AMD Zwyrodnienie plamki żółtej związane z wiekiem - ebook

AUTORZY

prof. dr hab. n. med. Katarzyna Michalska-Małecka

Katedra i Klinika Okulistyki Uniwersyteckiego Centrum Klinicznego w Gdańsku

Gdański Uniwersytet Medyczny

* * * * *

lek. Krzysztof Broniarek

Katedra i Klinika Okulistyki Uniwersyteckiego Centrum Klinicznego w Gdańsku

Gdański Uniwersytet Medyczny

dr n. med. Anna Heinke

Jacobs Retina Center

La Jolla, California, USA

Viterbi Family Department of Ophthalmology and Shiley Eye Institute

University of California San Diego

La Jolla, California, USA

lek. Zofia Janicka

Katedra i Klinika Okulistyki Uniwersyteckiego Centrum Klinicznego w Gdańsku

Gdański Uniwersytet MedycznyWYKAZ SKRÓTÓW

AF – angiografia fluoresceinowa

AMD – (age realeted macular degeneration) – zwyrodnienie plamki związane z wiekiem

Angio-OCT – (optical coherence tomgraphy angiography) – angiografia oparta na optycznej koherentnej tomografii

apoE – apoliproteina E

AREDS – badanie Age-Related Eye Disease Study, badanie kliniczne przeprowadzone w celu określenia naturalnego przebiegu i czynników ryzyka zaćmy związanej z wiekiem i AMD

ARM – makulopatia związana z wiekiem

AVMD – (adult onset foveomacular vitelliform dystrophy) – dystrofia żółtkowata typu dorosłych

BCVA – (best corrected visual acuity) – najlepsza skorygowana ostrość wzroku

CNV – (choroidal neovascularization) – neowaskularyzacja naczyniówkowa

CSCR – (central serous chorioretinopathy) – centralna surowicza chorioretinopatia

DR – (diabetic retinopathy) – retinopatia cukrzycowa

FA – (fluorescein angiography) – angiografia fluoresceinowa

GA – (geographic atrophy) – zanik geograficzny

IAPB – Międzynarodowa Agencja Zapobiegania Ślepocie

ICG – angiografia zieleni indocyjaninowej

ICGA – angiografia zieleni indocyjaninowej

IRN – (intraretina neovascularization) – neowaskularyzacja środsiatkówkowa

IS/OS – (photoreceptors inner and outer segment) – wewnętrzny i zewnętrzny segment fotoreceptorów

OCT – (optical coherence tomography) – optyczna koherentna tomografia

OCTA – angiografia optycznej koherentnej tomografii

ORT – (outer retinal tubulation) – przestrzeń rurkowata zewnętrznych warstw siatkówki

PCV – polipowatość naczyniówki

PED – (pigment epithelium detachment) – odwarstwienie nabłonka barwnikowego

PRT – wydłużony czas regeneracji fotostresu

PTI – (personalized treatment interva) – spersonalizowany odstęp leczenia

RET – receptory glejopochodnego czynnika neurotroficznego

RPE – (retinal pigment epithelium) – nabłonek barwnikowy siatkówki

RPE – nabłonek barwnikowy siatkówki

SLO – laserowy mikroskop konfokalny

SRN – (subretinal neovascularization) – neowaskularyzacja podsiatkówkowa1
WPROWADZENIE DO ZWYRODNIENIA PLAMKI ZWIĄZANEGO Z WIEKIEM
KATARZYNA MICHALSKA-MAŁECKA

Wstęp

Zwyrodnienie plamki związane z wiekiem (Age Realeted Macular Degeneration, AMD) jest chorobą neurodegeneracyjną związaną ze stresem oksydacyjnym, która prowadzi do nieodwracalnych uszkodzeń w siatkówce centralnej i ciężkiego upośledzenia widzenia.

Zaburzenia wzroku związane z wiekiem u osób starszych są istotnymi kwestiami zdrowotnymi, które poważnie wpływają na jakość życia milionów ludzi na całym świecie.

Patofizjologia AMD jest złożona i obejmuje główne nieprawidłowości w czterech powiązanych ze sobą warstwach: choriokapilar, błonie Brucha, nabłonku barwnikowym siatkówki (retinal pigment epithelium, RPE) i fotoreceptorach centralnego obszaru siatkówki bogatego w czopki, powodując utratę widzenia centralnego i zdolności do dostrzegania drobnych szczegółów. Jest to główna przyczyna niepełnosprawności wzrokowej u osób w wieku powyżej 50 lat w krajach rozwiniętych i trzecia na świecie . Upośledzenie wzroku związane z AMD ma znaczący wpływ na jakość życia, wpływając na niezależność jednostki i stanowiąc duże obciążenie dla systemów opieki zdrowotnej . Częstość występowania AMD rośnie wraz ze starzeniem się populacji. Podkreśla to znaczenie AMD jako priorytetu zdrowia publicznego .

Powaga tego problemu stała się bardziej oczywista ze względu na wzrost średniej długości życia w krajach wysokorozwiniętych . Zaćma, zwyrodnienie plamki związane z wiekiem (AMD), jaskra oraz retinopatia cukrzycowa (diabetic retinopathy, DR) u pacjentów z cukrzycą typu 2 – to główne choroby oczu związane z wiekiem, upośledzające jakość życia . AMD jest postępującą chorobą neurodegeneracyjną dotykającą plamkę . Upośledzenie funkcji komórek RPE jest kluczowym etapem w szlakach molekularnych prowadzących do klinicznie istotnych zmian w AMD . Nieodwracalne uszkodzenie fotoreceptorów jest spowodowane degeneracją RPE . Żółtawe, bogate w lipidy, zawierające białko złogi druzów gromadzą się między błoną Brucha a RPE. Ponadto lipofuscynogeneza, druzogeneza, miejscowy stan zapalny i neowaskularyzacja to cztery główne procesy odpowiedzialne za powstawanie dwóch typów AMD: suchego (niewysiękowego, zaniku geograficznego) i mokrego (wysiękowego, neowaskularnego) .

Wczesne AMD przebiega na ogół bezobjawowo, ale u pacjentów może wystąpić opóźniona adaptacja do ciemności i wydłużony czas regeneracji fotostresu (PRT) w badaniach klinicznych określany jako potencjalny biomarker predykcyjny AMD – wydłużony czas powrotu ostrości wzroku po olśnieniu plamki oftalmoskopem, potrzebny do przywrócenia funkcji fotoreceptorów czopków . Wraz z pojawieniem się bardziej nasilonych zmian zwyrodnieniowych siatkówki, pacjent może zgłaszać objawy niewyraźnego widzenia, zniekształcenia linii prostych, trudności z czytaniem lub mroczka centralnego. W przebiegu choroby niektórzy zauważają zmiany w postrzeganiu kolorów, skutkujące trudnościami w rozróżnianiu obiektów o podobnych kolorach lub odcieniach. W przypadku rozwoju neowaskularnego AMD, pacjent może doświadczyć podostrego początku choroby, w postaci zniekształcenia obrazu lub utraty widzenia centralnego.

Multimodalne zdjęcia dna oka, autofluorescencja dna oka i spektralna optyczna tomografia (OCT) w dziedzinie spektralnej umożliwiają dalszą klasyfikację AMD i są wykorzystywane do oceny podtypów druzów, obecności płynu podsiatkówkowego i śródsiatkówkowego, zmian RPE i rozwoju atrofii wraz z odpowiedzią na leczenie. Angiografia fluoresceinowa (AF), angiografia zieleni indocyjaninowej (ICG) oraz coraz częściej, angiografia optycznej koherentnej tomografii (OCTA) są kluczowe do diagnozowania i monitorowania choroby neowaskularnej .

Prowadzone są liczne badania kliniczne nad nowatorskimi metodami leczenia AMD w celu poprawy jakości życia pacjentów. Wraz z niedawnym zatwierdzeniem przez FDA Pegcetakoplanu (Syfovre, Apellis Pharmaceuticals) i avacincaptadu pegol (Zimura, Iveric Bio), pojawiły się pierwsze terapie zaniku geograficznego. Prawdopodobnie w ślad za nimi pojawi się szereg nowych terapii ukierunkowanych na szlaki zapalne w AMD, w których pośredniczy układ dopełniacza .

Piśmiennictwo

1. Nowak J.Z. Age-related macular degeneration (AMD): pathogenesis and therapy. Pharmacol Rep. 2006, 58:353–363.

2. Seddon J.M. Macular Degeneration Epidemiology: Nature-Nurture, Lifestyle Factors, Genetic Risk, and Gene-Environment Interactions – The Weisenfeld Award Lecture. Investig. Ophthalmol. Vis. Sci. 2017, 58, 6513–6528.

3. Butt A., Jolly J.K., Couldridge C., Xu, K., MacLaren R.E. Quality of Life Measures in Patients with Retinal Degeneration. Investig. Ophthalmol. Vis. Sci. 2017, 58, 3295.

4. Ismayilova I., Turdaliyeva B., Aldasheva N., Veselovskaya N. Assessing the quality of life in age-related macular degeneration patients: A cross-sectional study in Kazakhstan. Acta Biomed. 2022, 93, e2022299.

5. Li, J.Q., Welchowski, T., Schmid, M., Mauschitz, M.M., Holz, F.G., Finger, R.P. Prevalence and incidence of age-related macular degeneration in Europe: A systematic review and meta-analysis. Br. J. Ophthalmol. 2020, 104, 1077–1084.

6. Al-Zamil W.M., Yassin S.A. Recent developments in age-related macular degeneration: a review. Clin Interv Aging. 2017, 12:1313-1330. doi: 10.2147/CIA.S14350

7. Francisco S.G., Smith K.M., Aragonès G., et al.: Dietary patterns, carbohydrates, and age-related eye diseases. Nutrients. 2020, 12:2862. doi: 10.3390/nu12092862

8. Gheorghe A., Mahdi L., Musat O. Age-related macular degeneration. Rom J Ophthalmol. 2015, 59:74–77.

9. Nowak J.Z. Age-related macular degeneration (AMD): pathogenesis and therapy. Pharmacol Rep. 2006, 58:353–363.

10. Owsley C., McGwin G. Jr., Clark M.E., Jackson G.R., Callahan M.A., Kline L.B., Witherspoon C.D., Curcio C.A. Delayed Rod-Mediated Dark Adaptation Is a Functional Biomarker for Incident Early Age-Related Macular Degeneration. Ophthalmology 2016, 123, 344–351.

11. Brandl C., Zimmermann M.E., Herold J.M., Helbig H., Stark K.J., Heid I.M. Photostress Recovery Time as a Potential Predictive Biomarker for Age-Related Macular Degeneration. Transl. Vis. Sci. Technol. 2023, 12, 15.

12. Mitchell P., Liew G., Gopinath B., Wong T.Y. Age-related macular degeneration. Lancet 2018, 392, 1147–1159.

13. Ferris F.L. 3rd, Wilkinson C.P., Bird A., Chakravarthy U., Chew E., Csaky K., Sadda S.R. Beckman Initiative for Macular Research Classification Committee. Clinical classification of age-related macular degeneration. Ophthalmology 2013, 120, 844–851.

14. Borchert G.A., Shamsnajafabadi H., Hu M., De Silva S.R., Downes S.M., MacLaren R.E., Xue K., Cehajic-Kapetanovic J. The Role of Inflammation in Age-Related Macular Degeneration – Therapeutic Landscapes in Geographic Atrophy. Cells. 2023, 12(16), 2092. doi: 10.3390/cells12162092.

1.1.
Epidemiologia zwyrodnienia plamki związanego z wiekiem

Wykazano, że 7–8% światowej populacji cierpi na zwyrodnienie plamki związane z wiekiem, a przewidywana liczba osób cierpiących na tę chorobę wynosi około 196 milionów w 2020 roku i wzrośnie do 288 milionów w 2040 roku . Przedstawiono istotne dowody na to, że wczesne zwyrodnienie plamki związane z wiekiem jest bardziej rozpowszechnione w Europie niż w Azji, ale wskaźniki późnego początku są podobne. Wyniki te potwierdzają wnioski metaanaliz i wieloetnicznych badań populacyjnych . Azjaci (Chińczycy) mogą być bardziej narażeni na rozwój wysiękowego lub neowaskularnego zwyrodnienia plamki związanego z wiekiem niż osoby rasy białej , ale analiza podgrup nie sugeruje dowodów na różnice etniczne . Ponadto większość badań populacyjnych nie jest w stanie wiarygodnie zdiagnozować polipoidalnej waskulopatii naczyniówki (polypoidal choroidal vasculopathy, PCV), która często objawia się jak typowe wysiękowe zwyrodnienie plamki związane z wiekiem. Biorąc pod uwagę, że polipoidalna waskulopatia naczyniówkowa jest znacznie częstsza u Azjatów niż u Europejczyków, możemy przeceniać rzeczywistą częstość występowania późnej postaci choroby u Azjatów . Badanie przeprowadzone przez Wong et al. dostarcza również mocnych dowodów na to, że związane z wiekiem zwyrodnienie plamki występuje częściej u osób pochodzenia europejskiego niż u osób pochodzenia afrykańskiego, co potwierdza obserwacje pochodzące z wcześniejszych indywidualnych badań, takich jak Baltimore Eye Study . Wzorce te są zgodne z wcześniejszym wieloetnicznym badaniem populacyjnym w USA, w którym częstość występowania wczesnej choroby była najwyższa u osób pochodzenia europejskiego w porównaniu z Latynosami, Azjatami (Chińczykami) i Afroamerykanami .

W ostatnich dziesięcioleciach przeprowadzono liczne badania na temat epidemiologii AMD. Congdon i wsp. oszacowali na podstawie danych demograficznych, że 54,4% białej populacji w Stanach Zjednoczonych powyżej 40. roku życia, która była prawie niewidoma (centralna ostrość wzroku wynosząca 20/200 lub mniej w lepszym oku z najlepszą możliwą korekcją i/lub pole widzenia wynoszące 20 stopni lub mniej), cierpiało na AMD . W 2003 r. około 8 milionów osób w wieku 55 lat lub starszych w Stanach Zjednoczonych było dotkniętych pośrednią lub późną postacią AMD. Podobnie było w Wielkiej Brytanii – utrata wzroku u około 75% osób w wieku powyżej 85 lat przypisywana była AMD . Badania epidemiologiczne wśród populacji o różnym pochodzeniu etnicznym przedstawiają zróżnicowaną częstość występowania AMD. Friedman i wsp. wykazali, że podczas gdy druzy mają częste występowanie zarówno w białych, jak i czarnych populacjach osób starszych, to rasa biała jest znacznie bardziej podatna na rozwój zaawansowanego AMD . Porównując osoby rasy azjatyckiej i kaukaskiej dotknięte neowaskularnym AMD, Azjaci znacznie częściej mają polipowatość naczyniówki (PCV), zmodyfikowaną postać AMD (odmiana postaci wysiękowej AMD z MNV typu 1) w porównaniu z pacjentami rasy kaukaskiej . Klein i wsp. oszacowali, że w Stanach Zjednoczonych częstość występowania AMD u osób starszych znacznie wzrośnie – z 8% w 2005 r. do 54% w 2025 r. . W niniejszym badaniu wśród uczestników w wieku 43–54 lat szacowane wskaźniki wczesnego i późnego AMD wynosiły odpowiednio 14,3% i 3,1%. Jednak częstość występowania ciężkiej postaci AMD osiągnęła wskaźnik 8% u osób w wieku powyżej 75 lat, co sprawia, że choroba ta jest znaczącym problemem wpływającym na zdrowie publiczne . Podczas pięcioletniego badania w Australii, częstość występowania wczesnego AMD wśród osób w wieku poniżej 60 lat i powyżej 80 lat oszacowano odpowiednio na 13% i 20% . Smith i współpracownicy zbadali trzy grupy identycznych rasowo uczestników z Australii, Ameryki Północnej i Europy. Podczas gdy AMD występowało tylko u niewielkiego odsetka (0,2%) osób w wieku 55–64 lat, jego częstość występowania wzrosła do ponad 13% u osób w wieku powyżej 85 lat, bez znaczących różnic płci .

Metaanaliza Wong et al. stanowi aktualizację dwóch wcześniejszych przeglądów koncentrujących się na pojedynczych grupach etnicznych, jednego przeprowadzonego na Europejczykach przez Rudnicką i wsp. oraz drugiego, przeprowadzonego na Azjatach przez Kawasaki et al. .

Analiza częstości występowania według regionów geograficznych wykazała większą zmienność, na co wskazują większe (95%), wiarygodne przedziały w porównaniu z częstością występowania połączoną według grup etnicznych. Odkrycie to może być spowodowane heterogenicznością wnoszoną przez różne grupy etniczne w każdym regionie i stanowi dalsze wsparcie dla hipotezy, że dziedziczne czynniki genetyczne, określone przez pochodzenie etniczne, odgrywają istotną rolę w zwyrodnieniu plamki związanym z wiekiem , oprócz ustalonych środowiskowych czynników ryzyka, takich jak palenie tytoniu. Ameryka Północna i Europa miały wyższą łączną częstość występowania wczesnego i późnego związanego z wiekiem zwyrodnienia plamki niż Azja, zgodnie z opisywaną większą częstością występowania choroby u osób pochodzenia europejskiego niż azjatyckiego .

Płeć żeńska została uznana za słaby czynnik ryzyka, z niespójnym związkiem z późnym zwyrodnieniem plamki związanym z wiekiem . W metaanalizie Wong et al. nie było dowodów na różnicę płci, zarówno we wczesnej, jak i późnej częstości występowania. Badanie to potwierdza wcześniejsze przeglądy dotyczące osób pochodzenia europejskiego, w których nie stwierdzono istotnej różnicy płci w częstości występowania neowaskularnego zwyrodnienia plamki związanego z wiekiem lub zaniku geograficznego . Podobnie u Azjatów, mężczyźni nie mają większej częstości występowania zaawansowanej choroby niż kobiety, po uwzględnieniu czynników ryzyka, takich jak palenie tytoniu .

Azja stanowi ponad 60% światowej populacji, a zatem odnotuje największą przewidywaną liczbę przypadków zwyrodnienia plamki związanego z wiekiem (jedna trzecia przypadków na całym świecie) i oczekuje się, że liczba ta będzie rosła szybciej niż w innych regionach na przestrzeni lat, pomimo najniższej obecnie szacowanej częstości występowania. Europa, będąca trzecim najbardziej zaludnionym regionem (11%), o najwyższej częstości występowania zwyrodnienia plamki związanego z wiekiem, plasuje się za Azją pod względem liczby prognozowanych przypadków, z umiarkowanym wzrostem na przestrzeni lat . Na trendy i różnice między regionami wpływa głównie postęp demograficzny w strukturze populacji (tj. starzenie się populacji) regionów, w oparciu o dane ONZ dotyczące prognoz populacji . Ustalenia te są ważne, ponieważ ponad dwie trzecie pacjentów dotkniętych chorobą w Azji, Afryce i Ameryce Łacińskiej może nie mieć dostępu do terapii antyangiogennych, które są obecnie szeroko stosowane w Ameryce Północnej i Europie.

Istnieją istotne dowody na większą częstość występowania wczesnej choroby u osób pochodzenia europejskiego niż u Azjatów, a także wczesnej i późnej choroby u osób pochodzenia europejskiego niż u osób pochodzenia afrykańskiego. Podkreślono, że późne występowanie choroby gwałtownie wzrasta po 75. roku życia, szczególnie u osób pochodzenia europejskiego oraz w regionach Europy i Oceanii, ale Azja będzie miała największą liczbę osób z tym schorzeniem, mimo że obecnie ma najniższą częstość występowania. Dane te dostarczają ważnych informacji dla projektowania i wdrażania programów opieki okulistycznej, zarówno dla określonych grup etnicznych i regionów geograficznych, jak i na całym świecie .

Tworzenie globalnej polityki i restrukturyzacja gospodarcza mogą ukierunkować zapobieganie i leczenie AMD. Początkowo, w celu wyeliminowania możliwej do uniknięcia ślepoty do 2020 r., WHO i Międzynarodowa Agencja Zapobiegania Ślepocie (IAPB) rozpoczęły globalną inicjatywę VISION 2020 w 1999 r., aby zapobiegać, kontrolować i eliminować możliwą do uniknięcia ślepotę na poziomie krajowym . Zgodnie z badaniami, przypadki AMD wykazywały tendencję wzrostową na całym świecie w ciągu ostatnich 30 lat, niemniej jednak standaryzowane względem wieku wskaźniki chorobowości wykazywały tendencję spadkową w tym okresie . Wskazuje to, że poczyniliśmy pewne postępy w walce z AMD, ale zapobieganie utracie wzroku spowodowanej AMD pozostaje głównym wyzwaniem ze względu na wzrost populacji i starzenie się .

Chociaż wcześniejsze badania wskazywały na wiele czynników ryzyka związanych z progresją AMD, największe znaczenie ma wiek . Metaanaliza przeprowadzona w 2020 r., łącząca dane z 26 badań, wykazała ogólny wzrost częstości występowania AMD u osób w wieku powyżej 60 lat, częstość występowania wczesnego lub pośredniego AMD wzrosła o 25,3%, a częstość występowania późnego AMD wzrosła o 2,4%. Łączny roczny wskaźnik zachorowalności na późne AMD we wszystkich grupach wiekowych wynosił 1,4/1000 osób . Inna metaanaliza wykazała, że w przypadku późnego AMD wskaźniki chorobowości u osób w wieku 55–59 i 85+ lat wynosiły odpowiednio – 0,1 i 9,8%. W przypadku wczesnego AMD wskaźniki chorobowości w tych dwóch grupach wynosiły odpowiednio – 3,5% i 17,6% . W badaniach uzyskano podobne potwierdzające wyniki wpływu wieku na rozwój AMD. Starzenie się jest najważniejszym czynnikiem ryzyka AMD, ponieważ zachodzące wtedy zmiany w strukturze i funkcji siatkówki sprzyjają rozwojowi AMD . Z czasem może to spowodować, że inne patologiczne czynniki ryzyka będą miały skumulowany szkodliwy wpływ.

Piśmiennictwo

1. Global prevalence of age-related macular degeneration and disease burden projection for 2020 and 2040: a systematic review and meta-analysis by Wan Ling Wong, Xinyi Su, Xiang Li, Chui Ming G Cheung, Ronald Klein, Ching-Yu Cheng, Tien Yin Wong.

2. Kawasaki R., Yasuda M., Song S.J., et al. The prevalence of age-related macular degeneration in Asians: a systematic review and meta-analysis. Ophthalmology 2010, 117: 921–27.

3. Klein R., Klein B.E., Knudtson M.D., et al. Prevalence of age-related macular degeneration in 4 racial/ethnic groups in the multi-ethnic study of atherosclerosis. Ophthalmology 2006, 113: 373–80.

4. Das B.N., Thompson J.R., Patel R., Rosenthal A.R. The prevalence of eye disease in Leicester: a comparison of adults of Asian and European descent. J R Soc Med 1994, 87: 219–22.

5. Liu Y., Wen F., Huang S., et al. Subtype lesions of neovascular age-related macular degeneration in Chinese patients. Graefes Arch Clin Exp Ophthalmol 2007, 245: 1441–45.

6. Lee KY G., Wong Amy L., Luk Oj. F., Lai YY T. Visual outcome of retinal angiomatous proliferation in Chinese patients following photodynamic therapy or direct laser photocoagulation. Hong Kong J Ophthalmol 2009, 13: 5–8.

7. Maruko I., Iida T., Saito M., Nagayama D., Saito K. Clinical characteristics of exudative age-related macular degeneration in Japanese patients. Am J Ophthalmol 2007, 144: 15–22.

8. Klein R., Chou C.F., Klein B.E., et al. Prevalence of age-related macular degeneration in the US population. Arch Ophthalmol 2011, 129: 75–80.

9. Congdon N., et al. Causes and prevalence of visual impairment among adults in the United States. Arch Ophthalmol 2004, 122: 477–85.

10. Bressler N.M., et al. Potential public health impact of Age-related eye disease study results: AREDS report no 11. Arch Ophthalmol 2003, 121: 1621–4.

11. Bunce C., Wormald R. Causes of blind certifications in England and Wales: April 1999–March 2000. Eye (Lond) 2008, 22(7): 905–11.

12. Friedman D.S., Katz.J, Bressler N.M., Rahmani B., Tielsch J.M. Racial differences in the prevalence of age-related macular degeneration: The Baltimore Eye Survey. Ophthalmology 1999, 106(6): 1049–55.

13. Laude A., Cackett P.D., Vithana E.N., et al. Polypoidal choroidal vasculopathy and neovascular age-related macular degeneration: Same or different disease? Prog Retin Eye Res 2010, 29(1): 19–29.

14. Klein R., Klein B.E., Knudtson M.D., Meuer S.M., Swift M., Gangnon R.E. Fifteen-year cumulative incidence of age-related macular degeneration: The Beaver Dam Eye Study. Ophthalmology 2007, 114(2): 253–62.

15. Mukesh B.N., Dimitrov P.N., Leikin S., et al. Five-year incidence of agerelated maculopathy: The Visual Impairment Project. Ophthalmology 2004, 111(6): 1176–82.

16. Smith W., Assink J., Klein R., et al. Risk factors for age-related macular degeneration: Pooled findings from three continents. Ophthalmology 2001, 108(4): 697–704.

17. Rudnicka A.R., Jarrar Z., Wormald R., et al. Age and gender variations in age-related macular degeneration prevalence in populations of European ancestry: a meta-analysis. Ophthalmology 2012, 119: 571–80.

18. Haddad S., Chen C.A., Santangelo S.L., Seddon J.M. The genetics of age-related macular degeneration: a review of progress to date. Surv Ophthalmol 2006, 51: 316–63.

19. Swaroop A., Chew E.Y., Rickman C.B., Abecasis G.R. Unraveling a multifactorial late-onset disease: from genetic susceptibility to disease mechanisms for age-related macular degeneration. Annu Rev Genomics Hum Genet 2009, 10: 19–43.

20. Priya R.R., Chew E.Y., Swaroop A. Genetic studies of age-related macular degeneration: lessons, challenges, and opportunities for disease management. Ophthalmology 2012, 119: 2526–36.

21. Chakravarthy U., Wong T.Y., Fletcher A., et al. Clinical risk factors for age-related macular degeneration: a systematic review and meta-analysis. BMC Ophthalmol 2010, 10: 31.

22. Evans J.R. Risk factors for age-related macular degeneration. Prog Retin Eye Res 2001, 20: 227–53.

23. Smith W., Assink J., Klein R., et al. Risk factors for age-related macular degeneration: pooled findings from three continents. Ophthalmology. 2001, 108: 697–704.

24. Oshima Y., Ishibashi T., Murata T., et al. Prevalence of age related maculopathy in a representative Japanese population: the Hisayama study. Br J Ophthalmol 2001, 85: 1153–57.

25. Kawasaki R., Wang J.J., Aung T., et al. Prevalence of age-related macular degeneration in a Malay population: the Singapore Malay Eye Study. Ophthalmology 2008, 115: 1735–41.

26. Chen S.J., Cheng C.Y., Peng K.L., et al. Prevalence and associated risk factors of age-related macular degeneration in an elderly Chinese population in Taiwan: the Shihpai Eye Study. Invest Ophthalmol Vis Sci 2008, 49: 3126–33.

27. Jiang B., Jiang C., Li J., Lu P. Trends and disparities in disease burden of age-related macular degeneration from 1990 to 2019: Results from the global burden of disease study 2019.

28. Bourne Rupert, RA. Vision 2020: where are we? Curr Opin Ophthalmol. 2020, 31:81–4.

29. GBD 2019 Blindness and vision impairment collaborators, vision loss expert Group of the Global Burden of disease study. Causes of blindness and vision impairment in 2020 and trends over 30 years, and prevalence of avoidable blindness in relation to VISION 2020: the right to sight: an analysis for the global burden of disease study. Lancet Glob Health. 2021, 9:e144–60.

30. Xu T., Wang B., Liu H., et al. Prevalence and causes of vision loss in China from 1990 to 2019: findings from the global burden of disease study 2019. Lancet Public Health. 2020, 5:e682–91.

31. Shim S.H., Kim S.G., Bae J.H., Yu H.G., Song S.J. Risk factors for progression of early age-related macular degeneration in Koreans. Ophthalmic Epidemiol. 2016, 23:80–7.

32. Hallak J.A., de Sisternes L., Osborne A., et al. Imaging, genetic, and demographic factors associated with conversion to Neovascular age-related macular degeneration: secondary analysis of a randomized clinical trial. JAMA Ophthalmol. 2019, 137:738–44.

33. Connolly E., Rhatigan M., O’Halloran A.M., et al. Prevalence of age-related macular degeneration associated genetic risk factors and 4-year progression data in the Irish population. Br J Ophthalmol. 2018, 102:1691–5.

34. Heesterbeek T.J., Lorés-Motta L., Hoyng C.B., Lechanteur Y.T.E., den Hollander A.I. Risk factors for progression of age-related macular degeneration. Ophthalmic Physiol Opt. 2020, 40:140–70.

35. Li J.Q., Welchowski T., Schmid M., et al. Prevalence and incidence of age-related macular degeneration in Europe: a systematic review and meta-analysis. Br J Ophthalmol. 2020, 104:1077–84.

36. Colijn J.M., Buitendijk G.H.S., Prokofyeva E., et al. Prevalence of age-related macular degeneration in Europe: the past and the future. Ophthalmology. 2017, 124:1753–63.

37. Ehrlich R., Harris A., Kheradiya N.S., Winston D.M., Ciulla T.A., Wirostko B. Age-related macular degeneration and the aging eye. Clin Interv Aging. 2008, 3:473–82.