Astronomia dla bystrzaków - ebook

(Wszech)świat stoi przed Tobą otworem! Czy kiedykolwiek patrząc w gwiazdy, zastanawiałeś się, co tam naprawdę jest? Z wypiekami na twarzy obserwowałeś makietę nieba w planetarium? A może fascynują Cię zaćmienia Słońca i deszcze meteorytów? Dziś nie musisz już studiować dzieła O obrotach sfer niebieskich, by godnie nosić miano spadkobiercy Kopernika.

Astronomia to zgłębianie sekretów nieba, nauka o obiektach istniejących w kosmosie i zachodzących tam zdarzeniach. Powstała w starożytnym Babilonie, jednak do dziś ludzkość zaskakują jej odkrycia. Wszak obejmuje ona wiedzę na temat całego tajemniczego nieboskłonu nad Twoją głową. Na temat wszystkich ciał niebieskich, ich ruchów, pochodzenia, ewolucji i powstających reakcji. Na temat czerwonych gigantów, białych karłów i czarnych dziur. Na temat supernowych, asteroid, planet i mgławic. Po prostu -- bada niezgłębiony Wszechświat!

Dr Stephen P. Maran to weteran programu kosmicznego NASA i uczestnik wielu realizowanych przez Agencję Kosmiczną projektów, w tym Kosmicznego Teleskopu Hubble"a. Oprócz tego jest on redaktorem The Astronomy and Astrophysics Encyclopedia. Współtworzył także podręcznik uniwersytecki -- New Horizons in Astronomy -- oraz dwa kompendia poświęcone odkryciom w przestrzeni kosmicznej. Jest rzecznikiem prasowym Amerykańskiego Towarzystwa Astronomicznego.

Praisy

Jeśli przez całe życie czułeś, że kosmos Cię przerasta, Astronomia dla bystrzaków jest właśnie dla Ciebie.

Neil deGrasse Tyson,
astrofizyk i dyrektor planetarium Hayden w Nowym Jorku

• W (Mleczną) Drogę! -- czyli obserwowanie nieba z własnego podwórka.
• Układy apolityczne -- Układ Słoneczny i rubieże wszechświata.
• Moja Ty gwiazdeczko -- czyli rozpoznawanie planet, gwiazd i innych ciał niebieskich.
• BUM! -- czyli Wielki Wybuch, kwazary, antymateria i wiele innych osobliwości.
• "Witam was, Ziemianie" -- czyli poszukiwania pozaziemskiej inteligencji (SETI).

Książka zawiera tabele, mapy gwiazd i kolorowe zdjęcia!

Dodatek specjalny:
Pozycje planet w latach 2009 - 2010

Podróżniku, odkrywco, wolny człowieku...
Seria "Dla bystrzaków" to niezbędnik każdego poszukiwacza wiedzy. Książki pisane lekkim stylem pełne są humoru, a jednocześnie zawierają czytelne informacje, przygotowane przez specjalistów w swoich dziedzinach. Dzięki nim odkryjesz, że potrafisz chłonąć wiedzę niczym gąbka, dobrze się przy tym bawiąc. Świetna lektura przy śniadaniu, w łóżku, w podróży i na bezludnej wyspie.

O autorze (13)

Podziękowania od autora (15)

Wstęp (17)

• O książce (18)
  
• Konwencje zastosowane w książce (18)
  
• Czego nie czytać (18)
  
• Naiwne założenia (18)
  
• Jak podzielona jest książka (19)
  
  • Część I: Ogarnąć wszechświat (19)
  • Część II: Wycieczka po Układzie Słonecznym (19)
  • Część III: Stare, dobre Słońce i inne gwiazdy (20)
  • Część IV: Nasz niezwykły wszechświat (20)
  • Część V: Dekalogi (20)
  • Część VI: Dodatki (20)
• Ikony użyte w książce (21)
  
• Co dalej (21)

Część I: Ogarnąć wszechświat (23)

Rozdział 1: Światło: sztuka i nauka astronomii (25)

• Astronomia: nauka w oparciu o obserwację (26)
  
• Zrozumieć to, co widzimy: język światła (27)
  
  • Dziw nad dziwy, czyli planety kontra gwiazdy (28)
  • Jeśli zobaczysz Wielką Niedźwiedzicę, uciekaj. Nazwy gwiazd i gwiazdozbiorów (28)
  • Co szpieguję? Katalog Messiera i inne obiekty na niebie (34)
  • Im mniejsza, tym jaśniejsza, czyli czym jest wielkość gwiazdowa (35)
  • Spoglądamy na lata (świetlne) (36)
  • Wciąż w ruchu. Pozycje gwiazd (37)
• Grawitacja - siła, z którą lepiej nie igrać (40)
  
• Kosmos: wciąż w ruchu (41)

Rozdział 2: Dołącz do tysięcy - formy aktywności, źródła i materiały (43)

• Nie jesteś sam: kluby astronomiczne, strony internetowe i nie tylko (43)
  
  • Kluby astronomiczne (44)
  • Strony internetowe, czasopisma, oprogramowanie (44)
• Wycieczka do obserwatorium i planetarium (47)
  
  • Kierunek - obserwatorium! (47)
  • Wycieczka do planetarium (49)
• Wakacje z gwiazdami: spotkania obserwacyjne, wyprawy na zaćmienia, motele dla astronomów (49)
  
  • Ruszaj na gwiezdny zlot! (50)
  • Idź na całość - wyprawy na zaćmienie Słońca (50)
  • Motele astronomiczne (53)

Rozdział 3: Wyruszamy na łowy: sprzęt do obserwacji nieba (55)

• Geografia nieba - elementarz (56)
  
  • Gdy Ziemia wiruje... (56)
  • ...nie trać z oczu Gwiazdy Polarnej (57)
• Obserwacja okiem nieuzbrojonym (59)
  
• Sięgamy dalej: lornetka i teleskop (61)
  
  • Lornetka: przeczesujemy niebo (61)
  • Teleskop: gdy liczy się bliskość (63)
• Zaplanuj swoją podróż po świecie astronomii (68)

Rozdział 4: Rozpędzeni goście na nocnym niebie: meteory, komety i sztuczne satelity (71)

• Meteory: "spadająca gwiazda" (71)
  
  • Wypatrujemy meteorów sporadycznych i bolidów (73)
  • Oczy utkwione w radiant: deszcz meteorów (74)
• Komety: brudne kule lodu (77)
  
  • Głowa i warkocz - budowa komety (78)
  • Oczekiwanie na "kometę stulecia" (81)
  • Polujemy na "grubego zwierza" (82)
• Sztuczne satelity: miłość i nienawiść (85)
  
  • Wypatrujemy sztucznych satelitów (85)
  • "Rozkład jazdy" satelitów - gdzie szukać (87)

Część II: Wycieczka po Układzie Słonecznym (89)

Rozdział 5: Ziemia i Księżyc - dobrana para (91)

• Ziemia pod astronomicznym mikroskopem (92)
  
  • Jedyna w swoim rodzaju: unikalne cechy naszej Ziemi (92)
  • Strefy wpływu: budowa Ziemi (93)
• Rzut oka na ziemski czas, pory roku i rachubę lat (95)
  
  • Wieczne orbitowanie (95)
  • Pochylamy się nad porami roku (97)
  • Ile lat ma Ziemia? (99)
• Zrozumieć Księżyc (100)
  
  • Wycia nadszedł czas: fazy Księżyca (100)
  • W cieniu: obserwujemy zaćmienia Księżyca (102)
  • Ciężka sprawa - geologia Księżyca (103)
  • Teoria Wielkiego Zderzenia, czyli jak narodził się Księżyc (106)

Rozdział 6: Merkury, Wenus i Mars - najbliżsi sąsiedzi Ziemi (109)

• Gorący, spękany, zryty kraterami: przedstawiamy Merkurego (109)
  
• Sucha, górzysta, ociekająca kwasem - trzymaj się z daleka od Wenus (111)
  
• Czerwony, zimny i jałowy - odkrywamy zagadki Marsa (112)
  
  • Gdzie jest woda z tamtych lat? (112)
  • Czy na Marsie istniało życie? (114)
• Planetologia porównawcza, czyli Ziemia - miejsce inne niż wszystkie (115)
  
• Obserwacja planet grupy ziemskiej (116)
  
  • Czym jest elongacja, koniunkcja i opozycja (116)
  • Podziwiamy fazy Wenus (119)
  • Mars zatacza pętlę (121)
  • Merkury: bądź lepszy od Kopernika (123)

Rozdział 7: Pas planetoid i obiekty bliskie Ziemi (127)

• Krótki wypad na pas planetoid (127)
  
• Obiekty bliskie Ziemi - czy są groźne? (129)
  
  • Gdy nadejdzie ta chwila: przesuwamy asteroidę (130)
  • Zawczasu ostrzeżony na czas uzbrojony: badamy obiekty bliskie Ziemi (131)
• W poszukiwaniu małych świetlnych punktów (132)
  
  • Wyznaczamy moment zakrycia planetoidalnego (133)
  • I Ty możesz pomóc (133)

Rozdział 8: Jowisz i Saturn: wielkie kule gazu (135)

• Ciśnienie rośnie - wyprawa do wnętrza Jowisza i Saturna (135)
  
• Jowisz - niedoszła gwiazda (136)
  
  • Wielka Czerwona Plama (137)
  • Księżyce galileuszowe (138)
• Główna atrakcja naszego Układu Słonecznego: oczy na Saturna! (141)
  
  • Władca pierścieni (142)
  • Burza szaleje na Saturnie (143)
  • Kierunek: Tytan (143)

Rozdział 9: Odlot na całego: Uran, Neptun, Pluton i dalej (145)

• Przełamujemy lody w kontaktach z Uranem i Neptunem (145)
  
  • Cel: Uran! "Przewrócona" planeta i jej charakterystyka (146)
  • Wbrew naturze: Neptun i jego księżyc (147)
• Pluton - "planeta" ekscentryczna (147)
  
  • Księżyc wierny swojej planecie (148)
  • Ile planety w planecie? (149)
• Zapnij pasy: wyprawa do pasa Kuipera (149)
  
• Obserwujemy dalekie planety zewnętrzne (150)
  
  • Podziwiamy Urana (150)
  • Neptun - prawie jak gwiazda (151)
  • Pluton - tylko dla orłów (152)

Część III: Stare, dobre Słońce i inne gwiazdy (153)

Rozdział 10: Słońce - nasza ziemska gwiazda (155)

• Słońce - garść faktów (155)
  
  • Rozmiary i kształt Słońca: wielki bąbel gazu (156)
  • Budowa Słońca: pomiędzy jądrem a koroną (157)
  • Aktywność słoneczna - co tam się właściwie dzieje? (159)
  • Wiatr słoneczny kontra ziemska magnetosfera (162)
  • Słoneczne Biuro Śledcze, czyli tajemnica zaginionych neutrin (163)
  • Cztery miliardy i świeci dalej! Przyszłość naszego Słońca (164)
• Oślepiające piękno - bezpieczne techniki obserwacji Słońca (164)
  
  • Metoda projekcyjna (165)
  • Filtry mocowane z przodu - pewne i bezpieczne (168)
• Obserwacja - słoneczna zabawa (169)
  
  • Ale plama! (169)
  • Zaćmienie Słońca (171)
  • Słońce w Sieci (175)

Rozdział 11: Wycieczka do gwiazd (177)

• Cykle ewolucyjne gwiazd (177)
  
  • Młody obiekt gwiazdowy - pierwsze dni życia (179)
  • Gwiazdy ciągu głównego - długi wiek dojrzały (179)
  • Czerwone olbrzymy - złote lata (180)
  • Pożegnania nadszedł czas - schyłkowy etap cyklu życiowego gwiazdy (181)
• Barwa, jasność i masa gwiazdy na wykresie (185)
  
  • Typy widmowe gwiazd (185)
  • Jasno. Ciemno: klasyfikacja jasności absolutnej (186)
  • Masa determinuje typ (187)
  • Analiza diagramu Hertzsprunga-Russella (188)
• Wierni sobie na zawsze: gwiazdy podwójne i wielokrotne (189)
  
  • Gwiazdy podwójne a efekt Dopplera (190)
  • Robi się tłoczno: gwiazdy wielokrotne (193)
• Czas na zmiany: gwiazdy zmienne (193)
  
  • Gwiazdy pulsujące (194)
  • Wybuchowi sąsiedzi: gwiazdy rozbłyskowe (195)
  • Przedstawiamy nową: gwiazdy wybuchowe (196)
  • Kosmiczna zabawa w chowanego: gwiazdy zmienne zaćmieniowe (197)
  • Zjawisko mikrosoczewkowania (198)
• Na spotkanie z gwiezdnymi sąsiadami (199)
  
• I Ty możesz pomóc (200)

Rozdział 12: Galaktyki: Droga Mleczna i jej kosmiczne towarzyszki (203)

• W Drogę! (Mleczną) (203)
  
  • Droga Mleczna i jej prapoczątki (204)
  • Jaki kształt ma Droga Mleczna? (205)
  • Droga Mleczna - gdzie jej szukać? (206)
• Gromady gwiazd: galaktyczni przyjaciele (207)
  
  • Na luzie, czyli gromady otwarte (207)
  • Jak sardynki w puszce: gromady kuliste (209)
  • Było miło: asocjacje typu OB (210)
• Mgławice dają się lubić (210)
  
  • Rozpoznajemy mgławice planetarne (212)
  • Wspomnienie po supernowej (213)
  • Najpiękniejsze mgławice - gdzie ich szukać? (213)
• Sięgaj dalej - pora na galaktyki (215)
  
  • Galaktyka niejedno ma imię (216)
  • Galaktyki eliptyczne (217)
  • Rzut oka na galaktyki nieregularne, karłowate i o niskiej absolutnej jasności powierzchniowej (218)
  • Duuuuże galaktyki (219)
  • Odkryj Grupę Lokalną Galaktyk (221)
  • Gromady galaktyk (222)
  • Wielkości na miarę kosmosu: supergromady, pustki i Wielkie Ściany (222)

Rozdział 13: Skok w czarną dziurę i na kwazary (225)

• Czarne dziury: fatalne sąsiedztwo (225)
  
  • Czarna dziura w pigułce (226)
  • Myszkujemy we wnętrzu czarnej dziury (226)
  • Otoczenie czarnej dziury (228)
  • Zakrzywienie czasoprzestrzeni (229)
• Kwazary: zabawa definicjami (230)
  
  • Linijkę poproszę (230)
  • Przyspieszamy do prędkości dżeta (231)
  • I kwazary mają widma (231)
• Galaktyki aktywne: witaj w rodzinie kwazarów (231)
  
  • Klasyfikacja aktywnych jąder galaktyk (232)
  • Aktywne jądra galaktyk: to się nazywa siła! (233)
  • Ujednolicony model aktywnych jąder galaktyk (234)

Część IV: Nasz niezwykły wszechświat (235)

Rozdział 14: Czy ktoś tam jest? SETI i pozasłoneczne układy planetarne (237)

• Równanie Drake'a i projekt SETI (238)
  
• Projekty SETI: nasłuchując E.T. (239)
  
  • Lot feniksa (241)
  • Przeczesujemy kosmos - inne projekty w ramach SETI (242)
  • Dołącz do projektu SETI! (244)
• W poszukiwaniu innych planet (244)
  
  • 51 Pegasi i jej gorący partner (245)
  • System planetarny Ypsilon Andromedae (247)
  • Czy gdzieś tam jest życie? (247)

Rozdział 15: W głąb ciemnej materii i antymaterii (249)

• Ciemna materia - kosmiczny klej (249)
  
  • Dowody na istnienie ciemnej materii (250)
  • Ciemna materia - cóż to takiego? (251)
• Po omacku, czyli poszukiwania ciemnej materii (252)
  
  • WIMPy: słabo widoczny znak (253)
  • MACHO i wszystko jasne (253)
  • Soczewkowanie grawitacyjne - sporządzamy mapę ciemnej materii (254)
• Pojedynek z antymaterią, czyli przeciwieństwa naprawdę się przyciągają (254)

Rozdział 16: Wielki Wybuch i ewolucja Wszechświata (257)

• Teoria Wielkiego Wybuchu - słuszna czy nie? (258)
  
• Inflacja: kosmos się rozbiega (259)
  
  • Coś z niczego: inflacja a próżnia (260)
  • Zagadka brakującej masy: inflacja a kształt wszechświata (260)
• Ciemna energia: kosmiczny akcelerator (261)
  
• Promieniowanie reliktowe - encyklopedia wiedzy o kosmosie (262)
  
  • Nieregularności w mikrofalowym promieniowaniu tła (262)
  • Mikrofalowe promieniowanie tła i mapa wszechświata (263)
• Gdzieś, w odległej galaktyce: stała Hubble'a i świece standardowe (264)
  
  • Stała Hubble'a: pomachaj galaktykom na pożegnanie (264)
  • Świece standardowe: kosmiczna linijka (265)

Część V: Dekalogi (267)

Rozdział 17: Dziesięć ciekawostek z dziedziny astronomii i kosmosu (269)

• Nosisz maleńkie meteoryty w swoich włosach (269)
  
• Ogon komety często poprzedza jej jądro (269)
  
• Ziemia jest zbudowana z wyjątkowo rzadko występującej materii (270)
  
• Przypływy występują po obu stronach Ziemi w tym samym czasie (270)
  
• Deszcz nigdy nie dociera do powierzchni Wenus (270)
  
• Na Ziemi roi się od skał pochodzenia marsjańskiego (270)
  
• Pluton został odkryty na podstawie założeń błędnej teorii (271)
  
• Plamy na Słońcu nie są ciemne (271)
  
• Gwiazda, którą obserwujesz, być może już nie istnieje (271)
  
• Niewykluczone, że oglądałeś Wielki Wybuch w swoim starym telewizorze (271)

Rozdział 18: Dziesięć najbardziej rozpowszechnionych fałszywych wyobrażeń na temat astronomii i kosmosu (273)

• "Światło tej gwiazdy potrzebuje tysiąca lat świetlnych, aby dotrzeć do Ziemi" (273)
  
• Dopiero co spadły meteoryt jest wciąż gorący (273)
  
• Lato nadchodzi, gdy Ziemia maksymalnie zbliży się do Słońca (274)
  
• Gwiazda Poranna jest gwiazdą (274)
  
• Gdybyś wybrał się na wakacje na pas planetoid, zobaczyłbyś wokół siebie ich niezliczone gromady (274)
  
• Wysadzenie ładunkiem nuklearnym planetoidy znajdującej się na kursie kolizyjnym z Ziemią uratuje naszą planetę (274)
  
• Planetoidy są okrągłe i wyglądają jak małe planety (275)
  
• Słońce jest niczym niewyróżniającą się gwiazdą (275)
  
• Teleskop Hubble'a przemierza wszechświat i fotografuje obiekty z bliska (275)
  
• "Teoria Wielkiego Wybuchu legła w gruzach" (275)

Część VI: Dodatki (277)

Dodatek A: Pozycje planet w latach 2009 - 2010 (279)

Dodatek B: Mapy nieba (287)

Dodatek C: Słowniczek (295)

Skorowidz (299)