Archeologia sądowa w teorii i praktyce - ebook

Publikacja ma charakter interdyscyplinarny i prezentuje wiedzę z zakresu archeologii, kryminalistyki oraz medycyny sądowej, a także zawiera wybór regulacji prawnych niezbędnych w pracy archeologa sądowego.

Autorzy omawiają między innymi: badania historyczne w powiązaniu z innymi dyscyplinami, konteksty i sposoby odnajdywania szczątków ludzkich, metody identyfikacji zwłok, identyfikacji obrażeń oraz ustalanie modus operandi sprawców, archeologiczne badania nieinwazyjne i inwazyjne.

W książce poruszono też kwestie związane z najnowszą historią – badania tzw. zbrodni komunistycznych, zbrodni wojennych czy ludobójstwa.

Autorzy dzielą się doświadczeniami z zakresu dydaktyki oraz uczestnictwa w pracach terenowych i laboratoryjnych. Zagadnienia teoretyczne uzupełniają o ciekawe refleksje, ocenę skuteczności stosowanych metod oraz swoje rekomendacje.

„Opracowanie jest pewną formą wyjścia naprzeciw nowym zainteresowaniom, nowym wyzwaniom oraz możliwościom praktycznego zastosowania archeologii w bardzo specyfi cznym jej powiązaniu z naukami sądowymi”.

Dr hab. Maciej Trzciński, prof. UWr (fragment Wstępu)

Książka przeznaczona jest przede wszystkim dla archeologów, przedstawicieli organów ścigania, historyków oraz pracowników naukowych zajmujących się kryminalistyką. Informacje w niej zawarte będą cenne również dla antropologów.

Wykaz skrótów  | str.  9

Wstęp  | str.  11

Rozdział 1

Przedmiot i zakres badań archeologii sądowej  | str.  15

1. Problemy z właściwą identyfikacją dyscypliny | str. 15
2. Archeologia a nauki sądowe | str. 17
3. Archeologia a kryminalistyka – różnice i podobieństwa | str. 19
4. Współczesne badania archeologiczno-sądowe. Wprowadzenie do problematyki | str. 24

Rozdział 2

Prawo w archeologii sądowej  | str.  36

1. Zabytek archeologiczny | str. 37
2. Badania archeologiczne | str. 42
3. Prawo a śmierć | str. 43

3.1. Definicja śmierci  | str.  44

3.2. Oględziny zwłok  | str.  45

3.3. Ekshumacja zwłok  | str.  48

3.4. Zwłoki, szczątki ludzkie  | str.  51

3.5. Zbrodnie przeciwko pokojowi, ludzkości i przestępstwa wojenne  | str.  53

1. Broń palna i amunicja | str. 57
2. Archeolog jako biegły sądowy | str. 61

Rozdział 3

Badania historyczne w archeologii sądowej  | str.  65

1. Uwagi wstępne | str. 65

1.1. Państwo w roli sprawcy  | str.  66

1.2. Prawo jako narzędzie represji  | str.  68

1.3. Struktury terroru  | str.  71

1.4. Kadry aparatu przymusu  | str.  75

1.5. Statystyka zbrodni  | str.  77

1. Procedury śmierci | str. 78

2.1. Procesy sądowe  | str.  78

2.2. Rozstrzelanie  | str.  79

2.3. Powieszenie  | str.  80

2.4. Metoda katyńska  | str.  81

2.5. Egzekucje publiczne  | str.  82

2.6. Zbrodnie masowe  | str.  84

2.7. Wykonawcy zbrodni  | str.  85

1. Postępowanie ze zwłokami | str. 86

3.1. Pochówki na cmentarzach  | str.  86

3.2. Zakłady anatomii  | str.  88

3.3. Inne miejsca  | str.  89

3.4. Zacieranie śladów  | str.  90

1. Dokumenty śmierci i ich analiza | str. 91

4.1. Archiwalia aparatu bezpieczeństwa  | str.  92

4.2. Akta śledcze Urzędu Bezpieczeństwa i Informacji Wojskowej  | str.  94

4.3. Akta śledcze prokuratorskie  | str.  94

4.4. Akta sądowe  | str.  96

4.5. Akta nadzoru nad wykonaniem kary  | str.  97

4.6. Dokumenty więzienne  | str.  97

4.7. Pozostałe zbiory  | str.  98

1. Podsumowanie | str. 99

Rozdział 4

Medycyna sądowa w archeologii sądowej  | str.  100

1. Uwagi wstępne | str. 100
2. Tanatologia sądowo-lekarska | str. 101

2.1. Systematyka różnych rodzajów śmierci według jej przyczyn i rodzajów  | str.  101

2.2. Patomechanizm śmierci  | str.  102

2.3. Samoistne procesy przeobrażeniowe zwłok  | str.  104

1. Zasady i możliwości określania czasu zgonu w odniesieniu do szczątków ludzkich | str. 107
2. Traumatologia sądowo-lekarska | str. 109

4.1. Narzędzia tępe, tępokrawędziste  | str.  109

4.2. Narzędzia ostre  | str.  111

4.3. Narzędzia kończyste  | str.  111

4.4. Broń palna, gazowa i urządzenia „broniopodobne”  | str.  113

4.5. Rany postrzałowe  | str.  113

4.6. Charakterystyka typowych obrażeń w okolicy rany wlotowej w zależności od rodzaju postrzału  | str.  114

4.7. Kanały ran postrzałowych  | str.  115

4.8. Obrażenia spowodowane działaniem materiałów wybuchowych  | str.  118

4.9. Ocena obrażeń podczas badania zeszkieletowanych zwłok  | str.  119

1. Rekonstrukcja mechanizmów i okoliczności powstania obrażeń ciała | str. 121

5.1. Oddziaływanie podstawowych czynników fizycznych na ciało ludzkie  | str.  122

5.2. Oddziaływanie podstawowych czynników chemicznych na ciało ludzkie  | str.  124

5.3. Zatrucia niektórymi metalami ciężkimi  | str.  124

5.3.1. Zatrucia arsenem  | str.  124

5.3.2. Zatrucia rtęcią  | str.  125

5.3.3. Zatrucia ołowiem  | str.  126

1. Identyfikacja zwłok i szczątków o nieustalonej tożsamości | str. 127

6.1. Tatuaże  | str.  128

6.2. Znamiona zawodowe  | str.  128

6.3. Indywidualne cechy wyglądu twarzy i głowy składające się na rysopis  | str.  129

6.4. Oznaczenie płci, masy ciała, wzrostu oraz wieku  | str.  129

6.5. Ocena płci szczątków ludzkich  | str.  130

6.6. Ocena wieku w chwili śmierci szczątków ludzkich  | str.  132

6.7. Ocena przyżyciowej wysokości ciała  | str.  133

6.8. Badania metodą superprojekcji  | str.  134

6.9. Rekonstrukcja plastyczna wyglądu zmarłej osoby za życia  | str.  134

6.10. Badania laboratoryjne – badania mikroskopowe, identyfikacja DNA  | str.  136

Rozdział 5

Archeologia sądowa w praktyce  | str.  137

1. Od archeologii tradycyjnej do sądowej | str. 137
2. Archeologia sądowa. Rozwój dyscypliny | str. 139
3. Zastosowanie metod archeologicznych w pracach poszukiwawczych Instytutu Pamięci Narodowej | str. 142
4. Przed rozpoczęciem wykopalisk – analiza dokumentów, map, zdjęć lotniczych, satelitarnych, LIDAR | str. 147

4.1. Prospekcja terenowa, badania nieinwazyjne, wykrywacz metali, psy tropiące, wiertło geologiczne  | str.  150

1. Wykopaliska | str. 154

5.1. Wykopaliska metodą rowów sondażowych  | str.  154

5.2. Wykopaliska metodą szerokopłaszczyznową  | str.  156

5.3. Wykopaliska na cmentarzach  | str.  158

5.4. Eksploracja obiektów i ich dokumentacja  | str.  159

5.5. Postępowanie ze szczątkami ludzkimi  | str.  161

5.6. Artefakty  | str.  162

5.7. Sprawozdania, publikacje, konferencje  | str.  163

Uwagi końcowe  | str.  165

Bibliografia  | str.  167

Wykaz aktów prawnych  | str.  181

Spis ilustracji  | str.  185

O Autorach  | str.  229