życiu mem nogę. |
| |
| Żołnierz 1. |
| |
| Pierwszy raz to także będzie, |
| Że nagłe zwichnięcie owo |
| |
| Nałożysz, braciszku, głową. |
| Bo miejże, człeku, na względzie, |
| Że jest naszym gienerałem |
| Don Lope de Figueroa, |
| Człek nie swojski, jak wąż boa, |
| — Choć dzielniejszych nie widziałem — |
| Człek żelazny i surowy, |
| I niepanieńskiego serca, |
| Klątwo-miotacz i bluźnierca, |
| Co nie pożałuje głowy |
| Przyjacielowi na świecie, |
| Ale strąci bez pardonu. |
| |
| Rebolledo. |
| |
| Każ wasze precz z tego tonu, |
| A ja swoje zrobię przecie. |
| |
| Żołnierz 2. |
| |
| Dość chwacki, jak na wojaka. |
| |
| Rebolledo. |
| |
| — Mnie jeszcze — co tam — niech gonią. |
| Lecz wiecie, chodzi mi o nią. |
| Oto się zbliża... biedaka! |
| |
| Iskierka. |
| |
| Że mi się nogi odkruszą, |
| Niech się nie boją waszecie, |
| Bo rodziła się, jak wiecie, |
| Iskierka z brodatą duszą, |
| A wasz strach jest mi na despekt. |
| Do roboty przy żołnierce |
| Rwało się i rwie dziś serce, |
| Bo z niéj i korzyść i respekt. |
| Rzecz także od słońca czystsza, |
| Że siedzę, gdzie mi wygodnie; |
| A dobrze mi niezawodnie |
| Przy boku mego wachmistrza, |
| Gdzie się jak pąk w maśle pływa, |
| I gdzie można złotém przesiąc!... |
| Indziéj tak dobrze nie bywa. |
| Skoro zaś aż tu piechotą |
| Choć i z trudem, choć i z biedą |
| Zaszłam z moim Rebolledą, |
| I jeszczem gotowa oto |
| Iść, czegóż chce więcéj? |
| |
| Rebolledo. |
| |
| Niechaj mię piekła pochłoną. |
| Jesteś wszech niewiast koroną! |
| |
| Żołnierz 1. |
| |
| To prawda, do stu tysięcy. |
| Niech żyje Iskra! |
| |
| Rebolledo. |
| |
| Niech żyje! |
| Teraz zaś dla ukojenia |
| Téj fatygi i zmęczenia, |
| Co nam poskręcały szyje, |
| Niechaj nam ten cud-kobieta |
| Z piosneczką jaką wyskoczy. |
| |
| Iskierka. |
| |
| Iskra długo się nie droczy: |
| Niech zaświadczy kastanieta. |
| |
| (Puka kastanietą). |
| |
| Rebolledo. |
| |
| Śpiewaj więc, a ja ci wtórzę. |
| Powtarzajcie przyjaciele |
| Każdą strofę: ostro, śmiele. |
| |
| Żołnierz 2. |
| |
| Dobrze mówi. Śpiewaj — nuże! |
| |
| (Rebolledo i Iskierka śpiewają). |
| |
| Iskierka. |
| |
| Jestém titiri, titiri, tina, |
| Zuch dziewczyna, zuch dziewczyna. |
| |
| Chór. |
| |
| Jestem titiri, titiri, tina |
| Zuch dziewczyna, zuch dziewczyna. |
| |
| Iskierka. |
| |
| Idzie na wojnę chorąży, |
| A pan kapitan za nim dąży. |
| |
| Rebolledo. |
| |
| Rąb Maurów, komu nie mili. |
| Mnie tam nic złego nie zrobili. |
| |
| Iskierka. |
| |
| W piec i z pieca sunie deska. |
| Dość mam chleba, gdy pełna kieska. |
| |
| Rebolledo. |
| |
| Gospodyni, zabij kurczę, |
| Bo mi już baran sprawia kurcze. |
| |
| Żołnierz 1. |
| |
| Dosyć; reszta na kwaterze. |
| (Jak to rozweseli śpiewka. |
| Na mą duszę, — anioł dziewka!) |
| Spojrzyjcie-no na tę wieżę: |
| Sam jéj widok mię zachwyca, |
| Bo się wreszcie marsz ten przejé. |
| |
| Rebolledo. |
| |
| Co to? Czyśmy w Zalamei? |
| |
| Iskierka. |
| |
| Niech odpowie ci dzwonnica. |
| Ot, jużeśmy pieśń przerwali. |
| Nic to, bom do śpiewu krewka; |
| Choć się kiedy urwie śpiewka, |
| Nawiążę ją trochę dalej. |
| Ja piosenką krew odgrzewam; |
| A jak jedna lada rzeczy |
| Rozrzewni się i rozbeczy, |
| Tak ja o lada co śpiewam. |
| Usłyszycie mię sto razy. |
| |
| Rebolledo. |
| |
| W wiosce ma kompania cała |
| Oczekiwać gienerała, |
| Bo takie wyszły rozkazy. |
| Porządnie, rota za rotą |
| Naprzód i marsz, szeregami. |
| |
| Żołnierz 2. |
| |
| Widzę sierżanta przed nami, |
| A z nim i kapitan oto. |
| |
| |
| |
| |
+--------------------------------------------------------------------------++--------------------------------------------------------------------------+
| |
| SCENA II. |
| |
| (Wchodzą kapitan i sierżant). |
| |
| Kapitan. |
| |
| Witam, panowie żołnierze. |
| Możem sobie powinszować: |
| Rozkaz mamy tu nocować. |
| Więc kto stracił — sił nabierze. |
| Czekamy na połączenie |
| Z don Lopesem, co już jedzie |
| |
| Z całym swym sztabem i wiedzie |
| Ludzi co stali w Lierenie. |
| Wojsko nie ruszy tymczasem |
| Do Guadelupy, aż skoro |
| Wszystkie tu się pułki zbiorą. |
| Stańcie więc tutaj popasem, |
| Nim cała armia przybije, |
| Choć dni kilka wypoczniecie. |
| |
| Rebolledo. |
| |
| A! Dali nam popas przecie. |
| |
| Wszyscy. |
| |
| Nasz kapitan niechaj żyje. |
| |
| Kapitan. |
| |
| Rozdzielono kwaterunki. |
| Byście zaś krzywdy nie mieli, |
| Komisarz kartki rozdzieli. |
| |
| Iskierka. |
| |
| Chwała Bogu! Precz frasunki. |
| Już się nasza bieda kurczy. |
| A piosenka moja w górę: |
| Gospodyni, zabij kurę, |
| Bo mi już baran w brzuchu burczy. |
| |
| (Rozchodzą się prócz kapitana i sierżanta). |
| |
| Kapitan. |
| |
| Sierżancie, dla mnie wybrane |
| Kwaterunkowe mieszkanie? |
| |
| Sierżant. |
| |
| Bezwątpienia, kapitanie. |
| |
| Kapitan. |
| |
| Gdzież zatém gospodą stanę? |
| |
| Sierżant. |
| |
| W domu jednego wieśniaka, |
| Najzamożniejszego pono |
| W tém siele, jak mi mówiono; |
| Jeno sztuka harda taka, |
| Że gra z wysokiego tonu, |
| Zarozumienia i pychy |
| Ma w sobie — mówią — chłop lichy |
| Więcéj niż infant Leonu. |
| Właśnie to chłopu przystanie |
| Dusza tak bardzo rogata... |
| |
| Sierżant. |
| |
| Mówią, że najlepsza chata |
| |
| W całéj wiosce, kapitanie; |
| A jeszcze z innéj przyczyny, |
| I jeszcze w innéj nadziei |
| Wybrałem ją; — w Zalamei |
| Niema podobno dziewczyny |
| Nad jego córkę. |
| |
| Kapitan. |
| |
| Mój drogi, |
| Tém pewno od innych różna, |
| Że skoro ładniejsza, próżna. |
| Grube ręce, duże nogi... |
| |
| Sierżant. |
| |
| Fe tak mówić; — groza zbiera. |
| |
| Kapitan. |
| |
| Hm, dlaczegóż to głuptasie. |
| |
| Sierżant. |
| |
| Lepiéj stracić czas czy da się, |
| — Jeśli już nie miłość szczera, |
| Nuda radzi i nakłania — |
| Jak pieszczący dziewczę hoże, |
| Choć tam i nie wszystkie może |
| Zaspakaja wymagania? |
| |
| Kapitan. |
| |
| Nie myślę poczynać próby |
| To ma zasada — i kwita. |
| Kobieta gdy źle wymyta, |
| Rubaszna, kibici grubej, |
| Choćby i nie szpetnéj twarzy, |
| Już nie dla mnie. |
| |
| Sierżant. |
| |
| Dla mnie za to. |
| Ja tam nie gonię za szatą, |
| Ale biorę, co się zdarzy. |
| Idźmy już tam, bo mię bierze |
| Chęć samemu z nią poigrać. |
| |
| Kapitan. |
| |
| Nie wiem, komu dano wygrać. |
| Chcesz mego zdania w téj mierze? |
| Po nim zaś basta i kropka. |
| Kto kocha, stanu nie bada; |
| „To moja dama“ — powiada, |
| Nie mówi: „To moja chłopka“. |
| Skoro więc téj nie kochamy |
| |
| I miłosne nam są obce |
| Zamiary, nie możem chłopce |
| Téj dać nazwy „naszéj damy“. |
| Cicho; słyszę głos i kroki. |
| |
| Sierżant. |
| |
| Człowiek jakiś z chudobokiéj |
| Szkapy na rogu ulicy |
| Zsiadł, z oblicza i szablicy |
| Kropla w kroplę Don Kichot, |
| Którego Michał Cervantes |
| Odmalował tak uczenie. |
| |
| Kapitan. |
| |
| Co za dziwaczne stworzenie! |
| |
| Sierżant. |
| |
| Nie czas bawić się gawędą; |
| Chodźmy. |
| |
| Kapitan. |
| |
| Wnieś moje tłómoki |
| Na kwaterę; kiedy będą |
| Umieszczone, przyjdź i powiedz. |
| |
| (Odchodzą). |
| |
| |
| |
| |
+--------------------------------------------------------------------------++--------------------------------------------------------------------------+
| |
| SCENA III. |
| |
| (Wchodzą: Mendo w przesadnéj zbroi hidalga i Nuńo). |
| |
| Mendo. |
| |
| W jakimże stanie wierzchowiec? |
| |
| Nuńo. |
| |
| Zwichnięty, ledwo dech łowi. |
| |
| Mendo. |
| |
| Czy nakazałeś giermkowi, |
| By przeprowadził go? |
| |
| Nuńo. |
| |
| Po co? |
| |
| Mendo. |
| |
| Nic bardziej, kiedy się spocą, |
| Koni nie krzepi. |
| |
| Nuńo. |
| |
| Ba, kwarta |
| Owsa pono więcéj warta. |
| |
| Mendo. |
| |
| A chartów by nie wiązali, |
| Kazałeś? |
| |
| Nuńo. |
| |
| Chartom w to graj, |
| Ale rzeźnik się użali. |
| |
| Mendo. |
| |
| Wybiła już trzecia; daj |
| Wykłuwaczkę, rękawicę. |
| |
| Nuńo. |
| |
| Wykłuwaczkę nasze pono |
| Weźmie kto za podrobioną... |
| |
| Mendo. |
| |
| Jeśli ten, co jadł bażanta |
| Utrzymywać zechce, żem ja |
| Nie jadł, powiem mu, że kłamie; |
| Tu go skarci dzielne ramię. |
| Tu go przyjmie święta ziemia. |
| |
| Nuńo. |
| |
| Za większą miałbyś zasługę |
| Utrzymać mnie, twego sługę. |
| |
| Mendo. |
| |
| Cicho; naiwność mię złości. |
| Powiedz-no, czy wieść prawdziwa, |
| Że dzisiejszego wieczoru |
| Żołnierze weszli do wioski? |
| |
| Nuńo. |
| |
| Tak, panie. |
| |
| Mendo. |
| |
| To się nazywa |
| Troska — czekać takich gości. |
| |
| Nuńo. |
| |
| Ba, większéj zaznaje troski, |
| Kto ich nie czeka. |
| |
| Mendo. |
| |
| Któż taki? |
| |
| Nuńo. |
| |
| Szlachta; a nic też dziwnego, |
| Że nie wydają nikomu |
| Kwatery w hidalga domu. |
| Wiesz pan dlaczego? |
| |
| Mendo. |
| |
| Dlaczego? |
| |
| Nuńo. |
| |
| Ażeby nie umarł z głodu. |
| |
| Mendo. |
| |
| Niech ma wieczny spokój dusza |
| Mego pana i rodzica; |
| Nie kto inny mię zaszczyca |
| Jeno godność jego rodu, |
| Zaś tarcz lazurowo-złota |
| Od tych ciężarów mię broni. |
| |
| Nuńo. |
| |
| Wielka zbiera mię ochota |
| Zeskrobać z niéj okruszyny. |
| |
| Mendo (nie słuchając). |
| |
| Może i nie mam przyczyny |
| Unosić się nad rodzicem, |
| Że mię chciał spłodzić szlachcicem. |
| Nie pozwoliłbym się spłodzić |
| W zacnem łonie mojéj matki |
| Inaczej, ni raczył zrodzić |
| Choć gwałtém — jeno z hidalga. |
| |
| Nuńo. |
| |
| Przewidzieć tę chęć — rzecz cała. |
| |
| Mendo. |
| |
| Łatwiejsza, niżby się zdała. |
| |
| Nuńo. |
| |
| Jakto? panie! |
| |
| Mendo. |
| |
| Filozofii |
| Nie znasz, nie wiesz, co principium. |
| |
| Nuńo. |
| |
| Owszem, — w żołądku mi skrzypią |
| Dane, przesłanki i wnioski, |
| Które widziałbym z rozkoszą... |
| Lecz twój, panie, stół jest boski, |
| Ziemskich danych nań nie wnoszą. |
| |
| Mendo. |
| |
| Nie o te pryncypia chodzi. |
| Czy ty wiesz, że kto się rodzi |
| Jest substancyą tych pokarmów, |
| Które jedli jego przodki? |
| |
| Nuńo. |
| |
| Przodkowie twoi jadali?... |
| Nie dziedziczysz téj natury. |
| |
| Mendo. |
| |
| To więc przemienia się daléj |
| Na ich własne krew i ciało. |
| Gdyby więc z mych przodków który |
| Jadł czosnek, z tego zapachu |
| I mnie-by się też dostało. |
| A jabym zawołał: Wara! |
| Niech się mój ojciec nie para |
| Tworzyć mię z takiego g.... |
| |
| Nuńo. |
| |
| Teraz mi się w głowie równa. |
| |
| Mendo. |
| |
| Cóż tam? |
| |
| Nuńo. |
| |
| Prawda — weź mię kaci — |
| Że głód dowcip delikaci. |
| |
| Mendo. |
| |
| Głupcze, czyż ja znam, co głód?... |
| |
| Nuńo. |
| |
| Niech pan okiem tak nie świeci! |
| Jeśliś go nie poznał wprzód, |
| Poznasz zaraz: już po trzeciej, |
| A nie znajdzie kredy takiéj, |
| Coby wywabiała plamy |
| Lepiej, niźli nasza ślina. |
| |
| Mendo. |
| |
| Dostateczna-ż to przyczyna, |
| Bym ja czuł głód jak cham jaki? |
| Niech głód sobie czują chamy, |
| Nam krew inna żyły wzdyma. |
| Hidalga głód się nie ima. |
| |
| Nuńo. |
| |
| Ach, gdybym ja był hidalgiem! |
| |
| Mendo. |
| |
| I niech cię już nie pochwycę |
| Na tém słowie; — patrz, w ulicę |
| Wchodzim pięknéj Izabeli. |
| |
| Nuńo. |
| |
| Jeżeli tak cię przypięli |
| Do téj dziewki amorowie, |
| |
| Czemu nie żądasz jéj ręki? |
| Obojgu-by wam na zdrowie |
| Wyszedł tak dobrany związek: |
| My wzmocnilibyśmy szczęki, |
| On miał wnuków hidalgami. |
| |
| Mendo. |
| |
| Przestań, Nuńo, — tak nie zbłądzę. |
| Miałyżby splamić pieniądze |
| Tę cześć, któréj nic nie plami? |
| Wiązać się z człowiekiem prostym?... |
| |
| Nuńo. |
| |
| A być rozwiązany postém |
| Lepsza? — Każdy panu powie: |
| Tacy najlepsi teściowie. |
| O innych jak o głaz w drodze |
| Zięć się czasem potknie srodze. |
| Więc jeśli się żenić nie masz, |
| Na licha ci tych amorów? |
| |
| Mendo. |
| |
| Żenić się? Czyliż to mniemasz, |
| Że nie ma w Burgos klasztorów, |
| Ażebym ją tam osadził, |
| Gdy mi zmierznie? — Spójrz, czy w domu. |
| |
| Nuńo. |
| |
| Aby na mnie z kijem zasię |
| Wyjrzał Crespo? |
| |
| Mendo. |
| |
| Milcz, głuptasie. |
| Pokrzywdzić nie dam nikomu |
| Mego sługi; spełń mą wolę. |
| |
| Nuńo. |
| |
| Spełnię, choć za to przy stole |
| Nie usiędę. |
| |
| Mendo. |
| |
| W ustach służby |
| Przysłowie mile się składa. |
| |
| Nuńo. |
| |
| Dobra nasza; w oknie siada |
| Z swą kuzyną Izabela. |
| |
| Mendo. |
| |
| Niby znak pomyślnéj wróżby |
| Blaskami brylantu strzela. |
| Cudownym dziwem natury |
| Słońce weszło po raz wtóry. |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
+--------------------------------------------------------------------------++--------------------------------------------------------------------------+
| |
| SCENA IV. |
| |
| (Pokazują się w oknie Izabella i Ines). |
| |
| Ines. |
| |
| Usiądźmy w tem oknie, droga. |
| Widna stąd wybornie droga |
| I przechodzące oddziały. |
| |
| Izabella. |
| |
| Nie odchodź mię; znów, jak widzę, |
| Jest w ulicy ten zuchwały |
| Szlachcic, a wiesz już, siostrzyczko, |
| Jak się znudziłam tą tyczką |
| Z grochu. |
| |
| Ines. |
| |
| Prawda; istna heca |
| Sposób, w jaki się zaleca. |
| |
| Izabella. |
| |
| Przypatrz-że się mojéj doli, |
| |
| Ines. |
| |
| Niepotrzebnie cię to boli. |
| Miałażbyś się czego smucić! |
| |
| Izabella. |
| |
| Cóż mam począć? |
| |
| Ines. |
| |
| W śmiech obrócić. |
| |
| Izabella. |
| |
| W śmiech, gdy mię już niecierpliwi? |
| |
| Mendo (do Izabelli). |
| |
| Pani, gotów w tym momencie |
| Jestém przysiądz, przysiądz święcie, |
| Bo na zacną cześć hidalga, |
| Że nie wstało do téj pory |
| Słońce... lecz to mię nie dziwi; |
| |
| Podwójnéj blaskiem aurory |
| W tobie, pani, dzień powstaje. |
| |
| Izabella. |
| |
| Mówiłam, jak mi się zdaje, |
| Seńor Mendo, razy wiele, |
| Że chęci waszych nie dzielę |
| I zostaną bez nagrody |
| Wszystkie miłosne zachody, |
| Wszystkie gorące zapały |
| Spalone tu pod balkonem. |
| |
| Mendo. |
| |
| Gdyby kobiety wiedziały, |
| Jak im to z gniewem do twarzy, |
| Ile chowają uroku |
| W surowym, wzgardliwym wzroku, |
| To piększydłem-by się onem |
| Krasić kwapiły jedynie. |
| Piękna jesteś jak boginie. |
| O gniewaj, gniewaj się jeszcze! |
| |
| Izabella. |
| |
| Jeżeli wam, panie Mendo, |
| Niczém zawsze moje będą |
| Prośby, na niemiłych osób |
| Natręctwo jest inny sposób. |
| Zamknij to okno, kuzyno. |
| Niechże tam w westchnieniach giną. |
| |
| (Odchodzi). |
| |
| Ines. |
| |
| Mój panie błędny rycerzu, |
| Byś nie chodził w sposób taki |
| Na miłosne ślizkie szlaki, |
| W takim cudackim pancerzu, |
| Niech cię miłość nadal broni. |
| |
| (Zamyka okno). |
| |
| Mendo. |
| |
| Ineso, gdy piękność stroni |
| Od miłości, to jéj wolno. |
| Nuńo, chodźmy. |
| |
| Nuńo. |
| |
| O, jak bolno |
| Wszystkim biedakom na świecie! |
| |
| |
| |
| |
+--------------------------------------------------------------------------+